The twins who tricked the Maya gods of death - Ilan Stavans

1,938,336 views ・ 2021-11-11

TED-Ed


Please double-click on the English subtitles below to play the video.

Translator: swmaya salim Reviewer: Daban Q. Jaff
00:06
Day after day, the twin brothers, Jun and Wuqub,
0
6913
3250
ڕۆژ لەدوای ڕۆژ برا دووانەکە، جۆن و وقوب ،
00:10
ran back and forth playing ball.
1
10163
2125
ڕایان کرد بۆ دواوە و پێشەوە یاری تۆپ دەکەن.
00:12
One day, their vigorous game disturbed the lords of the underworld,
2
12704
4750
ڕۆژێک، یاریە چالاکەکەیان گەورەی جیهانی ژێرەوەی هەراسانکرد،
00:17
who challenged the twins to a match.
3
17454
2417
کە بەرەنگاری دووانەکان بوونەوە بۆ یاریەک.
00:19
But when the brothers arrived, the lords trapped and killed them,
4
19871
4208
بەڵام کاتێک براکان گەیشتن، سەرۆکەکان پلانیان بۆ دانان و کوشتیانن،
00:24
hanging Jun’s head from a tree as a trophy.
5
24079
4000
هەڵواسینی سەری جۆن لە دارێکەوە وەک خەڵاتێکی سەرکەوتن.
00:28
The tree soon sprouted massive fruit,
6
28496
2708
درەختەکە زوو میوەی گەورەی گرت،
00:31
which caught the attention of one of the lords’ daughters.
7
31204
3083
کە سەرنجی یەکێک لە کچەکانی لۆردێکی ڕاکێشا.
00:34
When she reached for it, the skull of Jun spat on her hand
8
34496
4416
کاتێک دەستی پێی گەیشت، کەلە سەری جۆن تفی کردە سەر دەستی
00:38
and impregnated her.
9
38912
1584
و ئەوی دووگیان کرد.
00:40
Fleeing of her father’s wrath,
10
40662
1792
لەترسی توڕەیی باوکی،
00:42
she sought refuge with her mother-in-law and gave birth to twin sons:
11
42454
5375
بوو بە پەنابەر لەگەڵ خەسووی و دووانەیەکی بوو:
00:47
Junajpu and Ixb’alanke.
12
47829
2458
جوناجپۆ و ئێکس بالانک.
00:50
The second generation of twins discovered their father’s ballgame equipment,
13
50871
4458
نەوەی دووەمی دووانەکان کەل و پەلی یاری تۆپی باوکیان دۆزییەوە.
00:55
which their grandmother had hidden, and began to play.
14
55329
3250
کە داپیرەکەیان شاردبوویەوە، و دەستان کرد بە یاریکردن.
00:59
Soon enough, the messengers from the underworld
15
59329
3167
بەزوویی، پەیامبەران لە جیهانی ژێرەوە
01:02
arrived to issue another challenge.
16
62496
3083
گەیشتن بۆ ئەنجامدانی بەرەنگارییەکی تر.
01:05
Knowing what had happened to their fathers,
17
65829
2209
دەیانزانی چی بەسەر باوکیان داهاتبوو،
01:08
the twins nevertheless answered the call,
18
68038
2583
سەرەڕای ئەوەش دووانەکە وەڵامی داواکەیان دایەوە،
01:10
trekking through deep caverns
19
70871
1958
ڕۆیشتن بەناو ئەشکەوتە قوڵەکان
01:12
and across rivers filled with scorpions, blood, and pus,
20
72829
5042
وە بە درێژایی ڕووبارەکان پڕکرابوون لە دووپشک, خوێن, چڵک،
01:17
until they reached the great city
21
77871
2250
تا گەیشتنە شارە مەزنەکە
01:20
from which the lords of the underworld controlled every aspect of nature
22
80121
4667
کە لەلایەن گەورەی جیهانی ژێرەوە کۆنترۆڵی هەموو لایەنەکانی سروشت کرابوو
01:24
and caused suffering for humans.
23
84788
2291
ببووە هۆکاری ئازار بۆ مڕۆڤەکان.
01:27
The twins pressed on, searching for the lords who had challenged them.
24
87413
4208
دووانەکان هەوڵیاندەدا، بەدوای لۆردەکان دەگەڕان کە بەرەنگاریان دەکردن.
01:31
The lords had hidden among statues of themselves to confuse their guests,
25
91788
5083
لۆردەکان لەناو پەیکەرەکان خۆیان شاردبۆوە بۆ سەرلێشێواندنی میوانەکانیان.
01:36
but the brothers sent a mosquito ahead of them.
26
96871
3208
بەڵام براکان مێشوولەیەکیان نارد لە پێشیانەوە.
01:40
When it stung the figures, the lords cried out, revealing themselves.
27
100079
4667
کاتێک بە کەسایەتیەکانی وەدا، گەورەکان هاواریان لێ هەڵستا، خۆیان ئاشکرا کرد.
01:44
They forced the twins to spend the night in the House of Darkness.
28
104871
4250
دووانەکانیان ناچار کرد شەوێک لە تاریکی ماڵەکە بەسەر بەرن.
01:49
They gave them a torch, but warned they must return it unburnt or face death.
29
109329
5584
مەشخەڵیان پێدان، بەڵام ئاگاداریان کردنەوە کە بە نەسووتاوی یان نەشکاوی بیهێننەوە.
01:55
As the darkness closed in,
30
115579
1959
کاتێک تاریکی نزیک بوو،
01:57
the quick-thinking brothers adorned the torch
31
117538
2958
برایە بیر تیژەکان مەشخەڵەکەیان ڕازاندەوە
02:00
with red macaw feathers and fireflies.
32
120496
3208
بە پەڕی سوری توتی و گوڵە ئەستێرەکان.
02:04
Come morning, the lords were shocked to see the torch lit, but unburnt.
33
124079
4917
بەیانی هات، لۆردەکان شۆکبوون بینینیان مەشخەڵەکە ڕووناکە، بەڵام نەسووتاوە.
02:09
They insisted on playing the game with their own ball.
34
129329
3709
سووربوون لەسەر یاریکردن بە تۆپەکەی خۆیان.
02:13
The twins agreed, only to find that the lords had hidden a weapon
35
133246
3917
دووانەکە ڕازیبوون، تەنیا بۆ زانینی ئەوەی لۆردەکان چەکێکیان شاردبێتەوە
02:17
inside the ball,
36
137163
1250
لەناو تۆپەکە،
02:18
which chased them around the court, trying to kill them.
37
138413
3208
کە بەدەوری دادگاکە ڕاوی دەنان، هەوڵی دەدا بیان کوژێت.
02:21
The twins survived that first round,
38
141913
2250
دووانەکە لە خولی یەکەم ڕزگاریان بوو،
02:24
but by now they were sure this would be no ordinary match.
39
144163
4125
بەڵام ئێستا دڵنیا بوون ئەوە یاریەکی ئاسایی نابێت.
02:28
They played many more rounds,
40
148788
1750
چەندین خولی تریان کرد،
02:30
and each time the twins scored no better than a tie,
41
150538
3750
و هەر جارێک دووانەکان باشتر لە یەکسانیان تۆمار نەدەکرد،
02:34
leaving them to face whatever supernatural trial
42
154288
2833
بەجێهێشتنیان بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەر تاقیکردنەوەیەکی نادیار
02:37
the lords set for them before picking up the game again.
43
157121
4125
گەورەکان بۆیان دانان پێش ئەوەی یاریەکە دووبارە دەست پێ بکاتەوە.
02:41
They survived the House of Cold by lighting a fire,
44
161704
3292
لە ماڵی سارد ڕزگاریان بوو بە داگیرساندنی ئاگرێک،
02:44
and the House of Jaguars by feeding bones to the beasts.
45
164996
3917
و لە ماڵی پڵنگەکان بە پێدانی ئێسک بە گیانەوەرەکان.
02:49
But in the House of Bats, a bat bit off Junajpu’s head.
46
169038
5333
بەڵام لە ماڵی شەمشەمەکوێرەکان شەمشەمەیەکوێرەیەک سەری جوناجپوی لێکردەووە.
02:54
Certain they now had the advantage,
47
174913
2208
بێگومان ئێستا ئەوان سوودیان هەبوو،
02:57
the lords called for another round of the ballgame,
48
177121
2833
لۆردەکان داوای خولێکی تری یاری تۆپەکەیان کرد،
03:00
hanging Junajpu’s head over the court.
49
180204
2959
سەری جوناجپوش بەسەر دادگا هەڵواسرا.
03:03
The quick-thinking Ixb’alanke called the animals to him.
50
183163
3333
ئێکس بالانکی بیر تیژ بانگی ئاژەڵەکانی کرد بۆ لای خۆی.
03:06
A turtle brought him a chilacayote squash,
51
186746
3125
کیسەڵێک کولەکەیەکی بۆ هێنا،
03:09
and he carved it into the likeness of a head.
52
189871
2875
و هاوشێوەی سەر نەخشاندی.
03:13
While the lords chased the ball, he swapped it with the head.
53
193121
4417
کاتێک لۆردەکان شوێن تۆپەکە کەوتبوون، ئەو بەسەری هەڵیگەڕاندەوە.
03:17
With Junajpu’s head back on his body, the twins played harder than ever.
54
197871
4917
کاتێک سەری جوناجپو گەڕایەوە بۆ لاشەکەی، دووانەکە زیاتر یاریان دەکرد.
03:22
Finally, they won the game,
55
202871
2250
لەکۆتایدا، یاریەکەیان بردەووە،
03:25
hitting the hanging squash so it shattered on the ground.
56
205121
3458
لە کولەکە هەڵواسراوەکەیان دا تا لەت و پەت بوو لەسەر زەوی.
03:28
The twins knew their treacherous hosts would not take the loss well.
57
208954
4375
دووانەکە زانیان خانەخوێیە خراپەکان بەباشی زیانیان پێناگات.
03:33
To protect themselves, they enlisted a pair of seers.
58
213538
3958
بۆ پاراستنی خۆیان، پشتیان بە جووتێک پێشبینیکەر بەست.
03:37
Sure enough, the lords burned the brothers in an oven,
59
217746
3375
بێگومان، لۆردەکان برایەکانیان لە فڕن سووتاند،
03:41
but the seers made sure their remains were thrown in the river,
60
221371
3625
بەڵام پێشبینیکەران دڵنیا بوون لە پاشماوەکانیان فڕێدرایە ناو ڕووبارەکەوە،
03:44
which restored them to life.
61
224996
1708
کە ئەوانیان گەڕاندەوە بۆ ژیان.
03:46
The brothers then came before the lords disguised as two disheveled children
62
226871
5083
دواتر براکان پێش گەورەکان هاتن خۆیان وەک دوو منداڵی شێواو گۆڕیبوو
03:52
and began to dance and perform miracles.
63
232038
3000
دەستیان بە سەماکردن و نمایشکردنی موحجیزە کرد.
03:55
For their final trick, Ixb’alanke pretended to kill Junajpu,
64
235038
4333
بۆ کۆتا فێڵیان، ئێکس باڵانک وای نیشاندا کە جوناجپو دەکوژێت،
03:59
then resurrect him.
65
239371
1750
پاشان زیندووی دەکاتەوە.
04:01
The lords were so delighted that they demanded the same trick
66
241371
3583
گەورەکان زۆر دڵخۆش بوون بەوەی داوای هەمان فێڵیان کرد
04:04
be performed on them.
67
244954
1792
لەسەریان جێبەجێ بکرێت.
04:07
Still in disguise, the brothers were only too happy to oblige,
68
247163
4458
هێشتا خۆیان گۆڕیبوو، براکان تەنیا زۆر دڵخۆش بوون بە ناچاری،
04:11
and began killing the lords one by one.
69
251621
3000
و دەستیانکرد بە کوشتنی لۆردەکان یەک بە یەک.
04:14
As the surviving lords realized who stood before them
70
254954
3542
گەورە ڕزگاربووەکان هەر کە زانیان کێ لەبەر دەمیان وەستایە
04:18
and that no resurrection was forthcoming,
71
258496
2917
و هیچ ژیانەوەیەک ڕووینەداوە،
04:21
they begged for mercy, and the twins spoke their curse.
72
261413
4333
بۆ بەزەیی پاڕانەوە، و دووانەکان نەفرەتی خۆیان ووت.
04:26
Henceforth, the lords would have no sacrifices
73
266079
3292
لە ئێستاوە، لۆردەکان هیچ قوربانییەکیان نابێت
04:29
and no power over the surface world.
74
269371
3000
و هیچ هێزێک لەسەر ڕووی زەوی.
04:32
Their days of terrorizing humans were over.
75
272371
3833
ڕۆژەکانی تیرۆرکردنی مڕۆڤەکان کۆتایی هات.
About this website

This site will introduce you to YouTube videos that are useful for learning English. You will see English lessons taught by top-notch teachers from around the world. Double-click on the English subtitles displayed on each video page to play the video from there. The subtitles scroll in sync with the video playback. If you have any comments or requests, please contact us using this contact form.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7