A delightful way to teach kids about computers | Linda Liukas

Translator: Anh Huynh Reviewer: Duong Dinh

Code is the next universal language.

Code sẽ trở thành loại ngôn ngữ toàn cầu trong tương lai.

In the seventies, it was punk music that drove the whole generation.

Trong những năm 70, nó là một loại nhạc rock làm đảo lộn cả một thế hệ.

In the eighties, it was probably money.

Trong những năm 80, nó là thứ hái ra tiền.

But for my generation of people,

Nhưng ở thế hệ của tôi,

software is the interface to our imagination and our world.

phần mềm chính là giao diện của trí tưởng tượng và thế giới.

And that means that we need

Điều đó có nghĩa là chúng ta cần

a radically, radically more diverse set of people

rất nhiều hơn nữa những nhóm người

to build those products,

để xây dựng nên những sản phẩm,

to not see computers as mechanical and lonely and boring and magic,

để không chỉ nhìn nhận máy tính như thứ quá máy móc, cô độc, buồn chán và ảo diệu

to see them as things that they can tinker

mà nhìn nhận như thứ ta có thể sửa lại

and turn around and twist, and so forth.

có thể biết hết về mọi ngóc ngách ...

My personal journey into the world of programming and technology

Hành trình của tôi đến với thế giới lập trình và công nghệ

started at the tender age of 14.

bắt đầu năm tôi 14 tuổi.

I had this mad teenage crush on an older man,

Tôi say nắng mê mệt một người đàn ông lớn tuổi hơn tôi

and the older man in question just happened to be

và người đàn ông được nói đến cũng chính là

the then Vice President of the United States, Mr. Al Gore.

Phó Tổng thống Hoa Kỳ, Ngài Al Gore

And I did what every single teenage girl would want to do.

Và tôi đã làm điều mà tất cả các cô gái tuổi teen sẽ làm.

I wanted to somehow express all of this love,

Tôi muốn bày tỏ tình cảm của mình.

so I built him a website, it's over here.

Nên tôi đã tạo một trang web cho ông ấy. Nó đây này.

And in 2001, there was no Tumblr,

Vào thời điểm năm 2001, vẫn chưa có Tumblr

there was no Facebook, there was no Pinterest.

vẫn chưa có Facebook, và Pinterest.

So I needed to learn to code

Nên tôi phải học cách viết những đoạn code

in order to express all of this longing and loving.

để có thể bày tỏ tất cả tình cảm và sự ngưỡng mộ của mình.

And that is how programming started for me.

Tôi đã bắt đầu lập trình như thế đó.

It started as a means of self-expression.

Ban đầu nó như cách để tôi có thể thể hiện chính mình

Just like when I was smaller, I would use crayons and legos.

cũng giống như hồi tôi còn bé, tôi sử dụng những cây bút chì màu hay Lego

And when I was older, I would use guitar lessons and theater plays.

hay lớn hơn chút nữa thì là guitar hoặc những vở kịch.

But then, there were other things to get excited about,

Nhưng sau đó, có nhiều thứ khác làm tôi thích thú,

like poetry and knitting socks

như thơ ca và việc đan tất,

and conjugating French irregular verbs

và chia động từ Tiếng Pháp

and coming up with make-believe worlds

sáng tạo những thế giới không có thật,

and Bertrand Russell and his philosophy.

Bertrand Russell và những triết lý của ông ấy.

And I started to be one of those people

Và tôi trở thành 1 trong số những người

who felt that computers are boring and technical and lonely.

cảm thấy máy tính thật nhàm chán và quá máy móc và cô độc.

Here's what I think today.

Còn bây giờ tôi nghĩ như thế này.

Little girls don't know that they are not supposed to like computers.

Các cô bé không hề biết rằng các em không thích máy tính.

Little girls are amazing.

Các cô bé rất tuyệt vời.

They are really, really good at concentrating on things

Các em rất, rất giỏi tập trung vào công việc,

and being exact and they ask amazing questions like,

luôn chính xác, luôn đưa ra những câu hỏi rất hay như,

"What?" and "Why?" and "How?" and "What if?"

"Cái gì?" "Tại sao?" "Thế nào?" "Sẽ như thế nào nếu?"

And they don't know that they are not supposed to like computers.

Và chúng cũng không biết rằng chúng sẽ không thích máy tính.

It's the parents who do.

Mà chính là những bậc phụ huynh.

It's us parents who feel

Chính che mẹ là người thấy

like computer science is this esoteric, weird science discipline

khoa học máy tính thật bí hiểm, lạ lùng và cứng nhắc

that only belongs to the mystery makers.

và nó chỉ thuộc về những nhà sáng tạo bí ẩn.

That it's almost as far removed from everyday life

Nó xa rời cuộc sống hàng ngày

as, say, nuclear physics.

cũng như... vật lý hạt nhân vậy.

And they are partly right about that.

Và họ cũng có một phần đúng khi nghĩ như thế.

There's a lot of syntax and controls and data structures

Có quá nhiều cú pháp và sự kiểm soát và cấu trúc dữ liệu

and algorithms and practices,

và thuật toán và thực tiễn,

protocols and paradigms in programming.

giao thức và khuôn mẫu trong lập trình.

And we as a community, we've made computers smaller and smaller.

Và chúng ta với cương vị là một cộng đồng, tạo ra những chiếc máy tính ngày càng nhỏ

We've built layers and layers of abstraction on top of each other

Rồi chúng ta xây dựng tầng tầng lớp lớp những thứ trừu tượng phủ lên chúng

between the man and the machine

giữa con người và máy móc

to the point that we no longer have any idea how computers work

đến nỗi mà ta không còn nhận ra máy tính hoạt động như thế nào nữa

or how to talk to them.

hoặc nói chuyện với chúng như thế nào.

And we do teach our kids how the human body works,

Ta dạy con cái chúng ta cơ thể người hoạt động như thế nào

we teach them how the combustion engine functions

dạy chúng động cơ đốt trong hoạt động như thế nào

and we even tell them that if you want to really be an astronaut

và ta dạy rằng nếu chúng thật sự muốn trở thành phi hành gia

you can become one.

chúng hoàn toàn có thể.

But when the kid comes to us and asks,

Nhưng khi lũ trẻ hỏi chúng ta,

"So, what is a bubble sort algorithm?"

"Thuật toán sắp xếp nổi bọt là gì ạ?"

Or, "How does the computer know what happens when I press 'play,'

Hay, "Làm thế nào mà máy tính biết được chuyện gì sẽ xảy ra khi ta bấm nút 'phát,'

how does it know which video to show?"

sao nó biết được nên chiếu video nào?"

Or, "Linda, is Internet a place?"

hay, "Internet có phải là một nơi chốn không ạ?"

We adults, we grow oddly silent.

Người lớn chúng ta, chỉ biết im lặng.

"It's magic," some of us say.

"Đó là phép thuật," vài người sẽ trả lời như vậy.

"It's too complicated," the others say.

"Nó phức tạp lắm," một vài người khác nói.

Well, it's neither.

Thật ra không phải thế.

It's not magic and it's not complicated.

Nó không phải là ảo thuật cũng không phức tạp.

It all just happened really, really, really fast.

Nó chỉ là tất cả mọi thứ cùng diễn ra rất, rất, rất nhanh thôi.

Computer scientists built these amazing, beautiful machines,

Các nhà khoa học máy tính đã tạo ra loại máy móc tuyệt vời

but they made them very, very foreign to us,

đồng thời họ cũng làm chúng trở thành xa lạ với ta

and also the language we speak to the computers

cũng như thứ ngôn ngữ mà ta nói với chúng

so that we don't know how to speak to the computers anymore

nên ta không biết phải nói chuyện với máy tính như thế nào nữa

without our fancy user interfaces.

nếu thiếu đi những giao diện dành cho người dùng.

And that's why no one recognized

Đó cũng là lý do không ai nhận ra

that when I was conjugating French irregular verbs,

khi mà tôi đang chia động từ bất quy tắc tiếng Pháp

I was actually practicing my pattern recognition skills.

thực ra là tôi đang thực hành kỹ năng nhận dạng mẫu.

And when I was excited about knitting,

Và khi tôi đang phát cuồng với việc đan lát,

I actually was following a sequence of symbolic commands

thực ra là tôi đang tuân theo một chuỗi các lệnh biểu tượng

that included loops inside of them.

bao gồm cả các câu lệnh vòng lặp.

And that Bertrand Russell's lifelong quest

Và nhiệm vụ trong suốt cuộc đời Bertrand Russell

to find an exact language between English and mathematics

luôn là tìm kiếm một thứ ngôn ngữ giữa tiếng Anh và Toán học

found its home inside of a computer.

nay nó đó đã được tìm thấy trong chiếc máy tính.

I was a programmer, but no one knew it.

Tôi đã là lập trình viên có điều chẳng ai biết

The kids of today, they tap, swipe and pinch their way through the world.

Trẻ em hôm nay, chúng lướt, chạm và bấm cả thế giới theo cách của chúng.

But unless we give them tools to build with computers,

Nhưng chúng ta không cho chúng công cụ để xây dựng với máy tính

we are raising only consumers instead of creators.

chúng ta sẽ chỉ tạo ra những kẻ hưởng thụ thay vì những người sáng tạo.

This whole quest led me to this little girl.

Nhiệm vụ này làm tôi nhớ đến một cô bé.

Her name is Ruby, she is six years old.

Tên của em là Ruby, em chỉ mới 6 tuổi thôi.

She is completely fearless, imaginative and a little bit bossy.

Cô bé ấy không hề sợ hãi, giàu trí tưởng tượng và hơi có tính thích chỉ huy.

And every time I would run into a problem

Và mỗi lần tôi gặp phải rắc rối

in trying to teach myself programming like,

khi tự học lập trình như,

"What is object-oriented design or what is garbage collection?",

"Thiết kế đối tượng hoặc thu gom rác thải là gì?"

I would try to imagine how a six-year-old little girl would explain the problem.

Tôi cố gắng tưởng tượng ra một đứa bé 6 tuổi sẽ giải thích vấn đề này như thế nào.

And I wrote a book about her and I illustrated it

Tôi đã viết một cuốn sách về cô bé và vẽ minh họa nó.

and the things Ruby taught me go like this.

Và Ruby đã dạy tôi là như thế này.

Ruby taught me that you're not supposed to be afraid

Ruby dạy tôi bạn không cần phải sợ

of the bugs under your bed.

con bọ dưới gầm giường.

And even the biggest of the problems

Và thậm chí những vấn đề lớn nhất

are a group of tiny problems stuck together.

cũng chỉ là một tập hợp của những vấn đề bé xíu.

And Ruby also introduced me to her friends,

Và Ruby cũng giới thiệu tôi với bạn bè của cô bé,

the colorful side of the Internet culture.

những khía cạnh đầy màu sắc của văn hóa Internet.

She has friends like the Snow Leopard,

Cô bé có người bạn Báo Tuyết,

who is beautiful but doesn't want to play with the other kids.

xinh đẹp nhưng lại không muốn chơi với những đứa trẻ khác.

And she has friends like the green robots that are really friendly but super messy.

Và cô bé cũng có bạn Robot Xanh Lá, rất thân thiện nhưng cực kỳ bừa bộn.

And she has friends like Linux the penguin

Và cô bé có người bạn Chim Cánh Cụt Linux

who's really ruthlessly efficient, but somewhat hard to understand.

một người làm mọi việc thật sự rất hiệu quả nhưng thỉnh thoảng hơi khó hiểu

And idealistic foxes, and so on.

Và bạn Cáo luôn Lý Tưởng Hóa mọi thứ.v.v..

In Ruby's world, you learn technology through play.

Trong thế giới của Ruby, bạn học về công nghệ thông qua việc chơi.

And, for instance, computers are really good at repeating stuff,

Ví dụ như, máy tính thật sự rất giỏi lặp đi lặp lại mọi thứ,

so the way Ruby would teach loops goes like this.

cách mà Ruby dạy về các câu lệnh vòng lặp sẽ như thế này

This is Ruby's favorite dance move, it goes, "Clap, clap, stomp, stomp

Đây là động tác nhảy yêu thích của Ruby: "vỗ, vỗ, dậm, dậm

clap, clap and jump."

vỗ, vỗ và nhảy."

And you learn counter loops by repeating that four times.

Và bạn học bộ đếm vòng lặp bằng cách lặp lại 4 lần.

And you learn while loops by repeating that sequence

và bạn học vòng lặp while bằng cách lặp lại trình tự đó

while I'm standing on one leg.

khi đang đứng bằng một chân.

And you learn until loops by repeating that sequence

Và bạn học được vòng lặp until bằng cách lặp lại trình tự đó

until mom gets really mad.

cho tới khi mẹ bạn nổi giận.

(Laughter)

(tiếng cười)

And most of all, you learn that there are no ready answers.

Và trên hết, bạn học được là không hề có những câu trả lời được chuẩn bị sẵn.

When coming up with the curriculum for Ruby's world,

Khi tôi nghĩ ra chương trình học trong thế giới của Ruby,

I needed to really ask the kids how they see the world

tôi cần phải hỏi lũ trẻ cách mà chúng nhìn nhận thế giới

and what kind of questions they have

và chúng có những câu hỏi gì

and I would organize play testing sessions.

và tôi sẽ tổ chức các buổi chơi thử nghiệm.

I would start by showing the kids these four pictures.

Tôi bắt đầu bằng cách cho bọn trẻ xem những bức ảnh.

I would show them a picture of a car,

Tôi sẽ cho chúng xem ảnh một chiếc xe hơi

a grocery store, a dog and a toilet.

1 cửa hàng tạp hóa, 1 con chó và 1 cái nhà vệ sinh.

And I would ask, "Which one of these do you think is a computer?"

Tôi hỏi "theo các con thì cái nào trong những cái trên là máy tính?"

And the kids would be very conservative and go,

Và lũ trẻ rất cương quyết với câu trả lời,

"None of these is a computer.

"Không có cái nào cả.

I know what a computer is:

Con biết cái máy tính mà.

it's that glowing box

Nó là một cái hộp phát sáng

in front of which mom or dad spends way too much time."

mà cha mẹ dành cả ngày để ngồi trước chúng."

But then we would talk

Sau đó chúng tôi trò chuyện

and we would discover that actually, a car is a computer,

và chúng tôi khám phá ra, xe hơi thật ra cũng là máy tính

it has a navigation system inside of it.

Nó có hệ thống định vị bên trong.

And a dog -- a dog might not be a computer,

Và cả chú chó, chú chó có thể không phải là máy tính,

but it has a collar

nhưng chó có vòng cổ

and the collar might have a computer inside of it.

và vòng cổ có thể có máy tính bên trong.

And grocery stores, they have so many different kinds of computers,

Và cửa hàng tạp hóa, nó có rất nhiều loại máy tính khác nhau,

like the cashier system and the burglar alarms.

như hệ thống thu ngân, hệ thống chống trộm.

And kids, you know what?

"Và mấy đứa biết gì không?

In Japan, toilets are computers

Ở nhật bản, nhà vệ sinh cũng là máy tính,

and there's even hackers who hack them.

thậm chí có cả hacker hack nhà vệ sinh"

(Laughter)

(Tiếng cười)

And we go further

Và chúng tôi đi sâu hơn

and I give them these little stickers with an on/off button on them.

và tôi cho chúng những miếng dán với nút tắt/mở trên đó

And I tell the kids, "Today you have this magic ability

Và tôi bảo bọn trẻ, "Hôm nay các con sẽ có khả năng kỳ diệu

to make anything in this room into a computer."

có thể biến bất kỳ thứ gì trong căn phòng này thành máy tính."

And again, the kids go,

Và một lần nữa, lũ trẻ đáp

"Sounds really hard, I don't know the right answer for this."

"Có vẻ khó quá, con không biết câu trả lời nào mới đúng."

But I tell them, "Don't worry,

Tôi bảo bọn trẻ, "Hãy yên tâm,

your parents don't know the right answer, either.

bố mẹ các con cũng đâu có biết đáp án nào đúng.

They've just started to hear about this thing

Họ chỉ mới đượcnghe về một thứ

called The Internet of Things.

gọi là Internet

But you kids, you are going to be the ones

Nhưng chính các con, sẽ trở thành người

who are really going to live up in a world where everything is a computer."

sống trong một thế giới mà tất cả mọi thứ đều là những chiếc máy tính."

And then I had this little girl who came to me

Và ngay sau đó một cô bé bước đến bên tôi

and took a bicycle lamp

và đưa tôi 1 cái đèn xe đạp

and she said, "This bicycle lamp, if it were a computer,

và cô bé nói, "Đây là chiếc đèn xe đạp, " nếu nó là một chiếc máy tính,

it would change colors."

nó có thể thay đổi màu sắc."

And I said, "That's a really good idea, what else could it do?"

"Một ý tưởng tuyệt vời, chúng ta còn có thể làm gì nữa?"

And she thinks and she thinks,

Và cô bé tiếp tục suy nghĩ,

and she goes, "If this bicycle lamp were a computer,

và cô bé nói "Nếu đèn xe đạp là máy tính,

we could go on a biking trip with my father

con có thể đi dã ngoại bằng xe đạp với bố

and we would sleep in a tent

và ngủ trong những cái lều

and this biking lamp could also be a movie projector."

và chiếc đèn xe đạp có thể trở thành một chiếc máy chiếu phim."

And that's the moment I'm looking for,

Và đó là thời khắc tôi kiếm tìm,

the moment when the kid realizes

thời khắc mà đứa trẻ nhận ra

that the world is definitely not ready yet,

Thế giới chưa sẵn sàg

that a really awesome way of making the world more ready

và có một cách để làm thế giới này trở nên sẵn sàng hơn

is by building technology

đó là tạo ra công nghệ

and that each one of us can be a part of that change.

và mỗi người chúng ta có thể góp phần vào sự thay đổi đó.

Final story, we also built a computer.

Cuối cùng, chúng tôi tạo ra một chiếc máy tính.

And we got to know the bossy CPU and the helpful RAM and ROM

Và chúng tôi biết thêm về bạn CPU thích chỉ huy và và hai bạn RAM, ROM rất hữu ích

that help it remember things.

Đó là cách để ghi nhớ sự vật.

And after we've assembled our computer together,

Sau đó chúng tôi ráp các bộ phận trên chiếc máy tính lại

we also design an application for it.

chúng tôi cũng thiết kế các ứng dụng cho nó.

And my favorite story is this little boy,

Câu chuyện tôi rất thích là về 1 cậu bé

he's six years old

Em ấy 6 tuổi.

and his favorite thing in the world is to be an astronaut.

Em thích nhất là được trở thành phi hành gia.

And the boy, he has these huge headphones on

Cậu bé mang một chiếc headphones khổng lồ

and he's completely immersed in his tiny paper computer

Và em hoàn toàn đắm chìm trong chiếc máy tính bằng giấy bé xíu.

because you see, he's built his own

Như bạn thấy đấy, em đang xây dựng

intergalactic planetary navigation application.

các ứng dụng định vị các hành tinh trong dãy ngân hà

And his father, the lone astronaut in the Martian orbit,

Và cha của em, là phi hành gia đơn độc ở quỹ đạo Sao Hỏa,

is on the other side of the room

thật ra ông ấy đang ở phòng bên cạnh,

and the boy's important mission

và nhiệm vụ quan trọng của em là

is to bring the father safely back to earth.

mang bố về lại Trái Đất an toàn.

And these kids are going to have a profoundly different view of the world

Và những đứa trẻ này sẽ có những cách nhìn rất khác về công nghệ

and the way we build it with technology.

và cả cách chúng tạo nên công nghệ.

Finally, the more approachable, the more inclusive,

Cuối cùng thì, nếu công nghệ được tiếp cận theo một cách dễ dàng hơn

and the more diverse we make the world of technology,

thì thế giới công nghệ mà chúng ta tạo ra sẽ càng to lớn và đa dạng.

the more colorful and better the world will look like.

Thế giới sẽ càng trở nên tốt hơn và nhiều màu sắc hơn.

So, imagine with me, for a moment,

Bạn hãy dành chỉ một phút thôi để tưởng tượng,

a world where the stories we tell

thế giới nơi mà có có những câu chuyện

about how things get made don't only include

về cách mà mọi thứ được tạo ra không chỉ bởi

the twentysomething-year-old Silicon Valley boys,

những đàn-ông-trên-hai-mươi ở thung lũng Silicon

but also Kenyan schoolgirls and Norwegian librarians.

mà còn có cả nữ sinh Kenya hay những người thủ thư ở Na Uy .

Imagine a world where the little Ada Lovelaces of tomorrow,

Hãy tưởng tượng tới một thế giới nơi mà những cô bé Ada Lovelace của tương lai,

who live in a permanent reality of 1s and 0s,

Sống trong một thế giới của những con số 1 và 0

they grow up to be very optimistic and brave about technology.

các cô bé lớn lên lạc quan và dũng cảm với công nghệ.

They embrace the powers and the opportunities

Chúng nắm bắt quyền lực và cơ hội

and the limitations of the world.

và giới hạn của thế giới.

A world of technology that is wonderful, whimsical

Thế giới công nghệ tuyệt vời và luôn thay đổi

and a tiny bit weird.

và đôi chút lạ lùng.

When I was a girl,

Khi tôi là một đứa trẻ,

I wanted to be a storyteller.

tôi muốn trở thành một người kể chuyện

I loved make-believe worlds

tôi thích sáng tạo nên thế giới

and my favorite thing to do

và ước mơ của tôi

was to wake up in the mornings in Moominvalley.

là buổi sáng được thức dậy ở Moominvalley.

In the afternoons, I would roam around the Tatooines.

và trưa đến, lang thang quanh Tatooine.

And in the evenings, I would go to sleep in Narnia.

Và vào buổi tối, tôi sẽ ngủ lại Narnia.

And programming turned out to be the perfect profession for me.

Và lập trình hóa ra lại là nghề nghiệp hoàn hảo cho tôi.

I still create worlds.

Tôi vẫn có thể tạo ra cả thế giới.

Instead of stories, I do them with code.

Nhưng thay vì bằng câu chuyện, tôi tạo ra thế giới bằng code.

Programming gives me this amazing power

Lập trình cho tôi năng lực tuyệt vời

to build my whole little universe

để xây dựng vũ trụ của riêng tôi

with its own rules and paradigms and practices.

với những quy tắc của riêng tôi và những mô hình, thực tiễn.

Create something out of nothing with the pure power of logic.

Tạo ra những cái mới từ chỗ không có gì bằng sức mạnh của sự logic.

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)