A delightful way to teach kids about computers | Linda Liukas

Translator: Munkhod Bayarsaikhan Reviewer: Sundari Enkhtugs

Code is the next universal language.

"Код" бол дараагийн бүх нийтийн хэл юм.

In the seventies, it was punk music that drove the whole generation.

1970-аад онд панк хөгжим,

1980-аад онд магадгүй мөнгө бүх нийтийг дагуулж байлаа.

In the eighties, it was probably money.

But for my generation of people,

Гэвч одоогийн миний үеийнхний хувьд программ хангамж бол

software is the interface to our imagination and our world.

бидний төсөөллийг дэлхий ертөнцтэй холбох гүүр болж байна.

And that means that we need

Иймд бидэнд маш олон талын

a radically, radically more diverse set of people

авъяастай хүмүүс программ хангамжийг

to build those products,

хийдэг болох хэрэгтэй.

to not see computers as mechanical and lonely and boring and magic,

Компьютерыг зүгээр нэг техник ч юм уу эсвэл уйтгартай зүйл

[Уйтгартай, механик, ид шидийн биш]

to see them as things that they can tinker

гэж харалгүйгээр өөрөө оролдон өөрчилж

and turn around and twist, and so forth.

болдог зүйл гэж харах хэрэгтэй.

My personal journey into the world of programming and technology

Би анх программчлал, технологийн салбар руу

started at the tender age of 14.

хөл тавихдаа ердөө 14 настай байсан.

I had this mad teenage crush on an older man,

Арван хэдтэй би өөрөөсөө маш олон насаар ах хүнд сайн болсон юм.

and the older man in question just happened to be

Тэр хүн бол тухайн үеийн

the then Vice President of the United States, Mr. Al Gore.

АНУ-ын ерөнхий сайд Эл Гор юм.

And I did what every single teenage girl would want to do.

Тэгээд би арван хэдтэй охин хийж болох бүх л зүйлийг хийж

I wanted to somehow express all of this love,

өөрийнхөө чин сэтгэлийг илэрхийлмээр байлаа.

so I built him a website, it's over here.

Тэгээд би түүнд зориулж вэбсайт хийсэн нь энэ байна.

And in 2001, there was no Tumblr,

Энэ үед буюу 2001 онд Tumblr, Facebook,

there was no Facebook, there was no Pinterest.

Pinterest гээд аль нь ч байгаагүй юм.

So I needed to learn to code

Тиймээс би энэ хайраа илэрхийлэхийн тулд

in order to express all of this longing and loving.

программ бичиж сурах хэрэгтэй болов.

And that is how programming started for me.

Ингээд л би программ бичиж эхэлсэн дээ.

It started as a means of self-expression.

Өөрийгөө илэрхийлэх нэгэн арга гэдэг утгаар

Just like when I was smaller, I would use crayons and legos.

яг л бага байхдаа өнгийн харандаа, лего тоглоомоор

And when I was older, I would use guitar lessons and theater plays.

арай томроод гитар, тайзны жүжгээр илэрхийлдэг байсантай адил.

But then, there were other things to get excited about,

Гэхдээ дараа нь өөр зүйлс сонирлыг минь татсан юм.

like poetry and knitting socks

Жишээ нь шүлэг яруу найраг, оймс нэхэх,

and conjugating French irregular verbs

франц хэлний дүрэм бус үгс,

and coming up with make-believe worlds

зохиомол дэлхийг бүтээх бодол,

and Bertrand Russell and his philosophy.

бас Бертран Рассел болон түүний философ.

And I started to be one of those people

Ингээд би ч гэсэн бусдын адил

who felt that computers are boring and technical and lonely.

компьютерыг сонирхолгүй, уйтгартай техник гэж бодож эхэлсэн.

Гэхдээ одоо бол би ингэж бодож байна.

Here's what I think today.

Little girls don't know that they are not supposed to like computers.

Жоохон охид өөрсдөө компьютерт дуртай болж болохгүй гэж боддоггүй.

Little girls are amazing.

Жоохон охидууд гайхалтай,

They are really, really good at concentrating on things

тэд маш сайн төвлөрч чаддаг бас

and being exact and they ask amazing questions like,

маш нямбай, хурц асуултууд асуудаг.

"What?" and "Why?" and "How?" and "What if?"

Тэр юу вэ? Яагаад вэ? Яаж вэ? Ингэвэл яах вэ? гээд л

And they don't know that they are not supposed to like computers.

бас тэд өөрсдөө компьютерт дуртай болж болохгүй гэж огт боддоггүй.

It's the parents who do.

Эцэг эхчүүд л болохгүй гэдэг.

It's us parents who feel

Насанд хүрсэн бид

like computer science is this esoteric, weird science discipline

компьютерийн шинжлэх ухааныг ойлгомжгүй, тусгай шинжлэх ухаан

that only belongs to the mystery makers.

цаашлаад хийж байгаа зүйл нь төвөгтэй

That it's almost as far removed from everyday life

бөгөөд өдөр тутмын амьдралаас хол хөндий зүйл гэж боддог.

as, say, nuclear physics.

Цөмийн физиктэй ижлээр.

And they are partly right about that.

Зарим талаараа зөв л дөө.

There's a lot of syntax and controls and data structures

Учир нь программ бичихэд олон төрлийн синтакс

удирдах арга, мэдээллийн бүтэц, алгоритм,

and algorithms and practices,

дасгал сургууль, протокол, системийн модел шаардлагатай.

protocols and paradigms in programming.

And we as a community, we've made computers smaller and smaller.

Бас бид компьютерийг улам л жижигхэн болгоод байна.

We've built layers and layers of abstraction on top of each other

Бид машин техник болон хүн төрөлхтний хооронд

маш олон давхаргыг өөрсдөө босгосоор

between the man and the machine

to the point that we no longer have any idea how computers work

компьютер яаж ажилладаг эсвэл компьютертой яаж харилцахаа ч

or how to talk to them.

мэдэхээ байж байна.

And we do teach our kids how the human body works,

Уг нь бид хүүхдүүддээ хүний биеийн талаар,

we teach them how the combustion engine functions

биеийн энерги шатах процесс яаж явагддаггийг зааж өгдөг.

and we even tell them that if you want to really be an astronaut

Бүр хүүхдүүдээ сансрын нисгэгч болж чадна

you can become one.

гэж хэлдэг.

But when the kid comes to us and asks,

Тэгсэн мөртлөө хүүдүүд биднээс

"So, what is a bubble sort algorithm?"

"Баббл ангилал алгоритм гэж юу вэ?"

Or, "How does the computer know what happens when I press 'play,'

эсвэл "Компьютер яаж 'тоглуулах' товчыг дарсны дараа яах ёстойгоо мэддэг юм бэ?

Яаж аль бичлэгийг үзүүлэхээ мэддэг юм бэ?"

how does it know which video to show?"

Or, "Linda, is Internet a place?"

эсвэл "Линда, интернет гэж газар юм уу?" гэж асуухад

We adults, we grow oddly silent.

томчууд бид хачин чимээгүй болдог.

"It's magic," some of us say.

"Энэ бол ид шид" гэж зарим нь хэлдэг.

"It's too complicated," the others say.

"Хэтэрхий төвөгтэй" гэж бусад нь хэлдэг.

Well, it's neither.

Тэгвэл хариулт нь аль нь ч биш.

It's not magic and it's not complicated.

Энэ бол ид шид биш, төвөгтэй ч биш.

It all just happened really, really, really fast.

Энэ бүгд зүгээр л маш хурдан явагддаг.

Computer scientists built these amazing, beautiful machines,

Компьютер эрдэмтэд маш гайхалтай машинуудыг бүтээсэн.

but they made them very, very foreign to us,

Гэвч биднээс хэтэрхий хол байхаар бүтээсэн.

and also the language we speak to the computers

Компьютертэйгээ харилцдаг хэл хүртэл.

so that we don't know how to speak to the computers anymore

Тиймээс бид гоё ганган интерфэйсгүйгээр

without our fancy user interfaces.

компьютерийг ашиглаж чадахгүй байна.

And that's why no one recognized

Ийм л учраас намайг

that when I was conjugating French irregular verbs,

Франц хэлний дүрэм бус үйл үгийг ашиглан

I was actually practicing my pattern recognition skills.

зүй тогтол таних чадвараа хөгжүүлж байна гэж хэн ч анзаараагүй юм.

And when I was excited about knitting,

Бас оймс нэхэхдээ би

I actually was following a sequence of symbolic commands

тэмдэгтийн зүй тогтолыг дагаж,

that included loops inside of them.

loop функцийг ашиглаж байсныг анзаараагүй.

And that Bertrand Russell's lifelong quest

Мөн Бертран Расселын амьдралын эрэл болох

to find an exact language between English and mathematics

Математик, Англи хэл 2-г холбох алтан дундаж хэл нь

found its home inside of a computer.

компьютер гэдгийг мэдээгүй.

I was a programmer, but no one knew it.

Би багаасаа програм бичиж байсан ч хэн ч анзаараагүй.

The kids of today, they tap, swipe and pinch their way through the world.

Одоо үеийн хүүхдүүд товшиж, шударч, чимхэж дэлхийтэй холбогдож байна.

But unless we give them tools to build with computers,

Бид тэдэнд компьютераар бүтээх нөөцийг өгөхгүй бол

we are raising only consumers instead of creators.

бид бүтээгч хөгжүүлэгч биш, хэрэглэгчдийг л өсгөх болно.

This whole quest led me to this little girl.

Энэ бүх эрэл намайг энэ жоохон охин руу дагуулсан.

Her name is Ruby, she is six years old.

Түүний нэрийг "Рүби" гэдэг тэр 6 настай.

She is completely fearless, imaginative and a little bit bossy.

Тэр юунаас ч айдаггүй, уран сэтгэмжтэй, бага зэргийн тушаангүй.

And every time I would run into a problem

Програмчлал сурах явцад

in trying to teach myself programming like,

олон асуудал тулгардаг.

"What is object-oriented design or what is garbage collection?",

Объект хандалтат програмчлал гэж юу вэ? Хог цуглуулга гэж юу вэ? гэх мэт

I would try to imagine how a six-year-old little girl would explain the problem.

Ийм үед би 6 настай хүүхэд үүнийг яаж тайлбарлах бол гэж боддог.

And I wrote a book about her and I illustrated it

Тиймээс би энэ охиний тухай зурагтай ном бичсэн юм.

and the things Ruby taught me go like this.

Рүбигийн заах арга нэг иймэрхүү.

Жишээ нь орны доор байдаг шавж (bug)-аас айх хэрэггүй

Ruby taught me that you're not supposed to be afraid

of the bugs under your bed.

гэдгийг заасан.

Мөн маш том асуудал гэдэг нь ердөө

And even the biggest of the problems

are a group of tiny problems stuck together.

жижиг асуудлуудын цуглуулга гэдгийг заасан.

And Ruby also introduced me to her friends,

Рүби намайг найз нартайгаа танилцуулж

the colorful side of the Internet culture.

интернэтийн өнгөлөг талыг мэдрүүлсэн.

She has friends like the Snow Leopard,

Рүбигийн найз цасны ирвэс хөөрхөн ч гэсэн

who is beautiful but doesn't want to play with the other kids.

бусад амьтадтайгаа тоглох дургүй.

And she has friends like the green robots that are really friendly but super messy.

Бас ногоон өнгөтэй робот найз нь найрсаг боловч замбараагүй зантай.

And she has friends like Linux the penguin

Харин Линукс гэдэг оцон шувуун найз нь чадварлаг боловч ойлгоход их хэцүү.

who's really ruthlessly efficient, but somewhat hard to understand.

And idealistic foxes, and so on.

Цэцэрхэгч үнэг гэх мэт найзууд ч түүнд бий...

In Ruby's world, you learn technology through play.

Рүби охины ертөнцөд та технологийг тоглоомийн аргаар суралцана.

And, for instance, computers are really good at repeating stuff,

Жишээ нь компьютер юмыг давтан хийхдээ сайн учир

so the way Ruby would teach loops goes like this.

Рүби дараахь аргаар loop-ийг тайлбарлана:

This is Ruby's favorite dance move, it goes, "Clap, clap, stomp, stomp

Рүбигийн дуртай бүжиг "Гараа таш, таш, хөлөө товш, товш,

гараа таш, таш, тэгээд үсэр".

clap, clap and jump."

And you learn counter loops by repeating that four times.

Бүжгийг 4 давтаснаар та loop-г ойлгож авах болно.

And you learn while loops by repeating that sequence

Мөн While loop-г ойлгоё гэвэл энэ зүй тогтлоо

while I'm standing on one leg.

Нэг хөл дээрээ зогсож байх үедээ давтахтай ижил юм.

And you learn until loops by repeating that sequence

Харин Until loop-г ойлгоё гэвэл

until mom gets really mad.

ээжийгээ уурлах хүртэл зүй тогтлоо давтахад болно.

(Laughter)

(Инээв)

And most of all, you learn that there are no ready answers.

Энэ бүгдээс хамгийн чухал нь та бэлэн хариулт гэж байхгүй гэдгийг ойлгох юм.

Рүбигийн ертөнцийг суралцах хөтөлбөрийг бэлдэхийн тулд хүүхдүүдтэй тулж,

When coming up with the curriculum for Ruby's world,

I needed to really ask the kids how they see the world

тэдний ертөнцийг харах өнцгийг ойлгох шаардлага гарсан.

and what kind of questions they have

Мөн тэдэнд ямар асуулт байгааг асууж,

and I would organize play testing sessions.

тоглоомон байдлаар тест авч үзсэн.

I would start by showing the kids these four pictures.

Би тэдэнд энэ 4 зургийг харуулсан.

I would show them a picture of a car,

Энд машин, супермаркет,

a grocery store, a dog and a toilet.

нохой, 00-н суултуурны зургийг үзүүлээд,

And I would ask, "Which one of these do you think is a computer?"

"Энэ дундаас аль нь компьютер вэ? " гэж хүүхдүүдээс асуутал

And the kids would be very conservative and go,

хүүхдүүд бодлогошронгуй болсноо

"None of these is a computer.

"Эдний аль нь ч компьютер биш.

I know what a computer is:

Компьютер гэдэг чинь

it's that glowing box

аав ээжүүд урд нь хамаг цагаа өнгөрүүлдэг

in front of which mom or dad spends way too much time."

гэрэлт хайрцгийг хэлдэг шүү дээ" гэсэн.

But then we would talk

Гэвч дараа нь бид ярилцлаа.

and we would discover that actually, a car is a computer,

Тэгээд үнэндээ машин ч гэсэн компьютер гэдгийг хэлж өгөв.

it has a navigation system inside of it.

Учир нь зам заагч систем дотор нь байдаг шүү дээ.

And a dog -- a dog might not be a computer,

Аан харин нохой бол магадгүй компьютер биш байх

but it has a collar

гэвч нохойны хүзүүвчинд

and the collar might have a computer inside of it.

компьютер байж болно шүү дээ.

And grocery stores, they have so many different kinds of computers,

Дараагийнх супермаркет. Тэнд бол маш олон төрлийн компьютерүүд байдаг.

like the cashier system and the burglar alarms.

Жишээ нь кассын систем, хулгайн дохио гэх мэт.

And kids, you know what?

Хүүхдүүд ээ, Япон улсад

In Japan, toilets are computers

00-н суултуур хүртэл компьютертэй.

Тэр бүү хэл, түүнийг программчладаг хакерууд ч байдгийг хэлсэн.

and there's even hackers who hack them.

(Laughter)

(Инээв)

And we go further

Дараагийн тестдээ би хүүхдүүдэд

and I give them these little stickers with an on/off button on them.

жижигхэн on/off товчны зурагтай наадаг зургийг өгсөн.

And I tell the kids, "Today you have this magic ability

Тэгээд тэдэнд "Өнөөдөр та нарт энэ өрөөн доторх ямар ч зүйлийг

to make anything in this room into a computer."

компьютер болгох ид шид өглөө" гэж хэлсэн.

And again, the kids go,

Тэд өмнөх тест шигээр

"Sounds really hard, I don't know the right answer for this."

"Зөв хариултыг мэдэхгүй, хэцүү сонсогдож байна" гэцгээв.

But I tell them, "Don't worry,

Гэвч би тэдэнд "Санаа зоволтгүй ээ

your parents don't know the right answer, either.

та нарын аав, ээж нар ч хариултыг нь мэдэхгүй" гэж хэлэв.

They've just started to hear about this thing

Тэд дөнгөж Юмсын интернет (IoT) гэдэг

called The Internet of Things.

ухагдахууныг мэддэг болж байна.

But you kids, you are going to be the ones

Харин хүүхдүүд та нар бол ирээдүйд бүх зүйлс нь

who are really going to live up in a world where everything is a computer."

компьютержсэн дэлхийд амьдрах болно шүү дээ гэв.

And then I had this little girl who came to me

Тэгсэн над дээр нэг бяцхан охин ирээд

дугуйны гэрэл үзүүлэв.

and took a bicycle lamp

and she said, "This bicycle lamp, if it were a computer,

Тэгээд тэр охин " Хэрвээ энэ гэрэл компьютер байсан бол,

it would change colors."

өнгө нь солигддог байх байсан" гэв.

And I said, "That's a really good idea, what else could it do?"

Хариуд нь би "Үнэхээр сайхан санаа, өөр юу хийж болох вэ?" гэж асуутал

And she thinks and she thinks,

охин бодсоор, бодсоор

and she goes, "If this bicycle lamp were a computer,

"Хэрвээ энэ дугуйны гэрэл компьютер байсан бол,

we could go on a biking trip with my father

би аавтайгаа дугуйн аялал хийж,

and we would sleep in a tent

орой майханд унтахдаа

and this biking lamp could also be a movie projector."

дугуйны гэрлээ киноны проектор болгож ашиглана аа" гэв.

And that's the moment I'm looking for,

Яг тэгж хэлэх мөч бол миний хүсэн хүлээдэг зүйл юм.

the moment when the kid realizes

Учир нь тэр мөчид хүүхдүүд энэ дэлхийд хийх зүйлс

that the world is definitely not ready yet,

их байгааг ойлгодог.

that a really awesome way of making the world more ready

Мөн дэлхийг улам сайн сайхан болгох гайхалтай арга бол

is by building technology

tехнологийг бүтээж,

and that each one of us can be a part of that change.

мөн хүн бүр тэр өөрчлөлтөнд гар бие оролцох явдал юм.

Final story, we also built a computer.

Ингээд бид хүүхдүүдтэй хамт компьютер угсарсан.

And we got to know the bossy CPU and the helpful RAM and ROM

Ингэхийн тулд бид CPU болон санах ой болох RAM, ROM -ын

that help it remember things.

тухай мэдэх хэрэгтэй болсон.

And after we've assembled our computer together,

Мөн бид компьютерээ угсарч дууссаныхаа дараа

we also design an application for it.

түүндээ зориулсан аппликешныг бүтээсэн.

And my favorite story is this little boy,

Би нэг бяцхан хүүгийн тухай онцлон яръя.

he's six years old

Тэр 6 настай.

and his favorite thing in the world is to be an astronaut.

түүний хамгийн дуртай зүйл бол сансрын нисгэгч болох юм.

And the boy, he has these huge headphones on

Хүү өөрөөсөө том чихэвч зүүчихээд

and he's completely immersed in his tiny paper computer

нөгөө жижигхэн цаасан компьютертоо бүрэн автчихсан байсан.

because you see, he's built his own

Учир нь хүү өөрийнхөө гараг хоорондын

intergalactic planetary navigation application.

од эрxэсийн замыг замчлах аппликешн бүтээчихсэн байлаа.

And his father, the lone astronaut in the Martian orbit,

Аппликешн дээр хүү Ангарагт ажилладаг аавыгаа

is on the other side of the room

буюу нөгөө өрөөнд байгаа аавыгаа

and the boy's important mission

ямар ч аюулгүйгээр дэлхийд

is to bring the father safely back to earth.

авчрах том даалгавартай.

And these kids are going to have a profoundly different view of the world

Эдгээр хүүхдүүд хорвоо ертөнц болон технологи ашиглах хандлагыг

and the way we build it with technology.

биднээс тэс өөр өнцгөөс хардаг болж өсөх болно.

Finally, the more approachable, the more inclusive,

Төгсгөлд нь хэлэхэд бидний бүтээх технологи илүү хүртээмжтэй,

and the more diverse we make the world of technology,

илүү олныг хамарсан, илүү олон талынх байх тусмаа

the more colorful and better the world will look like.

бидний дэлхий илүү өнгөлөг, илүү сайжрах болно оо.

So, imagine with me, for a moment,

Тиймээс, та бүхэн надтай хамт төсөөлөөд үз дээ.

a world where the stories we tell

Юмсыг яаж бүтээх талаар

about how things get made don't only include

Цахиурын хөндийн залуусаас гадна

the twentysomething-year-old Silicon Valley boys,

Кенийн сурагч охид,

but also Kenyan schoolgirls and Norwegian librarians.

Норвегийн номын санч ч ном хаялцдаг дэлхийг төсөөл дөө.

Imagine a world where the little Ada Lovelaces of tomorrow,

Дижитал ертөнцөд амьдрах

who live in a permanent reality of 1s and 0s,

ирээдүйн Ада Ловелас болох багачууд

they grow up to be very optimistic and brave about technology.

технологиос айхгүй, өөдрөгөөр харж өсөн торнидог тийм дэлхийг төсөөл дөө.

They embrace the powers and the opportunities

Боломжоо ч тэр, нөөц бололцоогоо ч

ашиглаж чаддаг дэлхийг төсөөл дөө.

and the limitations of the world.

A world of technology that is wonderful, whimsical

Маш гайхалтай, бага зэрэг ер бусын

and a tiny bit weird.

технологилог дэлхий юм.

Хүүхэд байхдаа би

When I was a girl,

I wanted to be a storyteller.

түүх өгүүлдэг хүн болох мөрөөдөлтэй байсан.

I loved make-believe worlds

Би төсөөллийн ерөнцөд дуртай.

and my favorite thing to do

Миний дуртай төсөөлөл бол

was to wake up in the mornings in Moominvalley.

өглөө Мумингийн гэрт нүдээ нээгээд

In the afternoons, I would roam around the Tatooines.

өдөр нь Татүүнээр зугаалаад

And in the evenings, I would go to sleep in Narnia.

орой нь Нарниад хонох юм.

And programming turned out to be the perfect profession for me.

Программ бичих бол надад яг таарсан ажил гэдгийг би ойлгосон.

I still create worlds.

Би одоо ч гэсэн төсөөллийн ертөнцийг бүтээсээр байна.

Instead of stories, I do them with code.

Түүх өгүүлэхийн оронд программчлалыг ашиглаж байна.

Programming gives me this amazing power

Программ бичнэ гэдэг нь

to build my whole little universe

өөрийн гэсэн дүрэм, загвар, хэв маягийг шингээсэн бичил ертөнцийг үүсгэх

with its own rules and paradigms and practices.

хүчийг өгдөг.

Create something out of nothing with the pure power of logic.

Логик сэтгэлгээний хүчээр юу ч үгүй газраас ямар нэгэн зүйлийг бүтээ.

Thank you.

Баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)