Maria Bezaitis: The surprising need for strangeness

Maria Bezaitis: Sự cần thiết đáng ngạc nhiên của "cái lạ"

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Hòa Lương Reviewer: Nhu PHAM

"Don't talk to strangers."

"Đừng nói chuyện với người lạ"

You have heard that phrase uttered

Bạn đã từng được nghe cụm từ này

by your friends, family, schools and the media for decades.

từ bạn bè, gia đình, trường học và truyền thông từ hàng thập kỷ nay rồi

It's a norm. It's a social norm.

Đó là một quy tắc. Một quy tắc xã hội

But it's a special kind of social norm,

Nhưng là một loại quy tắc xã hội đặc biệt

because it's a social norm that wants to tell us

bởi vì quy tắc này muốn nói cho chúng ta biết rằng

who we can relate to and who we shouldn't relate to.

người nào chúng ta có thể giao kết và người nào thì không nên

"Don't talk to strangers" says,

"Đừng nói chuyện với người lạ" và

"Stay from anyone who's not familiar to you.

"Tránh xa những người mà bạn không quen biết"

Stick with the people you know.

"Hãy chỉ gắn bó với những người bạn biết.

Stick with people like you."

Hãy chỉ làm bạn với những người như bạn"

How appealing is that?

Nghe thật bùi tai làm sao?

It's not really what we do, is it, when we're at our best?

Nhưng đó không thực sự là những điều chúng ta thường làm khi chúng ta muốn làm tốt nhất có thể, phải vậy không

When we're at our best, we reach out to people

Khi chúng ta muốn làm tốt nhất có thể, chúng ta cố gắng vươn tới việc tiếp xúc với những người

who are not like us,

không như chúng ta

because when we do that, we learn from people

bởi vì khi đó, chúng ta có thể học hỏi từ những người

who are not like us.

không giống mình.

My phrase for this value of being with "not like us"

Cụm từ tôi dành để nói về giá trị của việc làm quen với những người "không giống mình"

is "strangeness,"

là "cái lạ"

and my point is that in today's digitally intensive world,

và quan điểm của tôi là trong thời đại chuyên sâu số hóa ngày nay

strangers are quite frankly not the point.

thì người lạ thực lòng mà nói không phải là vấn đề

The point that we should be worried about is,

Điều mà chúng ta nên quan tâm là

how much strangeness are we getting?

có bao nhiêu "cái lạ" mà chúng ta đang tiếp nhận?

Why strangeness? Because our social relations

Tại sao là "cái lạ"? Bởi vì các mối quan hệ xã hội của chúng ta

are increasingly mediated by data,

đang ngày càng bị trung gian bởi dữ liệu

and data turns our social relations into digital relations,

và các dữ liệu đã biến những mối quan hệ xã hội đó của chúng ta thành những mối quan hệ số

and that means that our digital relations

và điều đó có nghĩa là những mối quan hệ số này

now depend extraordinarily on technology

giờ đây phụ thuộc rất nhiều vào công nghệ

to bring to them a sense of robustness,

điều mang đến cho chúng một cảm giác mãnh liệt

a sense of discovery,

một tính chất khám phá

a sense of surprise and unpredictability.

một tính chất bất ngờ và khó đoán

Why not strangers?

Người lạ, tại sao không ?

Because strangers are part of a world

Bởi vì người lạ là một phần của thế giới

of really rigid boundaries.

với những giới hạn vô cùng cứng nhắc

They belong to a world of people I know

Họ thuộc về thế giới mà ở đó những người ta quen biết

versus people I don't know,

đối đầu những người ta không quen

and in the context of my digital relations,

và trong ngữ cảnh các mối quan hệ số của mình

I'm already doing things with people I don't know.

tôi đang làm nhiều việc với những người không quen biết.

The question isn't whether or not I know you.

Câu hỏi không phải là liệu tôi có biết bạn hay không

The question is, what can I do with you?

mà phải là liệu tôi có thể làm gì cùng bạn?

What can I learn with you?

Tôi có thể cùng bạn học điều gì?

What can we do together that benefits us both?

Chúng ta có thể làm gì cùng nhau để tôi và bạn cùng có lợi?

I spend a lot of time thinking about

Tôi đã dành rất nhiều thời gian suy nghĩ về việc

how the social landscape is changing,

bức tranh xã hội đang thay đổi như thế nào,

how new technologies create new constraints

làm cách nào mà những công nghệ mới lại tạo ra những cản trở mới

and new opportunities for people.

và cả những cơ hội mới cho mọi người.

The most important changes facing us today

Những thay đổi quan trọng nhất mà chúng ta đang đối mặt ngày nay

have to do with data and what data is doing

là phải làm việc với dữ liệu và điều mà dữ liệu đang làm

to shape the kinds of digital relations

để định hình các kiểu quan hệ số

that will be possible for us in the future.

có thể được dành cho chúng ta trong tương lai

The economies of the future depend on that.

Các nền kinh tế trong tương lai phụ thuộc vào điều đó

Our social lives in the future depend on that.

Đời sống xã hội của chúng ta trong tương lai cũng phụ thuộc vào điều đó.

The threat to worry about isn't strangers.

Mối đe dọa cần quan tâm đến không phải người lạ

The threat to worry about is whether or not

Mối đe dọa cần quan tâm đến là liệu rằng

we're getting our fair share of strangeness.

chúng ta có đang dành cho những cái lạ một phần chia công bằng không

Now, 20th-century psychologists and sociologists

Hiện nay, những nhà xã hội học và tâm lý học thế kỉ 20

were thinking about strangers,

suy nghĩ rất nhiều về người lạ

but they weren't thinking so dynamically about human relations,

nhưng họ không nghĩ một cách sâu sắc về những mối quan hệ giữa con người

and they were thinking about strangers

và họ nghĩ về người lạ

in the context of influencing practices.

trong bối cảnh nó có thể ảnh hưởng tới những thói quen.

Stanley Milgram from the '60s and '70s,

Stanley Milgram từ những năm 60, 70

the creator of the small-world experiments,

người sáng lập của những thử nghiệm thế giới nhỏ

which became later popularized as six degrees of separation,

mà sau này trở nên phổ biến như 6 cấp độ của sự riêng rẽ

made the point that any two arbitrarily selected people

đã có quan điểm rằng bất kì 2 người được chọn ngẫu nhiên nào

were likely connected from between five to seven intermediary steps.

có khả năng kết nối được với nhau sau khoảng từ 5 đến 7 bước trung gian

His point was that strangers are out there.

Quan điểm của ông là người lạ ở ngoài kia

We can reach them. There are paths

Chúng ta có thể tiếp cận họ. Có những con đường

that enable us to reach them.

cho phép chúng ta tiếp cận họ

Mark Granovetter, Stanford sociologist, in 1973

Mark Granovetter, nhà xã hội học từ Stanford, trong một bài luận của ông vào năm 1973 có tên

in his seminal essay "The Strength of Weak Ties,"

"Sức mạnh của những mối quan hệ lỏng lẻo"

made the point that these weak ties

đưa ra quan điểm rằng những mối quan hệ lỏng lẻo này

that are a part of our networks, these strangers,

thuộc một phần của hệ thống các mối quan hệ của chúng ta, những người lạ này,

are actually more effective at diffusing information to us

lại thực sự hiệu quả hơn trong việc truyền bá thông tin đến chúng ta

than are our strong ties, the people closest to us.

hơn là các mối quan hệ bền chặt, những người gần gũi với chúng ta.

He makes an additional indictment of our strong ties

Ông viết một bài lý luận bổ sung phê phán những mối quan hệ gần gũi

when he says that these people who are so close to us,

khi ông nói rằng những người này quá thân thiết với chúng ta,

these strong ties in our lives,

những mối quan hệ bền chặt này trong cuộc sống của chúng ta

actually have a homogenizing effect on us.

trên thực tế lại gây ra tác động đồng điệu hóa lên chúng ta.

They produce sameness.

Chúng tạo ra sự tương đồng.

My colleagues and I at Intel have spent the last few years

Tôi và các đồng nghiệp ở Intel đã dành một vài năm vừa qua

looking at the ways in which digital platforms

nghiên cứu các con đường mà ở đó những nền tảng số

are reshaping our everyday lives,

đang định hình lại cuộc sống hàng ngày của chúng ta,

what kinds of new routines are possible.

những loại thói quen mới nào sẽ nảy sinh.

We've been looking specifically at the kinds

Chúng tôi đặc biệt quan tâm đến những loại hình

of digital platforms that have enabled us

nền tảng số cho phép chúng ta

to take our possessions, those things that used to be

sử dụng lấy tài sản của mình, những thứ đã từng

very restricted to us and to our friends in our houses,

rất giới hạn, vốn chỉ dành cho chúng ta và bạn bè trong nhà của mình,

and to make them available to people we don't know.

và đặt chúng vào tầm với của những người không quen biết

Whether it's our clothes, whether it's our cars,

Cho dù đó là quần áo của chúng ta, xe cộ

whether it's our bikes, whether it's our books or music,

, cho dù đó là sách vở hay âm nhạc

we are able to take our possessions now

giờ đây chúng ta có thể kiểm soát những tài sản đó

and make them available to people we've never met.

và cho phép những người chúng ta chưa từng gặp sử dụng chúng

And we concluded a very important insight,

Và chúng tôi đã đi đến kết luận về một sự thực ngầm hiểu hết sức quan trọng

which was that as people's relationships

đó là khi mối quan hệ của con người

to the things in their lives change,

với những thứ trong cuộc sống của họ thay đổi,

so do their relations with other people.

thì mối quan hệ của họ với người khác cũng thay đổi.

And yet recommendation system

Và hệ thống cảnh báo

after recommendation system continues to miss the boat.

nối tiếp hệ thống cảnh báo tiếp tục để lỡ mất cơ hội

It continues to try to predict what I need

Nó tiếp tục cố gắng tiên đoán điều tôi muốn

based on some past characterization of who I am,

dựa trên một vài đặc tính trong quá khứ rằng tôi là ai

of what I've already done.

tôi đã làm những việc gì.

Security technology after security technology

Công nghệ bảo mật nối tiếp công nghệ bảo mật

continues to design data protection

tiếp tục thiết kế bảo vệ dữ liệu

in terms of threats and attacks,

trên phương diện những mối đe dọa và sự tấn công,

keeping me locked into really rigid kinds of relations.

kìm khóa tôi lại trong những kiểu quan hệ cứng nhắc

Categories like "friends" and "family"

Những mối quan hệ kiểu "bạn bè" và "gia đình"

and "contacts" and "colleagues"

và "liên lạc" và "đồng nghiệp"

don't tell me anything about my actual relations.

không nói lên được bất cứ điều gì về những mối liên hệ thực sự của tôi hiện nay.

A more effective way to think about my relations

Một cách hiệu quả hơn khi nghĩ về những mối quan hệ của tôi

might be in terms of closeness and distance,

có thể là trên phương diện sự gần gũi và khoảng cách

where at any given point in time, with any single person,

ở đó tại bất kì điểm thời gian nào, với bất kì người nào đi nữa

I am both close and distant from that individual,

tôi cũng vừa thân thiết vừa xa cách với cá nhân đó,

all as a function of what I need to do right now.

tất cả như một nhiệm vụ tôi cần làm ngay lập tức

People aren't close or distant.

Con người không thân thiết hoặc xa lạ.

People are always a combination of the two,

Con người luôn là một sự kết hợp của cả hai,

and that combination is constantly changing.

và sự kết hợp đó liên tục thay đổi

What if technologies could intervene

Giả như công nghệ có thể can thiệp làm

to disrupt the balance of certain kinds of relationships?

rối loạn sự cân bằng của một vài loại hình quan hệ?

What if technologies could intervene

Giả như công nghệ có thể can thiệp

to help me find the person that I need right now?

để giúp tôi tìm được người mà tôi cần bây giờ?

Strangeness is that calibration

Cái lạ là sự định cỡ

of closeness and distance

của thân thiết và xa cách

that enables me to find the people that I need right now,

cái mà cho phép tôi có thể tìm thấy người tôi cần ngay lúc này

that enables me to find the sources of intimacy,

cái mà cho phép tôi có thể tìm thấy nguồn ngọn của sự thân thiết

of discovery, and of inspiration that I need right now.

sự khám phá, và sự khơi gợi cảm hứng mà tôi cần lúc này.

Strangeness is not about meeting strangers.

Cái lạ không chỉ nói về việc gặp gỡ những người lạ.

It simply makes the point that we need

Nó chỉ đơn giản chỉ ra rằng chúng ta cần

to disrupt our zones of familiarity.

khuấy động những vùng quen thuộc của chúng ta.

So jogging those zones of familiarity is one way to think about strangeness,

Vì thế nhảy ra khỏi những khu vực quen thuộc này là một cách để chúng ta suy nghĩ về cái lạ,

and it's a problem faced not just by individuals today,

và đó là một vấn đề không chỉ những cá nhân phải đối mặt hiện nay

but also by organizations,

mà còn có cả các tổ chức,

organizations that are trying to embrace massively new opportunities.

những tổ chức đang cố gắng nắm lấy hàng loạt các cơ hội mới.

Whether you're a political party

Cho dù đó là một đảng phái chính trị

insisting to your detriment on a very rigid notion

đang khăng khăng bảo vệ quyền lợi của mình về một khái niệm cực kỳ khắt khe

of who belongs and who does not,

về ai phù hợp và ai không,

whether you're the government

Cho dù đó là một chính quyền

protecting social institutions like marriage

đang bảo vệ cho những lễ nghi xã hội như cưới xin

and restricting access of those institutions to the few,

và bó hẹp những lễ nghi này cho một số ít người

whether you're a teenager in her bedroom

Cho dù đó là một thiếu niên trong phòng ngủ của mình

who's trying to jostle her relations with her parents,

đang cố gắng đẩy mình ra khỏi mối quan hệ với cha mẹ,

strangeness is a way to think about how we pave the way

Cái lạ là một cách để suy nghĩ về cách chúng ta tìm con đường

to new kinds of relations.

đến với những mối quan hệ mới.

We have to change the norms.

Chúng ta phải thay đổi các quy tắc.

We have to change the norms in order to enable

Chúng ta phải thay đổi các quy tắc để có thể khởi động những

new kinds of technologies

công nghệ mới

as a basis for new kinds of businesses.

như một nền tảng cho những loại hình công việc mới.

What interesting questions lie ahead for us

Câu hỏi thú vị nào đăt ra phía trước cho chúng ta

in this world of no strangers?

trong thế giới không người lạ này?

How might we think differently about our relations with people?

Làm cách nào chúng ta có thể suy nghĩ khác đi về những mối quan hệ của mình với mọi người?

How might we think differently about our relations

Làm cách nào chúng ta có thể nghĩ khác đi về những mối quan hệ của mình

with distributed groups of people?

với những nhóm người riêng rẽ?

How might we think differently about our relations with technologies,

Làm cách nào chúng ta có thể nghĩ khác đi về những mối quan hệ của mình với công nghệ,

things that effectively become social participants

những thứ thực sự đã trở thành một phần của xã hội

in their own right?

theo cách mà nó phải như vậy?

The range of digital relations is extraordinary.

Phạm vi của những mối quan hệ số thì rộng lớn.

In the context of this broad range of digital relations,

Trong bối cảnh của mối quan hệ có phạm vi rộng như vậy,

safely seeking strangeness might very well be

việc tìm kiếm cái lạ một cách an toàn rất có thể sẽ là

a new basis for that innovation.

nền tảng mới của phát minh này.

Thank you.

Cảm ơn

(Applause)

(Vỗ tay)