Achenyo Idachaba: How I turned a deadly plant into a thriving business | TED

Translator: Phuong Thanh Le Phan Reviewer: Hong-Hanh Tran

Welcome to Bayeku,

Chào mừng đến Bayeku

a riverine community in Ikorodu, Lagos --

một khu ven sông ở Ikodoru, Lagos --

a vivid representation of several riverine communities across Nigeria,

một đại diện tiêu biểu cho nhiều cộng đồng ven sông khắp Nigeria,

communities whose waterways have been infested

những cộng đồng mà đường tàu bè của họ bị phá hoại

by an invasive aquatic weed;

bởi một loài cỏ nước xâm lấn;

communities where economic livelihoods have been hampered:

những cộng đồng nơi mà kinh tế đang bị cầm chân

fishing, marine transportation

nghề cá, vận tải biển

and trading;

và giao thương;

communities where fish yields have diminished;

những cộng đồng nơi sản lượng cá đang giảm dần

communities where schoolchildren are unable to go to school

những cộng đồng nơi trẻ em độ tuổi đến trường không thể đi học

for days, sometimes weeks, on end.

trong nhiều ngày, đôi khi là hàng tuần, liên tục.

Who would have thought that this plant

Ai nghĩ rằng loài thực vật này

with round leaves, inflated stems, and showy, lavender flowers

với những lá tròn, cuống phồng lên, và những đóa hoa màu oải hương rực rỡ

would cause such havoc in these communities.

lại gây ra sự tàn phá đến thế ở những cộng đồng ấy

The plant is known as water hyacinth

Loài thực vật này được biết đến là loài dạ lan hương nước

and its botanical name, Eichhornia crassipes.

và tên khoa học của nó là Eichhornia crassipes,

Interestingly, in Nigeria, the plant is also known by other names,

Thú vị thay, ở Nigeria, loài này cũng được biết đến bởi những cái tên khác

names associated with historical events,

những cái tên gắn liền với các sự kiện lịch sử

as well as myths.

cũng như thần thoại.

In some places, the plant is called Babangida.

Ở vài nơi, chúng được gọi là Babangida.

When you hear Babangida, you remember the military and military coups.

Khi bạn nghe Babangida, bạn sẽ nhớ tới quân đội và những cuộc đảo chính.

And you think: fear, restraint.

Và bạn nghĩ đến: nỗi sợ hãi, sự kiềm chế.

In parts of Nigeria in the Niger Delta, the plant is also known as Abiola.

Nhiều vùng Nigeria ở Châu thổ sông Niger, cây này còn được gọi là Abiola.

When you hear Abiola, you remember annulled elections

Khi bạn nghe đến Abiola, bạn nhớ tới những cuộc bầu cử bị hủy bỏ

and you think: dashed hopes.

và bạn nghĩ tới: những niềm hy vọng tan vỡ.

In the southwestern part of Nigeria,

Ở miền tây nam Nigeria,

the plant is known as Gbe'borun.

loài này được biết là Gbe'borun.

Gbe'borun is a Yoruba phrase

Gbe'borun là một cụm từ Yoruba

which translates to "gossip," or "talebearer."

dịch ra là "chuyện tầm phào". hoặc "người hay nói chuyện tầm phào."

When you think of gossip, you think: rapid reproduction, destruction.

Khi bạn nghĩ tới chuyện tầm phào, bạn nghĩ tới sự sao chép nhanh chóng,sự phá hủy.

And in the Igala-speaking part of Nigeria,

Và ở vùng nói tiếng Igala của Nigeria,

the plant is known as A Kp'iye Kp'oma,

loài thực vật này được gọi là A Kp'iye Kp'oma,

And when you hear that, you think of death.

Và khi bạn nghe từ đó, bạn nghĩ tới cái chết.

It literally translates to "death to mother and child."

Nghĩa đen của nó là "cái chết cho người mẹ và đứa con".

I personally had my encounter with this plant in the year 2009.

Cá nhân tôi đã có lần tiếp xúc với loài thực vật này vào năm 2009.

It was shortly after I had relocated from the US to Nigeria.

Không lâu sau khi tôi chuyển từ Hoa Kỳ đến Nigeria.

I'd quit my job in corporate America

Tôi đã nghỉ việc ở một công ty liên doanh Hoa Kỳ

and decided to take this big leap of faith,

và quyết định tạo sự mạo hiểm lớn trong niềm tin

a leap of faith that came out of a deep sense of conviction

một sự mạo hiểm trong niềm tin nảy nở từ sự nhận thức sâu sắc

that there was a lot of work to do in Nigeria

rằng có rất nhiều việc cần làm ở Nigeria

in the area of sustainable development.

trong lĩnh vực phát triển bền vững.

And so here I was in the year 2009,

Và vì vậy tôi đã ở đây vào năm 2009,

actually, at the end of 2009,

chính xác là cuối năm 2009,

in Lagos on the Third Mainland Bridge.

tại Lagos, trên cầu Third Mainland.

And I looked to my left and saw this very arresting image.

Tôi nhìn về phía bên trái và thấy một hình ảnh thật sự gây chú ý này

It was an image of fishing boats

Đó là hình ảnh những thuyền đánh cá

that had been hemmed in by dense mats of water hyacinth.

bị bao quanh bởi những đám dạ lan hương nước dày đặc.

And I was really pained by what I saw

Và tôi thật sự đau đớn cho những gì mình thấy

because I thought to myself,

bởi vì tôi tự nhủ rằng,

"These poor fisherfolk,

"Những ngư dân tội nghiệp kia,

how are they going to go about their daily activities

họ sẽ xoay trở thế nào cho các hoạt động thường nhật của họ

with these restrictions."

với những hạn chế đó."

And then I thought, "There's got to be a better way."

Và rồi tôi nghĩ, "Nhất định có cách tốt hơn."

A win-win solution whereby the environment is taken care of

Một giải pháp đôi bênh cùng lợi là cùng lúc môi trường được chăm sóc

by the weeds being cleared out of the way

khi những đám cỏ dại được phát quang

and then this being turned into an economic benefit

và rồi đám cỏ đó mang lại lợi ích kinh tế

for the communities whose lives are impacted the most

cho cộng đồng mà cuộc sống của họ bị ảnh hưởng nhiều nhất

by the infestation of the weed.

bởi sự phá hoại của cỏ dại.

That, I would say, was my spark moment.

Tôi sẽ gọi nó là khoảnh khắc nhanh trí của mình.

And so I did further research to find out more

Và vì thế tôi tiến hành nghiên cứu sâu hơn để khám phá nhiều hơn

about the beneficial uses of this weed.

về cách sử dụng có lợi đối với loại cỏ dại này.

Out of the several, one struck me the most.

Trong rất nhiều cách, có một cách thôi thúc tôi nhất.

It was the use of the plant for handicrafts.

Đó là sử dụng loài thực vật này cho các sản phẩm thủ công.

And I thought, "What a great idea."

Và tôi nghĩ, "Thật là một ý tưởng tuyệt vời".

Personally, I love handicrafts,

Về phần tôi, tôi yêu các sản phẩm thủ công,

especially handicrafts that are woven around a story.

đặc biệt là các sản phẩm uốn quanh một tầng nhà.

And so I thought, "This could be easily deployed within the communities

Và tôi nghĩ, "Có thể dễ dàng triển khai trong các cộng đồng

without the requirement of technical skills."

mà không cần yêu cầu về kỹ năng chuyên môn.

And I thought to myself, "Three simple steps to a mega solution."

Rồi tôi tự nhủ, "Ba bước đơn giản cho một giải pháp to lớn"

First step: Get out into the waterways and harvest the water hyacinth.

Bước đầu tiên: Lội xuống những luồng nước và thu hoạch dạ lan hương nước.

That way, you create access.

Bằng cách đó, bạn đã mở lối đi.

Secondly, you dry the water hyacinth stems.

Bước thứ hai, bạn phơi khô những cuống lá dạ lan hương nước.

And thirdly, you weave the water hyacinth into products.

Và bước thứ ba, bạn kết dạ lan hương nước thành các sản phẩm.

The third step was a challenge.

Bước thứ ba là cả một thách thức,

See, I'm a computer scientist by background

Bạn thấy đấy, tôi là một nhà khoa học máy tính

and not someone in the creative arts.

chứ không phải là người trong lĩnh vực nghệ thuật sáng tạo.

And so I began my quest

Tôi bắt đầu cuộc chinh phục của tôi

to find out how I can learn how to weave.

tìm cách nào tôi có thể học đan.

And this quest took me to a community in Ibadan, where I lived,

Và sự tìm tòi này đưa tôi đến một cộng đồng ở Ibadan, nơi tôi đã sống.

called Sabo.

có tên là Sabo.

Sabo translates to "strangers' quarters."

Sabo được dịch là "Khu phố của những người lạ".

And the community is predominantly made up of people

Và cộng đồng ấy phần lớn được tạo nên bởi những người

from the northern part of the country.

đến từ miền bắc đất nước.

So I literally took my dried weeds in hand,

Tôi thật sự đã cầm những bó cỏ khô trên tay,

there were several more of them,

còn nhiều hơn thế nữa,

and went knocking from door to door to find out who could teach me

và tới gõ cửa từng nhà để tìm người có thể dạy tôi

how to weave these water hyacinth stems into ropes.

làm thế nào để kết những cuống dạ lan hương nước đó thành chuỗi.

And I was directed to the shed of Malam Yahaya.

Và tôi đã được chỉ tới túp lều của Malam Yahaya.

The problem, though, is that Malam Yahaya doesn't speak English

Vấn đề là Malam Yahaya không nói được tiếng Anh

and neither did I speak Hausa.

và tôi cũng không nói được tiếng Hausa.

But some little kids came to the rescue

Nhưng mấy em nhỏ đã tới hỗ trợ

and helped translate.

và giúp thông dịch.

And that began my journey of learning how to weave

Và thế là tôi bắt đầu hành trình học kết

and transform these dried water hyacinth stems

và biến hóa những cuống dạ lan hương nước phơi khô

into long ropes.

thành những chuỗi dài.

With my long ropes in hand,

Với những chuỗi dài trên tay,

I was now equipped to make products.

giờ đây tôi đã có thể tạo ra sản phẩm.

And that was the beginning of partnerships.

Và đó là sự khởi đầu của quan hệ hợp tác.

Working with rattan basket makers to come up with products.

Làm việc với những người bán các giỏ mây để sản xuất sản phẩm.

So with this in hand, I felt confident

Với điều này trong tay, tôi cảm thấy tự tin

that I would be able to take this knowledge

rằng tôi sẽ có thể mang kiến thức này

back into the riverine communities

trở về với những cộng đồng ven sông

and help them to transform their adversity into prosperity.

và giúp họ biến hóa sự bất hạnh thành thịnh vượng.

So taking these weeds and actually weaving them

Và rồi thu gom cỏ dại kết chúng

into products that can be sold.

thành những sản phẩm có thể bán được.

So we have pens, we have tableware,

Như thế chúng tôi có bút, có dao nĩa,

we have purses, we have tissue boxes.

chúng tôi có ví tiền, có hộp khăn giấy.

Thereby, helping the communities

Bằng cách đó, giúp đỡ các cộng đồng

to see water hyacinth in a different light.

để nhìn dạ lan hương nước ở một khía cạnh khác.

Seeing water hyacinth as being valuable,

Nhận thấy rằng dạ lan hương nước thật giá trị,

being aesthetic, being durable, tough, resilient.

thật đẹp đẽ, thật lâu bền, cứng rắn, đàn hồi.

Changing names, changing livelihoods.

Thay đổi những cái tên, thay đổi kế sinh nhai.

From Gbe'borun, gossip,

Từ Gbe'borun, chuyện tầm phào

to Olusotan, storyteller.

thành Olusotan, người kể chuyện

And from A Kp'iye Kp'oma, which is "killer of mother and child,"

Và từ A Kp'iye Kp'oma, nghĩa là "sát thủ của mẹ và con"

to Ya du j'ewn w'Iye kp'Oma,

thành Ya du j'ewn w'lye kp'Oma,

"provider of food for mother and child."

And I'd like to end with a quote by Michael Margolis.

Và tôi muốn kết thúc bằng một trích dẫn từ Michael Margolis.

He said, "If you want to learn about a culture, listen to the stories.

Ông nói, "Nếu bạn muốn học về một nền văn hóa,hãy nghe những câu chuyện.

And if you want to change a culture, change the stories."

Và nếu bạn muốn thay đổi một nền văn hóa, hãy thay đổi những câu chuyện."

And so, from Makoko community, to Abobiri, to Ewoi,

Và như vậy, từ cộng đồng Makoko, tới Abobiri, tới Ewoi,

to Kolo, to Owahwa, Esaba,

tới Kolo, tới Owahwa, Esaba,

we have changed the story.

chúng tôi đã thay đổi câu chuyện.

Thank you for listening.

Cảm ơn vì đã lắng nghe.

(Applause)

(Vỗ tay)