Rose George: Let's talk crap. Seriously.

Rose George: Hãy nói chuyện tào lao một cách nghiêm túc.

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: minh anh Reviewer: Kimthu Le

Let's talk dirty.

Nào, chúng ta sẽ nói đến chuyện có vẻ dơ bẩn.

A few years ago, oddly enough,

Mấy năm trước, nghe cũng kỳ quặc,

I needed the bathroom,

tôi cần phải đi vệ sinh

and I found one, a public bathroom,

và tôi tìm thấy nó, một nhà vệ sinh công cộng

and I went into the stall,

Và tôi đi vào đó

and I prepared to do what I'd done most of my life:

và tôi chuẩn bị để làm những điều mà tôi đã làm gần như suốt cuộc đời

use the toilet, flush the toilet, forget about the toilet.

ngồi xuống, xả nước, rồi quên hẳn nó đi

And for some reason that day, instead,

Nhưng, vì một số lý do, ngày hôm đó

I asked myself a question,

Tôi tự hỏi mình

and it was, where does this stuff go?

Tất cả những thứ đó rồi sẽ đi đâu?

And with that question, I found myself plunged

Và từ câu hỏi đó, tôi cảm thấy mình như đi lạc

into the world of sanitation --

vào thế giới của việc vệ sinh

there's more coming -- (Laughter) —

và còn nhiều hơn thế -- (cười)--

sanitation, toilets and poop,

hệ thống vệ sinh, nhà vệ sinh và chất thải,

and I have yet to emerge.

chưa nhắc đến tôi đâu nhé

And that's because it's such an enraging,

Và đây hẳn là một nơi điên khùng

yet engaging place to be.

nhưng cũng đầy hấp dẫn.

To go back to that toilet,

Quay lại chuyện cái nhà vệ sinh đó,

it wasn't a particularly fancy toilet,

nó hẳn không phải là một nơi đẹp đẽ lý tưởng

it wasn't as nice as this one

không được tuyệt vời như nhà vệ sinh

from the World Toilet Organization.

theo Tổ chức Nhà vệ sinh Thế giới

That's the other WTO. (Laughter)

Có lẽ là một tổ chức WTO nào khác (cười)

But it had a lockable door, it had privacy, it had water,

Nó có cửa khóa được, có sự riêng tư, và có nước

it had soap so I could wash my hands,

có cả xà phòng, cho nên tôi có thể rửa tay,

and I did because I'm a woman, and we do that.

và tôi làm thế là vì tôi là một phụ nữ, và đó là chuyện thường.

(Laughter) (Applause)

(cười) (vỗ tay)

But that day, when I asked that question,

Nhưng hôm ấy, khi tôi hỏi mình câu hỏi đó,

I learned something, and that was that I'd grown up thinking

Tôi học được một số điều, trước nay tôi cứ nghĩ

that a toilet like that was my right,

rằng được dùng một cái toilet như thế là quyền của tôi,

when in fact it's a privilege.

nhưng thực tế, thì nó lại là một đặc quyền.

2.5 billion people worldwide have no adequate toilet.

2.5 tỉ người trên thế giới không được dùng nhà vệ sinh đầy đủ tiện nghi

They don't have a bucket or a box.

Không có gàu múc nước, không có két nước

Forty percent of the world with no adequate toilet.

40 phần trăm dân số thế giới không có đủ nhà vệ sinh.

And they have to do what this little boy is doing

Và họ phải làm những gì mà cậu bé này đang làm

by the side of the Mumbai Airport expressway,

ngay cạnh đường cao tốc đến Sân bay Mumbai

which is called open defecation,

cái này được gọi là vệ sinh mở

or poo-pooing in the open.

hay đi ị trong không gian mở.

And he does that every day,

Và cậu bé này làm thế mỗi ngày,

and every day, probably, that guy in the picture

và mỗi ngày, có lẽ, anh chàng trong hình

walks on by,

bước đi,

because he sees that little boy, but he doesn't see him.

vì anh ta nhìn mà như không thấy cậu bé.

But he should, because the problem

Nhưng đáng lẽ anh ta nên thấy, vì vấn đề là

with all that poop lying around

đi cùng với tất cả số chất thải nằm ngổn ngang kia

is that poop carries passengers.

là những vị khách mà ta không muốn.

Fifty communicable diseases like to travel in human shit.

Năm mươi thứ bệnh truyền nhiễm thích "đi du lịch" cùng phân người.

All those things, the eggs, the cysts,

Và tất cả chúng, trứng, nang sán,

the bacteria, the viruses, all those can travel

vi khuẩn, vi rút, tất cả chúng có thể nằm trong

in one gram of human feces.

1 gram chất thải con người

How? Well, that little boy will not have washed his hands.

Có lẽ nào? Đúng thế, câu bé này chắc hẳn đã không rửa tay.

He's barefoot. He'll run back into his house,

Cậu đi chân trần. Cậu sẽ chạy về nhà,

and he will contaminate his drinking water and his food

rồi làm dây lên nước uống, thức ăn của mình

and his environment

và cả môi trường xung quanh

with whatever diseases he may be carrying

với bất kỳ thứ bệnh tật nào mà cậu bé vô tình mang theo

by fecal particles that are on his fingers and feet.

bằng những mẩu phân mắc trong ngón tay và chân cậu bé.

In what I call the flushed-and-plumbed world

Với cái thế giới mà tôi gọi là xả-và-truyền đi theo đường ống

that most of us in this room are lucky to live in,

thứ mà phần lớn mọi người trong phòng này may mắn sống trong đó

the most common symptoms associated with those diseases,

các triệu chứng phổ biến nhất liên quan đến các bệnh đó là tiêu chảy

diarrhea, is now a bit of a joke.

nghe có vẻ như trò đùa

It's the runs, the Hershey squirts, the squits.

Đó là chạy, thải ra thứ trông như socola Hershey

Where I come from, we call it Delhi belly,

Ở chỗ tôi, giữa Delhi,

as a legacy of empire.

như một di sản về đế chế.

But if you search for a stock photo of diarrhea

Nhưng nếu bạn muốn tìm hình ảnh lưu trữ về bệnh tiêu chảy

in a leading photo image agency,

trong một hãng lưu trữ hình ảnh hàng đầu

this is the picture that you come up with.

thì đây là thứ mà bạn có thể thấy

(Laughter)

(Cười)

Still not sure about the bikini.

Tôi không dám chắc về bộ bikini đâu.

And here's another image of diarrhea.

Và đây là một bức ảnh khác về tiêu chảy.

This is Marie Saylee, nine months old.

Đây là Marie Saylee, chín tháng tuổi.

You can't see her, because she's buried

Bạn không thể thấy cô bé, vì cô bé đã được chôn

under that green grass in a little village in Liberia,

dưới lớp cỏ xanh trong một ngôi làng nhỏ ở Liberia,

because she died in three days from diarrhea --

cô bé mất sau 3 ngày mắc chứng tiêu chảy

the Hershey squirts, the runs, a joke.

những thứ mà ta vẫn tưởng chỉ là đùa.

And that's her dad.

Và đây là bố cô bé.

But she wasn't alone that day,

Nhưng cô bé không cô đơn trong những ngày đó,

because 4,000 other children died of diarrhea,

bởi 4000 đứa trẻ khác cũng chết vì tiêu chảy,

and they do every day.

hàng ngày.

Diarrhea is the second biggest killer of children worldwide,

Tiêu chảy là kẻ diết chóc lớn thứ hai đối với trẻ em trên thế giới,

and you've probably been asked to care about things

Bạn có thể được kêu gọi quan tâm đến những thứ

like HIV/AIDS or T.B. or measles,

như HIV/AIDS, lao hay sởi,

but diarrhea kills more children

nhưng tiêu chảy còn giết chết nhiều trẻ em

than all those three things put together.

hơn cả ba căn bệnh trên cộng lại.

It's a very potent weapon of mass destruction.

Đó là một vũ khí hủy diệt hàng loạt cực mạnh.

And the cost to the world is immense:

Và cái giá mà thế giới phải trả cũng vô cùng lớn:

260 billion dollars lost every year

260 tỉ dollars mỗi ngày

on the losses to poor sanitation.

cho các thiệt hại do vệ sinh kém.

These are cholera beds in Haiti.

Đây là chiếc giường dành cho người mắc bệnh tả ở Haiti.

You'll have heard of cholera, but we don't hear about diarrhea.

Bạn chắc đã nghe đến dịch tả, nhưng chúng ta không được nghe về tiêu chảy.

It gets a fraction of the attention and funding

Nó chỉ nhận được một phần nhỏ của sự quan tâm và vốn tài trợ

given to any of those other diseases.

so với nhiều thứ bệnh khác.

But we know how to fix this.

Nhưng chúng ta biết cách để thay đổi điều này.

We know, because in the mid-19th century,

Chúng ta biết chứ, bởi từ giữa thế kỉ 19

wonderful Victorian engineers

một kĩ sư VIctorian

installed systems of sewers and wastewater treatment

đã lắp đặt một hệ thống cống rãnh và xử lý nước thải

and the flush toilet, and disease dropped dramatically.

và nhà vệ sinh xả nước tự động, căn bệnh này từ đó đã giảm đi đáng kể

Child mortality dropped by the most

Tử vong trẻ em giảm nhiều nhất

it had ever dropped in history.

so với lịch sử ghi nhận được.

The flush toilet was voted the best medical advance

Nhà vệ sinh xả nước được bình chọn là tiến bộ y tế tốt nhất trong 200 năm

of the last 200 years by the readers of the British Medical Journal,

bởi một độc giả tạp chí Y học của Anh,

and they were choosing over the Pill, anesthesia,

vượt qua cả thuốc, gây mê,

and surgery.

và phẫu thuật.

It's a wonderful waste disposal device.

Đó là một thiết bị xử lý chất thải tuyệt vời.

But I think that it's so good — it doesn't smell,

Tôi nghĩ là quá tuyệt vời -- nó không gây mùi--

we can put it in our house, we can lock it behind a door —

ta có thể để nó trong nhà, khóa nó sau một cánh cừa

and I think we've locked it out of conversation too.

và tôi nghĩ chúng ta cũng khóa chặt nó khỏi những cuộc trò chuyện luôn.

We don't have a neutral word for it.

Chúng ta không có những từ ngữ chuẩn hóa cho nó.

Poop's not particularly adequate.

"Đi ị" hẳn không phải là một từ chuẩn.

Shit offends people. Feces is too medical.

"C#t" thì nghe như xúc phạm. "Chất thải" thì lại quá y học.

Because I can't explain otherwise,

Bởi vì tôi không thể giải thích,

when I look at the figures, what's going on.

khi tôi nhìn vào những con số và những gì đang xảy ra.

We know how to solve diarrhea and sanitation,

Chúng ta biết cách để giải quyết bệnh tiêu chảy và vệ sinh môi trường

but if you look at the budgets of countries,

nhưng nếu bạn nhìn vào ngân sách của những quốc gia,

developing and developed,

đang phát triển và đã phát triển,

you'll think there's something wrong with the math,

bạn sẽ thấy một vài vấn đề về toán,

because you'll expect absurdities like

bởi bạn sẽ chờ đợi những điều vô lý kiểu

Pakistan spending 47 times more on its military

Pakistan đầu tư vào quân đội hơn gấp 47 lần

than it does on water and sanitation,

so với viêc đầu tư cho nước và vệ sinh,

even though 150,000 children die of diarrhea

mặc dù 150,000 trẻ em phải chết vì tiêu chảy

in Pakistan every year.

ở Pakistan mỗi năm.

But then you look at that already minuscule

Nhưng sau đó bạn phân tích ngân sách vốn dĩ đã rất nhỏ

water and sanitation budget,

nước và vệ sinh

and 75 to 90 percent of it will go on clean water supply,

và 75 đến 90 phần trăm sẽ dành cho cung cấp nước sạch,

which is great; we all need water.

cũng tốt, chúng ta đều cần nước.

No one's going to refuse clean water.

Không ai lại đi từ chối nước sạch cả.

But the humble latrine, or flush toilet,

Nhưng nhà vệ sinh ngầm, hoặc nhà vệ sinh xả nước,

reduces disease by twice as much

lại giảm thiểu bệnh dịch gấp đôi

as just putting in clean water.

so với việc đầu tư vào nước sạch.

Think about it. That little boy

Nghĩ đến nó. Cậu bé đó

who's running back into his house,

người chạy thẳng vào nhà,

he may have a nice, clean fresh water supply,

cậu bé có thể có một nguồn nước sạch mát lành,

but he's got dirty hands that he's going to contaminate his water supply with.

nhưng cậu có đôi tay bẩn cậu sẽ làm ô nhiễm nguồn nước của mình.

And I think that the real waste of human waste

Và tôi nghĩ rằng thật phí phạm chất thải

is that we are wasting it as a resource

nếu ta không coi nó như một nguồn tài nguyên

and as an incredible trigger for development,

và như một phát súng kich hoạt cho sự phát triển,

because these are a few things that toilets

bởi vì có một số thứ mà nhà vệ sinh

and poop itself can do for us.

và chất thải có thể đem đến cho chúng ta.

So a toilet can put a girl back in school.

Vậy một cái toilet có thể giúp một bé gái được đến trường.

Twenty-five percent of girls in India drop out of school

25% bé gái ở Ấn độ bỏ học

because they have no adequate sanitation.

bởi chúng không có một hệ thống vệ sinh đầy đủ tiện nghi.

They've been used to sitting through lessons

Chúng đã quen với việc "ngồi" qua những bài học

for years and years holding it in.

từ rất nhiều năm.

We've all done that, but they do it every day,

Chúng ta đã qua cái thời đó từ lâu rồi, nhưng họ thì vẫn làm thế hàng ngày

and when they hit puberty and they start menstruating,

và khi họ dậy thì và họ bắt đầu có kinh nguyệt,

it just gets too much.

nó trở nên quá nhiều.

And I understand that. Who can blame them?

Và tôi hiểu điều đó. Ai có thể trách họ?

So if you met an educationalist and said,

Nên khi các bạn gặp một nhà giáo dục và nói

"I can improve education attendance rates by 25 percent

"Tôi có thể cải thiện tỉ lệ đi học lên 25%

with just one simple thing,"

chỉ bằng một điều đơn giản."

you'd make a lot of friends in education.

bạn sẽ có rất nhiều bạn bè trong ngành giáo dục.

That's not the only thing it can do for you.

Đây không phải là điều duy nhất nó có thể làm cho bạn.

Poop can cook your dinner.

Phân có thể nấu được bữa ăn.

It's got nutrients in it.

Nó chứa chất dinh dưỡng trong đó

We ingest nutrients. We excrete nutrients as well.

Chúng ta ăn các chất dinh dưỡng. Chúng ta cũng bài tiết các chất dinh dưỡng.

We don't keep them all.

Chúng ta không hấp thụ tất cả.

In Rwanda, they are now getting

ở Rwanda,

75 percent of their cooking fuel in their prison system

75% nhiên liệu nấu nướng trong hộ thống trại giam

from the contents of prisoners' bowels.

là những sản phẩm từ hệ tiêu hóa của tù nhân.

So these are a bunch of inmates in a prison in Butare.

Vậy là có khá nhiều tù nhân ở Butare.

They're genocidal inmates, most of them,

Phần lớn họ là những tù nhân tội diệt chủng,

and they're stirring the contents of their own latrines,

và họ đang khuấy các thứ trong nhà vệ sinh của mình,

because if you put poop in a sealed environment, in a tank,

bởi vì nếu bạn đặt phân trong một môi trường kín, trong một bồn chứa,

pretty much like a stomach,

gần giống như dạ dày,

then, pretty much like a stomach, it gives off gas,

thì, cũng như dạ dày, chúng tạo ra khí gas

and you can cook with it.

Và bạn có thể dùng nó để nấu nướng

And you might think it's just good karma

Và bạn có thể nghĩ nó như một sự trừng phạt thích đáng

to see these guys stirring shit,

khi nhìn thấy những người này khuấy phân,

but it's also good economic sense,

nhưng nó còn có ý nghĩa về kinh tế,

because they're saving a million dollars a year.

bởi họ đang tiết kiện hàng triệu dollar mỗi năm.

They're cutting down on deforestation,

Họ còn giảm thiểu sự mất rừng,

and they've found a fuel supply that is inexhaustible,

và họ còn tìm ra nguồn nhiên liệu vô hạn,

infinite and free at the point of production.

vô tận và miễn phí trên phương diện sản xuất.

It's not just in the poor world that poop can save lives.

Không chỉ ở thế giới của người nghèo mà phân mới cứu được cuộc sống.

Here's a woman who's about to get a dose

Đây là người phụ nữ đang nhận một liều thuốc

of the brown stuff in those syringes,

thứ màu nâu chứa trong ống tiêm,

which is what you think it is,

có thể bạn đang nghĩ vậy,

except not quite, because it's actually donated.

thực ra cũng không hẳn, bởi nó thực ra là được quyên góp.

There is now a new career path called stool donor.

Hiện tại có một nghề mới gọi là quyên góp phân.

It's like the new sperm donor.

Cũng gần như quyên góp tinh trùng.

Because she has been suffering from a superbug called C. diff,

Bởi vì cô ấy đang mắc phải một loại siêu vi gọi là C. diff,

and it's resistant to antibiotics in many cases.

và nó có khả năng kháng thuốc kháng sinh trong nhiều trường hợp.

She's been suffering for years.

Cô ấy phải chịu đựng căn bệnh này trong nhiều năm.

She gets a dose of healthy human feces,

Cô ấy tiêm một liều phân từ một người khỏe mạnh,

and the cure rate for this procedure is 94 percent.

khả năng chữa khỏi là 94 phần trăm.

It's astonishing, but hardly anyone is still doing it.

Nó rất đáng kinh ngạc, nhưng rất ít người sử dụng.

Maybe it's the ick factor.

Có lẽ là do yếu tố ink.

That's okay, because there's a team of research scientists

Nó rất ổn, vì có một nhóm nhà nghiên cứu khoa học

in Canada who have now created a stool sample,

ở Canada họ đang tạo ra một mẫu phân thử,

a fake stool sample which is called RePOOPulate.

một mẫu phân mô phỏng, được gọi là RePOOPulate.

So you'd be thinking by now, okay, the solution's simple,

Bạn có thể nghĩ ngay từ bây giờ, rằng câu trả lời thật đơn giản,

we give everyone a toilet.

chúng ta cho mọi người một cái nhà vệ sinh.

And this is where it gets really interesting,

Và đấy chính là nơi mọi thứ trở nên thú vị,

because it's not that simple, because we are not simple.

vì nó không đơn giản thế, vì chúng ta đều không đơn giản

So the really interesting, exciting work --

Vậy công việc thật sự thú vị --

this is the engaging bit -- in sanitation is that

có chút hấp dẫn - trong vệ sinh

we need to understand human psychology.

chúng ta cần phải hiểu tâm lý con người.

We need to understand software

Chúng ta cần phải hiểu "phần mềm"

as well as just giving someone hardware.

cũng như cho một người nào đó phần cứng.

They've found in many developing countries that

Họ nhận ra trong nhiều quốc gia đang phát triển

governments have gone in and given out free latrines

rằng chính phủ đã quyết định xây dựng nhà vệ sinh miễn phí

and gone back a few years later and found that they've

và vài năm sau họ nhận ra

got lots of new goat sheds or temples or spare rooms

họ có nhiều chuồng dê mới hoặc đền thờ, hoặc phòng dư

with their owners happily walking past them

với những chủ sở hữu vui vẻ bỏ qua chúng

and going over to the open defecating ground.

để rồi lại đi đại tiện ngoài đường.

So the idea is to manipulate human emotion.

Vấn đề là phải tác động được vào cảm xúc của con người.

It's been done for decades. The soap companies did it

Nó đã được dùng cho nhiều thập kỉ. Công ty sản xuất xà phòng đã làm điều này

in the early 20th century.

vào đầu thế kỉ 20.

They tried selling soap as healthy. No one bought it.

Họ cố rao bán xà phòng trên phương diện sức khỏe. Chẳng ai mua.

They tried selling it as sexy. Everyone bought it.

Họ rao bán trên phương diện sexy. Ai cũng mua nó.

In India now there's a campaign

Ở Ấn Độ đang có một chiến dịch

which persuades young brides

thuyết phụ những cô dâu trẻ

not to marry into families that don't have a toilet.

không cưới vào gia đình không có nhà vệ sinh.

It's called "No Loo, No I Do."

Nó có tên "Không có nhà xí, tôi không đồng ý."

(Laughter)

(Cười)

And in case you think that poster's just propaganda,

Và trong trường hợp bạn nghĩ rằng tấm poster chỉ để tuyên truyền

here's Priyanka, 23 years old.

thì đây là Priyanka, 23 tuổi.

I met her last October in India,

Tôi gặp cô ấy tháng Mười vừa rồi ở Ấn Độ

and she grew up in a conservative environment.

cô ấy lớn lên trong một môi trường bảo thủ.

She grew up in a rural village in a poor area of India,

Cô sinh ra trong một khu nông thôn ở một vùng quê nghèo Ấn Độ,

and she was engaged at 14, and then at 21 or so,

cô ấy đính hôn ở tuổi 14, và bây giờ cô ấy đang tầm tuổi 21,

she moved into her in-law's house.

cô chuyển đến ở với gia đình nhà chồng.

And she was horrified to get there and find

Và cô ấy rất kinh hãi khi đến đó và thấy

that they didn't have a toilet.

ở đó không có nhà vệ sinh.

She'd grown up with a latrine.

Cô lớn lên với một cái nhà vệ sinh.

It was no big deal, but it was a latrine.

Cũng không hẳn là ghê gớm, nhưng ít nhất cũng có một nhà vệ sinh.

And the first night she was there, she was told

Và trong đên đầu tiên ở đó, cô nghe nói

that at 4 o'clock in the morning --

rằng khoảng 4 giờ sáng

her mother-in-law got her up, told her to go outside

mẹ chồng gọi cô ấy dậy, bảo cô ra ngoài

and go and do it in the dark in the open.

và "đi ngoài" trong buổi đêm, ở ngoài trời.

And she was scared. She was scared of drunks hanging around.

Và cô ấy sợ. Sợ những kẻ say xỉn đi lại quanh đó.

She was scared of snakes. She was scared of rape.

Sợ rắn. Sợ bị hiếp.

After three days, she did an unthinkable thing.

Và sau 3 ngày, cô làm một việc không thể tưởng tượng được

She left.

Cô bỏ đi.

And if you know anything about rural India,

Và nếu như bạn biết điều gì đó về nông thôn ở Ấn Độ,

you'll know that's an unspeakably courageous thing to do.

thì bạn sẽ biết rằng đây là một sự can đảm khôn tả.

But not just that.

Nhưng không chỉ thế.

She got her toilet, and now she goes around

Cô ấy có nhà vệ sinh, và bây giờ cô đi khắp nơi

all the other villages in India

tất cả các làng quê Ấn Độ

persuading other women to do the same thing.

thuyết phục những người phụ nữ khác làm như thế.

It's what I call social contagion, and it's really powerful

Đó gọi là tuyên tuyền xã hội, và nó thật sự rất mạnh mẽ

and really exciting.

và rất thú vị.

Another version of this, another village in India

Một phiên bản khác, tại một ngôi làng khác của Ấn Độ

near where Priyanka lives

gần nơi Priyanka sống

is this village, called Lakara, and about a year ago,

là ngôi làng này, Lakara, một năm về trước,

it had no toilets whatsoever.

nó không hề có nhà vệ sinh.

Kids were dying of diarrhea and cholera.

Trẻ em chết vì tiêu chảy và dịch tả.

Some visitors came, using various behavioral change tricks

Vài người khách tới, dùng rất nhiều kĩ thuật thay đổi hành vi

like putting out a plate of food and a plate of shit

ví dụ như đặt ra một đĩa thức ăn và một đĩa phân

and watching the flies go one to the other.

và chứng kiến ruồi bay từ đĩa này sang đĩa kia.

Somehow, people who'd been thinking

Một cách nào đó, những người đã từng nghĩ rằng

that what they were doing was not disgusting at all

những gì họ làm chẳng có gì đáng kinh tởm,

suddenly thought, "Oops."

thì bỗng giật mình, "Oops."

Not only that, but they were ingesting their neighbors' shit.

Không chỉ thế, họ còn có thể đã ăn phải phân nhà hàng xóm.

That's what really made them change their behavior.

Điều này thực sự làm thay đổi hành vi của họ.

So this woman, this boy's mother

Vậy người phụ nữ này, người mẹ của cậu bé này

installed this latrine in a few hours.

đã lắp đặt một nhà vệ sinh vài giờ sau đó.

Her entire life, she'd been using the banana field behind,

Trong suốt cuộc đời mình, bà đã dùng lá chuối

but she installed the latrine in a few hours.

nhưng chỉ trong vài giờ, bà đã lắp một nhà vệ sinh

It cost nothing. It's going to save that boy's life.

Không mất gì cả. Nhưng nó lại đang cứu mạng sống con trai bà.

So when I get despondent about the state of sanitation,

Vậy khi tôi trở nên tuyệt vọng về tình trạng vệ sinh,

even though these are pretty exciting times

mặc dù đây là thời gian khá thú vị

because we've got the Bill and Melinda Gates Foundation

Bởi vì chúng ta đã có Tổ chức Bill và Melinda Gates

reinventing the toilet, which is great,

tái phát minh nhà vệ sinh, điều này rất tốt,

we've got Matt Damon going on bathroom strike,

chúng ta có Matt Damon tạo nên một cuộc "biểu tình nhà tắm"

which is great for humanity, very bad for his colon.

điều này rất tốt cho loài người, rất hại đối với ruột kết của ông ấy.

But there are things to worry about.

Nhưng có những điều mà ta phải lo lắng.

It's the most off-track Millennium Development Goal.

Nó nằm ngoài mục tiêu phát triển thiên niên kỷ.

It's about 50 or so years off track.

Nó đã bị đẩy ra ngoài khoảng 50 năm.

We're not going to meet targets,

Chúng ta sẽ không hoàn thành được mục tiêu,

providing people with sanitation at this rate.

đưa vệ sinh công cộng đến với mọi người.

So when I get sad about sanitation,

Vậy khi tôi buồn về vấn đề vệ sinh,

I think of Japan, because Japan 70 years ago

tôi nghĩ đến Nhật Bản, vì Nhật Bản 70 năm trước

was a nation of people who used pit latrines

là đất nước có mọi người đều sử dụng nhà tiêu chìm

and wiped with sticks,

và lau bằng gậy,

and now it's a nation of what are called Woshurettos,

và bây giờ là một quốc gia của những gì được gọi là Woshurettos,

washlet toilets.

nhà vệ sinh xả nước.

They have in-built bidet nozzles for a lovely,

Họ có vòi chậu vệ sinh

hands-free cleaning experience,

cho một thí nghiệm đáng yêu về kinh nghiệm làm sạch rảnh tay,

and they have various other features

và họ có rất nhiều tính năng khác

like a heated seat and an automatic lid-raising device

như ghế sưởi và nắp bật lên tự động

which is known as the "marriage-saver."

thứ mà chúng ta đã biết là đã "cứu lấy hôn nhân"

(Laughter)

(cười)

But most importantly, what they have done in Japan,

Nhưng quan trọng nhất, nhưng gì họ đã làm ở Nhật Bản,

which I find so inspirational,

mà tôi thấy thật truyền cảm hứng,

is they've brought the toilet out from behind the locked door.

là họ đã đưa nhà vệ sinh ra khỏi cánh cửa bị khóa.

They've made it conversational.

Họ đã đưa nó vào những cuộc nói chuyện.

People go out and upgrade their toilet.

Người người nâng cấp nhà vệ sinh của mình.

They talk about it. They've sanitized it.

Họ nói về nó. Họ đã làm vệ sinh nó.

I hope that we can do that. It's not a difficult thing to do.

Tôi hi vọng chúng ta có thể làm thế. Cũng không phải là điều gì khó khăn.

All we really need to do

Và điều mà tất cả chúng ta cần làm

is look at this issue

là nhìn vào vấn đề này

as the urgent, shameful issue that it is.

như một vấn đề cấp bách và đáng hổ thẹn.

And don't think that it's just in the poor world that things are wrong.

Và đừng nghĩ rằng chỉ trong thế giới nghèo mà điều này là sai.

Our sewers are crumbling.

Cống thoát nước của chúng ra đang đổ nát.

Things are going wrong here too.

Mọi thứ cũng đang diễn ra sai hướng ở nơi này.

The solution to all of this is pretty easy.

Câu trả lời cho tất cả cũng rất dễ.

I'm going to make your lives easy this afternoon

Tôi sẽ làm cho cuộc sống của chúng ta dễ dàng hơn trong chiều nay

and just ask you to do one thing,

và chỉ yêu cầu bạn làm một điều,

and that's to go out, protest,

và đó là đi ra ngoài, kháng nghị,

speak about the unspeakable,

nói về điều không thể nói,

and talk shit.

và nói những thứ về c#t.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)