Rob Harmon: How the market can keep streams flowing

Rob Harmon: Làm thế nào mà thị trường có thể giữ cho các dòng sông luôn chảy

Translator: Hoang Ly Reviewer: Trong Kim Nguyen

This is a river.

Đây là một con sông.

Đây là một dòng suối.

This is a stream.

This is a river.

Đây là một con sông.

Tình trạng này đang diễn ra trên khắp cả nước.

This is happening all over the country.

There are tens of thousands of miles of dewatered streams in the United States.

Có đến hơn 10 ngàn dặm

sông suối khô cạn trên nước Mỹ.

On this map, the colored areas represent water conflicts.

Trên bản đồ này,

những khu vực có tranh chấp về nguồn nước được tô màu.

Similar problems are emerging in the East as well.

Vấn đề tương tự cũng đang xuất hiện ở phía Đông.

Lý do khác nhau tùy vào từng tiểu bang,

The reasons vary state to state, but mostly in the details.

nhưng phần lớn là đều rất chi tiết.

Chỉ riêng ở bang Montana đã có 4000 dặm

There are 4,000 miles of dewatered streams in Montana alone.

sông suối khô cạn.

They would ordinarily support fish and other wildlife.

Chúng là nơi cá và các động vật hoang dã khác sinh sôi,

They're the veins of the ecosystem,

Chúng là những huyết mạch của hệ sinh thái,

và chúng thường là những huyết mạch khô cạn.

and they're often empty veins.

Tôi muốn kể một câu chuyện

I want to tell you the story of just one of these streams,

của một trong những con sông khô cạn đó

because it's an archetype for the larger story.

bởi vì đó là một hình mẫu cho câu chuyện lớn hơn.

This is Prickly Pear Creek.

Đây là Lạch Prickly Pear.

It runs through a populated area from East Helena to Lake Helena.

Nó chảy qua một khu dân cư

trải dài từ Đông Helena đến Hồ Helena.

Nó nuôi dưỡng cá

It supports wild fish including cutthroat, brown and rainbow trout.

bao gồm cả cá hồi đốm Bắc Mĩ,

cá hồi nâu và cá nhiều màu.

Nearly every year for more than a hundred years ...

Gần như hàng năm

trong hơn 100 năm nay,

nó trở nên như thế này vào mùa hè.

it looked like this in the summer.

How did we get here?

Chuyện đã xảy ra như thế nào?

Hãy quay lại thời điểm bắt đầu là những năm cuối của thế kỉ XIX

Well, it started back in the late 1800s

khi mà con người bắt đầu xây dựng nhà cửa ở Montana.

when people started settling in places like Montana.

In short, there was a lot of water and there weren't very many people.

Nói ngắn gọn, đã từng có rất nhiều nước

và không có quá nhiều người.

But as more people showed up wanting water,

Nhưng nhu cầu nước ngày càng cao

the folks who were there first got a little concerned,

những người đến định cư trước tiên quan tâm đến vấn đề này,

and in 1865, Montana passed its first water law.

năm 1865, Montana thông qua đạo luật đầu tiên về nước.

Về cơ bản, đạo luật quy định tất cả mọi người định cư xung quanh

It basically said, everybody near the stream can share in the stream.

đều có thể dùng chung dòng suối.

Oddly, a lot of people showed up wanting to share the stream,

Tệ thay, ngày càng có nhiều người muốn dùng chung dòng suối,

and the folks who were there first

và những người đầu tiên đến đó

got concerned enough to bring out their lawyers.

đủ lo lắng để cho gọi luật sư.

There were precedent-setting suits in 1870 and 1872,

Những vụ kiện mở màn xuất hiện

vào năm 1870 và 1872,

both involving Prickly Pear Creek.

tất cả đều liên quan đến Lạch Prickly Pear.

Đến năm 1921,

And in 1921,

the Montana Supreme Court ruled in a case involving Prickly Pear

Tòa án tối cao Montana

đã ra phán quyết trong trường hợp Lạch Pricky Pear

that the folks who were there first had the first, or "senior water rights."

rằng những người đến đầu tiên

có quyền ưu tiên trong việc sử dụng nước.

These senior water rights are key.

Điểm mấu chốt ở đây là những quyền ưu tiên đó.

Vấn đề là hiện nay, mọi nơi trên phía Tây

The problem is that all over the West now it looks like this.

đều xảy ra tình trạng như thế này.

Some of these creeks have claims

Một số trong những dòng sông đó

for 50 to 100 times more water than is actually in the stream.

có lượng nước, mà những người ưu tiên được quy định để sử dụng, nhiều gấp 50 đến 100 lần

lượng nước trên thực tế.

And the senior water rights holders, if they don't use their water right,

Và những người có quyền ưu tiên,

nếu họ không sử dụng quyền của mình,

they risk losing their water right --

họ sẽ đối mặt với việc mất quyền lợi,

cũng với những giá trị kinh tế gắn cùng với nó.

along with the economic value that goes with it.

Vì vậy họ không có động cơ để giữ gìn nguồn nước.

So they have no incentive to conserve.

So it's not just about the number of people;

Và vấn đề không chỉ là do số người,

the system itself creates a disincentive to conserve

mà còn là do hệ thống luật pháp tự nó không khuyến khích sự tiết kiệm.

bởi vì bạn sẽ mất quyền dùng nước nếu bạn không sử dụng nó.

because you can lose your water right if you don't use it.

So after decades of lawsuits and 140 years, now, of experience,

Và sau hàng thập kỉ kiện tụng

và 140 năm kinh nghiệm,

we still have this.

các dòng sông vẫn trở nên như thế này.

Đó là một hệ thống đổ vỡ.

It's a broken system.

There's a disincentive to conserve,

Không tồn tại một động cơ để bảo tồn nguồn nước,

because if you don't use your water right, you can lose your water right.

bởi nếu bạn không dùng quyền ưu tiên,

bạn sẽ mất quyền đó.

And I'm sure you all know, this has created significant conflicts

Và tôi chắc các bạn đều biết rằng, điều này đã tạo ra rất nhiều tranh cãi

between the agricultural and environmental communities.

giữa những người nông dân và những người bảo vệ môi trường.

OK, now I'm going to change gears here.

Được rồi. Giờ tôi chuẩn bị đổi chủ đề đây.

Phần lớn các bạn đều sẽ rất phấn khởi khi biết rằng

Most of you will be happy to know that the rest of the presentation's free ...

phần còn lại của bài thuyết trình là miễn phí.

(Laughter)

Và một số sẽ phấn chấn khi biết rằng nó liên quan đến bia.

and some of you'll be happy to know that it involves beer.

(Laughter)

(Tiếng cười)

There's another thing happening around the country,

Có một hiện tượng đang diễn ra trên toàn nước Mĩ,

đó là sự quan tâm của các công ti

which is that companies are starting to get concerned

về dấu ấn nước (water footprint) của họ.

about their water footprint.

They're concerned about securing an adequate supply of water,

Họ quan tâm tới việc đảm bảo một lượng nước cần thiết,

they're trying to be really efficient with their water use,

họ đang cố gắng để sử dụng nước thực sự hiệu quả,

and they're concerned about how their water use

và họ đang chú ý tới sự ảnh hưởng của việc sử dụng nước

affects the image of their brand.

tới nhãn hiệu của mình.

Well, it's a national problem,

Vậy đấy, đây là một vấn đề quốc gia,

but I'm going to tell you another story from Montana ...

nhưng tôi đang chuẩn bị nói với bạn một câu chuyện khác ở Montana,

and it involves beer.

và nó liên quan tới bia.

I bet you didn't know, it takes about 5 pints of water

Tôi cá là bạn không biết rằng cần 5 cốc nước

to make a pint of beer.

để làm ra một cốc bia.

If you include all the drain,

Nếu bạn tính cả đến sự thất thoát

it takes more than a hundred pints of water to make a pint of beer.

thì cần tới hơn một trăm cốc nước để làm ra một cốc bia.

Hiện nay, những người pha chế bia ở Montana

Now the brewers in Montana

have already done a lot to reduce their water consumption,

đã cố gắng rất nhiều

để tiết kiệm nước,

but they still use millions of gallons of water.

nhưng họ vẫn sử dụng tới hàng triệu gallon nước.

I mean, there's water in beer.

Ý tôi là, trong bia có nước.

So what can they do about this remaining water footprint

Vậy họ có thể làm gì

với dấu ấn nước còn lại,

that can have serious effects on the ecosystem?

điều sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng

tới hệ sinh thái?

These ecosystems are really important

Những hệ sinh thái ấy vô cùng quan trọng

to the Montana brewers and their customers.

với những người ủ bia ở Montana và khách hàng của họ.

After all, there's a strong correlation between water and fishing,

Suy cho cùng, có một mối ràng buộc

giữa nước và nghề cá.

and for some, there's a strong correlation between fishing and beer.

Và đối với một số người, có một mối ràng buộc rất mật thiết

giữa nghề cá và bia.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So the Montana brewers and their customers are concerned

Và những người pha chế ở Montana và khách hàng của họ đang lo lắng,

and they're looking for some way to address the problem.

và họ đang tìm một giải pháp;

So how can they address this remaining water footprint?

Vậy làm thế nào để họ sử dụng những dấu ấn nước còn lại?

Hãy nghĩ về Prickly Pear.

Remember Prickly Pear.

Up until now, business water stewardship

Cho đến bây giờ,

sự quản lí nước trong kinh doanh

has been limited to measuring and reducing,

chỉ bó hẹp trong đo lường và giảm thiểu,

và chúng tôi đang tính đến bước tiếp theo

and we're suggesting that the next step is to restore.

là tái tạo.

Hãy nghĩ về Prickly Pear.

Remember Prickly Pear.

It's a broken system.

Ở đó có một hệ thống đổ vỡ.

You've got a disincentive to conserve,

Bạn không có động lực để bảo tồn nguồn nước,

because if you don't use your water right, you risk losing your water right.

bởi vì bạn sẽ mất quyền ưu tiên nếu không sử dụng chúng.

Well, we decided to connect these two worlds --

Và chúng tôi quyết định liên kết hai thế giới đó lại --

thế giới của các công ti

the world of the companies with their water footprints

với dấu ấn nước của họ

and the world of the farmers

và thế giới của những người nông dân

with their senior water rights on these creeks.

với những quyền ưu tiên của họ trên những con sông.

In some states,

Tại một số bang,

senior water rights holders can leave their water in the stream

những người có quyền ưu tiên

có thể để nước của họ ở lại dòng sông

while legally protecting it from others,

trong khi vẫn bảo vệ chúng một cách hợp pháp

và giữ quyền ưu tiên.

and maintaining their water right.

Suy cho cùng,

After all, it is their water right,

đó là quyền của họ,

and if they want to use that water right to help the fish grow in the stream,

và nếu họ muốn dùng quyền đó

để giúp những đàn cá sinh sôi trên những dòng sông,

it's their right to do so.

thì đó là quyền của họ.

But they have no incentive to do so.

Nhưng họ không có động lực để thực hiện.

Vì thế, sau khi làm việc với những xí nghiệp nước địa phương,

So, working with local water trusts, we created an incentive to do so.

chúng tôi tạo ra động cơ cần thiết.

We pay them to leave their water in stream.

Chúng tôi trả tiền cho việc giữ nước lại.

Đó là những gì đang diễn ra tại đây.

That's what's happening here.

This individual has made the choice and is closing this water diversion,

Người này đã đồng ý

và đang đóng thiết bị lấy nước lại,

leaving the water in the stream.

để nước chảy bình thường trên dòng sông.

He doesn't lose the water right,

Anh ta không hề mât quyền của mình,

he just chooses to apply that right, or some portion of it,

anh ta chỉ chọn áp dụng quyền đó,

hay một phần của nó,

to the stream, instead of to the land.

cho dòng sông, thay vì cho đất liền.

Because he's the senior water-rights holder,

Bởi vì anh ấy là một người có quyền ưu tiên,

anh ta có thể giữ cho nó không bị sử dụng bởi những người khác.

he can protect the water from other users in the stream.

Được chứ?

OK?

He gets paid to leave the water in the stream.

Anh ta được trả để giữ nước ở lại dòng suối.

Người đàn ông này đang đo lượng nước

This guy's measuring the water that this leaves in the stream.

mà anh ta sẽ không lấy khỏi dòng sông.

We then take the measured water,

Sau đó chúng tôi sẽ đem lượng nước đo được

we divide it into thousand-gallon increments.

chia ra làm hàng ngàn phần lợi tức nhỏ.

Each increment gets a serial number and a certificate,

Mỗi phần có một số seri và một chứng nhận,

sau đó những người pha chế rượu và những người khác

and then the brewers and others buy those certificates

mua những chứng nhận đó

as a way to return water to these degraded ecosystems.

như một cách để đưa nước

trở lại những hệ sinh thái xuống cấp.

The brewers pay to restore water to the stream.

Những người pha chế trả tiền

để tái tạo lại lượng nước ở dòng sông.

It provides a simple, inexpensive and measurable way

Việc này cung cấp một cách thức

đơn giản, rẻ, và đáng kể

để đưa nước trở lại những hệ sinh thái xuống cấp,

to return water to these degraded ecosystems,

while giving farmers an economic choice

trong khi đưa ra lựa chọn kinh doanh cho những người nông dân

and giving businesses concerned about their water footprints

và một cách thức đơn giản giải quyết vấn đề dấu ấn nước

an easy way to deal with them.

cho các công ti kinh doanh.

After 140 years of conflict and 100 years of dry streams,

Sau 140 năm tranh cãi

và 100 năm với những dòng suối khô cạn,

a circumstance that litigation and regulation has not solved,

một tình trạng mà kiện tụng và các quy định

chưa giải quyết được,

chúng tôi kết hợp một giải pháp dựa trên thị trường

we put together a market-based, willing buyer, willing seller solution --

với những người sẵn sàng mua và bán --

một giải pháp không cần tới kiện tụng.

a solution that does not require litigation.

It's about giving folks concerned about their water footprints

Đó là cung cấp

những người quan tâm tới dấu ấn nước của họ

a real opportunity to put water where it's critically needed,

một cơ hội thực sự

để đưa nước tới những nơi cần thiêt,

tới những hệ sinh thái xuống cấp,

into these degraded ecosystems,

while at the same time providing farmers a meaningful economic choice

trong khi

đem lại cho người nông dân

một lựa chọn kinh tế ý nghĩa

about how their water is used.

về việc nước của họ sẽ được sử dụng như thế nào.

These transactions create allies, not enemies.

Những hợp đồng đó tạo ra những liên minh chứ không phải đối thủ.

They connect people rather than dividing them.

Chúng liên kết mọi người hơn là chia rẽ họ.

And they provide needed economic support for rural communities.

Và chúng cung cấp những sự trợ giúp kinh tế cần thiết cho cộng đồng nông thôn.

Và quan trọng nhất, nó đang mang lại hiệu quả.

And most importantly, it's working.

We've returned more than four billion gallons of water to degraded ecosystems.

Chúng tôi đã đưa được hơn bốn tỉ gallon nước

về các vùng sinh thái.

Chúng tôi đã liên kết những người nắm quyền ưu tiên

We've connected senior water-rights holders

với những ngưởi ủ bia ở Montana,

with brewers in Montana,

with hotels and tea companies in Oregon,

với những khách sạn và doanh nghiệp chè ở Oregon

and with high-tech companies that use a lot of water in the Southwest.

và với những công ti công nghệ cao dùng có nhu cầu nước rất lớn ở vùng phía Tây Nam.

And when we make these connections,

Và khi chúng ta tạo nên những liên kết ấy,

we can and we do turn this ...

chúng ta có thể và chúng ta sẽ

biến những nơi thế này thành thế này.

into this.

(Applause)

Cảm ơn các bạn rất nhiều.

Thank you very much.

(Applause)

(Vỗ tay)