Hunting for Peru's lost civilizations -- with satellites | Sarah Parcak

Translator: Dung Bui Bao Reviewer: Anh Pham

In July of 1911,

Vào tháng 7 năm 1911,

a 35-year-old Yale graduate and professor set out from his rainforest camp

vị giáo sư 35 tuổi - tốt nghiệp từ Yale rời trại trong rừng mưa nhiệt đới

with his team.

cùng nhóm của mình.

After climbing a steep hill

Sau khi trèo qua một ngọn đồi dốc

and wiping the sweat from his brow,

và lau khô mồ hôi trên trán,

he described what he saw beneath him.

ông ấy tả lại khung cảnh dưới chân mình.

He saw rising from the dense rainforest foliage

Ông ấy thấy hiện ra từ dưới tán lá dầy của rừng mưa nhiệt đới

this incredible interlocking maze of structures

mê cung kiến trúc đan xen nhau một cách khó tin này

built of granite,

được xây bằng đá granite,

beautifully put together.

kết hợp tuyệt đẹp.

What's amazing about this project

Điều đáng kinh ngạc ở dự án này

is that it was the first funded by National Geographic,

nó là dự án đầu tiên được tài trợ bởi National Geographic,

and it graced the front cover of its magazine in 1912.

và nó đã cho tạp chí của NatGeo một trang bìa tuyệt đẹp vào năm 1912.

This professor used state-of-the-art photography equipment

Vị giáo sư này đã sử dụng thiết bị chụp ảnh tiên tiến nhất lúc đó

to record the site,

để ghi lại hình ảnh khu vực,

forever changing the face of exploration.

và thay đổi vĩnh viễn bộ mặt của thám hiểm.

The site was Machu Picchu,

Nơi đó là Machu Picchu,

discovered and explored by Hiram Bingham.

được phát hiện và thăm dò bởi Hiram Bingham.

When he saw the site, he asked,

Khi nhìn thấy nơi này, ông ấy đã hỏi,

"This is an impossible dream.

"Thật là một giấc mơ không tưởng.

What could it be?"

Có thể là gì được chứ?"

So today,

Vậy nên hôm nay,

100 years later,

100 năm sau,

I invite you all on an incredible journey with me,

tôi mời các bạn tới đây để tham gia môt hành trình tuyệt vời cùng tôi,

a 37-year-old Yale graduate and professor.

một giáo sư 37 tuổi từ đại học Yale.

(Cheers)

(tiếng cổ vũ)

We will do nothing less than use state-of-the-art technology

Chúng tôi cũng chẳng làm gì ngoài sử dụng công nghệ tiên tiến nhất

to map an entire country.

để vẽ nên bản đồ cả đất nước.

This is a dream started by Hiram Bingham,

Đây là giấc mơ bắt đầu từ Hiram Bingham,

but we are expanding it to the world,

nhưng chúng tôi sẽ mở rộng nó ra toàn thế giới,

making archaeological exploration more open, inclusive,

khiến thám hiểm khảo cổ học trở nên không hạn chế, bao quát hơn,

and at a scale simply not previously possible.

đạt tới một quy mô mới mà trước đây là không thể.

This is why I am so excited

Đó là lí do tại sao tôi vô cùng hào hứng

to share with you all today

được chia sẻ với các bạn hôm nay

that we will begin the 2016 TED Prize platform

rằng chúng tôi sẽ bắt đầu kế hoạch của TED Prize 2016

in Latin America,

tại Mỹ Latin,

more specifically Peru.

cụ thể hơn là Peru.

(Applause)

(vỗ tay)

Thank you.

Cảm ơn.

We will be taking Hiram Bingham's impossible dream

Chúng ta sẽ tiếp quản giấc mơ không tưởng của Hiram Bingham

and turning it into an amazing future

và biến nó thành một tương lai tuyệt vời

that we can all share in together.

mà chúng ta đều có thể góp sức.

So Peru doesn't just have Machu Picchu.

Vậy Peru không chỉ có Machu Picchu.

It has absolutely stunning jewelry,

Nó có những trang sức vô cùng lộng lẫy,

like what you can see here.

giống như các bạn có thể thấy ở đây.

It has amazing Moche pottery of human figures.

Có những bức tượng con người bằng gốm tuyệt vời của Moche.

It has the Nazca Lines

Có cả Những đường vẽ Nazca

and amazing textiles.

và vải dệt tuyệt đẹp.

So as part of the TED Prize platform,

Là một phần trong kế hoạch của TED Prize,

we are going to partnering with some incredible organizations,

chúng tôi sẽ bắt tay với những tổ chức tuyệt vời,

first of all with DigitalGlobe, the world's largest provider

đầu tiên là DigitalGlobe, nhà cung cấp lớn nhất toàn thế giới

of high-resolution commercial satellite imagery.

về hình ảnh vệ tinh thương mại chất lượng cao.

They're going to be helping us build out

Họ sẽ giúp chúng tôi xây dựng một nền tảng

this amazing crowdsourcing platform they have.

điện toán đám đông đáng kinh ngạc mà họ có.

Maybe some of you used it

Có thể vài người đã dùng nó

with the MH370 crash and search for the airplane.

trong vụ mất tích MH370 để tìm kiếm chiếc máy bay.

Of course, they'll also be providing us with the satellite imagery.

Tất nhiên, họ cũng sẽ cung cấp cho chúng tôi hình ảnh vệ tinh.

National Geographic will be helping us with education and of course exploration.

National Geographic sẽ giúp chúng tôi rèn luyện và tất nhiên là thám hiểm.

As well, they'll be providing us with rich content for the platform,

Thêm nữa là việc cung cấp nội dung phong phú cho kế hoạch,

including some of the archival imagery like you saw at the beginning of this talk

bao gồm những hình ảnh lưu trữ mà các bạn thấy ở phần đầu buổi nói chuyện

and some of their documentary footage.

và một vài đoạn băng dữ liệu.

We've already begun to build and plan the platform,

Chúng tôi đã bắt đầu dựng và lên kế hoạch chi tiết,

and I'm just so excited.

và tôi thật sự rất phấn khích.

So here's the cool part.

Vậy đây là phần tuyệt vời.

My team, headed up by Chase Childs,

Nhóm của tôi, dẫn đầu bởi Chase Childs,

is already beginning to look at some of the satellite imagery.

đã bắt tay vào xem xét những tấm ảnh vệ tinh.

Of course, what you can see here is 0.3-meter data.

Tất nhiên, những gì bạn thấy ở đây chỉ là một vùng dữ liệu 0.3 mét.

This is site called Chan Chan in northern Peru.

Đây là khu vực tên Chan Chan ở phía Bắc Peru.

It dates to 850 AD.

Nó có từ năm 850 sau Công nguyên.

It's a really amazing city, but let's zoom in.

Một thành phố thật sự tuyệt, nhưng hãy nhìn kĩ hơn.

This is the type and quality of data that you all will get to see.

Đây là loại và chất lượng dữ liệu mà các bạn đều có thể xem được.

You can see individual structures, individual buildings.

Các bạn có thể thấy từng khối kiến trúc, từng tòa nhà.

And we've already begun to find previously unknown sites.

Và chúng tôi thật sự đã bắt đầu tìm ra những vùng đất lạ trước kia.

What we can say already is that as part of the platform,

Chúng tôi có thể nói rằng là một phần của kế hoạch này,

you will all help discover thousands of previously unknown sites,

tất cả các bạn đều giúp tìm thấy hàng ngàn vùng đất lạc mất xưa kia,

like this one here,

giống như nơi này,

and this potentially large one here.

và vùng đất đầy hứa hẹn nơi đây.

Unfortunately, we've also begun to uncover large-scale looting at sites,

Thật không may, chúng tôi cũng phát hiện những khu vực bị trộm cắp nghiêm trọng,

like what you see here.

như các bạn thấy ở đây.

So many sites in Peru are threatened,

Rất nhiều vùng đất ở Peru đang bị đe dọa,

but the great part is that all of this data

nhưng điều tuyệt vời là tất cả dữ liệu

is going to be shared with archaeologists on the front lines

sẽ được chia sẻ với những nhà khảo cổ học đứng lên

of protecting these sites.

bảo vệ những vùng đất này.

So I was just in Peru, meeting with their Minister of Culture

Vậy nên tôi vừa ở Peru về, gặp mặt Bộ trưởng Bộ Văn hóa

as well as UNESCO.

và cả UNESCO.

We'll be collaborating closely with them.

Chúng tôi sẽ hợp tác chặt chẽ với họ.

Just so you all know,

Cũng để cho các bạn biết,

the site is going to be in both English and Spanish,

ở khu vực sẽ có cả tiếng Anh và tiếng Tây Ban Nha,

which is absolutely essential to make sure

là điều chắc chắn cần thiết để đảm bảo

that people in Peru and across Latin America can participate.

người dân ở Peru và khắp Mỹ Latinh đều có thể tham gia.

Our main project coprincipal investigator is the gentleman you see here,

Đồng chủ tịch chính - người điều tra nghiên cứu của dự án là quý ngài đây,

Dr. Luis Jaime Castillo,

Giáo sư Luis Jaime Castillo,

professor at Catholic University.

giáo sư tại Học viện Công giáo.

As a respected Peruvian archaeologist and former vice-minister,

Là một nhà khảo cổ học Peru đáng kính đồng thời là nguyên phó chủ tịch,

Dr. Castillo will be helping us coordinate and share the data with archaeologists

Giáo sư Castillo sẽ giúp chúng tôi hợp tác và chia sẻ dữ liệu với các nhà khảo cổ học

so they can explore these sites on the ground.

để họ có thể khám phá ra những vùng đất này.

He also runs this amazing drone mapping program,

Ông cũng quản lí chương trình vẽ bản đồ nhờ máy bay không người lái,

some of the images of which you can see behind me here and here.

mà các bạn có thể thấy vài tấm ảnh từ đó sau lưng tôi đây và đây.

And this data will be incorporated into the platform,

Tất cả những dữ liệu này sẽ được đưa vào dự án,

and also he'll be helping to image some of the new sites you help find.

đồng thời ông cũng giúp ghi hình lại các khu vực mới các bạn tìm ra.

Our on-the-ground partner

Một đối tác khác của chúng tôi

who will be helping us with education, outreach,

sẽ giúp đỡ trong việc rèn luyện, vươn xa hơn,

as well as site preservation components,

cũng như các đơn vị bảo vệ khu vực

is the Sustainable Preservation Initiative,

là Sustainable Preservation Initiative,

led by Dr. Larry Coben.

đứng đầu bởi Giáo sư Larry Coben.

Some of you may not be aware

Vài người có thể không biết

that some of the world's poorest communities

rằng có những nơi mà tồn tại song song

coexist with some of the world's most well-known archaeological sites.

các cộng đồng nghèo nhất thế giới với những vùng khảo cổ nổi tiếng nhất.

What SPI does

Việc mà SPI làm

is it helps to empower these communities,

là giúp củng cố những cộng đồng này,

in particular women,

cụ thể là nữ giới,

with new economic approaches and business training.

với định hướng làm kinh tế mới và dạy họ kinh doanh.

So it helps to teach them to create beautiful handicrafts

Tức là giúp cho họ tạo nên những món đồ thủ công tuyệt tác

which are then sold on to tourists.

để bán cho khách du lịch.

This empowers the women to treasure their cultural heritage

Điều này cho phụ nữ khả năng giữ gìn di sản văn hóa của họ

and take ownership of it.

và làm chủ nó.

I had the opportunity to spend some time with 24 of these women

Tôi đã có dịp dành chút thời gian cùng 24 người phụ nữ

at a well-known archaeological site called Pachacamac, just outside Lima.

ở một khu vực khảo cổ nổi tiếng là Pachacamac, ngay ngoài Lima.

These women were unbelievably inspiring,

Những người phụ nữ này truyền cảm hứng đến khó tin

and what's great is that SPI will help us transform communities

và điều tuyệt vời là SPI sẽ giúp chúng ta tạo nên biến chuyển cho những cộng đồng

near some of the sites that you help to discover.

xung quanh khu vực mà các bạn đã góp phần tìm ra.

Peru is just the beginning.

Peru chỉ mới là khởi đầu.

We're going to be expanding this platform to the world,

Chúng tôi sẽ mở rộng nền tảng này ra toàn thế giới

but already I've gotten thousands of emails

nhưng tôi đã nhận được hàng ngàn email tham gia

from people all across the world -- professors, educators, students,

từ mọi người khắp thế giới -- giáo sư, giảng viên, sinh viên,

and other archaeologists -- who are so excited to help participate.

và những nhà khảo cổ học khác -- những người rất nóng lòng được giúp.

In fact, they're already suggesting amazing places for us to help discover,

Thực tế, họ đã đề xuất cả những địa điểm tuyệt vời cho chúng tôi để giúp khám phá,

including Atlantis.

bao gồm Atlantis.

I don't know if we're going to be looking for Atlantis,

Tôi không biết liệu chúng tôi có đi tìm Atlantis không,

but you never know.

song chẳng thể đoán được.

So I'm just so excited to launch this platform.

Tôi chỉ là quá háo hức được triển khai kế hoạch này.

It's going to be launched formally by the end of the year.

Nó sẽ được chính thức khởi động vào cuối năm nay.

And I have to say,

Và tôi phải nói rằng,

if what my team has already discovered in the past few weeks are any indication,

nếu như những gì nhóm của tôi đã tìm ra trong vài tuần qua là dấu hiệu nào đó,

what the world discovers is just going to be beyond imagination.

thì những gì thế giới này tìm ra sẽ vượt qua những gì chúng ta tưởng tượng.

Make sure to hold on to your alpacas.

Giờ thì hãy ngồi vững trên lưng lạc đà nhé.

Thank you very much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(vỗ tay)

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(vỗ tay)