Hunting for Peru's lost civilizations -- with satellites | Sarah Parcak

Tłumaczenie: Capa Girl Korekta: Marta Grochowalska

In July of 1911,

W lipcu 1911 roku

35-letni absolwent Yale i profesor wyruszył z obozu w dżungli

a 35-year-old Yale graduate and professor set out from his rainforest camp

with his team.

ze swoim zespołem.

Po wspięciu się na strome wzgórze

After climbing a steep hill

and wiping the sweat from his brow,

i otarciu potu z czoła

he described what he saw beneath him.

opisał rozpościerający się poniżej widok.

Zobaczył, jak z gęstwiny lasu deszczowego

He saw rising from the dense rainforest foliage

this incredible interlocking maze of structures

wyłania się niezwykła plątanina struktur,

built of granite,

zbudowana z granitu i pięknie połączona.

beautifully put together.

Co niesamowite, był to pierwszy projekt

What's amazing about this project

sponsorowany przez National Geographic,

is that it was the first funded by National Geographic,

na którego okładce pojawił się w 1912 roku.

and it graced the front cover of its magazine in 1912.

This professor used state-of-the-art photography equipment

Profesor używał najnowszego sprzętu fotograficznego,

to record the site,

żeby zrobić dokumentację miejsca,

forever changing the face of exploration.

na zawsze zmieniając oblicze eksploracji.

Tym miejscem było Machu Picchu,

The site was Machu Picchu,

discovered and explored by Hiram Bingham.

odkryte i zbadane przez Hirama Binghama.

When he saw the site, he asked,

Kiedy je zobaczył, powiedział:

"This is an impossible dream.

"To niesamowite.

What could it be?"

Cóż to może być?".

So today,

Dzisiaj,

100 years later,

100 lat później,

zapraszam wszystkich na niesamowitą podróż ze mną,

I invite you all on an incredible journey with me,

a 37-year-old Yale graduate and professor.

37-letnią absolwentką Yale i profesor.

(Cheers)

(Okrzyki)

We will do nothing less than use state-of-the-art technology

Także użyjemy najnowocześniejszego sprzętu

do zmapowania całego kraju.

to map an entire country.

This is a dream started by Hiram Bingham,

To dzieło zapoczątkował Hiram Bingham,

but we are expanding it to the world,

ale my rozszerzymy je na cały świat,

organizując badania archeologiczne, bardziej otwarte, integrujące,

making archaeological exploration more open, inclusive,

na skalę wcześniej niemożliwą.

and at a scale simply not previously possible.

Jestem bardzo podekscytowana,

This is why I am so excited

bo dzisiaj mogę ogłosić

to share with you all today

początek nowej platformy TED Prize 2016

that we will begin the 2016 TED Prize platform

in Latin America,

w Ameryce Łacińskiej,

more specifically Peru.

a dokładniej w Peru.

(Brawa)

(Applause)

Dziękuję.

Thank you.

We will be taking Hiram Bingham's impossible dream

Będziemy kontynuować dzieło Hirama Binghama,

and turning it into an amazing future

zamieniając je w niesamowitą przyszłość,

that we can all share in together.

którą będziemy dzielić.

So Peru doesn't just have Machu Picchu.

Peru to nie tylko Machu Picchu.

It has absolutely stunning jewelry,

To również cudowna biżuteria,

like what you can see here.

jak ta, którą tu widzicie.

Niesamowite ceramiczne figurki kultury Mochica,

It has amazing Moche pottery of human figures.

It has the Nazca Lines

rysunki z Nazca

i przepiękne tkaniny.

and amazing textiles.

So as part of the TED Prize platform,

Jako część platformy TED Prize,

we are going to partnering with some incredible organizations,

będziemy współpracować z wyjątkowymi organizacjami.

first of all with DigitalGlobe, the world's largest provider

Pierwszą z nich jest DigitalGlobe, największy na świecie dostawca

of high-resolution commercial satellite imagery.

wysokiej rozdzielczości komercyjnych zdjęć satelitarnych.

Pomogą nam zbudować

They're going to be helping us build out

this amazing crowdsourcing platform they have.

platformę crowdsourcingową na ich wzór.

Może ktoś z was już z niej korzystał

Maybe some of you used it

with the MH370 crash and search for the airplane.

w poszukiwaniach po katastrofie samolotu MH370.

Of course, they'll also be providing us with the satellite imagery.

Oczywiście, wspomogą nas zdjęciami satelitarnymi.

National Geographic will be helping us with education and of course exploration.

National Geographic pomoże nam w badaniach i edukacji

As well, they'll be providing us with rich content for the platform,

oraz dostarczy bogatej treści platformy,

including some of the archival imagery like you saw at the beginning of this talk

jak archiwalne zdjęcia,

które widzieliśmy na początku prelekcji

and some of their documentary footage.

i dokumentalne materiały filmowe.

We've already begun to build and plan the platform,

Zaczęliśmy już planować i tworzyć platformę,

dlatego jestem taka podekscytowana.

and I'm just so excited.

So here's the cool part.

Ciekawostka.

My team, headed up by Chase Childs,

Mój zespół, prowadzony przez Chase Childs,

is already beginning to look at some of the satellite imagery.

już zaczął przeglądać niektóre zdjęcia satelitarne.

Of course, what you can see here is 0.3-meter data.

To, co tu widzicie, jest dość szczegółowe.

This is site called Chan Chan in northern Peru.

To Chan Chan w północnym Peru.

It dates to 850 AD.

Powstało około 850 roku.

It's a really amazing city, but let's zoom in.

To niesamowite miasteczko, ale przybliżmy je.

This is the type and quality of data that you all will get to see.

To typ i jakość danych, które będzie można zobaczyć.

Można dostrzec pojedyncze budynki.

You can see individual structures, individual buildings.

Odkrywamy miejsca wcześniej nieznane.

And we've already begun to find previously unknown sites.

What we can say already is that as part of the platform,

Wiemy już, że w ramach platformy

you will all help discover thousands of previously unknown sites,

będzie można pomóc odkryć tysiące nowych, nieznanych miejsc.

Jak te tutaj.

like this one here,

and this potentially large one here.

To jest prawdopodobnie duże.

Unfortunately, we've also begun to uncover large-scale looting at sites,

Niestety, odkrywamy również dowody grabieży na szeroką skalę.

Jak to, co tu widzicie.

like what you see here.

So many sites in Peru are threatened,

Wiele miejsc w Peru jest zagrożonych,

but the great part is that all of this data

ale na szczęście wszystkie te dane

is going to be shared with archaeologists on the front lines

zostaną udostępnione osobom zaangażowanym w ochronę tych miejsc,

of protecting these sites.

a zwłaszcza archeologom.

So I was just in Peru, meeting with their Minister of Culture

W Peru spotkałam się z ministrem kultury

as well as UNESCO.

i przedstawicielami UNESCO.

Będziemy z nimi ściśle współpracować.

We'll be collaborating closely with them.

Just so you all know,

Wiedzcie,

the site is going to be in both English and Spanish,

że strona będzie dostępna po angielsku i hiszpańsku.

which is absolutely essential to make sure

To absolutnie niezbędne,

żeby z platformy korzystać mogła cała Ameryka Południowa.

that people in Peru and across Latin America can participate.

Our main project coprincipal investigator is the gentleman you see here,

Głównym prowadzącym projekt jest gentleman ze zdjęcia,

Dr. Luis Jaime Castillo,

doktor Luis Jaime Castillo,

professor at Catholic University.

profesor Uniwersytetu Katolickiego.

As a respected Peruvian archaeologist and former vice-minister,

Jako szanowany peruwiański archeolog i były wiceminister,

Dr. Castillo will be helping us coordinate and share the data with archaeologists

doktor Castillo będzie zarządzać i przekazywać dane archeologom,

so they can explore these sites on the ground.

żeby mogli pracować w terenie.

He also runs this amazing drone mapping program,

Prowadzi również program mapowania z użyciem dronów.

some of the images of which you can see behind me here and here.

Niektóre z tych zdjęć można zobaczyć tu i tu.

And this data will be incorporated into the platform,

Dane zostaną udostępnione na naszej platformie,

and also he'll be helping to image some of the new sites you help find.

a doktor Castillo pomoże w mapowaniu miejsc, które wspólnie znajdziemy.

Our on-the-ground partner

Naszym lokalnym partnerem

who will be helping us with education, outreach,

wspierającym nas w zakresie edukacji i działań informacyjnych

as well as site preservation components,

oraz zabezpieczaniu miejsc

is the Sustainable Preservation Initiative,

jest Sustainable Preservation Initiative

led by Dr. Larry Coben.

kierowane przez doktora Larry'ego Cobena.

Some of you may not be aware

Nie wszyscy może wiedzą,

that some of the world's poorest communities

że często najuboższe społeczności

coexist with some of the world's most well-known archaeological sites.

sąsiadują z najbardziej znanymi stanowiskami archeologicznymi.

What SPI does

SPI wspiera te społeczności,

is it helps to empower these communities,

a w szczególności kobiety,

in particular women,

with new economic approaches and business training.

przez nowe podejścia ekonomiczne i trening biznesowy.

Pomaga w tworzeniu rękodzieła,

So it helps to teach them to create beautiful handicrafts

which are then sold on to tourists.

które później jest sprzedawane turystom.

This empowers the women to treasure their cultural heritage

To pozwala kobietom

doceniać ich dziedzictwo kulturowe

and take ownership of it.

i czuć się jego współwłaścicielkami.

I had the opportunity to spend some time with 24 of these women

Spędziłam z 24 z nich trochę czasu

at a well-known archaeological site called Pachacamac, just outside Lima.

w znanym Pachacámac niedaleko Limy.

Były niewiarygodnie inspirujące.

These women were unbelievably inspiring,

and what's great is that SPI will help us transform communities

SPI będzie wspierać transformacje kolejnych społeczności,

near some of the sites that you help to discover.

w pobliżu miejsc, które możecie pomóc odkryć.

Peru is just the beginning.

Peru to dopiero początek.

We're going to be expanding this platform to the world,

Zamierzamy rozszerzyć działalność na cały świat.

but already I've gotten thousands of emails

Dostałam już tysiące maili

from people all across the world -- professors, educators, students,

od profesorów, nauczycieli, studentów

and other archaeologists -- who are so excited to help participate.

i innych archeologów chcących do nas dołączyć.

In fact, they're already suggesting amazing places for us to help discover,

Sugerują już nawet niesamowite miejsca poszukiwań,

including Atlantis.

jak Atlantyda.

I don't know if we're going to be looking for Atlantis,

Nie wiem, czy będziemy jej szukać,

ale przecież nigdy nic nie wiadomo.

but you never know.

So I'm just so excited to launch this platform.

Ekscytuje mnie powstanie tej platformy.

It's going to be launched formally by the end of the year.

Formalnie ruszamy przed końcem roku.

And I have to say,

Muszę przyznać,

if what my team has already discovered in the past few weeks are any indication,

że jeśli to, co odkryliśmy przez ostatnie tygodnie,

może wskazywać na to, co odkryje świat, przekracza to wszelką wyobraźnię.

what the world discovers is just going to be beyond imagination.

Trzymajcie się mocno.

Make sure to hold on to your alpacas.

Dziękuję bardzo.

Thank you very much.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)