Marlene Zuk: What we learn from insects’ kinky sex lives

Çeviri: Melih Emre Karahanoglu Gözden geçirme: Sancak Gülgen

So, people are more afraid of insects than they are of dying.

Pekâlâ, insanlar ölmekten çok, böceklerden korkar.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

At least, according to a 1973 "Book of Lists" survey

En azından, bugünkü İnternet'te gördüğünüz en iyi, en kötü, en komik listelerinden

which preceded all those online best, worst, funniest lists that you see today.

önce çıkan, 1973 tarihli "Book of Lists" (Liste Kitabı) araştırmasına göre.

Only heights and public speaking

Korku kaynağı olarak, sadece yükseklik ve

exceeded the six-legged as sources of fear.

topluluk önünde konuşma bu altı ayaklıları geçebildi.

And I suspect if you had put spiders in there,

Ve bana soracak olursanız örümcekleri de dâhil ederseniz,

the combinations of insects and spiders would have just topped the chart.

böcek ve örümcek kombinasyonu tablonun tepesine otururdu.

Now, I am not one of those people.

Ben bu tür insanlardan değilim.

I really love insects.

Böcekleri gerçekten seviyorum.

I think they're interesting and beautiful,

Bence çok ilginç ve güzeller

and sometimes even cute.

hatta bazen şirinler bile.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And I'm not alone.

Ve yalnız değilim.

For centuries, some of the greatest minds in science,

Yüzyıllardır, Charles Darwin'den E.O. Wilson'a

from Charles Darwin to E.O. Wilson,

kadar bilimdeki bazı dehalar,

have drawn inspiration from studying some of the smallest minds on Earth.

dünyadaki bu en küçük zihinlerle çalışarak ilham almışlar.

Well, why is that?

Peki, neden böyle?

What is that keeps us coming back to insects?

Bizi böceklere geri getirip duran şey ne?

Some of it, of course, is just the sheer magnitude of almost everything about them.

Tabii ki bazıları için onlar hakkında neredeyse her şeyin büyüklüğü.

They're more numerous than any other kind of animal.

Diğer bütün hayvan türlerinden sayıca fazlalar.

We don't even know how many species of insects there are,

Hâlen kaç tane böcek türü olduğunu bilmiyoruz,

because new ones are being discovered all the time.

çünkü sürekli yenileri keşfediliyor.

There are at least a million, maybe as many as 10 million.

En az bir milyon belki de 10 milyon kadarlar.

This means that you could have an insect-of-the-month calendar

Bunun anlamı, eğer ayın böceği takvimimiz olsaydı,

and not have to reuse a species for over 80,000 years.

aynı türe gelmemiz 80.000 yıldan fazla sürerdi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Take that, pandas and kittens!

Alın bakalım pandalar ve kedicikler!

(Laughter)

(Gülüşmeler)

More seriously, insects are essential.

Daha ciddi olursak, böcekler çok önemliler.

We need them.

Onlara ihtiyacımız var.

It's been estimated that 1 out of every 3 bites of food

Tahmini olarak yediğimiz gıdaların 3'te 1'i

is made possible by a pollinator.

tozlayıcılar sayesinde üretilebiliyor.

Scientist use insects to make fundamental discoveries

Bilim insanları sinir sistemimizin yapısından, genlerimizin

about everything from the structure of our nervous systems

ve DNA'mızın nasıl çalıştığına kadar temel keşifleri

to how our genes and DNA work.

yapmak için böcekleri kullanıyor.

But what I love most about insects

Ama benim böcekler hakkında en sevdiğim

is what they can tell us about our own behavior.

ise kendi davranışlarımız hakkında bize anlatabildikleri.

Insects seem like they do everything that people do.

Böcekler insanların yaptığı her şeyi yapıyormuş gibi görünüyor.

They meet, they mate, they fight, they break up.

Tanışıyorlar, eş buluyorlar, kavga ediyorlar, ayrılıyorlar.

And they do so with what looks like love or animosity.

Ve bu yaptıkları sevgiden ya da düşmanlıktanmış gibi görünüyor.

But what drives their behaviors is really different than what drives our own,

Ancak davranışlarını gerçekten neyin yönlendirdiği bizimkinden farklı

and that difference can be really illuminating.

ve bu fark gerçekten aydınlatıcı olabiliyor.

There's nowhere where that's more true

En düşkün olduğumuz güdümüze

than when it comes to one of our most consuming interests -- sex.

gelince, bunun daha gerçek olduğu başka yer yok -- seks.

Now, I will maintain. and I think I can defend,

Şimdi kanıtlayacağım ve bence bu,

what may seem like a surprising statement.

şaşırtıcı görünen sözü savunabilirim.

I think sex in insects is more interesting than sex in people.

Bence böceklerin cinselliği insanlarınkinden daha ilginç.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And the wild variety that we see

Ve gördüğümüz bu vahşi türün, erkek ve kadın

makes us challenge some of our own assumptions

olmanın anlamı hakkındaki bazı

about what it means to be male and female.

varsayımlarımızı hiçe saydığını görüyoruz.

Of course, to start with,

Tabii ki de, ilk olarak, çoğu böcek

a lot of insects don't need to have sex at all to reproduce.

üreyebilmek için seks yapmaya ihtiyaç duymuyor.

Female aphids can make little, tiny clones of themselves without ever mating.

Dişi fidanbitleri çiftleşmeden, kendi kendine ufak, minik kopyalar yapabiliyor.

Virgin birth, right there.

İşte size bakireden doğma.

On your rose bushes.

Gül çalılıklarınızda.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

When they do have sex,

Seks yaptıklarında,

even their sperm is more interesting than human sperm.

spermleri bile insan sperminden çok daha ilginç.

There are some kinds of fruit flies

Erkeğinin kendi vücudundan daha uzun

whose sperm is longer than the male's own body.

spermi olan bazı tür meyve sinekleri var.

And that's important because the males use their sperm to compete.

Bu önemli, çünkü erkekler spermlerini rekabet için kullanırlar.

Now, male insects do compete with weapons, like the horns on these beetles.

Erkek böcekler, bu kınkanatlı boynuzları gibi silahlarıyla rekabet ediyor.

But they also compete after mating with their sperm.

Ancak çiftleşmeden sonra da spermleriyle de rekabet ediyorlar.

Dragonflies and damselflies have penises that look kind of like Swiss Army knives

Yusufçuklar ve kızböcekleri tüm bölmeleri açılmış bir çeşit İsviçre çakısına

with all of the attachments pulled out.

benzeyen penislere sahipler.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

They use these formidable devices like scoops,

Kepçeye benzeyen bu korkunç aygıtları dişinin çiftleştiği

to remove the sperm from previous males that the female has mated with.

önceki erkeğin spermlerini çıkarmak için kullanıyorlar.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So, what can we learn from this?

Peki bundan ne öğrenebiliriz?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

All right, it is not a lesson in the sense of us imitating them

Pekâlâ, bu onları taklit ettiğimiz ya da örnek alıp

or of them setting an example for us to follow.

peşinden gitmeyi öğrendiğimiz bir ders değil.

Which, given this, is probably just as well.

Bu verdiğimiz örnekte dâhil.

And also, did I mention sexual cannibalism is rampant among insects?

Bunun yanında böcekler arasında

seksüel yamyamlığın yaygınlığına değinmiş miydim?

So, no, that's not the point.

Yani hayır, konu bu değil.

But what I think insects do,

Ancak benim düşüncem, böcekler,

is break a lot of the rules that we humans have about the sex roles.

insanların sahip olduğu cinsel roller hakkındaki birçok kuralı yıkıyor.

So, people have this idea that nature dictates kind of a 1950s sitcom version

İnsanlar şu fikre sahip, doğa kadın ve erkeği 1950 yılındaki sitcom'larda

of what males and females are like.

olduğu gibi tanımlıyor.

So that males are always supposed to be dominant and aggressive,

Her zaman erkekler baskın ve agresif,

and females are passive and coy.

kadınlar pasif ve cilveli.

But that's just not the case.

Ancak olayın aslı bu değil.

So for example, take katydids,

Örnek olarak cırcır böceği ve

which are relatives of crickets and grasshoppers.

çekirgelerle akraba olan katididleri ele alalım.

The males are very picky about who they mate with,

Erkekler kiminle çiftleştikleri konusunda oldukça seçiciler

because they not only transfer sperm during mating,

çünkü çiftleşme esnasında sadece sperm alışverişi olmuyor,

they also give the female something called a nuptial gift.

bunun yanında dişiye çiftleşme hediyesi olarak bilinen bir şey veriyorlar.

You can see two katydids mating in these photos.

Bu fotoğraflarda iki tane katididi çiftleşirken görüyorsunuz.

In both panels, the male's the one on the right,

İki kısımda da erkek olan sağdaki

and that sword-like appendage is the female's egg-laying organ.

ve kılıç gibi olan ikincil olansa dişinin yumurtlama organı.

The white blob is the sperm,

Beyaz kütle sperm,

the green blob is the nuptial gift,

yeşil kütle ise çiftleşme hediyesi

and the male manufactures this from his own body

ve erkek bunu kendi vücudundan üretiyor.

and it's extremely costly to produce.

Yapması ona oldukça pahalıya mal oluyor.

It can weigh up to a third of his body mass.

Ağırlık olarak vücudunun 3'te 1'ine denk gelebiliyor.

I will now pause for a moment and let you think about

Şimdi bir anlığına duracağım ve şunu

what it would be like if human men, every time they had sex,

düşünmenizi istiyorum, insan erkeğinin her seks yaptığında,

had to produce something that weighed 50, 60, 70 pounds.

20, 30, 40 kilogram kadar bir şeyi üretmek zorunda olsaydı nasıl olurdu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Okay, they would not be able to do that very often.

Tamam, çok sık yapmaya uygun olmazlardı.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And indeed, neither can the katydids.

Aslında katididler de öyleler.

And so what that means

Bu şu anlama geliyor,

is the katydid males are very choosy

katidid erkekleri bu çiftleşme hediyesini vermek

about who they offer these nuptial gifts to.

konusunda aşırı seçici davranıyorlar.

Now, the gift is very nutritious,

Bu hediye oldukça besleyici,

and the female eats it during and after mating.

dişi çiftleşme sırasında ve sonrasında bunu yiyor.

So, the bigger it is, the better off the male is,

Yani ne kadar büyükse erkek için o kadar iyi,

because that means more time for his sperm

çünkü bu spermlerini dişinin vücuduna

to drain into her body and fertilize her eggs.

aktarmak ve döllemek için daha fazla zaman demek.

But it also means that the males are very passive about mating,

Ancak buradan, erkeklerin çiftleşirken çok pasif olduğu anlamı da çıkıyor,

whereas the females are extremely aggressive and competitive,

halbuki dişiler bu besleyici çiftleşme hediyesini olabildiğince

in an attempt to get as many of these nutritious nuptial gifts as they can.

elde etmek konusunda oldukça agresif ve rekabetçiler.

So, it's not exactly a stereotypical set of rules.

Yani bunlar kesinlikle, alışıldık kurallar dizisi değiller.

Even more generally though,

Hatta genel kanı aslında

males are actually not all that important in the lives of a lot of insects.

erkeklerin, böcek hayatında çok da önemli olmadığıdır.

In the social insects -- the bees and wasps and ants --

Sosyal böceklerde -- arılar, eşek arıları, karıncalar --

the individuals that you see every day --

her gün bireylerini gördükleriniz --

the ants going back and forth to your sugar bowl,

karıncalar, gezerler ve şeker kâsenizden çıkarlar,

the honey bees that are flitting from flower to flower --

bal arıları, çiçekten çiçeğe uçarlar --

all of those are always female.

tüm bunların hepsi dişidir.

People have had a hard time getting their head around that idea for millennia.

İnsanlar bu fikri bin yılda anlarken zor zamanlar geçirdi.

The ancient Greeks knew that there was a class of bees, the drones,

Antik Yunanlar arı sınıfında, işçi arılardan daha büyük erkek arılar olduğunu

that are larger than the workers,

biliyorlardı, buna rağmen erkek arıların

although they disapproved of the drones' laziness

tembel oldukları kanısını benimsemediler,

because they could see that the drones just hang around the hive

çünkü onları kovan etrafında çiftleşme uçuşuna

until the mating flight --

kadar boşta görebiliyorlardı --

they're the males.

onlar erkekti.

They hang around until the mating flight,

Çiftleşme uçuşuna kadar dolanıyorlar,

but they don't participate in gathering nectar or pollen.

ancak nektar ya da polen toplanmasına katılmıyorlar.

The Greeks couldn't figure out the drones' sex,

Yunanlar erkek arıların cinsiyetini çözemediler

and part of the confusion was that they were aware of the stinging ability of bees

ve akıl karıştıran kısım şuydu, arıların sokma yeteneklerinin farkındaydılar,

but they found it difficult to believe

ama delme görevindeki bu silahın dişi bir

that any animals that bore such a weapon could possibly be a female.

hayvana ait olabileceğine inanmakta zorlandılar.

Aristotle tried to get involved as well.

Aristo da bunu açıklamaya çalıştı.

He suggested, "OK, if the stinging individuals are going to be the males ..."

"Pekâlâ eğer sokan bireyleri, erkekler olacaksa..." şeklinde belirtti.

Then he got confused, because that would have meant

Sonradan aklı karıştı, çünkü bu erkek olanların

the males were also taking care of the young in a colony,

kolonideki yavrulara baktıkları anlamına da

and he seemed to think that would be completely impossible.

geliyordu ve o bunun tamamıyla imkânsız olduğunu düşünüyordu.

He then concluded that maybe bees had the organs of both sexes

Daha sonra aynı bireyde belki de iki ayrı cinsiyet organının

in the same individual,

olabileceği sonucuna

which is not that far-fetched, some animals do that,

vardı ki bazı hayvanlarda görürüz, imkânsız değil

but he never really did get it figured out.

ama hiçbir zaman buna bir çözüm getiremedi.

And you know, even today, my students, for instance,

Bugün bile, öğrencilerim gördükleri her hayvanı,

call every animal they see, including insects, a male.

buna böcekler de dâhil, erkek olarak farzediyorlar.

And when I tell them that the ferocious army-ant soldiers

Onlara kolonilerini savunmak için büyük çenelerini

with their giant jaws, used to defend the colony,

kullanan gaddar karınca askerlerinin tamamının

are all always female,

her zaman dişi olduğunu söylüyorum ve

they seem to not quite believe me.

bana çokta inanmış görünmüyorlar.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And certainly all of the movies -- Antz, Bee Movie --

Elbette tüm filmlerdeki -- Karınca Z, Arı Filmi --

portray the main character in the social insects as being male.

sosyal böceklerin ana karakteri erkek olarak yansıtılıyor.

Well, what difference does this make?

Peki bu nasıl bir fark yaratıyor?

These are movies. They're fiction.

Bunlar film. Bunlar kurgu.

They have talking animals in them.

İçlerinde konuşan hayvanlar var.

What difference does it make if they talk like Jerry Seinfeld?

Sanki Jerry Seinfeld gibi konuşsalardı ne değişir?

I think it does matter,

Bence bu önemli

and it's a problem that actually is part of a much deeper one

ve aslında tıp, sağlık ve

that has implications for medicine and health

hayatlarımız açısından da birçok yönden

and a lot of other aspects of our lives.

çıkarımları olan bir problem.

You all know that scientists use what we call model systems,

Bilim insanları model sistemler dediğimiz şeyi kullanıyor,

which are creatures -- white rats or fruit flies --

canlıları -- beyaz fareler ya da meyve sinekleri gibi --

that are kind of stand-ins for all other animals, including people.

insanlar da dâhil diğer hayvanlar için bir çeşit dublör olarak.

And the idea is that what's true for a person

Ana fikir ise insan için doğru olan neyse

will also be true for the white rat.

aynı zamanda beyaz fare içinde doğru olur.

And by and large, that turns out to be the case.

Ve genellikle bu durum ortaya çıkıyor.

But you can take the idea of a model system too far.

Model sistem fikrini çok daha öteye götürebilirsiniz.

And what I think we've done,

Yaptığımız şey tam olarak,

is use males, in any species, as though they are the model system.

her türden erkek bireyleri, model sistemmiş gibi düşünerek kullanmak.

The norm.

Kural bu.

The way things are supposed to be.

Olması gereken buymuş gibi varsayılıyor.

And females as a kind of variant --

Dişiler ise bir çeşit varyant gibi--

basit çalışmalardan sonra araştırılması gereken özel bir şeymiş gibi görülüyor.

something special that you only study after you get the basics down.

And so, back to the insects.

Böceklere dönecek olursak.

I think what that means

Benim fikrime göre bu

is that people just couldn't see what was in front of them.

insanların önlerinde duranı göremedikleri anlamına geliyor.

Because they assumed that the world's stage was largely occupied by male players

Çünkü dünya sahnesinin çoğunlukla erkek oyuncuların elinde olduğunu

and females would only have minor, walk-on roles.

ve kadınların ufak, figüran rolünün olduğunu farzediyorlar.

But when we do that, we really miss out on a lot of what nature is like.

Ancak bunu yaptığımızda, doğanın özünde olan birçok şeyi de kaçırmış oluyoruz.

And we can also miss out on the way natural, living things, including people,

Ve doğal olanın, yaşayan şeylerin, insanlar da dâhil, farklı olabileceğini

can vary.

gözden kaçırabiliriz.

And I think that's why we've used males as models in a lot of medical research,

Bana göre şu anda hem kadına hem de erkeğe uygularken problem olan birçok

something that we know now to be a problem

tıbbi araştırmanın sonucunun

if we want the results to apply to both men and women.

böyle olmasının nedeni, model olarak erkek bireylerin kullanılmış olması.

Well, the last thing I really love about insects

Böcekler hakkında gerçekten sevdiğim son bir şey

is something that a lot of people find unnerving about them.

ki birçok insan bunu sinir bozucu buluyor.

They have little, tiny brains

Normalde düşündüğümüz gibi,

with very little cognitive ability, the way we normally think of it.

bilinç yetenekleri çok az olan, çok küçük, minik beyinlere sahipler.

They have complicated behavior, but they lack complicated brains.

Karmaşık davranışları var ama karmaşık beyinlerden yoksunlar.

And so, we can't just think of them as though they're little people

Bu yüzden onları küçük insanlar gibi algılayamıyoruz,

because they don't do things the way that we do.

çünkü işlerini bizim yaptığımız yoldan yapmıyorlar.

I really love that it's difficult to anthropomorphize insects,

Böceklere insani özellikler yerleştirmek zor ve bunu gerçekten seviyorum,

to look at them and just think of them like they're little people

onlara bakmayı ve altı bacaklı, böcek iskeleti içindeki

in exoskeletons, with six legs.

ufak insanlarmış gibi düşünmeyi --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Instead, you really have to accept them on their own terms,

Bunun yerine onları gerçekten kendi kurallarıyla kabul etmeniz gerekiyor,

because insects make us question what's normal and what's natural.

çünkü bizi neyin normal ve doğal olduğunu sorgulamaya itiyorlar.

Now, you know, people write fiction and talk about parallel universes.

Biliyorsunuz, insanlar paralel evrenler hakkında kurgulayıp yazıyorlar.

They speculate about the supernatural,

Belki de ölü ruhların aramızda yürüdüğü gibi

maybe the spirits of the departed walking among us.

doğaüstü şeyler hakkında kafa yoruyorlar.

The allure of another world

İnsanların söylediği gibi başka bir

is something that people say is part of why they want to dabble in the paranormal.

dünyayı ilginç kılan, onlardaki paranormal şeylerle uğraşma isteği.

But as far as I'm concerned,

Ama merak ettiğim, yaşayan böcekleri

who needs to be able to see dead people,

görebilirken, kimin ölü insanları

when you can see live insects?

görebilmeye ihtiyacı var ki?

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)