Elizabeth Murchison: Fighting a contagious cancer

Elizabeth Murchison: Bulaşıcı bir kanserle savaşmak

Çeviri: Yasemin Bayraktar Gözden geçirme: Zeynep Duygu Tamer

Everyone's familiar with cancer,

Hepimiz kanserin ne olduğunu biliyoruz

but we don't normally think of cancer

ama normalde kanseri hiç

as being a contagious disease.

bulaşıcı bir hastalık olarak düşünmeyiz.

The Tasmanian devil has shown us

Tazmanya canavarı bize gösterdi ki

that, not only can cancer be a contagious disease,

kanser sadece bulaşıcı bir hastalık olmakla kalmayıp

but it can also threaten

aynı zamanda bir türün tamamını

an entire species with extinction.

yok olma tehlikesine düşürebilir.

So first of all, what is a Tasmanian devil?

Peki, ilk olarak, Tazmanya canavarı nedir?

Many of you might be familiar with Taz, the cartoon character,

Birçoğunuz çizgi film kahramanı Taz'ı biliyorsunuzdur

the one that spins around and around and around.

hani kendi etrafında sürekli döner, döner, döner.

But not many people know

Ama birçok kişi bilmiyor ki

that there actually is a real animal called the Tasmanian devil,

gerçekten Tazmanya canavarı denilen

and it's the world's largest carnivorous marsupial.

ve dünyanın etle beslenen en büyük keseli hayvanı olan bir hayvan var.

A marsupial is a mammal with a pouch

Keseli hayvan dediğimiz

like a kangaroo.

kanguru gibi kesesini taşıyan memelidir.

The Tasmanian devil got its name

Tazmanya canavarı adını

from the terrifying nocturnal scream that it makes.

geceleri attığı korkutucu çığlıktan alır.

(Screaming)

(Çığlıklar)

(Laughter)

(Gülüşmeler)

The Tasmanian devil is predominantly a scavenger,

Tazmanya canavarı genellikle leş yiyicidir

and it uses its powerful jaws

ve güçlü çenesini

and its sharp teeth

ve keskin dişlerini

to chomp on the bones of rotting dead animals.

çürümüş hayvanların kemiklerini parçalamak için kullanır.

[The] Tasmanian devil is found only on the island of Tasmania,

Tazmanya canavarı sadece, Avustralya anakarasının güneyindeki

which is that small island

küçük bir ada olan

just to the south of the mainland of Australia.

Tazmanya adasında yaşar.

And despite their ferocious appearance,

Ve vahşi görünüşlerine rağmen,

Tasmanian devils are actually

Tazmanya canavarları aslında

quite adorable little animals.

oldukça sevimli küçük hayvanlardır.

In fact, growing up in Tasmania,

Aslında, Tazmanya'da büyümek

it always was incredibly exciting

Tazmanya canavarını doğal ortamında

when we got a chance to see

görme şansı yakaladığımızda

a Tasmanian devil in the wild.

inanılmaz heyecan vericiydi.

But the Tasmanian devil population

Ama Tazmanya canavarının sayısı

has been undergoing a really extremely fast decline.

gerçekten inanılmaz hızlı bir şekilde düşüş gösteriyor.

And in fact, there's concern

Aslında, bu türün

that the species could go extinct in the wild

20 ila 30 yıl içerisinde neslinin tükeneceğine dair

within 20 to 30 years.

bir endişe var.

And the reason for that

Ve bunun sebebi

is the emergence of a new disease,

yeni bir hastalığın ortaya çıkması,

a contagious cancer.

bulaşıcı bir kanser.

The story begins in 1996

Hikaye 1996 yılında başlıyor

when a wildlife photographer took this photograph here

bir vahşi yaşam fotoğrafçısının bu fotoğrafı çekmesiyle

of a Tasmanian devil

Tazmanya canavarını

with a large tumor on its face.

yüzünde kocaman bir tümörle.

At the time, this was thought to be a one-off.

O zamanlar, bunun bir kerelik birşey olduğu düşünüldü.

Animals, just like humans,

Hayvanların da tıpkı insanlar gibi

sometimes get strange tumors.

bazen garip tümörleri olabiliyor.

However, we now believe

Fakat şimdi bunun

that this is the first sighting of a new disease,

Tazmanya'da yayılmakta olan bir salgın bir hastalığın

which is now an epidemic spreading through Tasmania.

ilk işareti olduğuna inanılıyor.

The disease was first sighted

Hastalık ilk kez

in the northeast of Tasmania in 1996

Tazmanya'nun kuzeydoğusunda 1996'da görüldü

and has spread across Tasmania like a huge wave.

ve tüm Tazmanya'ya büyük dalgalar halinde yayıldı.

Now there's only a small part of the population,

Şu an nüfuslarının sadece küçük bir bölümü

which remains unaffected.

etkilenmeden kalabildi.

This disease appears first as tumors,

Bu hastalık Tazmanya canavarlarında

usually on the face or inside the mouth

öncelikle tümör olarak genellikle yüzlerinde

of affected Tasmanian devils.

veya ağızlarının içlerinde ortaya çıkar.

These tumors inevitably grow into larger tumors,

Bu tümörler kaçınılmaz olarak daha büyük tümörlere dönüşürler.

such as these ones here.

buradakiler gibi.

And the next image I'm going to show

Ve size göstereceğim fotoğraf

is quite gruesome.

oldukça ürkütücü.

But inevitably, these tumors progress

Ama er ya da geç bu tümörler

towards being enormous, ulcerating tumors like this one here.

buradaki gibi devasa, ülserli tümörlere dönüşüyor.

This one in particular sticks in my mind,

Özellikle bu, gözümün önünden gitmiyor

because this is the first case of this disease

çünkü bu hastalığın kendi gözümle gördüğüm

that I saw myself.

ilk örneği.

And I remember the horror of seeing this little female devil

Ve bu küçük dişi canavarı

with this huge ulcerating, foul-smelling tumor

ağzında alt çenesini çatlatan kocaman, ülserli

inside her mouth

ve korkunç tümörle

that had actually cracked off her entire lower jaw.

gördüğüm zamanı çok iyi hatırlıyorum.

She hadn't eaten for days.

Günlerce bir şey yememişti.

Her guts were swimming with parasitic worms.

Bağırsakları asalak kurtçuklar içindeydi.

Her body was riddled with secondary tumors.

Tüm vücudu ikinci dereceden tümörlerle delik deşik olmuştu.

And yet, she was feeding three little baby Tasmanian devils

Ama yine de Tazmanya canavarı üç yavrusunu

in her pouch.

kesesinde besliyordu.

Of course, they died along with the mother.

Tabi ki anneyle birlikte onlar da öldüler.

They were too young to survive without their mother.

Anneleri olmadan hayatta kalamayacak kadar küçüktüler.

In fact, in the area where she comes from,

Aslında onun geldiği yerde

more than 90 percent of the Tasmanian devil population

Tazmanya canavarı nüfusunun yüzde 90'ından fazlası

has already died of this disease.

bu hastalıktan çoktan öldü.

Scientists around the world

Tüm dünyada bilim adamlarını

were intrigued by this cancer,

bu kanser,

this infectious cancer,

Tazmanya canavarları arasında yayılan

that was spreading through the Tasmanian devil population.

bu bulaşıcı kanser, şaşkına çevirdi.

And our minds immediately turned to cervical cancer in women,

Ve akıllara hemen kadınlarda görülen ve virüsle yayılan

which is spread by a virus,

rahim ağzı kanseri

and to the AIDS epidemic,

ve birtakım farklı kanser tipleriyle ilişkilendirilen

which is associated with a number of different types of cancer.

AIDS salgını geldi.

All the evidence suggested that this devil cancer

Tüm kanıtlar gösterdi ki bu ölümcül kanser

was spread by a virus.

bir virüs tarafından yayılmıştı.

However, we now know -- and I'll tell you right now --

Yine de şu an biliyoruz ki -sizinle de hemen paylaşayım-

that we know that this cancer is not spread by a virus.

biliyoruz ki bu kanser virüsle yayılmadı.

In fact, the infectious agent of disease in this cancer

Aslında bu kanserde salgının suçlusu

is something altogether more sinister,

çok daha kötü bir şey,

and something that we hadn't really thought of before.

ve daha önce hiç düşünmediğimiz bir şey.

But in order for me to explain what that is,

Ama bunu açıklayabilmem için

I need to spend just a couple of minutes

kanserin kendisi hakkında

talking more about cancer itself.

birkaç dakika konuşmalıyım.

Cancer is a disease

Kanser her yıl

that affects millions of people around the world every year.

dünyanın her yerinde milyonlarca insanı etkileyen bir hastalıktır.

One in three people in this room

Bu odadaki her üç kişiden biri

will develop cancer at some stage in their lives.

hayatlarının bir döneminde kansere yakalanacak.

I myself had a tumor removed from my large intestine

Ben de sadece 14 yaşındayken kalın bağırsağımdan

when I was only 14.

tümör aldırdım.

Cancer occurs

Kanser vücudunuzdaki

when a single cell in your body

tek bir hücrenin kendini defalarca kopyalamaya

acquires a set of random mutations in important genes

başlamasına neden olan önemli genlerde

that cause that cell to start to produce

bir takım gelişigüzel mutasyonlara

more and more and more copies of itself.

neden olmasıyla meydana gelir.

Paradoxically, once established,

Çelişkili bir şekilde, bir kere oluştuğunda,

natural selection actually favors

aslında doğal seleksiyon kanserin

the continued growth of cancer.

devam eden büyümesini destekler.

Natural selection is survival of the fittest.

Doğal seleksiyon en güçlü olanın hayatta kalması ilkesine dayanır.

And when you have a population of fast-dividing cancer cells,

Ve hızla bölünen kanserli hücrelere sahip olduğunuzda,

if one of them acquires new mutations,

eğer içlerinden biri daha hızlı büyümelerine

which allow them to grow more quickly,

izin veren yeni mutasyonlara uğrarsa,

acquire nutrients more successfully,

besinleri daha iyi bir şekilde alırsa,

invade the body,

bedeni ele geçirirse,

they'll be selected for by evolution.

evrim geçirmek üzere seçilirler.

That's why cancer is such a difficult disease to treat.

İşte bu yüzden kanser tedavi edilmesi çok zor bir hastalıktır.

It evolves.

Evrim geçirir.

Throw a drug at it,

İlaç verildiğindeyse

and resistant cells will grow back.

dirençli hücreler geri çekilecektir.

An amazing fact is that,

Hayret verici gerçek şu ki,

given the right environment and the right nutrients,

doğru ortamda ve doğru besinler verildiğinde,

a cancer cell has the potential

bir kanser hücresi sonsuza dek

to go on growing forever.

büyüme potansiyeline sahiptir.

However cancer is constrained

Fakat kanser bedenlerimizde

by living inside our bodies,

yaşamak mecburiyetindedir,

and its continued growth,

ve devamlı büyümesi,

its spreading through our bodies

bedenlerimize yayılması

and eating away at our tissues,

ve dokularımızı yiyip bitirmesi,

leads to the death of the cancer patient

kanser hastasının ve ayrıca

and also to the death of the cancer itself.

kendi ölümüne yol açar.

So cancer could be thought of

Bu nedenle kanser tuhaf, kısa ömürlü,

as a strange, short-lived, self-destructive life form --

kendi kendine zarar veren bir yaşam formu olarak düşünülebilir --

an evolutionary dead end.

evrimsel bir çıkmaz.

But that is where the Tasmanian devil cancer

Fakat işte bu noktada Tazmanya canavarı kanseri

has acquired an absolutely amazing

kesinlikle şaşırtıcı bir evrimsel

evolutionary adaptation.

adaptasyon sürecinden geçti.

And the answer came from studying

Ve cevap Tazmanya canavarı kanserinin

the Tasmanian devil cancer's DNA.

DNA'sı üzerinde yapılan çalışmalardan elde edildi.

This was work from many people,

Bir birçok kişinin ortak çalışmasıydı,

but I'm going to explain it through a confirmatory experiment

ama ben birkaç yıl önce yaptığım doğrulayıcı

that I did a few years ago.

deney üzerinden açıklayacağım.

The next slide is going to be gruesome.

Bir sonraki slayt dehşet verici olacak.

This is Jonas.

Bu Jonas.

He's a Tasmanian devil that we found

O yüzünde büyük bir tümörle bulduğumuz

with a large tumor on his face.

bir Tazmanya canavarı.

And being a geneticist,

Ve bir kalıtım bilimci olarak,

I'm always interested to look at DNA and mutations.

DNA ve mutasyonları araştırmakla her zaman ilgilenmişimdir.

So I took this opportunity

Böylece bu fırsatı Jonas'ın

to collect some samples from Jonas' tumor

tümöründen ve bedeninin diğer kısımlarından

and also some samples from other parts of his body.

örnekler toplamak için kullandım.

I took these back to the lab.

Onları laboratuvara götürdüm.

I extracted DNA from them.

DNA'larını çıkardım.

And when I looked at the sequence of the DNA,

Ve DNA dizinlerine baktım,

and compared the sequence of Jonas' tumor

ve Jonas'ın tümörünün diziniyle bedeninin

to that of the rest of his body,

geri kalanına ait olanları karşılaştırdım,

I discovered that they had a completely different genetic profile.

Tamamen faklı genetik profilleri olduğunu keşfettim.

In fact, Jonas and his tumor

Aslında, Jonas ve tümörü

were as different from each other

birbirlerinden farklıydılar

as you and the person sitting next to you.

tıpkı siz ve yanınızda oturan kişi gibi.

What this told us was that Jonas' tumor

Bunun bize gösterdiği şey Jonas'ın tümörünün

did not arise from cells of his own body.

kendi vücudunun hücrelerinden kaynaklanmadığıydı.

In fact, more genetic profiling

Aslında, daha fazla genetik profilleme

told us that this tumor in Jonas

gösterdi ki Jonas'taki tümör

actually probably first arose

aslında muhtemelen dişi Tazmanya canavarının

from the cells of a female Tasmanian devil --

hücreleri neden olmuş --

and Jonas was clearly a male.

ve Jonas açıkça görülüyor ki bir erkekti.

So how come

Peki nasıl olur da

a tumor that arose from the cells of another individual

başka birinin hücrelerinin neden olduğu bir tümör

is growing on Jonas' face?

Jonas'ın yüzünde büyüyebilir?

Well the next breakthrough

Bir sonraki büyük buluş

came from studying hundreds of Tasmanian devil cancers

Tüm Tazmanyadaki Tazmanya canavarı kanserleri üzerinde

from all around Tasmania.

çalışılmasıyla ortaya çıktı.

We found that all of these cancers

Tüm bu kanserlerin aynı DNA'yı

shared the same DNA.

paylaştığını keşfettik.

Think about that for a minute.

Şunu bir süre düşünün.

That means that all of these cancers

Bu şu demek oluyor

actually are the same cancer

aslında bütün kanserler

that arose once from one individual devil,

tek bir canavarın neden olduğu,

that have broken free of that first devil's body

ilk canavarın vücudundan serbest kalmış,

and spread through the entire Tasmanian devil population.

ve tüm Tazmanya canavarlarına yayılan aynı kanser türü.

But how can a cancer spread in a population?

Ama kanser bir toplulukta nasıl yayılır?

Well the final piece of the puzzle came

Bulmacanın son parçası

when we remember how devils behave when they meet each other in the wild.

canavarların vahşi doğada bir araya geldiklerinde nasıl davrandıklarını hatırladığımızda ortaya çıktı.

They tend to bite each other,

Birbirlerini ısırma eğilimi gösteriyorlar,

often quite ferociously and usually on the face.

genellikle oldukça yırtıcı bir şekilde ve yüzlerinden.

We think that cancer cells

Kanser hücrelerinin aslında

actually come off the tumor, get into the saliva.

tümörlerden salya yoluyla bulaştığını düşünüyoruz.

When the devil bites another devil,

Canavar başka bir canavarı ısırdığında,

it actually physically implants living cancer cells into the next devil,

aslında yaşayan kanser hücrelerini fiziksel yolla diğer canavara bulaştırıyor,

so the tumor continues to grow.

böylece tümör büyümeye devam ediyor.

So this Tasmanian devil cancer

Bu Tazmanya canavarı kanseri

is perhaps the ultimate cancer.

belki de en üst düzeyde bir kanserdir.

It's not constrained by living within the body that gave rise to it.

Oluşumuna sebebiyet veren vücutta yaşamaya mecbur olmayan bir tür.

It spreads through the population,

Popülasyona yayılıyor,

has mutations that allow it to evade the immune system,

bağışıklık sisteminden kurtulmasını sağlayan mutasyonlara uğruyor,

and it's the only cancer that we know of

ve bir türün tamamını yok olma tehlikesiyle karşı karşıya

that's threatening an entire species with extinction.

bıraktığını bildiğimiz tek kanser türü.

But if this can happen in Tasmanian devils,

Ama eğer bu Tazmanya canavarlarında olabiliyorsa,

why hasn't it happened in other animals

neden diğer hayvanlara ve hatta insanlara

or even humans?

aynı şey olmadı?

Well the answer is, it has.

Aslında cevap, evet oldu.

This is Kimbo.

Bu Kimbo.

He's a dog that belongs to a family in Mombasa in Kenya.

Kenya'daki Mombasa şehrindeki bir aileye ait olan bir köpek.

Last year, his owner noticed some blood

Geçen yıl, sahibi genital bölgesinde

trickling from his genital region.

kanama olduğunu fark etti.

She took him to the vet

Onu veterinere götürdü

and the vet discovered something quite disgusting.

ve veteriner oldukça iğrenç birşey keşfetti.

And if you're squeamish, please look away now.

Ve eğer midesi kolay bulanan biriyseniz, lütfen başka tarafa bakın.

He discovered this,

Bunu fark etti,

a huge bleeding tumor

Kimbo'nun penisindeki

at the base of Kimbo's penis.

kanayan büyük bir tümör.

The vet diagnosed this as transmissible venereal tumor,

Veteriner bulaşıcı zührevi tümör teşhisi koydu,

a sexually transmitted cancer

köpekleri etkileyen cinsel yolla bulaşan

that affects dogs.

bir kanser.

And just as the Tasmanian devil cancer is contagious

Ve tıpkı Tazmanya canavarı kanseri gibi canlı

through the spread of living cancer cells,

kanser hücreleri boyunca yaylan bulaşıcı bir kanser,

so is this dog cancer.

yani bu köpek kanseri.

But this dog cancer is quite remarkable,

Ama bu köpek kanseri oldukça dikkat çekici,

because it spread all around the world.

çünkü tüm dünyaya yayıldı.

And in fact, these same cells

Ve aslında, Kimbo'yu etkileyen

that are affecting Kimbo here

bu aynı hücreler

are also found affecting dogs

ayrıca New York Şehrindeki,

in New York City,

Himalayadaki dağ köylerinde

in mountain villages in the Himalayas

ve Outback Avustralya'daki

and in Outback Australia.

köpekleri de etkiliyor.

We also believe this cancer might be very old.

Ayrıca bu kanserin çok eski olduğuna inanıyoruz.

In fact, genetic profiling tells

Aslında, genetik profilleme

that it may be tens of thousands of years old,

on binlerce yıllık olduğunu gösteriyor,

which means that this cancer

ki bu şu demek oluyor bu kansere

may have first arisen

ilk defa Neandertal döneminde

from the cells of a wolf

yaşamış olan bir kurdun

that lived alongside the Neanderthals.

neden olmuş olabilir.

This cancer is remarkable.

Bu kanser dikkate değer.

It's the oldest mammalian-derived life form that we know of.

Bu bilinen en eski memelilerden türemiş yaşam formu.

It's a living relic

Bu uzak geçmişin

of the distant past.

yaşayan bir kalıntısı.

So we've seen that this can happen in animals.

Yani bunun hayvanlarda olabileceğini görmüş olduk.

Could cancers be contagious between people?

Peki kanser insanlar arasında bulaşıcı olabilir mi?

Well this is a question

Bu soru

which fascinated Chester Southam,

50'lerde bir kanser doktoru olan

a cancer doctor in the 1950s.

Chester Southam'ı büyüledi.

Ad he decided to put this to the test

Ve bunu başkasından kasten

by actually deliberately inoculating people

kanserli hücreleri alıp insanlara

with cancer from somebody else.

aşılayarak test etmeye karar verdi.

And this is a photograph of Dr. Southam in 1957

Ve bu Dr. Southam'ın 1957'de

injecting cancer into a volunteer,

Ohio State Cezaevinde bir mahkum

who in this case was an inmate

olan bir gönüllüye kanser

in Ohio State Penitentiary.

aşılarkenki bir resmi.

Most of the people that Dr. Southam injected

Dr. Southam'ın aşıladığı birçok kişi

did not go on to develop cancer

aşılanmış hücrelerden kanser

from the injected cells.

bulaşmadı.

But a small number of them did,

Ama ufak bir kısmına bulaştı,

and they were mostly people who were otherwise ill --

ve onların çoğu zaten hastaydı --

whose immune systems were probably compromised.

bağışıklık sistemleri muhtemelen tehlikedeydi.

What this tells us,

Bu da bize şunu anlatıyor,

ethical issues aside,

etik sorunları bir tarafa bırakırsak,

is that ...

bu...

(Laughter)

(Gülüşmeler)

it's probably extremely rare

muhtemelen insanlar arasında

for cancers to be transferred between people.

kanserin bulaşması çok nadir bir durum.

However, under some circumstances,

Fakat, bazı durumlarda,

it can happen.

bu olabilir.

And I think that this is something

Ve öyle düşünüyorum ki bu

that oncologists and epidemiologists

onkologların ve epidemiyologların

should be aware of in the future.

gelecekte dikkate almaları gereken bir şey.

So just finally,

Böylece son olarak,

cancer is an inevitable outcome

kanser hücrelerimizin

of the ability of our cells

bülünme ve çevrelerine

to divide

adapte olma

and to adapt to their environments.

yeteneğinin kaçınılmaz bir ürünüdür.

But that does not mean that we should give up hope

Ama bu kansere karşı savaşmada umudumuzu

in the fight against cancer.

kaybetmemiz gerektiği anlamına gelmez.

In fact, I believe, given more knowledge

Aslında, inanıyorum ki, kanserin ilerlemesini

of the complex evolutionary processes that drive cancer's growth,

tetikleyen karmaşık evrimsel süreçleri hakkında daha fazla bilgiye sahip olarak,

we can defeat cancer.

kanseri yenebiliriz.

My personal aim

Benim kişisel amacım

is to defeat the Tasmanian devil cancer.

Tazmanya canavarlarını kanserden kurtarmak.

Let's prevent the Tasmanian devil

Haydi Tazmanya canavarını

from being the first animal

kanserden nesli tükenen

to go extinct from cancer.

ilk hayvan olmaktan kurtaralım.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)