Elizabeth Murchison: Fighting a contagious cancer

Elizabeth Murchison: Đấu tranh chống bệnh ung thư truyền nhiễm

Translator: Hieu Nguyen Reviewer: Duc Nguyen

Everyone's familiar with cancer,

Mọi người đều biết bệnh ung thư,

but we don't normally think of cancer

nhưng chúng ta thường không nghĩ ung thư

as being a contagious disease.

là một căn bệnh truyền nhiễm.

The Tasmanian devil has shown us

Loài Tasmanian devil đã cho chúng ta thấy

that, not only can cancer be a contagious disease,

rằng ung thư không chỉ là một căn bệnh truyền nhiễm,

but it can also threaten

mà nó còn có thể đe dọa

an entire species with extinction.

cả loài tuyệt chủng.

So first of all, what is a Tasmanian devil?

Vậy đầu tiên, Tasmanian devil là gì?

Many of you might be familiar with Taz, the cartoon character,

Nhiều người trong số các bạn có lẽ quen thuộc với Taz, một nhân vật hoạt hình,

the one that spins around and around and around.

con vật xoay vòng…vòng…vòng.

But not many people know

Nhưng nhiều người không biết

that there actually is a real animal called the Tasmanian devil,

đó là con vật có thật, được gọi là Tasmanian devil,

and it's the world's largest carnivorous marsupial.

và nó là thú ăn thịt có túi lớn nhất trên thế giới.

A marsupial is a mammal with a pouch

Thú có túi là động vật có vú với chiếc túi

like a kangaroo.

giống như loài kangaroo.

The Tasmanian devil got its name

Cái tên Tasmanian devil xuất phát

from the terrifying nocturnal scream that it makes.

từ tiếng gào rú rất đáng sợ lúc về đêm của nó phát ra.

(Screaming)

(Tiếng gào rú)

(Laughter)

(Tiếng cười)

The Tasmanian devil is predominantly a scavenger,

Loài Tasmanian devil phần lớn ăn xác thối,

and it uses its powerful jaws

và chúng sử dụng những cái hàm khỏe mạnh

and its sharp teeth

và những chiếc răng sắc nhọn của mình

to chomp on the bones of rotting dead animals.

để nhai xương của những con vật đang bị thối rữa.

[The] Tasmanian devil is found only on the island of Tasmania,

Loài Tasmanian devil chỉ được tìm thấy trên đảo Tasmania,

which is that small island

đó là một hòn đảo nhỏ

just to the south of the mainland of Australia.

nằm ở phía nam của đất liền ở nước Úc.

And despite their ferocious appearance,

Mặc dù có hình dáng hung tợn,

Tasmanian devils are actually

loài Tasmanian devil thực sự là

quite adorable little animals.

những con vật nhỏ nhắn rất đáng yêu.

In fact, growing up in Tasmania,

Trên thực tế, lớn lên trên đảo Tasmania,

it always was incredibly exciting

chúng tôi luôn thích thú

when we got a chance to see

khi chúng tôi có dịp trông thấy một

a Tasmanian devil in the wild.

con Tasmanian devil trong hoang dã.

But the Tasmanian devil population

Nhưng số lượng loài Tasmanian devil

has been undergoing a really extremely fast decline.

liên tục trải qua sự sụt giảm nhanh cực kỳ.

And in fact, there's concern

Thực tế, có một mối lo ngại

that the species could go extinct in the wild

là chủng loài này có thể đi đến tuyệt chủng ở nơi hoang dã

within 20 to 30 years.

trong vòng 20 đến 30 năm.

And the reason for that

Và lý do của việc đó

is the emergence of a new disease,

là sự nổi lên của một căn bệnh mới,

a contagious cancer.

bệnh ung thư truyền nhiễm.

The story begins in 1996

Câu chuyện bắt đầu vào năm 1996

when a wildlife photographer took this photograph here

khi một nhà nhiếp ảnh về đời sống hoang dã đã chụp được tấm hình này

of a Tasmanian devil

của một con Tasmanian devil

with a large tumor on its face.

có một khối u lớn trên mặt.

At the time, this was thought to be a one-off.

Vào lúc đó, điều này được cho là xảy ra chỉ một lần.

Animals, just like humans,

Động vật cũng giống như con người

sometimes get strange tumors.

đôi khi cũng bị những khối u lạ.

However, we now believe

Tuy nhiên, lúc này chúng tôi tin rằng

that this is the first sighting of a new disease,

đây là lần chứng kiến đầu tiên về một căn bệnh mới,

which is now an epidemic spreading through Tasmania.

mà bây giờ là một bệnh dịch lây lan ra toàn đảo Tasmania.

The disease was first sighted

Căn bệnh này được thấy đầu tiên

in the northeast of Tasmania in 1996

ở phía đông bắc của đảo Tasmania vào năm 1996

and has spread across Tasmania like a huge wave.

và đã lan truyền khắp Tasmania như một làn song khổng lồ.

Now there's only a small part of the population,

Bây giờ chỉ còn một phần nhỏ số lượng của loài này

which remains unaffected.

là chưa bị lây nhiễm

This disease appears first as tumors,

Căn bệnh này xuất hiện đầu tiên như những khối u,

usually on the face or inside the mouth

thường thường nằm trên mặt hoặc bên trong miệng

of affected Tasmanian devils.

của những con Tasmanian devil bị nhiễm.

These tumors inevitably grow into larger tumors,

Những khối u này chắc hẳn phát triển thành những khối u lớn hơn

such as these ones here.

như những cái này đây.

And the next image I'm going to show

Và hình ảnh tiếp theo tôi sắp chiếu lên

is quite gruesome.

thì rất kinh khủng.

But inevitably, these tumors progress

Nhưng chắc chắn là những khối u này phát triển

towards being enormous, ulcerating tumors like this one here.

thành những khối u to và lở loét như khối u này.

This one in particular sticks in my mind,

Hình ảnh này đặc biệt khắc sâu trong tâm trí tôi,

because this is the first case of this disease

vì đây là trường hợp đầu tiên

that I saw myself.

chính tôi tận mắt chứng kiến.

And I remember the horror of seeing this little female devil

Và tôi nhớ nỗi kinh hoàng đó khi nhìn thấy con devil cái nhỏ này

with this huge ulcerating, foul-smelling tumor

bị khối u lỡ loét to lớn và hôi thối

inside her mouth

bên trong miệng

that had actually cracked off her entire lower jaw.

đã phá hủy hoàn toàn hàm dưới của nó.

She hadn't eaten for days.

Nó đã không ăn được trong nhiều ngày.

Her guts were swimming with parasitic worms.

Những con giun kí sinh thì bơi trong ruột nó.

Her body was riddled with secondary tumors.

Những khối u nhỏ khác đã làm cơ thể của nó thủng lỗ chỗ.

And yet, she was feeding three little baby Tasmanian devils

Song, nó đang nuôi 3 con Tasmanian devil nhỏ

in her pouch.

trong túi.

Of course, they died along with the mother.

Tất nhiên là chúng cũng đã chết cùng với mẹ chúng.

They were too young to survive without their mother.

Chúng còn quá nhỏ nên không thể sống sót mà không có mẹ.

In fact, in the area where she comes from,

Thực tế là, ở khu vực nơi nó xuất hiện,

more than 90 percent of the Tasmanian devil population

hơn 90% số lượng loài Tasmanian devil

has already died of this disease.

đã chết vì căn bệnh này.

Scientists around the world

Các nhà khoa học trên thế giới

were intrigued by this cancer,

đã bị thu hút bởi căn bệnh này,

this infectious cancer,

căn bệnh ung thư truyền nhiễm này

that was spreading through the Tasmanian devil population.

mà lây lan ra toàn loài Tasmanian devil.

And our minds immediately turned to cervical cancer in women,

Và chúng tôi lập tức nghĩ ngay đến bệnh ung thư cổ ở phụ nữ

which is spread by a virus,

do một con vi rút lây lan,

and to the AIDS epidemic,

và bệnh dịch AIDS

which is associated with a number of different types of cancer.

mà có liên quan với nhiều loại bệnh ung thư khác nhau.

All the evidence suggested that this devil cancer

Tất cả bằng chứng làm cho chúng tôi nghĩ bệnh ung thư của loài devil này

was spread by a virus.

do một con vi rút lây lan.

However, we now know -- and I'll tell you right now --

Tuy nhiên, bây giờ tôi sẽ nói cho các bạn biết

that we know that this cancer is not spread by a virus.

là chúng tôi biết căn bệnh này không phải lây lan do vi rút.

In fact, the infectious agent of disease in this cancer

Trên thực tế, tác nhân truyền nhiễm của bệnh ung thư này

is something altogether more sinister,

là cái gì đó còn có hại hơn,

and something that we hadn't really thought of before.

và cái gì đó trước đây chúng ta chưa từng nghĩ đến.

But in order for me to explain what that is,

Nhưng để tôi giải thích đó là gì,

I need to spend just a couple of minutes

trước hết tôi cần dành vài phút

talking more about cancer itself.

để nói rõ hơn về bản thân căn bệnh ung thư.

Cancer is a disease

Ung thư là một căn bệnh

that affects millions of people around the world every year.

gây ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới.

One in three people in this room

Trong số 3 người thì 1 người ở phòng này

will develop cancer at some stage in their lives.

sẽ phát bệnh ung thư ở một giai đoạn nào đó trong cuộc đời.

I myself had a tumor removed from my large intestine

Chính tôi đã được cắt bỏ một khối u trong ruột già

when I was only 14.

khi tôi chỉ mới 14 tuổi.

Cancer occurs

Ung thư xảy ra

when a single cell in your body

khi một đơn bào bên trong cơ thể bạn

acquires a set of random mutations in important genes

giành được một loạt những biến đổi ngẫu nhiên ở những gien quan trọng,

that cause that cell to start to produce

mà làm cho tế đó bắt đầu sản sinh

more and more and more copies of itself.

ra nhiều và nhiều và nhiều bản sao của chính nó.

Paradoxically, once established,

Nghịch lý thay, khi đã hình thành,

natural selection actually favors

quá trình chọn lọc tự nhiên lại tạo điều kiện cho ung thư

the continued growth of cancer.

tiếp tục phát triển.

Natural selection is survival of the fittest.

Quá trình chọn lọc tự nhiên là sự sống sót của cá thể thích nghi.

And when you have a population of fast-dividing cancer cells,

Và khi bạn có một lượng tế bào ung thư phân chia nhanh,

if one of them acquires new mutations,

nếu một trong số chúng chiếm được những biến đổi mới

which allow them to grow more quickly,

mà khiến chúng phát triển nhanh hơn,

acquire nutrients more successfully,

sẽ lấy đi chất dinh dưỡng dễ dàng hơn,

invade the body,

xâm chiếm cơ thể,

they'll be selected for by evolution.

thì chúng là được chọn bởi sự tiến hóa.

That's why cancer is such a difficult disease to treat.

Đó là lý do tại sao ung thư là một trong những căn bệnh khó chữa trị như vậy.

It evolves.

Nó tiến hóa.

Throw a drug at it,

Cho nó một loại thuốc,

and resistant cells will grow back.

và những kháng tế bào sẽ phát triển trở lại.

An amazing fact is that,

Một sự thật kinh ngạc là,

given the right environment and the right nutrients,

trong môi trường thuận lợi và những chất dinh dưỡng thích hợp,

a cancer cell has the potential

một tế bào ung thư có khả năng

to go on growing forever.

phát triển mãi mãi.

However cancer is constrained

Tuy nhiên, ung thư buộc phải

by living inside our bodies,

sống bên trong cơ thể của chúng ta,

and its continued growth,

và tiếp tục phát triển,

its spreading through our bodies

nó lây lan khắp cơ thể

and eating away at our tissues,

và ăn dần ăn mòn mô của chúng ta,

leads to the death of the cancer patient

dẫn đến cái chết của bệnh nhân ung thư

and also to the death of the cancer itself.

và cũng dẫn đến cái chết của chính nó.

So cancer could be thought of

Vì vậy ung thư có thể được coi

as a strange, short-lived, self-destructive life form --

như một dạng sống lạ, thời gian sống ngắn, và tự tiêu diệt --

an evolutionary dead end.

một ngõ cụt của sự tiến hóa.

But that is where the Tasmanian devil cancer

Nhưng đó là cái mà bệnh ung thư của loài Tasmanian devil

has acquired an absolutely amazing

có được

evolutionary adaptation.

sự thích nghi tiến hóa đáng kinh ngạc.

And the answer came from studying

Và câu trả lời đến từ việc nghiên cứu

the Tasmanian devil cancer's DNA.

ADN của bệnh ung thư loài Tasmanian devil.

This was work from many people,

Đây là công việc của nhiều người,

but I'm going to explain it through a confirmatory experiment

nhưng tôi sẽ giải thích công việc này thông qua một cuộc thí nghiệm

that I did a few years ago.

mà tôi đã thực hiện cách đây vài năm.

The next slide is going to be gruesome.

Trang kế tiếp sẽ ghê rợn đấy.

This is Jonas.

Đây là Jonas.

He's a Tasmanian devil that we found

Nó là một con Tasmanian devil chúng tôi đã tìm thấy

with a large tumor on his face.

với một khối u lớn trên mặt.

And being a geneticist,

Là một nhà di truyền học,

I'm always interested to look at DNA and mutations.

tôi luôn thích thú xem ADN và những sự biến đổi.

So I took this opportunity

Vì vậy tôi đã nhân cơ hội này

to collect some samples from Jonas' tumor

để thu thập một số mẫu từ khối u của Jonas

and also some samples from other parts of his body.

và một số mẫu từ những bộ phận khác trên cơ thể nó.

I took these back to the lab.

Tôi lấy những mẫu này trở về phòng thí nghiệm.

I extracted DNA from them.

Tôi đã chiết ADN từ những mẫu này.

And when I looked at the sequence of the DNA,

Và khi tôi nhìn vào chuỗi ADN này,

and compared the sequence of Jonas' tumor

và so sánh chuỗi ADN từ khối u của Jonas

to that of the rest of his body,

với từ bộ phận còn lại của cơ thể nó

I discovered that they had a completely different genetic profile.

tôi đã khám phá ra rằng chúng có mô tả sơ lược gien hoàn toàn khác.

In fact, Jonas and his tumor

Thực ra là, Jonas và khối u của nó

were as different from each other

khác với nhau

as you and the person sitting next to you.

như bạn và người ngồi bên cạnh bạn.

What this told us was that Jonas' tumor

Vần đề mà điều này nói với chúng ta là khối u của Jonas

did not arise from cells of his own body.

đã không sinh ra từ tế bào của chính cơ thể nó.

In fact, more genetic profiling

Trên thực tế, việc mô tả sơ lược gien

told us that this tumor in Jonas

đã cho chúng tôi biết khối u này của Jonas

actually probably first arose

có lẽ đã sinh ra đầu tiên

from the cells of a female Tasmanian devil --

từ tế bào của con Tasmanian devil cái --

and Jonas was clearly a male.

và rõ ràng Jonas là một con đực.

So how come

Vậy thì tại sao

a tumor that arose from the cells of another individual

khối u xuất hiện từ tế bào của cá thể khác

is growing on Jonas' face?

lại đang phát triển trên măt của Jonas?

Well the next breakthrough

Bước đột phá tiếp theo

came from studying hundreds of Tasmanian devil cancers

đến từ việc nghiên cứu trên hàng trăm căn bệnh ung thư của loài Tasmanian devil

from all around Tasmania.

trên khắp đảo Tasmania.

We found that all of these cancers

Chúng tôi nhận thấy rằng tất cả những căn bệnh ung thư này

shared the same DNA.

đều có cùng ADN.

Think about that for a minute.

Nghĩ kỹ thêm một chút.

That means that all of these cancers

Điều đó có nghĩa là tất cả những căn bệnh ung thư này

actually are the same cancer

thực chất là cùng một bệnh ung thư

that arose once from one individual devil,

trước kia đã phát sinh từ một cá thể devil,

that have broken free of that first devil's body

chúng thoát ra từ cơ thể con devil đầu tiên đó

and spread through the entire Tasmanian devil population.

và lan rộng ra toàn số lượng loài Tasmanian devil.

But how can a cancer spread in a population?

Nhưng làm thế nào mà bệnh ung thư có thể lan ra toàn loài>

Well the final piece of the puzzle came

Rồi mảnh ghép của cuối cùng của bức tranh cũng đã đến

when we remember how devils behave when they meet each other in the wild.

khi chúng tôi nhớ tới những con devil cư xử như thế nào khi chúng gặp nhau ở nơi hoang dã.

They tend to bite each other,

Chúng hay cắn lẫn nhau,

often quite ferociously and usually on the face.

rất hung dữ và thường là ở trên mặt.

We think that cancer cells

Chúng tôi nghĩ rằng những tế bào ung thư

actually come off the tumor, get into the saliva.

thoát ra khỏi khối u và lẫn vào nước bọt.

When the devil bites another devil,

Khi một con devil này cắn một con devil khác,

it actually physically implants living cancer cells into the next devil,

theo tự nhiên nó lây nhiễm những tế bào ung thư sống qua con devil đó,

so the tumor continues to grow.

vì vậy khối u tiếp tục phát triển.

So this Tasmanian devil cancer

Vậy nên bệnh ung thư của con Tasmanian devil này

is perhaps the ultimate cancer.

có lẽ là bệnh ung thư gốc.

It's not constrained by living within the body that gave rise to it.

Nó không buộc phải sống bên trong cơ thể, nơi làm cho nó lớn lên.

It spreads through the population,

Nó lan truyền ra khắp số lượng loài,

has mutations that allow it to evade the immune system,

có những sự biến đổi cho phép nó tránh được hệ thống miễn dịch,

and it's the only cancer that we know of

và nó là căn bệnh ung thư duy nhất mà chúng ta biết

that's threatening an entire species with extinction.

đang đe dọa toàn bộ loài tuyệt chủng.

But if this can happen in Tasmanian devils,

Nhưng nếu căn bệnh này có thể xảy ra ở loài Tasmanian devils,

why hasn't it happened in other animals

thì tại sao nó không xảy ra ở loài động vật khác

or even humans?

hoặc thậm chí là con người?

Well the answer is, it has.

Câu trả lời là có xảy ra.

This is Kimbo.

Đây là Kimbo.

He's a dog that belongs to a family in Mombasa in Kenya.

Nó là một con chó thuộc sở hữu của một gia đình ở Mombasa thuộc Kenya.

Last year, his owner noticed some blood

Năm ngoái, chủ của nó để ý thấy những giọt máu

trickling from his genital region.

chảy ra từ bộ phận sinh dục của nó.

She took him to the vet

Bà ấy đã dẫn nó đến bác sĩ thú y

and the vet discovered something quite disgusting.

và người bác sĩ thú y đó đã khám phá ra một thứ rất ghê tởm.

And if you're squeamish, please look away now.

Và nếu như các bạn hay dễ buồn nôn thì bây giờ xin hãy nhìn sang chổ khác.

He discovered this,

Ông ấy đã khám phá ra cái này,

a huge bleeding tumor

một khối u lớn đang chảy máu

at the base of Kimbo's penis.

ở phần gốc dương vật của con Kimbo.

The vet diagnosed this as transmissible venereal tumor,

Bác sĩ thú y đó đã chuẩn đoán đây là khối u bị lây chuyền qua đường sinh dục,

a sexually transmitted cancer

bệnh ung thư lây qua đường sinh dục

that affects dogs.

làm ảnh hưởng đến loài chó.

And just as the Tasmanian devil cancer is contagious

Và như là bệnh ung thư của loài Tasmanian devil dễ lây nhiễm

through the spread of living cancer cells,

nhờ sự lan truyền tế bào sống,

so is this dog cancer.

thì bệnh ung thư ở loái chó cũng vậy.

But this dog cancer is quite remarkable,

Nhưng bệnh ung thư của con chó này rất đáng chú ý,

because it spread all around the world.

vì nó lây lan ra toàn thế giới.

And in fact, these same cells

Và thực tế, những tế bào tương tự

that are affecting Kimbo here

đang ảnh hưởng đến con Kimbo ở đây

are also found affecting dogs

cũng đang gây ảnh hưởng đến những con chó

in New York City,

ở thành phố New York,

in mountain villages in the Himalayas

ở những ngôi làng trên dãy núi Himalaya,

and in Outback Australia.

và ở vùng xa xôi hẻo lánh của nước Úc.

We also believe this cancer might be very old.

Chúng tôi cũng tin rằng căn bệnh ung thư này có lẽ đã có từ rất lâu.

In fact, genetic profiling tells

Thực tế là, việc mô tả sơ lược gien nói lên

that it may be tens of thousands of years old,

rằng nó có lẽ nó đã mười ngàn năm tuổi,

which means that this cancer

tức là bệnh ung thư này

may have first arisen

có lẽ đã xuất hiện đầu tiên

from the cells of a wolf

từ tế bào của một con chó sói

that lived alongside the Neanderthals.

sống dọc theo vùng Neanderthals.

This cancer is remarkable.

Bệnh ung thư này rất đáng để ý.

It's the oldest mammalian-derived life form that we know of.

Nó là một dạng sống bắt nguồn từ động vật có vú mà chúng ta biết được.

It's a living relic

Nó là di tích sống

of the distant past.

của quá khứ xa xôi.

So we've seen that this can happen in animals.

Vì vậy chúng tôi thấy rằng căn bệnh này có thể xảy ra ở nhiều loài động vật.

Could cancers be contagious between people?

Những căn bệnh ung thư cũng có thể lây nhiễm giữa người với người chăng?

Well this is a question

Đây là câu hỏi

which fascinated Chester Southam,

đã thu hút Chester Southam,

a cancer doctor in the 1950s.

một bác sĩ về ung thư ở những năm 1950.

Ad he decided to put this to the test

Và ông ấy đã quyết định thử nghiệm căn bệnh này

by actually deliberately inoculating people

bằng cách cố ý tiêm bệnh ung thư vào con người

with cancer from somebody else.

từ một người khác.

And this is a photograph of Dr. Southam in 1957

Và đây là một bức ảnh về tiến sĩ Southam năm 1957

injecting cancer into a volunteer,

đang tiêm bệnh ung thư vào một người tình nguyện,

who in this case was an inmate

trong trường hợp này là một tù nhân

in Ohio State Penitentiary.

của nhà lao bang Ohio.

Most of the people that Dr. Southam injected

Hầu hết những người được tiến sĩ Southam tiêm

did not go on to develop cancer

đều không phát triển bệnh ung thư

from the injected cells.

từ tế bào được tiêm.

But a small number of them did,

Nhưng một số lượng nhỏ trong số họ đã phát triển bệnh ung thư,

and they were mostly people who were otherwise ill --

và họ hầu hết là những người đang ốm --

whose immune systems were probably compromised.

mà hệ thống miễn dịch có vẻ như đã thỏa hiệp với căn bệnh.

What this tells us,

Thí nghiệm này nói với chúng ta rằng,

ethical issues aside,

bỏ qua những vấn đề về đạo đức,

is that ...

đó là…

(Laughter)

(Tiếng cười)

it's probably extremely rare

những căn bệnh ung thư hầu như rất hiếm

for cancers to be transferred between people.

lây truyền trong con người.

However, under some circumstances,

Tuy nhiên, trong một số hoàn cảnh nào đó,

it can happen.

nó có thể xảy ra.

And I think that this is something

Và tôi nghĩ rằng đây là điều

that oncologists and epidemiologists

các bác sĩ chuyên khoa về ung thư và các bác sĩ nghiên cứu về dịch bệnh

should be aware of in the future.

nên quan tâm đến trong tương lai.

So just finally,

Cuối cùng,

cancer is an inevitable outcome

bệnh ung thư là kết quả không thể tránh khỏi

of the ability of our cells

của khả năng

to divide

phân chia

and to adapt to their environments.

và thích nghi với môi trường của tế bào.

But that does not mean that we should give up hope

Nhưng nó không có nghĩa là chúng ta sẽ từ bỏ hi vọng

in the fight against cancer.

đấu tranh chống bệnh ung thư.

In fact, I believe, given more knowledge

Trên thực tế, tôi tin rằng, với vốn kiến thức

of the complex evolutionary processes that drive cancer's growth,

về quá trình tiến hóa phức tạp làm bệnh ung thư phát triển,

we can defeat cancer.

chúng ta có thể đánh bại bệnh ung thư.

My personal aim

Mục đích của riêng tôi

is to defeat the Tasmanian devil cancer.

là tiêu diệt bệnh ung thư Tasmananian devil.

Let's prevent the Tasmanian devil

Chúng ta hãy ngăn chặn loài Tasmanian devil

from being the first animal

trở thành loài động vật đầu tiên

to go extinct from cancer.

bị tuyệt chủng bởi ung thư.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)