Elizabeth Murchison: Fighting a contagious cancer

Tłumaczenie: Michał Scheffs Korekta: Agata Leśnicka

Everyone's familiar with cancer,

Wszyscy wiemy co to jest rak,

but we don't normally think of cancer

ale zwykle nie myślimy o nim

as being a contagious disease.

jako o chorobie zakaźnej.

The Tasmanian devil has shown us

Diabły tasmańskie pokazały nam, że

that, not only can cancer be a contagious disease,

rak może być nie tylko chorobą zakaźną,

but it can also threaten

ale też może zagrozić wyginięciem

an entire species with extinction.

całemu gatunkowi.

So first of all, what is a Tasmanian devil?

Czym jest diabeł tasmański?

Many of you might be familiar with Taz, the cartoon character,

Wielu z was może kojarzyć Taza, postać z kreskówki,

the one that spins around and around and around.

tą która ciągle się obraca dookoła własnej osi niczym tornado.

But not many people know

Niewielu ludzi wie

that there actually is a real animal called the Tasmanian devil,

że naprawdę istnieje zwierzę nazywane diabłem tasmańskim,

and it's the world's largest carnivorous marsupial.

i jest największym na świecie mięsożernym torbaczem.

A marsupial is a mammal with a pouch

Torbacz to w skrócie ssak z torbą,

like a kangaroo.

jak na przykład kangur.

The Tasmanian devil got its name

Diabeł tasmański zawdzięcza swoją nazwę

from the terrifying nocturnal scream that it makes.

przerażającym dźwiękom jakie wydaje w nocy.

(Screaming)

(wrzaski)

(Laughter)

(śmiech)

The Tasmanian devil is predominantly a scavenger,

Diabeł tasmański jest głównie padlinożercą,

and it uses its powerful jaws

używa silnych szczęk

and its sharp teeth

i ostrych zębów

to chomp on the bones of rotting dead animals.

do obgryzania mięsa z kości gnijących zwierząt.

[The] Tasmanian devil is found only on the island of Tasmania,

Diabeł tasmański występuje tylko na Tasmanii,

which is that small island

małej wyspie,

just to the south of the mainland of Australia.

na południe od Australii.

And despite their ferocious appearance,

Pomimo ich okropnego wyglądu,

Tasmanian devils are actually

w rzeczywistości diabły tasmańskie

quite adorable little animals.

są całkiem cudownymi zwierzątkami.

In fact, growing up in Tasmania,

Dorastanie w Tasmanii,

it always was incredibly exciting

było zawsze bardzo ekscytujące

when we got a chance to see

z uwagi, że można było dostrzec

a Tasmanian devil in the wild.

diabła tasmańskiego w jego naturalnym środowisku.

But the Tasmanian devil population

Ale populacja diabłów tasmańskich

has been undergoing a really extremely fast decline.

niezwykle szybko się kurczy.

And in fact, there's concern

W rzeczywistości istnieje zagrożenie,

that the species could go extinct in the wild

że ten gatunek na wolności zupełnie wyginie

within 20 to 30 years.

w ciągu 20-30 lat.

And the reason for that

Przyczyną tego trendu

is the emergence of a new disease,

jest pojawienie się nowej choroby,

a contagious cancer.

zakaźnego raka.

The story begins in 1996

W 1996 roku

when a wildlife photographer took this photograph here

fotograf dzikiej przyrody zrobił to zdjęcie

of a Tasmanian devil

diabła tasmańskiego

with a large tumor on its face.

z dużym guzem na twarzy.

At the time, this was thought to be a one-off.

Wtedy wydawało się, że to pojedynczy przypadek.

Animals, just like humans,

Zwierzęta, podobnie jak ludzie,

sometimes get strange tumors.

czasami mają dziwne guzy.

However, we now believe

W każdym razie, teraz wierzymy, że

that this is the first sighting of a new disease,

to był pierwszy zaobserwowany przypadek nowej choroby,

which is now an epidemic spreading through Tasmania.

której epidemia rozprzestrzenia się teraz przez Tasmanię.

The disease was first sighted

Choroba została zaobserwowana

in the northeast of Tasmania in 1996

w północno-wschodniej Tasmanii w 1996 roku

and has spread across Tasmania like a huge wave.

i rozlała się na Tasmanię jak olbrzymia fala.

Now there's only a small part of the population,

Obecnie, istnieje tylko mała część populacji,

which remains unaffected.

która pozostaje niezarażona.

This disease appears first as tumors,

Choroba początkowo objawia się jako guz,

usually on the face or inside the mouth

zwykle na twarzy lub wewnątrz pyska

of affected Tasmanian devils.

dotkniętego nią zwierzęcia.

These tumors inevitably grow into larger tumors,

Te guzy nieuchronnie rosną do dużych rozmiarów,

such as these ones here.

takich jak ten na zdjęciu.

And the next image I'm going to show

Następne zdjęcia, które pokażę

is quite gruesome.

są dosyć okropne.

But inevitably, these tumors progress

Rozwój tych nowotworów jest nieuchronny

towards being enormous, ulcerating tumors like this one here.

aż do powstania ogromnych, wrzodziejących guzów takich jak ten.

This one in particular sticks in my mind,

Ten przypadek solidnie utknął w mojej pamięci,

because this is the first case of this disease

ponieważ był pierwszym przypadkiem choroby,

that I saw myself.

który widziałam osobiście.

And I remember the horror of seeing this little female devil

Doskonale pamiętam przerażający widok tej małej samicy diabła

with this huge ulcerating, foul-smelling tumor

z dużym, wrzodziejącym i śmierdzącym nowotworem

inside her mouth

w środku pyska,

that had actually cracked off her entire lower jaw.

który w zasadzie rozłupał jej dolną szczękę.

She hadn't eaten for days.

Nie jadła nic od kilku dni.

Her guts were swimming with parasitic worms.

Jej jelita zaatakowały pasożytnicze owady.

Her body was riddled with secondary tumors.

Jej ciało było usiane przerzutami nowotworu.

And yet, she was feeding three little baby Tasmanian devils

Ale mimo tego, dalej karmiła swoje trzy małe tasmańskie diabły

in her pouch.

w swojej tobie.

Of course, they died along with the mother.

Oczywiście, umarły razem ze swoją matką.

They were too young to survive without their mother.

Były za młode, żeby przeżyć bez niej.

In fact, in the area where she comes from,

W rzeczywistości, obszar z którego pochodziła,

more than 90 percent of the Tasmanian devil population

ponad 90 procent populacji diabłów tasmańskich

has already died of this disease.

wyginęło na skutek tej choroby.

Scientists around the world

Naukowcy z całego świata

were intrigued by this cancer,

byli zaintrygowani tym rakiem,

this infectious cancer,

tym zaraźliwym rakiem,

that was spreading through the Tasmanian devil population.

który rozprzestrzeniał się w populacji diabłów tasmańskich.

And our minds immediately turned to cervical cancer in women,

Od razu pomyśleliśmy o kobiecym raku szyjki macicy,

which is spread by a virus,

który rozprzestrzenia się za pośrednictwem wirusa

and to the AIDS epidemic,

oraz epidemii AIDS,

which is associated with a number of different types of cancer.

który jest powiązany z wieloma różnymi odmianami raka.

All the evidence suggested that this devil cancer

Wszystkie zgromadzone materiały sugerowały, że ten diabelski rak

was spread by a virus.

także rozprzestrzeniał się za pośrednictwem wirusa.

However, we now know -- and I'll tell you right now --

Wszelako, teraz wiemy,

that we know that this cancer is not spread by a virus.

że ten rak nie rozprzestrzenia się przez wirus.

In fact, the infectious agent of disease in this cancer

W rzeczywistości, czynnik chorobotwórczy (patogen) w tym raku

is something altogether more sinister,

jest bardziej groźny i złowrogi,

and something that we hadn't really thought of before.

jest też rakiem innej klasy, o której wcześniej w ogóle nie myśleliśmy.

But in order for me to explain what that is,

Żeby to dobrze wyjaśnić,

I need to spend just a couple of minutes

potrzebuję poświęcić kilka minut,

talking more about cancer itself.

żeby powiedzieć kilka słów o samym raku.

Cancer is a disease

Rak jest chorobą,

that affects millions of people around the world every year.

która dotyka każdego roku miliony ludzi na całym świecie.

One in three people in this room

Co trzecia osoba w tym pomieszczeniu

will develop cancer at some stage in their lives.

będzie miała raka na jakimś etapie życia.

I myself had a tumor removed from my large intestine

Ja miałam usuniętego raka jelita grubego,

when I was only 14.

gdy miałam zaledwie 14 lat.

Cancer occurs

Rak pojawia się,

when a single cell in your body

gdy pojedyncza komórka w ciele

acquires a set of random mutations in important genes

nabywa zestaw przypadkowych mutacji w ważnych genach,

that cause that cell to start to produce

które pozwalają komórkom produkować

more and more and more copies of itself.

więcej i więcej i więcej kopii siebie samych.

Paradoxically, once established,

Paradoksalnie

natural selection actually favors

naturalna selekcja w zasadzie faworyzuje

the continued growth of cancer.

ciągły rozwój raka.

Natural selection is survival of the fittest.

Naturalna selekcja jest przetrwaniem najsilniejszych.

And when you have a population of fast-dividing cancer cells,

A kiedy masz populację szybko dzielących się komórek rakowych,

if one of them acquires new mutations,

jeśli jedna z nich wykształci nową mutację,

which allow them to grow more quickly,

która pozwala jej rosnąć jeszcze szybciej,

acquire nutrients more successfully,

i lepiej przyswajać składniki odżywcze,

invade the body,

lepiej okupować ciało,

they'll be selected for by evolution.

zostaną zwycięzcami doboru naturalnego.

That's why cancer is such a difficult disease to treat.

Właśnie dlatego rak jest chorobą tak trudną do wyleczenia.

It evolves.

Ewoluuje.

Throw a drug at it,

Potraktuj go lekiem,

and resistant cells will grow back.

a oporne komórki odrosną.

An amazing fact is that,

Niezwykłym faktem jest to, że

given the right environment and the right nutrients,

dając sprzyjające środowisko i wystarczającą ilość składników odżywczych,

a cancer cell has the potential

komórki rakowe mają potencjał,

to go on growing forever.

żeby rosnąć w nieskończoność.

However cancer is constrained

Jednakże rak jest ograniczony

by living inside our bodies,

do życia wewnątrz ciała,

and its continued growth,

a jego ciągły wzrost,

its spreading through our bodies

rozprzestrzenianie się w ciałach

and eating away at our tissues,

i wchłanianie naszych tkanek,

leads to the death of the cancer patient

prowadzi do śmierci chorego na raka

and also to the death of the cancer itself.

a także do śmierci samego raka.

So cancer could be thought of

Tak więc można myśleć o raku

as a strange, short-lived, self-destructive life form --

jako o dziwnej, krótko żyjącej, autodestruktywnej formie życia -

an evolutionary dead end.

ślepej uliczce ewolucji.

But that is where the Tasmanian devil cancer

Rak diabła tasmańskiego jest inny,

has acquired an absolutely amazing

posiadł zupełnie niezwykłą zdolność

evolutionary adaptation.

adaptacji ewolucyjnej.

And the answer came from studying

Ślady niezwykłości tego raka odkryto

the Tasmanian devil cancer's DNA.

przez zagłębienie się w jego DNA.

This was work from many people,

Wynik badań był owocem prac wielu ludzi,

but I'm going to explain it through a confirmatory experiment

postaram się wytłumaczyć to przez eksperyment potwierdzający,

that I did a few years ago.

który zrobiłam kilka lat temu.

The next slide is going to be gruesome.

Następny slajd będzie okropny.

This is Jonas.

To jest Jonas.

He's a Tasmanian devil that we found

Jest diabłem tasmańskim, którego znaleźliśmy

with a large tumor on his face.

z dużym guzem na pysku.

And being a geneticist,

Jako genetyk,

I'm always interested to look at DNA and mutations.

jestem zawsze zainteresowana DNA i jego mutacjami.

So I took this opportunity

Wykorzystałam więc nadarzającą się okazję

to collect some samples from Jonas' tumor

żeby pobrać kilka próbek z nowotworu Jonasa

and also some samples from other parts of his body.

i kilka próbek z innych części jego ciała.

I took these back to the lab.

Zabrałam je do laboratorium.

I extracted DNA from them.

Wydobyłam z nich DNA.

And when I looked at the sequence of the DNA,

I kiedy przyjrzałam się sekwencji DNA,

and compared the sequence of Jonas' tumor

i porównałam sekwencję nowotworu Jonasa

to that of the rest of his body,

z sekwencją reszty jego ciała,

I discovered that they had a completely different genetic profile.

odkryłam, że miały zupełnie różny profil genetyczny.

In fact, Jonas and his tumor

W rzeczywistości, Jonas i jego nowotwór

were as different from each other

byli tak różni od siebie

as you and the person sitting next to you.

jak ty i osoba siedząca obok ciebie.

What this told us was that Jonas' tumor

Wskazało to jednoznacznie, że nowotwór Jonasa

did not arise from cells of his own body.

nie wyrósł z komórek jego ciała.

In fact, more genetic profiling

W rzeczywistości, głębsze profilowanie genetyczne

told us that this tumor in Jonas

wskazało, że guz Jonasa

actually probably first arose

narodził się

from the cells of a female Tasmanian devil --

z komórek samicy diabła tasmańskiego -

and Jonas was clearly a male.

podczas gdy Jonas był bez wątpienia samcem.

So how come

Jak więc się to stało,

a tumor that arose from the cells of another individual

że nowotwór powstały z komórek innego osobnika

is growing on Jonas' face?

rośnie na pysku Jonasa?

Well the next breakthrough

Następny przełom przyniosło

came from studying hundreds of Tasmanian devil cancers

studiowanie setek przypadków raków wśród diabłów tasmańskich

from all around Tasmania.

z całej Tasmanii.

We found that all of these cancers

Spostrzegliśmy, że wszystkie te raki

shared the same DNA.

mają to samo DNA.

Think about that for a minute.

Pomyślmy o tym przez chwilę.

That means that all of these cancers

Oznacza to, że wszystkie te raki

actually are the same cancer

są tak naprawdę tym samym rakiem,

that arose once from one individual devil,

który narodził się przez mutację komórek tylko jednego osobnika,

that have broken free of that first devil's body

a następnie uwolnił się od swojego pierwszego nosiciela

and spread through the entire Tasmanian devil population.

i rozprzestrzenił na całą populację diabłów tasmańskich.

But how can a cancer spread in a population?

Ale jak rak może rozprzestrzenić się w populacji?

Well the final piece of the puzzle came

Brakujący element układanki odnalazł się,

when we remember how devils behave when they meet each other in the wild.

gdy przypomnieliśmy sobie jak diabły zachowują się, kiedy spotykają się w środowisku naturalnym.

They tend to bite each other,

Mają tendencję do gryzienia się,

often quite ferociously and usually on the face.

często dość zaciekłego i często po pyskach.

We think that cancer cells

Przypuszczamy, że komórki rakowe,

actually come off the tumor, get into the saliva.

odłączyły się od guza, dostały do śliny.

When the devil bites another devil,

Kiedy jeden diabeł ugryzł drugiego,

it actually physically implants living cancer cells into the next devil,

fizycznie wszczepił żyjące komórki rakowe w ciało następnego osobnika,

so the tumor continues to grow.

tak więc guz mógł się dalej rozprzestrzeniać.

So this Tasmanian devil cancer

Tak więc rak diabłów tasmańskich

is perhaps the ultimate cancer.

jest prawdopodobnie rakiem ostatecznym.

It's not constrained by living within the body that gave rise to it.

Nie jest ograniczony przez ciało, w którym wyrósł.

It spreads through the population,

Rozprzestrzenia się w populacji,

has mutations that allow it to evade the immune system,

ma mutacje, które pozwalają mu unikać systemu immunologicznego,

and it's the only cancer that we know of

i jest to jedyny znany nam rak,

that's threatening an entire species with extinction.

który zagraża wyginięciem całemu gatunkowi.

But if this can happen in Tasmanian devils,

Ale jeśli to mogło się przydarzyć diabłom tasmańskim,

why hasn't it happened in other animals

dlaczego nie przytrafiło się innym zwierzętom

or even humans?

lub nawet ludziom?

Well the answer is, it has.

Odpowiedź brzmi - przytrafiło się.

This is Kimbo.

To jest Kimbo.

He's a dog that belongs to a family in Mombasa in Kenya.

Jest psem należącym do rodziny w Mombasa w Kenii.

Last year, his owner noticed some blood

W zeszłym roku, właścicielka zauważyła krew

trickling from his genital region.

wydobywającą się z okolicy genitaliów.

She took him to the vet

Zabrała go do weterynarza

and the vet discovered something quite disgusting.

a ten odkrył coś okropnego.

And if you're squeamish, please look away now.

Jeśli jesteście wrażliwi, proszę spójrzcie w inną stronę.

He discovered this,

Weterynarz odkrył to,

a huge bleeding tumor

ogromny, krwawiący nowotwór

at the base of Kimbo's penis.

przy podstawie penisa Kimbo.

The vet diagnosed this as transmissible venereal tumor,

Weterynarz zdiagnozował go jako nowotwór weneryczny,

a sexually transmitted cancer

rak przenoszony drogą płciową,

that affects dogs.

który dotyczy psów.

And just as the Tasmanian devil cancer is contagious

I tak jak rak diabła tasmańskiego jest zakaźny

through the spread of living cancer cells,

za pośrednictwem żywych komórek rakowych,

so is this dog cancer.

to samo dotyczy tego nowotworu u psa.

But this dog cancer is quite remarkable,

Ale rak tego psa jest dość nadzwyczajny,

because it spread all around the world.

ponieważ jest rozsiany na całym świecie.

And in fact, these same cells

Te same komórki,

that are affecting Kimbo here

które zaatakowały tutaj Kimbo,

are also found affecting dogs

znaleziono także w chorym psie

in New York City,

w Nowym Jorku,

in mountain villages in the Himalayas

w górskich wioskach w Himalajach

and in Outback Australia.

i na pustkowiach Australii.

We also believe this cancer might be very old.

Przypuszczamy, że ten rak może być bardzo stary.

In fact, genetic profiling tells

Profilowanie genetyczne wskazuje,

that it may be tens of thousands of years old,

że może mieć dziesiątki tysięcy lat,

which means that this cancer

co oznacza, że ten rak

may have first arisen

mógł pierwotnie wytworzyć się

from the cells of a wolf

z komórek wilka,

that lived alongside the Neanderthals.

który żył w czasach Neandertalczyków.

This cancer is remarkable.

Ten rak jest niezwykły.

It's the oldest mammalian-derived life form that we know of.

Jest to najstarsza forma życia pochodząca od ssaków jaką znamy.

It's a living relic

Jest żyjącym zabytkiem

of the distant past.

odległej przeszłości.

So we've seen that this can happen in animals.

Widzimy więc, że może występować wśród zwierząt.

Could cancers be contagious between people?

Czy raki mogą być zakaźne między ludźmi?

Well this is a question

To pytanie

which fascinated Chester Southam,

fascynowało Chestera Southama,

a cancer doctor in the 1950s.

lekarza onkologa w latach 50. XX wieku.

Ad he decided to put this to the test

Zdecydował się przeprowadzić test

by actually deliberately inoculating people

rozmyślnie wstrzykując ludziom

with cancer from somebody else.

czyjegoś raka.

And this is a photograph of Dr. Southam in 1957

Tu jest fotografia doktora Southama z 1957 roku,

injecting cancer into a volunteer,

który wstrzykuje raka ochotnikowi,

who in this case was an inmate

który, w tym przypadku był jego kolegą

in Ohio State Penitentiary.

ze stanowego zakładu karnego w Ohio.

Most of the people that Dr. Southam injected

Większość ludzi, których Dr. Southam poddał testom

did not go on to develop cancer

nie zaraziła się rakiem

from the injected cells.

od wstrzykniętych komórek.

But a small number of them did,

Ale mała część z nich tak -

and they were mostly people who were otherwise ill --

byli to głównie ludzie, którzy byli już wtedy na coś chorzy i

whose immune systems were probably compromised.

ich system immunologiczny był prawdopodobnie osłabiony.

What this tells us,

Mówi nam to,

ethical issues aside,

odsuńmy stronę etyczną na bok,

is that ...

że...

(Laughter)

(śmiech)

it's probably extremely rare

że prawdopodobieństwo przeniesienia raka między ludźmi

for cancers to be transferred between people.

jest niezwykle rzadkie.

However, under some circumstances,

Mimo wszystko, przy spełnieniu pewnych warunków,

it can happen.

może to nastąpić.

And I think that this is something

Sądzę, że jest to coś,

that oncologists and epidemiologists

czego onkolodzy i epidemiolodzy

should be aware of in the future.

mogą się natknąć w przyszłości.

So just finally,

Podsumowując,

cancer is an inevitable outcome

rak jest nieuchronnym wynikiem

of the ability of our cells

zdolności naszych komórek

to divide

do podziału

and to adapt to their environments.

i do adaptacji do środowiska.

But that does not mean that we should give up hope

Ale nie oznacza to, że powinniśmy porzucić nadzieje

in the fight against cancer.

w walce z rakiem.

In fact, I believe, given more knowledge

W rzeczywistości, wierzę, że posiadając większą wiedzę

of the complex evolutionary processes that drive cancer's growth,

o złożonych procesach ewolucyjnych które sterują wzrostem raka,

we can defeat cancer.

możemy go pokonać.

My personal aim

Moim osobistym celem

is to defeat the Tasmanian devil cancer.

jest pokonanie raka u diabłów tasmańskich.

Let's prevent the Tasmanian devil

Nie pozwólmy, żeby diabły tasmańskie

from being the first animal

były pierwszymi zwierzętami,

to go extinct from cancer.

które wyginą przez raka.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(brawa)