How the mysterious dark net is going mainstream | Jamie Bartlett

Çeviri: Haluk Açarçiçek Gözden geçirme: Ramazan Şen

If you want to buy high-quality, low-price cocaine,

Düşük fiyata yüksek kaliteli kokain almak isterseniz,

there really is only one place to go,

gidilecek tek bir yer var,

and that is the dark net anonymous markets.

karanlık internetin anonim piyasası.

Now, you can't get to these sites

Bu sitelere Chrome ve Firefox gibi

with a normal browser -- Chrome or Firefox --

normal tarayıcılarla ulaşamazsınız,

because they're on this hidden part of the Internet,

çünkü internetin, Tor gizli servisleri olarak bilinen,

known as Tor hidden services,

gizli kısmındalar.

where URLs are a string of meaningless numbers and letters that end in .onion,

Burada URL'ler .onion ile biten anlamsız sayı ve harf dizilerinden ibaret

and which you access with a special browser

ve bu kısma Tor adı verilen özel bir

called the Tor browser.

tarayıcıyla ulaşılıyor.

Now, the Tor browser was originally a U.S. Naval intelligence project.

Tor tarayıcısı aslında Amerikan Donanması'na ait bir

It then became open source,

istihbarat projesiydi. Sonradan açık kaynaklı oldu

and it allows anybody to browse the net

ve herhangi bir kişinin, yerini belli etmeden,

without giving away their location.

internette dolaşmasına olanak sağlıyor.

And it does this by encrypting your IP address

Bunu, IP adresinizi şifreleyip

and then routing it via several other computers around the world

dünya üzerindeki aynı programı kullanan

that use the same software.

farklı bilgisayarlar üzerinden göndererek yapıyor.

You can use it on the normal Internet,

Tor'u normal internette de kullanabilirsiniz,

but it's also your key to the dark net.

ama o aynı zamanda karanlık internete girmek için kullanacağınız anahtar.

And because of this fiendishly clever encryption system,

Böylesi şeytani bir zekaya sahip şifreleme sistemi sayesinde

the 20 or 30 -- we don't know exactly -- thousand sites that operate there

oradaki 20 ya da 30 bin sitenin --tam sayıyı bilmiyoruz--

are incredibly difficult to shut down.

kapatılması çok zor.

It is a censorship-free world visited by anonymous users.

Kimliği gizli kullanıcılar tarafından ziyaret edilen sansürsüz bir dünya.

Little wonder, then, that it's a natural place to go

Saklayacak bir şeyi olan herhangi birinin

for anybody with something to hide,

oraya gitmesi çok doğal.

and that something, of course, need not be illegal.

Elbette, bu saklanacak şeyin yasa dışı olması gerekmiyor.

On the dark net, you will find

Karanlık internette The New Yorker gibi

whistle-blower sites, The New Yorker.

yolsuzlukları açığa vuran siteler bulabilirsiniz.

You will find political activism blogs.

Politik aktivizm blogları bulabilirsiniz.

You will find libraries of pirated books.

Korsan kitap kütüphaneleri bulabilirsiniz.

But you'll also find the drugs markets,

Ama aynı zamanda uyuşturucu dükkanları,

illegal pornography, commercial hacking services,

yasa dışı pornografi, ticari bilgisayar korsanlığı hizmetleri ve

and much more besides.

başka birçok şey bulabilirsiniz.

Now, the dark net is one of the most interesting, exciting places

Karanlık internet, internetin en ilginç, en heyecan veren

anywhere on the net.

yerlerinden biri.

And the reason is, because although innovation, of course,

Sebebi de şu: yenileşme, elbette,

takes place in big businesses,

büyük iş yerlerinde,

takes place in world-class universities,

dünya çapındaki üniversitelerde gerçekleşiyor,

it also takes place in the fringes,

ama aynı zamanda uçlarda da gerçekleşiyor,

because those on the fringes -- the pariahs, the outcasts --

çünkü uçlardakiler --paryalar, toplumdan dışlananlar--

they're often the most creative, because they have to be.

genelde en yaratıcı kişiler oluyor, çünkü öyle olmak zorundalar.

In this part of the Internet,

İnternetin bu bölümünde

you will not find a single lolcat,

tek bir altı komik yazılı kedi resmi,

a single pop-up advert anywhere.

tek bir açılır pencere reklamı bulamazsınız.

And that's one of the reasons why I think

Pek çoğunuzun yakında

many of you here will be on the dark net fairly soon.

karanlık internette olacağını düşünmemin sebeplerinden biri de bu.

(Laughter)

(Gülüşme)

Not that I'm suggesting anyone in this audience would use it

Hiçbirinizin karanlık interneti yüksek kalite narkotik elde etmek için

to go and procure high-quality narcotics.

kullanacağınızı ima ettiğimden değil.

But let's say for a moment that you were.

Ama bir an orada olduğunuzu hayal edelim.

(Laughter)

(Gülüşme)

Bear with me.

Bana katlanın.

The first thing you will notice on signing up to one of these sites

Bu sitelerden birine kayıt olurken fark edeceğiniz ilk şey

is how familiar it looks.

ne kadar tanıdık göründüğü.

Every single product --

Her bir ürünün --

thousands of products --

binlerce ürünün --

has a glossy, high-res image,

gösterişli, yüksek çözünürlüklü bir fotoğrafı,

a detailed product description, a price.

detaylı bir ürün açıklaması, bir fiyatı var.

There's a "Proceed to checkout" icon.

Bir "Alışverişi tamamla" düğmesi var.

There is even, most beautifully of all,

Hatta, hepsinden daha güzeli,

a "Report this item" button.

bir "Bu ürünü bildir" düğmesi var.

(Laughter)

(Gülüşme)

Incredible.

İnanılmaz.

You browse through the site, you make your choice,

Sitede dolaşıyorsunuz, seçiminizi yapıyorsunuz,

you pay with the crypto-currency bitcoin,

şifreli para birimi bitcoin ile ödemenizi yapıyor,

you enter an address -- preferably not your home address --

bir adres giriyorsunuz -- mümkünse ev adresinizi değil --

and you wait for your product to arrive in the post,

ve ürününüzün gelmesini bekliyorsunuz,

which it nearly always does.

ki hemen hemen her zaman geliyor.

And the reason it does is not because of the clever encryption.

Gelmesinin sebebi zeki şifreleme sistemi değil.

That's important.

Bu önemli.

Something far simpler than that.

Çok daha basit bir şey.

It's the user reviews.

Kullanıcı yorumları.

(Laughter)

(Gülüşme)

You see, every single vendor on these sites

Doğal olarak, bu sitelerdeki her satıcı

uses a pseudonym, naturally enough,

takma isim kullanıyor,

but they keep the same pseudonym to build up a reputation.

ama ün kazanmak için aynı takma ismi koruyorlar.

And because it's easy for the buyer to change allegiance whenever they want,

Alıcının istediği zaman bağlılığını değiştirmesi kolay olduğu için de

the only way of trusting a vendor

bir satıcıya güvenmenin tek yolu

is if they have a good history of positive feedback

sitenin diğer kullanıcılarından

from other users of the site.

olumlu dönüşler almış olması.

And this introduction of competition and choice

Rekabet ve seçimin işin içine girmesi

does exactly what the economists would predict.

tam olarak ekonomistlerin tahmin edeceği şeyi yapıyor.

Prices tend to go down, product quality tends to go up,

Fiyatlar düşüyor, ürün kalitesi artıyor,

and the vendors are attentive,

satıcılar özenli, kibar, tüketici merkezli oluyor,

they're polite, they're consumer-centric,

memnun kalmanızı sağlamak için

offering you all manner of special deals, one-offs,

çeşit çeşit özel, tek seferlik indirimler,

buy-one-get-one-frees, free delivery,

bir alana bir bedava kampanyaları, ücretsiz kargo fırsatları

to keep you happy.

teklif ediyorlar.

I spoke to Drugsheaven.

Drugsheaven'la konuştum.

Drugsheaven was offering excellent and consistent marijuana

Uygun bir fiyata mükemmel, kıvamlı esrar

at a reasonable price.

teklif ediyordu.

He had a very generous refund policy,

Geri ödeme konusunda çok cömertti,

detailed T's and C's,

"hüküm ve şartlar"ı detaylıydı,

and good shipping times.

kargolama süreleri iyiydi.

"Dear Drugsheaven," I wrote,

"Sayın Drugsheaven," yazdım,

via the internal emailing system that's also encrypted, of course.

doğal olarak şifreli olan dahili mesajlaşma sisteminden.

"I'm new here. Do you mind if I buy just one gram of marijuana?"

"Burada yeniyim. Yalnızca bir gram esrar alsam sorun olur mu?"

A couple of hours later, I get a reply.

Birkaç saat sonra cevap geldi.

They always reply.

Her zaman cevap gelir.

"Hi there, thanks for your email.

"Merhaba, e-postan için teşekkürler

Starting small is a wise thing to do. I would, too, if I were you."

Azar azar başlamak iyi bir şey. Ben olsam ben de öyle yapardım."

(Laughter)

(Gülüşme)

"So no problem if you'd like to start with just one gram.

"Yalnızca bir gramla başlamak istiyorsan sorun yok.

I do hope we can do business together.

Umarım birlikte çalışabiliriz.

Best wishes, Drugsheaven."

En iyi dileklerimle, Drugsheaven."

(Laughter)

(Gülüşme)

I don't know why he had a posh English accent, but I assume he did.

Neden bilmiyorum ama gösterişli bir İngiliz aksanı olduğunu varsaydım.

Now, this kind of consumer-centric attitude

Satıcının tüketici odaklı bu tutumu,

is the reason why, when I reviewed 120,000 pieces of feedback

bu tarz sitelerden birine bırakılan son 3 aydaki 120.000 yorumdan

that had been left on one of these sites over a three-month period,

yüzde 95'inin, beş üzerinden beş

95 percent of them were five out of five.

puan olmasına sebep oluyor.

The customer, you see, is king.

Görüyorsun ki, müşteri velinimettir.

But what does that mean?

Peki bu ne anlama geliyor?

Well, on the one hand,

Şimdi bir yandan,

that means there are more drugs, more available, more easily,

daha çok uyuşturucu, daha uygun, daha kolaylıkla

to more people.

daha çok insana ulaşıyor.

And by my reckoning, that is not a good thing.

Benim açımdan, bu iyi bir şey değil.

But, on the other hand, if you are going to take drugs,

Fakat, diğer yandan, eğer uyuşturucu almaya niyetliyseniz,

you have a reasonably good way

uyuşturucunun kalitesini ve saflığını belli ölçüde garantiye

of guaranteeing a certain level of purity and quality,

almak için oldukça makul ve iyi bir yol.

which is incredibly important if you're taking drugs.

Ki eğer uyuşturucu alacaksanız, bu oldukça önemlidir.

And you can do so from the comfort of your own home,

Ve ayrıca bütün işlemleri evinizin rahatlığında,

without the risks associated with buying on the streets.

sokaktan almanın getirdiği risklerden uzak bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz.

Now, as I said,

Daha önce söylediğim gibi,

you've got to be creative and innovative to survive in this marketplace.

bu piyasada tutunmak için yaratıcı ve yenilikçi olmalısın.

And the 20 or so sites that are currently in operation --

Ve şu anda kullanıma açık olan yaklaşık 20 siteden,

by the way, they don't always work, they're not always perfect;

ki bunların da mükemmel bir şekilde işlediği söylenemez,

the site that I showed you was shut down 18 months ago,

size göstediğim site 18 ay önce kapatıldı.

but not before it had turned over a billion dollars' worth of trade.

Fakat kapatılmadan önce de milyar doların üzerinde para akışına sebep oldu.

But these markets,

Fakat bu markette,

because of the difficult conditions in which they are operating,

çalışmakta oldukları ortamın zor koşulları,

the inhospitable conditions,

düşmanca şartları sebebiyle,

are always innovating, always thinking of ways of getting smarter,

sürekli yenileniyorlar, daha akıllı olmanın yollarını düşünüyorlar,

more decentralized, harder to censor,

daha dağınık, sansürlenmesi daha zor

and more customer-friendly.

ve daha kullanıcı dostu bir biçimde.

Let's take the payment system.

Ödeme sistemini ele alalım.

You don't pay with your credit card,

Doğal olarak ödemeler kredi kartıyla olmuyor.

of course -- that would lead directly back to you.

Böyle olsa size ulaşabilirlerdi.

So you use the crypto-currency bitcoin,

Bu yüzden şifreli para birimi bitcoin kullanılıyor.

which is easily exchanged for real-world currencies

Bitcoinler kolaylıkla gerçek dünyada kullanılan para birimlerine çevrilebiliyor

and gives quite a high degree of anonymity to its users.

ve kullanıcıya gayet yüksek bir anonimlik sağlıyor.

But at the beginning of these sites, people noticed a flaw.

Fakat bu sitelerin başlangıcında insanlar bir açığın farkına vardı.

Some of the unscrupulous dealers were running away with peoples' bitcoin

Bazı ahlaksız satıcılar, insanların bitcoinlerini alıp

before they'd mailed the drugs out.

uyuşturucuları göndermeden kaçıyordu.

The community came up with a solution, called multi-signature escrow payments.

Sonrasında topluluk, çoklu-imzalı aracılı bir ödeme yöntemi fikriyle ortaya çıktı.

So on purchasing my item,

Basitçe, ben ürünü satın alırken,

I would send my bitcoin

gereken bitcoini tarafsız ve güvenli bir

to a neutral, secure third digital wallet.

dijital cüzdana yolluyorum.

The vendor, who would see that I'd sent it,

Sonra parayı aktardığımı gören satıcı

would be confident that they could then send the product to me,

ürünü bana yollayabileceğine güveniyor ve

and then when I received it,

ben ürünü teslim alırken

at least two of the three people engaged in the transaction --

alışverişe dahil olan 3 kişiden

vendor, buyer, site administrator --

(satıcı, alıcı, site yönetimi)

would have to sign the transaction off

ikisi işlemi kişiye özel dijital imzalarıyla

with a unique digital signature,

onayladığında,

and then the money would be transferred.

para transferi gerçekleşiyor.

Brilliant!

Çok akıllıca!

Elegant.

Zarif.

It works.

Ve çalışıyor.

But then they realized there was a problem with bitcoin,

Fakat bitcoinde de bir problem olduğunun farkına vardılar.

because every bitcoin transaction

Çünkü her bitcoin transferi,

is actually recorded publicly in a public ledger.

aslında herkesin gözü önünde muhasebe altında tutuluyor.

So if you're clever, you can try and work out who's behind them.

Yani eğer biraz akıllıysanız, işlemleri gerçekleştirenleri bulmayı deneyebilirsiniz.

So they came up with a tumbling service.

Sonra yeni bir servisle ortaya çıktılar.

Hundreds of people send their bitcoin into one address,

Yüzlerce insan bitcoinlerini tek bir adrese gönderiyor ve

they're tumbled and jumbled up,

burada karıştırılıp altüst ediliyor.

and then the right amount is sent on to the right recipients,

Ardından doğru alıcılara, doğru miktarlar aktarılırken,

but they're different bitcoins:

farklı bitcoinler kullanılıyor.

micro-laundering systems.

Küçük bir kara para aklama yöntemi.

(Laughter)

(Gülüşme)

It's incredible.

İnanılmaz.

Interested in what drugs are trending right now on the dark net markets?

Karanlık internette hangi uyuşturucuların trend olduğunu bilmek istiyor musun?

Check Grams, the search engine.

O zaman Grams arama motoruna bakabilirsin.

You can even buy some advertising space.

Reklam alanı bile satın alabiliyorsun.

(Laughter)

(Gülüşme)

Are you an ethical consumer worried about what the drugs industry is doing?

Uyuşturucu endüstrisinin işleyişinden endişelenen, etikleri olan bir tüketici misin?

Yeah.

Evet.

One vendor will offer you fair trade organic cocaine.

Bir satıcı size organik ve adil ticaret kokain sunuyor.

(Laughter)

(Gülüşme)

That's not being sourced from Colombian druglords,

Bu kokain Kolombiyalı uyuşturucu baronlarından değil de,

but Guatemalan farmers.

Guatemalalı çiftçilerden geliyor.

They even promised to reinvest 20 percent of any profits

Hatta kârlarından yüzde 20'sini bölgesel

into local education programs.

eğitim programlarına yatırıyorlar.

(Laughter)

(Gülüşme)

There's even a mystery shopper.

Gizli müşteriler bile var.

Now, whatever you think about the morality of these sites --

Şimdi, bu sitelerin ahlaklılığı hakkında ne düşünürseniz düşünün,

and I submit that it's not actually an easy question --

ki kabul ediyorum aslında kolay bir soru değil,

the creation of functioning, competitive, anonymous markets,

kimsenin diğerinin kim olduğunu bilmediği, işleyen,

where nobody knows who anybody else is,

rekabetçi ve anonim, yetkililer tarafından

constantly at risk of being shut down by the authorities,

sürekli kapatılma tehlikesi bulunan bir pazaryerinin yaratılması

is a staggering achievement,

şok edici bir başarıdır,

a phenomenal achievement.

olağanüstü bir başarıdır.

And it's that kind of innovation

Ve bu öyle bir yeniliktir ki

that's why those on the fringes

sınırlarda yaşayan insanların

are often the harbingers of what is to come.

genellikle geleceğin habercileri olduklarını gösterir.

It's easy to forget

Kısa hayatı sebebiyle

that because of its short life,

unutulması kolaydır ama

the Internet has actually changed many times

İnternet son 30 yılda

over the last 30 years or so.

birçok kez değişmiştir.

It started in the '70s as a military project,

70'lerde askeri bir proje olarak başladı,

morphed in the 1980s to an academic network,

1980'lerde akademik bir ağa dönüştü,

co-opted by commercial companies in the '90s,

90'larda ticari şirketler tarafından ele geçirildi,

and then invaded by all of us via social media in the noughties,

2000'lerde ise sosyal medya aracılığıyla hepimiz tarafından işgal edildi

but I think it's going to change again.

fakat bence bir daha değişecek.

And I think things like the dark net markets --

Ve bence işler karanlık internetteki gibi

creative, secure, difficult to censor --

yaratıcı, güvenli, sansürlemesi zor bir şekilde olacak.

I think that's the future.

Bence gelecek böyle olacak.

And the reason it's the future

Böyle olacak çünkü

is because we're all worried about our privacy.

hepimiz mahremiyetimiz hakkında endişeliyiz.

Surveys consistently show concerns about privacy.

Araştırmalar sürekli bu endişeleri ortaya koyuyor.

The more time we spend online, the more we worry about them,

İnternette daha çok zaman geçirdikçe, bunun hakkında daha çok endişeleniyoruz.

and those surveys show our worries are growing.

Ve araştırmalar gösteriyor ki, endişelerimiz giderek artıyor.

We're worried about what happens to our data.

Kendimize ait verilerimize ne olduğu hakkında endişeliyiz.

We're worried about who might be watching us.

Bizi izlediğini düşündüğümüz kişiler hakkında endişeliyiz.

Since the revelations from Edward Snowden,

Edward Snowden tarafından açığa çıkarılanlardan beri,

there's been a huge increase in the number of people

gizliliği arttıran çeşitli araçların kullanımında

using various privacy-enhancing tools.

büyük bir artış meydana geldi.

There are now between two and three million daily users

Şimdilerde iki ila üç milyon arasında kişi Tor internet tarayıcısını

of the Tor browser,

günlük olarak kullanıyor.

the majority of which use is perfectly legitimate,

Kullananların çoğu tamamen yasal hatta

sometimes even mundane.

bazen sıradan işler için kullanıyor.

And there are hundreds of activists around the world

Ve dünya genelinde yüzlerce aktivist sizin internette gizlilikle

working on techniques and tools to keep you private online --

gezebilmeniz için araçlar ve teknikler üzerinde çalışıyorlar.

default encrypted messaging services.

Varsayılan olarak şifrelenmiş mesajlaşma servisleri.

Ethereum, which is a project which tries to link up

Ethereum projesi, internete bağlı ama kullanılmayan milyonlarca

the connected but unused hard drives of millions of computers around the world,

sabit diski birleştirerek,

to create a sort of distributed Internet that no one really controls.

kimsenin kontrolünde olmayan, dağınık bir İnternet ağı oluşturmayı sağlıyor.

Now, we've had distributed computing before, of course.

Daha önceden de dağınık hesaplama vardı elbette.

We use it for everything from Skype to the search for extraterrestrial life.

Hatta her şeyde kullanıyoruz. Skype'tan tutun da uzayda yaşam var mı ya kadar.

But you add distributed computing and powerful encryption --

Fakat dağınık hesaplamaya güçlü bir şifreleme sistemi eklersen,

that's very, very hard to censor and control.

konrol edilmesi ve sansürlenmesi çok daha zor bir şey elde edersin.

Another called MaidSafe works on similar principles.

MaidSafe projesi de benzer prensiplerle çalışıyor.

Another called Twister, and so on and so on.

Twister vb... gibileri de.

And here's the thing --

Ve şöyle ki,

the more of us join,

biz ne kadar fazla katılırsak

the more interesting those sites become,

bu siteler o kadar ilginç hale gelir ve bu sayede

and then the more of us join, and so on.

daha çok insan katılır. Ve bu böyle devam eder.

And I think that's what's going to happen.

Ve bence de böyle olacak.

In fact, it's already happening.

Hatta şu anda bile oluyor.

The dark net is no longer a den for dealers

Karanlık internet artık sadece uyuşturucu satıcılarının ve

and a hideout for whistle-blowers.

köstebeklerin deliği olmaktan çıktı.

It's already going mainstream.

Çoktan ana akım bir yer haline gelmeye başladı.

Just recently, the musician Aphex Twin released his album as a dark net site.

Geçenlerde Aphex Twin adlı müzisyen yeni albümünü karanlık internette yayınladı.

Facebook has started a dark net site.

Facebook karanlık internet versiyonunu yayınladı.

A group of London architects have opened a dark net site

Bir grup Londralı mimar, restorasyon projeleri hakkında endişelenen

for people worried about regeneration projects.

insanlar için karanlık internet sitelerini açtılar.

Yes, the dark net is going mainstream,

Karanlık internet ana akım olma yolunda ilerliyor ki

and I predict that fairly soon, every social media company,

tahmin ediyorum yakında bütün sosyal medya şirketleri

every major news outlet,

bütün büyük haber siteleri

and therefore most of you in this audience,

ve siz izleyicilerden bir çoğu da

will be using the dark net, too.

Karanlık internet kullanıcısı olacak.

So the Internet is about to get more interesting,

İnternet git gide daha ilginç,

more exciting, more innovative,

daha heyecanlı, daha yenilikçi

more terrible,

daha korkunç,

more destructive.

daha yıkıcı hal alıyor.

That's good news if you care about liberty.

Eğer özgürlüğünüzü düşünüyorsanız bu iyi haber.

It's good news if you care about freedom.

Bağımsızlığınızı düşünüyorsanız bu iyi haber.

It's good news if you care about democracy.

Demokrasiyi düşünüyorsanız bu iyi haber.

It's also good news

Ayrıca,

if you want to browse for illegal pornography

ceza almadan illegal pornografi izlemek,

and if you want to buy and sell drugs

uyuşturucu alıp satmak istiyorsanız da

with impunity.

iyi bir haber.

Neither entirely dark, nor entirely light.

Tamamen aydınlık da değil, tamamen karanlık da.

It's not one side or the other that's going to win out, but both.

Herhangi bir taraf kazanmayacak, ama ikisi de kazanacak.

Thank you very much, indeed.

Çok teşekkürler, gerçekten.

(Applause)

(Alkış)