Edi Rama: Take back your city with paint

Edi Rama: Şehrinizi boya ile geri alın

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Şirin Tuğbay Gözden geçirme: Diba Szamosi

In my previous life, I was an artist.

Bir önceki hayatımda sanatçıydım.

I still paint. I love art.

Hala resim yapıyorum. Sanatı seviyorum.

I love the joy that color can give to our lives

Renklerin hayatımıza ve topluma

and to our communities,

getirdiği neşeyi seviyorum

and I try to bring something of the artist in me

ve içimdeki sanatçıdan bir parçayı

in my politics,

politikama da taşımaya çalışıyorum

and I see

ve görüyorum ki

part of my job today, the reason for being here,

günümüzde işimin parçası, burada olma nedenim,

not just to campaign for my party,

sadece partim için kampanya yapmak değil,

but for politics, and the role it can play

politika için ve onun hayatımızı iyileştirebilmede

for the better in our lives.

oynayabileceği rol için.

For 11 years, I was mayor of Tirana, our capital.

11 sene başkentimiz Tirana'nın belediye başkanıydım.

We faced many challenges.

Bir sürü sorunla karşılaştık

Art was part of the answer,

Sanat çözümün bir parçasıydı

and my name, in the very beginning,

ve ismim başlangıçta

was linked with two things:

iki hususla anılıyordu:

demolition of illegal constructions

kamu alanlarını geri alabilmek için

in order to get public space back,

yasa dışı binaların yıkılması ve

and use of colors in order to revive the hope

şehrimde kaybolmuş olan umudu

that had been lost in my city.

geri getirebilmek için renklerin kullanılması.

But this use of colors was not just an artistic act.

Ama renklerin kullanımı sadece bir sanat icraatı değildi.

Rather, it was a form of political action

Daha ziyade, bir çeşit politik aksiyondu

in a context when the city budget I had available

seçildiğim sırada kullanılabilir şehir bütçesinin

after being elected amounted to zero comma something.

sıfır virgül birşeyler olduğu bir çevrede bir aksiyon.

When we painted the first building,

İlk binayı sıkıcı kasvetli bir griden

by splashing a radiant orange on the somber gray

parlak bir turuncuya

of a facade,

boyadığımızda

something unimaginable happened.

beklemediğimiz birşey oldu.

There was a traffic jam

Trafik tıkandı

and a crowd of people gathered

ve bir grup insan

as if it were the location of some spectacular accident,

inanılmaz bir kaza yeriymiş gibi toplandı,

or the sudden sighting of a visiting pop star.

ya da bir pop yıldızı görmüşler gibi.

The French E.U. official in charge of the funding

Finansmanı yöneten AB görevlisi

rushed to block the painting.

boyanmış olan binaya aceleyle geldi.

He screeched that he would block the financing.

Fonu keseceğine dair feryatlar etti.

"But why?" I asked him.

"Ama neden?" diye sordum.

"Because the colors you have ordered

"Çünkü seçtiğiniz bu renkler

do not meet European standards," he replied.

Avrupa standarlarına uymuyor." dedi.

"Well," I told him,

Ben de dedim ki

"the surroundings do not meet European standards,

"Bizim istediğimiz bu olmasa da

even though this is not what we want,

çevre Avrupa standartlarına uymuyor,

but we will choose the colors ourselves,

ama renkleri kendimiz seçeceğiz

because this is exactly what we want.

çünkü bizim istediğimiz tam olarak da bu.

And if you do not let us continue with our work,

Ve eğer işimizi yapmamıza engel olursanız

I will hold a press conference here,

tam burada, bu yolda

right now, right in this road,

bir basın toplantısı düzenleyeceğim

and we will tell people that you look to me

ve insanlara sizin bana sosyalist dönemdeki

just like the censors of the socialist realism era."

sansürcülerin baktığı gibi baktığınızı söyleyeceğim."

Then he was kind of troubled,

Sonra biraz tedirgin göründü

and asked me for a compromise.

ve beni uzlaşmaya çağırdı.

But I told him no, I'm sorry,

Ama ben ona üzgün olduğumu ama

compromise in colors is gray,

uzlaşmanın renkte gri olduğunu

and we have enough gray to last us a lifetime.

ve bize bir ömür yetecek kadar gri gördüğümüzü söyledim.

(Applause)

(Alkışlar)

So it's time for change.

Zaman değişim zamanı.

The rehabilitation of public spaces

Kamu alanlarının rehabilitasyonu

revived the feeling of belonging

insanların kaybettikleri bir şehre

to a city that people lost.

ait olma hissini tekrar uyandırdı.

The pride of people about their own place of living,

Insanların yaşadıkları yere olan gururu ve

and there were feelings that had been buried

yıllardır herkesin gömülü tuttuğu,

deep for years under the fury of the illegal,

kamu alanlarından fışkıran yasadışı ve ilkel binalara

barbaric constructions that sprang up in the public space.

olan öfkenin altında saklı olan duygular.

And when colors came out everywhere,

Ve her yerde renkler belirdiğinde

a mood of change started transforming the spirit of people.

insanların duygularında bir değişiklik oldu.

Big noise raised up: "What is this? What is happening?

"Bu da ne? Ne oluyor?

What are colors doing to us?"

Renkler bize ne yapıyor?"

And we made a poll,

Ve bir anket yaptık,

the most fascinating poll I've seen in my life.

hayatımda gördüğüm en büyüleyici anket.

We asked people, "Do you want this action,

Insanlara şunu sorduk: "Bunu istiyor musunuz,

and to have buildings painted like that?"

binaların boyanmaya devam etmesini istiyor musunuz?"

And then the second question was,

Ve ikinci soru şuydu:

"Do you want it to stop or do you want it to continue?"

"Bu işin durmasını mı istiyorsunuz, devam etmesini mi?"

To the first question,

İlk soruya

63 percent of people said yes, we like it.

cevaplayanların %63'ü evet dedi, beğeniyoruz.

Thirty-seven said no, we don't like it.

%37 hayır, beğenmiyoruz dedi.

But to the second question, half of them that didn't like it,

Ama ikinci soruda, beğenmiyoruz diyenlerin yarısı

they wanted it to continue. (Laughter)

devam etmesini istediklerini söyledi! (Kahkahalar)

So we noticed change.

Bir değişiklik farkettik.

People started to drop less litter in the streets, for example,

İnsanlar sokağa daha az çöp atıyordu örneğin,

started to pay taxes,

vergilerini ödemeye başladılar,

started to feel something they had forgotten,

unuttukları birşeyi hissetmeye başladılar,

and beauty was acting as a guardsman

ve güzellik bir muhafız gibi işliyordu

where municipal police, or the state itself, were missing.

polisin ve devletin olmadığı yerlerde.

One day I remember walking along a street

Hatırlıyorum, bir gün sokakta yürüyordum

that had just been colored,

sokak yeni boyanmıştı

and where we were in the process of planting trees,

ve yeni bir ağacın dikildiği bir yerde

when I saw a shopkeeper and his wife

bir dükkan sahibini ve karısını

putting a glass facade to their shop.

dükkanlarına cam bir ön cephe koyarken gördüm.

They had thrown the old shutter

Eski kepengi

in the garbage collection place.

çöpe atmışlardı.

"Why did you throw away the shutters?" I asked him.

"Neden kepengi atıyorsunuz" diye sordum.

"Well, because the street is safer now," they answered.

"E artık sokaklar güvenli." diye cevap verdiler.

"Safer? Why? They have posted more policemen here?"

"Güvenli mi? Neden? Daha fazla mı polis var artık?"

"Come on, man! What policemen?

"Haydi canım! Ne polisi?

You can see it for yourself. There are colors,

Sen de görüyorsun. Artık renkler var,

streetlights, new pavement with no potholes,

sokak lambaları, deliksiz kaldırımlar,

trees. So it's beautiful; it's safe."

ağaçlar. O kadar güzel ki, artık güvenli."

And indeed, it was beauty that was giving people

Ve gerçekten de güzellik, insanlara

this feeling of being protected.

korundukları hissini veriyordu.

And this was not a misplaced feeling.

Yersiz de değildi bu duygu.

Crime did fall.

Suç azaldı.

The freedom that was won in 1990

1990'da kazanılan özgürlük

brought about a state of anarchy in the city,

şehre bir anarşi hali getirmişti,

while the barbarism of the '90s

bu 90'ların barbarlığı da

brought about a loss of hope for the city.

şehirde umudun kaybolmasına neden olmuştu.

The paint on the walls did not feed children,

Duvarlardaki boya çocukların karnını doyurmuyordu,

nor did it tend the sick or educate the ignorant,

hastaları iyileştirmiyordu ya da kimseyi eğitmiyordu,

but it gave hope and light,

ama onlara umut ve ışık veriyordu

and helped to make people see

ve onlara herşeyi yapmanın farklı bir yolu

there could be a different way of doing things,

olduğunu gösteriyordu,

a different spirit, a different feel to our lives,

farklı bir ruh, hayata karşı farklı bir bakış

and that if we brought the same energy and hope

ve aynı enerjiyi ve umudu politikamıza da getirebilirsek

to our politics, we could build a better life

birbirimiz ve ülkemiz için

for each other and for our country.

daha iyi bir hayat inşa edebilirdik.

We removed 123,000 tons of concrete

123,000 ton beton söktük -

only from the riverbanks.

sadece nehir kenarından.

We demolished more than 5,000 illegal buildings

Şehrin her yerinden 5,000'den fazla

all over the city,

yasadışı bina yıktık -

up to eight stories high, the tallest of them.

en yükseği sekiz katlıydı.

We planted 55,000 trees and bushes in the streets.

55,000 ağaç ve çalı diktik sokaklara.

We established a green tax,

'Yeşil vergi' (çevre vergisi) kurduk

and then everybody accepted it

ve herkes kabul etti,

and all businessmen paid it regularly.

hatta tüm işadamları düzenli olarak ödedi.

By means of open competitions,

Açık rekabet prensibiyle

we managed to recruit in our administration

hükümetimize bir çok genç insan

many young people,

çekmeyi başardık

and we thus managed to build

ve böylece de - politize ve

a de-politicized public institution

kadın ve erkeklerin eşit temsil edildiği bir

where men and women were equally represented.

devlet müessesesi kurmayı başardık.

International organizations

Uluslararası organizasyonlar

have invested a lot in Albania during these 20 years,

son 20 senede Arnavutluk'a çok yatırım yaptılar

not all of it well spent.

ama hepsi iyi harcandı denemez.

When I told the World Bank directors

Dünya Bankası yöneticilerine

that I wanted them to finance a project to build

vatandaşlar için örnek bir resepsiyon salonu

a model reception hall for citizens

kurma projem için finansal destek istediğimi -

precisely in order to fight endemic daily corruption,

bunu tam da günlük yolsuzluğa karşı savaşmak için istediğimi

they did not understand me.

söylediğimde beni anlamadılar.

But people were waiting in long queues

Ama insanlar güneş ve yağmur altında

under sun and under rain

uzun sıralarda bekliyorlardı,

in order to get a certificate or just a simple answer

bazen bir sertifika için bazen de iki küçük metal gişenin

from two tiny windows of two metal kiosks.

iki küçük penceresinden gelecek basit bir cevap için.

They were paying in order to skip the queue,

Sırayı atlamak için rüşvet veriyorlardı,

the long queue.

bu uzun sırayı.

The reply to their requests was met

Taleplerinin cevabı

by a voice coming from this dark hole,

karanlık bir delikten gelen sesle geliyordu

and, on the other hand,

ve diğer yandan

a mysterious hand coming out to take their documents

gizemli bir el dokümanları almak için çıkıyordu

while searching through old documents for the bribe.

aynı zamanda dökümanların içinde rüşvet arıyordu.

We could change the invisible clerks within the kiosks,

Bu gişelerdeki görünmez katipleri

every week, but we could not change this corrupt practice.

her hafta değiştirebilirdik ama bu yolsuzluğu değiştiremezdik.

"I'm convinced," I told a German official

Alman memura dedim ki

with the World Bank,

"Eminim Dünya bankasında

"that it would be impossible for them to be bribed

rüşvet almaları imkansız olurdu

if they worked in Germany,

eğer Almanya'da çalışıyor olsalardı.

in a German administration,

Bir o kadar eminim ki, Alman bir işletmeden

just as I am convinced that if you put German officials

gelen Alman memurları

from the German administration in those holes,

bu deliklere koysanız

they would be bribed just the same."

onlar da rüşvet alırlardı.

(Applause)

(Alkışlar)

It's not about genes.

Genetik birşey değil.

It's not about some being with a high conscience

Bazılarının yüksek bir ahlak sahibi olması

and some others having not a conscience.

diğerlerinin olmaması ile alakalı değil.

It's about system, it's about organization.

Sistem ile alakalı, organizasyon ile.

It's also about environment and respect.

Aynı zamanda çevre ve saygı ile alakalı.

We removed the kiosks.

Bu gişeleri kaldırdık.

We built the bright new reception hall

Yerine yeni ve parlak bir resepsiyon salonu inşa ettik

that made people, Tirana citizens,

öyle ki Tiran vatandaşları geldiklerinde

think they had traveled abroad when they entered

taleplerini iletmek için geldiklerinde

to make their requests.

yurtdışına çıktıklarını sandılar.

We created an online system of control

Online bir kontrol sistemi kurduk ki

and so speeded up all the processes.

bu sistemi hızlandırsın.

We put the citizen first, and not the clerks.

Vatandaşları öne aldık, memurları değil.

The corruption in the state administration

Devlet işletmesindeki yolsuzluğa

of countries like Albania --

Arnavutluk gibi ülkelerde -

it's not up to me to say also like Greece --

Yunanistan gibi demek bana düşmez -

can be fought only by modernization.

sadece modernizasyonla karşı gelinebilir.

Reinventing the government by reinventing politics itself

Politikayı yeniden şekillendirerek, hükümeti tekrar şekillendirmek

is the answer, and not reinventing people

aradığımız cevap, insanları gelişmiş ülkelerin

based on a ready-made formula

bizim gibi insalara dayattığı

that the developed world often tries in vain to impose

hazır bir formüle göre

to people like us.

tekrar şekillendirmek değil.

(Applause)

(Alkışlar)

Things have come to this point

İşlerin bu noktaya gelmesinin nedeni

because politicians in general,

siyasetçilerin genelde

but especially in our countries, let's face it,

- ama özellikle kabul edelim ki bizim ülkelerimizde -

think people are stupid.

insanların aptal olduğunu düşünmeleri.

They take it for granted that, come what may,

İnanıyorlar ki ne olursa olsun

people have to follow them,

insanlar onları takip edecek -

while politics, more and more, fails to offer answers

politikalarının halkın sorunlarına

for their public concerns

veya insanların zorunluluklarına

or the exigencies of the common people.

giderek daha az cevap verebilmelerine rağmen

Politics has come to resemble

Politika siyasetçilerin oynadığı

a cynical team game played by politicians,

kötümser bir takım oyununa benzemeye başladı,

while the public has been pushed aside

halk kenara itilmiş

as if sitting on the seats of a stadium

stadyumun koltuklarından seyrediyormuş gibi,

in which passion for politics

politika tutkusu giderek

is gradually making room for blindness and desperation.

körlüğe ve çaresizliğe daha fazla yer açıyormuş gibi.

Seen from those stairs, all politicians today

O merdivenden bugünkü tüm siyasetçiler

seem the same,

aynı görünüyor

and politics has come to resemble

ve politika giderek

a sport that inspires more aggressiveness

sosyal uyumdan çok

and pessimism than social cohesion

saldırganlık ve kötümserliği

and the desire for civic protaganism.

harekete geçiren bir spora benziyor.

Barack Obama won

Barak Obama kazandı

— (Applause) —

- (Alkışlar) -

because he mobilized people as never before

çünkü insanları daha önce görülmemiş bir şekilde

through the use of social networks.

sosyal ağlar yardımıyla harekete geçirdi.

He did not know each and every one of them,

Onların hepsini birebir tanımıyordu

but with an admirable ingenuity,

ama takdire değer bir dehayla

he managed to transform them into activists

onları birer sosyal eylemciye dönüştürdü

by giving them all the possibility to hold in their hands

ve onlara onun adına kampanya

the arguments and the instruments that each would need

yapabilmek için ihtiyaçları olan

to campaign in his name by making his own campaign.

argümanları ve enstrümanları sundu.

I tweet. I love it.

Ben tweetliyorum. Çok hoşuma gidiyor.

I love it because it lets me get the message out,

Seviyorum, çünkü mesajımı iletmemi sağlıyor,

but it also lets people get their messages to me.

ama insanların da mesajlarını bana iletmesini sağlıyor.

This is politics, not from top down,

Bu yukarıdan aşağıya değil,

but from the bottom up, and sideways,

aşağıdan yukarıya -ve kenarlara- gelişen bir politika,

and allowing everybody's voice to be heard

herkesin sesinin duyulmasını sağlayan,

is exactly what we need.

tam da ihtiyacımız olan politika.

Politics is not just about leaders.

Politika sadece liderler değildir.

It's not just about politicians and laws.

Sadece siyasetçiler ve yasalarla ilgili değil.

It is about how people think,

Insanların nasıl düşündükleri,

how they view the world around them,

etrafındaki dünyayı nasıl gördükleri,

how they use their time and their energy.

zamanlarını ve enerjilerini nasıl kullandıkları ile ilgili.

When people say all politicians are the same,

Insanlar tüm siyasetçiler aynı dediklerinde,

ask yourself if Obama was the same as Bush,

kendinize Obama'nın Bush ile aynı olup olmadığını sorun,

if François Hollande is the same as Sarkozy.

ya da François Hollande'ın Sarkozy ile aynı olup olmadığını.

They are not. They are human beings with different views

Aynı değiller. Farklı bakış açıları olan ve çok farklı

and different visions for the world.

dünya görüşüne sahip insanlar.

When people say nothing can change,

Insanlar hiçbir şey değişemez dediğinde,

just stop and think what the world was like

durun ve düşünün, dünya

10, 20, 50, 100 years ago.

10, 20, 50, 100 sene önce nasıldı.

Our world is defined by the pace of change.

Dünyamız bir değişim hızı ile tanımlı.

We can all change the world.

Hepimiz dünyayı değiştirebiliriz.

I gave you a very small example

Ben size çok küçük bir örnek verdim,

of how one thing, the use of color,

tek bir şeyin, renk kullanımının

can make change happen.

değişime nasıl yol açtığını anlattım.

I want to make more change

Ülkemin başbakanı olarak

as Prime Minister of my country,

daha fazla değişiklik yapmak istiyorum

but every single one of you can make change happen

ama her biriniz değişimi sağlayabilir -

if you want to.

eğer isterseniz.

President Roosevelt, he said,

Başka Roosevelt'in dediği gibi

"Believe you can, and you are halfway there."

"Yapabileceğinize inanın, yolun yarısına geldiniz."

Efharisto and kalinihta.

(Yunanca) Teşekkürler ve iyi akşamlar.

(Applause)

(Alkışlar)