Burt Rutan: Entrepreneurs are the future of space flight

Burt Rutan uzayın geleceğini anlatıyor

Çeviri: Gunperi Sisman Gözden geçirme: osman oguz ahsen

I want to start off by saying, Houston, we have a problem.

Houston, ilk olarak şunu söylemeliyim ki, bir sorunumuz var.

We're entering a second generation of no progress

Uzayda insan faaliyeti ile ilgili hiç bir gelişmenin olmadığı

in terms of human flight in space. In fact, we've regressed.

ikinci devreye giriyoruz. Aslında, geriledik bile.

We stand a very big chance of losing our ability to inspire our youth

Tür olarak her daim yaptığımız gibi

to go out and continue this very important thing

gençlerimizi bu çok önemli şeyi devam ettirme konusunda özendirme

that we as a species have always done.

imkanımızı kaybetme tehlikesiyle karşı karşıyayız.

And that is, instinctively we've gone out

Bahsettiğim şey, içgüdüsel olarak gidip

and climbed over difficult places, went to more hostile places,

daha zor yerlere tırmanıp, daha düşmanca yerlere gitmemiz

and found out later, maybe to our surprise, that that's the reason we survived.

ve sonradan --belki de afallayarak-- anladık ki, hayatta kalmamızın tek sebebi bu.

And I feel very strongly

Ve gerçekten hissediyorum ki

that it's not good enough for us to have generations of kids

daha iyi model bir videolu cep telefonu

that think that it's OK to look forward to a better version

için bekleyen bir yeni nesle sahip olmak

of a cell phone with a video in it.

bizim için yeterince iyi değil.

They need to look forward to exploration; they need to look forward to colonization;

Onların keşfetmeyi beklemeleri lazım, onların kolonileşmeyi beklemeleri lazım,

they need to look forward to breakthroughs.

onların yeni buluşları sabırsızlıkla beklemeleri lazım. Onlara bu lazım.

We need to inspire them, because they need to lead us

Onlara esin kaynağı olmalıyız, çünkü onların bize önderlik etmesi

and help us survive in the future.

ve gelecekte hayatta kalmamızı sağlamaları lazım.

I'm particularly troubled that what NASA's doing right now with this new Bush doctrine

Beni özellikle rahatsız eden NASA'nın yeni Bush Doktriniyle ne yaptığı

to -- for this next decade and a half -- oh shoot, I screwed up.

bu önümüzdeki on beş yıla yönelik --- o tüh, saçmaladım.

We have real specific instructions here not to talk about politics.

Burada siyaset konuşmama konusunda kesin talimatlarımız var.

(Laughter)

(Kahkahalar)

What we're looking forward to is --

Heyecanla beklediğimiz şey..

(Applause)

(Alkışlar)

what we're looking forward to

Heyecanla beklediğimiz şey

is not only the inspiration of our children,

sadece çocuklarımızı özendirmek değil,

but the current plan right now is not really even allowing

şu an yürürlükte olan bu plan, hala hazırda bu ülkedeki

the most creative people in this country -- the Boeing's and Lockheed's

en yaratıcı insanlara ---Boeing'in ve Lockheed'in

space engineers -- to go out and take risks and try new stuff.

uzay mühendislerine, dışarı çıkıp risk almalarına ve yeni şeyler denemelerine izin vermiyor.

We're going to go back to the moon ... 50 years later?

50 yıl sonra Ay'a geri dönüyoruz

And we're going to do it very specifically planned to not learn anything new.

ve bunu yaparken planlarımızı özellikle hiç yeni bir şey öğrenmemek için yapıyoruz.

I'm really troubled by that. But anyway that's --

Bu beni gerçekten rahatsız ediyor. Her neyse, bu konu --

the basis of the thing that I want to share with you today, though,

bugün sizinle paylaşmak istediğim konunun temeli aslında,

is that right back to where we inspire people

yani, ileride büyük liderler olacak insanlara

who will be our great leaders later.

esin kaynağı olmaya geri dönmek istiyorum.

That's the theme of my next 15 minutes here.

Bu, benim burada geçireceğim kalan 15 dakikamın teması olacak.

And I think that the inspiration begins when you're very young:

Ben birşeye özenmenin çok erken yaşlarda başladığını düşünüyorum:

three-year-olds, up to 12-, 14-year-olds.

üç ila 12 yaşındakilerle, 14 yaşındakilerle.

What they look at is the most important thing.

En önemli şey, bizim -- onların neyi bekliyor olduklarıdır.

Let's take a snapshot at aviation.

Havacılık alanına kısaca bir göz atalım.

And there was a wonderful little short four-year time period

Çok kısa süren dört yıllık bir zaman dilimi vardı

when marvelous things happened.

fevkalade şeylerin gerçekleştiği bir zaman dilimi vardı

It started in 1908, when the Wright brothers flew in Paris, and everybody said,

Bu 1908'de Wright kardeşler Paris'te uçtuklarında başladı. Ve herkes

"Ooh, hey, I can do that." There's only a few people that have flown

"Aa, hey ben bunu yapabilirim" dedi. 1908'in başlarında uçabilen sadece bir kaç kişi

in early 1908. In four years, 39 countries had hundreds of airplanes,

vardı. Dört yıl içinde, 39 ülke yüzlerce uçak,

thousand of pilots. Airplanes were invented by natural selection.

binlerce pilot sahibi oldu. Uçaklar doğal seçilimle icat edildi.

Now you can say that intelligent design designs our airplanes of today,

Bugün, ¨akıllı tasarımın¨ günümüz uçaklarını tasarladığını söyleyebilirsiniz,

but there was no intelligent design really designing those early airplanes.

ama ilk uçakları tasarlayan böyle bir ¨akıllı tasarım¨ yoktu.

There were probably at least 30,000 different things tried,

Muhtemelen en az 30,000 farklı şey denendi,

and when they crash and kill the pilot, don't try that again.

ve ne zaman kaza yapıp pilotu öldürdüğünde, bir daha o modeli denemediler.

The ones that flew and landed OK

Uçup, konabilenler tamam,

because there were no trained pilots

çünkü doğal olarak hiç eğitimli,

who had good flying qualities by definition.

iyi uçuş niteliği olan pilot yoktu.

So we, by making a whole bunch of attempts, thousands of attempts,

Böylece biz, bir çok teşebbüs, binlerce teşebbüs ederek,

in that four-year time period, we invented the concepts

o dört yıllık zaman diliminde, şu an uçtuğumuz uçakların

of the airplanes that we fly today. And that's why they're so safe,

konseptlerini icat ettik. Ve bu yüzden çok güvenliler.

as we gave it a lot of chance to find what's good.

çünkü en iyisini bulabilmek için çok denedik.

That has not happened at all in space flying.

Uzay uçuşlarında bu hiç yaşanmadı.

There's only been two concepts tried -- two by the U.S. and one by the Russians.

Uzay için sadece 2 konsept denendi: ikisi ABD ve biri de Ruslar tarafından.

Well, who was inspired during that time period?

Peki bu zaman dilimi kimlere ilham verdi?

Aviation Week asked me to make a list of who I thought

Aviation Week bana havacılık tarihinin

were the movers and shakers of the first 100 years of aviation.

ilk 100 yılına damgasını vuranların bir listesini yapmamı istedi.

And I wrote them down and I found out later that every one of them

Listeyi yazdım ve sonradan farkettim ki listedekilerin her biri

was a little kid in that wonderful renaissance of aviation.

havacılığın renösans döneminde küçük birer çocuktu.

Well, what happened when I was a little kid was -- some pretty heavy stuff too.

Aslında ben küçük bir çocukken olanlar da...epeyce büyük olaylardı.

The jet age started: the missile age started. Von Braun was on there

Jet çağı başladı. Füze çağı başladı. Von Braun hayattaydı ve

showing how to go to Mars -- and this was before Sputnik.

Mars'a nasıl gidileceğini gösteriyordu. Ve tüm bunlar Sputnik'ten önceydi.

And this was at a time when Mars was a hell of a lot more interesting

Ve o zaman Mars şu ankinden dağlar kadar fazla

than it is now. We thought there'd be animals there;

ilgi çekiyordu. Orada hayvanların olduğunu düşünüyorduk,

we knew there were plants there; the colors change, right?

ve orada bitkiler var diye biliyorduk --çünkü rengi değişiyordu-- değil mi?

But, you know, NASA screwed that up because they've sent these robots

Ama biliyorsunuz NASA bunu mahvetti çünkü oraya robotlar yolladılar

and they've landed it only in the deserts.

ve robotlara sadece çöllere iniş yaptırdılar.

(Laughter)

(Kahkakalar)

If you look at what happened -- this little black line is as fast as man ever flew,

Eğer ne olduğuna bir bakarsanız -- bu küçük siyah çizgi insanların uçtuğu en yüksek hız,

and the red line is top-of-the-line military fighters

ve kırmızı çizgi ordu savaş uçaklarının en yükseği.

and the blue line is commercial air transport.

ve mavi çizgi ise ticari hava ulaşımı.

You notice here's a big jump when I was a little kid --

Farkediyorsunuz ki burada büyük bir sıçrama var. Ben küçük bir çocukken --

and I think that had something to do with giving me the courage

ki bence o olay bana dışarı çıkma ve başkalarının denemeye cesareti

to go out and try something that other people weren't having the courage to try.

olmayan şeyleri deneme cesaretini verdi...

Well, what did I do when I was a kid?

Peki, ben çocukken ne yaptım o zaman?

I didn't do the hotrods and the girls and the dancing

Ben süratli modifiye arabalar, kızlar ve dans etmeyle uğraşmadım.

and, well, we didn't have drugs in those days. But I did competition model airplanes.

Ve aslında o günlerde uyuşturucu da yoktu. Ama ben yarışmalık model uçaklar yaptım.

I spent about seven years during the Vietnam War

Vietnam Savaşı sırasında yedi yıl

flight-testing airplanes for the Air Force.

Amerikan Hava Kuvvetleri için test uçuş uçakları yaptım.

And then I went in and I had a lot of fun building airplanes

Bunun ardından insanların kendi garajlarında yapabilecekleri uçaklar

that people could build in their garages.

yapmaktan büyük zevk aldım.

And some 3,000 of those are flying. Of course, one of them

Bunlardan 3,000 kadarı uçuyor. Tabi ki, bunlardan biri

is around the world Voyager. I founded another company in '82,

dünyanın etrafında uçan, Voyager. 1982'de şu anki şirketim olan

which is my company now.

ikinci bir şirket kurdum.

And we have developed more than one new type of airplane every year since 1982.

Ve biz 1982'den beridir her yıl yeni birkaç tür uçak geliştirdik.

And there's a lot of them that I actually can't show you on this chart.

Bunlardan bir çoğunu size bu tabloda gösteremeyeceğim.

The most impressive airplane ever, I believe, was designed

İnaniyorum ki, gelmiş geçmiş tasarlanan en etkileyici uçak

only a dozen years after the first operational jet.

ilk operasyonel jetten 10 yıl sonra tasarlandı.

Stayed in service till it was too rusty to fly, taken out of service.

Paslanıncaya kadar kullanımda kaldı, ve sonra kullanımdan çıkarıldı.

We retreated in '98 back to something that was developed in '56. What?

Biz bunu 98 yılında, bu uçağı 56'da geliştirilmiş bir şeye geri dönüştürdük. Ne?

The most impressive spaceship ever, I believe,

İnanıyorum ki, gelmiş geçmiş en etkileyici uzay gemisi

was a Grumman Lunar Lander. It was a -- you know, it landed on the moon,

Grumman Lunar Lander'di. Bu şey -- bildiğiniz gibi, aya iniş yaptı ve

take off of the moon, didn't need any maintenance guys --

Ay'dan kalkış yaptı, hem de hiç bir tamirata ihtiyaç duymadan. --

that's kind of cool.

Bu harkulade bişey.

We've lost that capability. We abandoned it in '72.

Bu kapasitemizi kaybettik. Bunu 1972 de terk ettik.

This thing was designed three years after Gagarin first flew in space in 1961.

Bu araç Gagarin'in 1961'de uzaya ilk uçuşundan üç yıl sonra tasarlandı.

Three years, and we can't do that now. Crazy.

Üç yıl. Ve bunu şimdi yapamıyoruz.

Talk very briefly about innovation cycles, things that grow,

Delice. Kısaca yenililik döngülerinden, gelişen şeylerden, yüksek aktivitede çalışan

have a lot of activity; they die out when they're replaced by something else.

ve sonra kullanım dışı kalıp, yeni birşeylerle değiştirilen şeylerden bahsetmek istiyorum.

These things tend to happen every 25 years.

Bunlar her 25 yılda yaşanan şeyler.

40 years long, with an overlap. You can put that statement

40 yıl aralıklarla. Bu cümleyi

on all kinds of different technologies. The interesting thing --

her türlü teknolojiye kullanabilirsiniz. Burada ilginç olan şey --

by the way, the speed here, excuse me, higher-speed travel

bu yenilik döngülerinin hız --affedersiniz-- yüksek-hız seyahati

is the title of these innovation cycles. There is none here.

başlığı altına düşüyor olması. Fakat burada böyle birşey yok.

These two new airplanes are the same speed as the DC8 that was done in 1958.

Bu iki uçak 1958 yılında yapılmış DC8 ile aynı hız kapasine sahip.

Here's the biggie, and that is, you don't have innovation cycles

Sorun işte bu...eğer devlet üretip, devlet kullanırsa

if the government develops and the government uses it.

yenilik döngüleri oluşmaz.

You know, a good example, of course, is the DARPA net.

Bilirsiniz, buna en uygun örnek tabii ki DARPA net.

Computers were used for artillery first, then IRS.

Bilgisayarlar önce orduda kullanıldı, sonra maliye bakanlığında.

But when we got it, now you have all the level of activity,

Ama, en yüksek hareketlilik ve fayda

all the benefit from it. Private sector has to do it.

sıra bize gelince yaşandı. Özel sektörün yapması lazım.

Keep that in mind. I put down innovation --

Bunu aklınızda tutun. Yenililiği --

I've looked for innovation cycles in space; I found none.

Uzaydaki yenililik döngülerini araştırdım, ve hiçbir şey bulamadım.

The very first year, starting when Gagarin went in space,

İlk yıl, Gagarin'in uzaya gitmesiyle başladı

and a few weeks later Alan Shepherd, there were five manned

ve bunu haftalar sonra Alan Shephard takip etti. O ilk yıl

space flights in the world -- the very first year.

sadece beş uzay uçuşu yapıldı.

In 2003, everyone that the United States sent to space was killed.

2003'te ABD'nin uzaya gönderdiği herkes öldü.

There were only three or four flights in 2003.

2003'te toplam üç veya dört uçuş yapıldı.

In 2004, there were only two flights: two Russian Soyuz flights

2004'te sadece iki uçuş yapıldı: Uluslarası uzay istasyonuna

to the international manned station. And I had to fly three in Mojave

olan iki Rus Soyuz uçuşu. Ve ben Mojave'de

with my little group of a couple dozen people

toplam beş uçuş rakamına ulaşabilmek için

in order to get to a total of five,

birkaç düzinelik ekibimle, üç uçuş yaptım

which was the number the same year back in 1961.

ki bu rakam 1961 yılındaki rakamın aynısı.

There is no growth. There's no activity. There's no nothing.

Herhangi bir ilerleme yok. Hiçbir hareketlilik yok. Hiçbirşey olmuyor.

This is a picture here taken from SpaceShipOne.

Bu resim SpaceShipOne (Uzay Aracı 1)'den alınmış bir resim.

This is a picture here taken from orbit.

Bu resim, yörüngedeyken alınmış bir resim.

Our goal is to make it so that you can see this picture and really enjoy that.

Amacımız bu resimdekileri görmekten zevk alınacak kılmak

We know how to do it for sub-orbital flying now, do it safe enough --

Bunu yarı-yörüngeden uçarak nasıl yeteri kadar güvenli bir şekilde --

at least as safe as the early airlines -- so that can be done.

ya da en azından ilk çağlardaki uçaklar kadar güvenli bir şekilde -- yapılabileceğini biliyoruz.

And I think I want to talk a little bit about why we had the courage

Sanırım biraz küçük bir şirket olarak bunu yapacak cesareti

to go out and try that as a small company.

neden bulduğumuzu anlatmak istiyorum.

Well, first of all, what's going to happen next?

Peki, ilk olarak, bundan sonra ne olacak?

The first industry will be a high volume, a lot of players.

İlk endüstri çok yüksek hacme sahip olacak: birçok oyuncu olacak.

There's another one announced just last week.

Daha geçen hafta yeni bir şirket açıklandı.

And it will be sub-orbital. And the reason it has to be sub-orbital

Ve ilk alan yarı-yörünge olacak. Yarı-yörünge olmasının sebebi

is, there is not solutions for adequate safety

sivil toplumu yörüngeye kadar yeteri kadar güvenli bir şekilde

to fly the public to orbit. The governments have been doing this --

uçurmak için henüz bir çözüm yok. Devletler bunu--

three governments have been doing this for 45 years,

üç devlet bunu 45 yıldır yapıyor,

and still four percent of the people that have left the atmosphere have died.

ama hala daha atmosferi aşan insanların yüzde dördü ölüyor.

That's -- You don't want to run a business with that kind of a safety record.

Böyle bir güvenlik istatistiği olan bir şirketi çalıştırmak istemezsiniz.

It'll be very high volume; we think 100,000 people will fly by 2020.

Hacim çok yüksek olacak; bizce 2020'ye kadar 100,000 kadar kişi uzaya uçacak.

I can't tell you when this will start,

Size bunun ne zaman başlayacağını söyleyemem

because I don't want my competition to know my schedule.

çünkü rakiplerimin programımı öğrenmelerini istemiyorum.

But I think once it does, we will find solutions,

Ama bunun başladığı zaman, sorunlarımıza çözümler bulacağız.

and very quickly, you'll see those resort hotels in orbit.

Ve hızlı bir şekilde, yörüngemizde oteller göreceksiniz.

And that real easy thing to do, which is a swing around the moon

Ve bu çok kolay olabilecek birşey, yani ayın etrafında bir tur atarak

so you have this cool view. And that will be really cool.

ve güzel manzarasını görürmek. Ve bu çok zevkli olacak.

Because the moon doesn't have an atmosphere --

Ayın atmosferi olmadığı için --

you can do an elliptical orbit and miss it by 10 feet if you want.

bir elips yörüngesi yaparak 10 adımla onu kaybedebilirsiniz.

Oh, it's going to be so much fun.

Ah, bu çok eğlenceli olacak.

(Laughter)

(Kahkalar)

OK. My critics say, "Hey, Rutan's just spending

OK. Eleştirmenlerim diyor ki `¨Hey, Rutan sadece

a lot of these billionaires' money for joyrides for billionaires.

milyarderlerden aldığı parayı milyarderlerin pahalı zevkleri için harcıyor.¨

What's this? This is not a transportation system; it's just for fun."

Bu da neyin nesi? Bu bir ulaşım sistemi değil, bir tür eğlence.¨

And I used to be bothered by that, and then I got to thinking,

Eskiden bu eleştirilerden çok rahatsız olurdum, ama sonradan düşünmeye başladım,

well, wait a minute. I bought my first Apple computer in 1978

ve dedim ki, dur bir dakika. İlk Apple bilgisayarımı 1978'te satın aldım

and I bought it because I could say, "I got a computer at my house and you don't.

ve satın alma sebebim ise ¨benim bir bilgisayarım var, ve senin yok¨ deyebilmek içindi.

'What do you use it for?' Come over. It does Frogger." OK.

¨Ne için kullanıyorsun?¨Gelsene, Frogger oynayabiliyorsun¨ Tamam.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Not the bank's computer or Lockheed's computer,

Bank'ın veya Lockheed'in bilgisayarı değil,

but the home computer was for games.

ama ev bilgisayarı oyunlar için yaratılmıştı.

For a whole decade it was for fun -- we didn't even know what it was for.

On yıl boyunca eğlence içindi -- ve ne için olduğunu bilmiyorduk.

But what happened, the fact that we had this big industry,

Ama olan şuydu, sahip olduğumuz bu büyük endüstri

big development, big improvement and capability and so on,

büyük gelişme, büyük ilerleme, kapasite ve saire

and they get out there in enough homes -- we were ripe for a new invention.

yeteri kadar eve ulaşınca, yeni bir icat için hazırdık.

And the inventor is in this audience.

Bu icatın yaratıcıları bu seyircilerin arasında.

Al Gore invented the Internet and because of that,

İnterneti Al Gore icat etti, ve bu yüzden

something that we used for a whole year -- excuse me --

bütün bir yıldır kullandığımız birşey -- affedersiniz,

a whole decade for fun, became everything -- our commerce, our research,

on yıllık eğlence aracımız, herşeryimiz haline geldi -- ticaretimiz, araştırmamız

our communication and, if we let the Google guys

iletişimimiz, ve, eğer Google çalışanlarına birkaç haftasonu

think for another couple weekends, we can add a dozen more things to the list. (Laughter)

düşünmek için izin verirsek, bu listeye birkaç şey daha ekleyebiliriz.

And it won't be very long before you won't be able to convince kids

Ve çok uzak olmayan bir gelecekte çocuklarımızı eskiden

that we didn't always have computers in our homes.

evlerimizde bilgisayarlarımızın olmadığına inandıramayacağız

So fun is defendable.

Kısacası, eğlence savunulabilir.

OK, I want to show you kind of a busy chart,

Tamam, şimdi size biraz karışık bir tablo göstermek istiyorum,

but in it is my prediction with what's going to happen.

bunlar benim tahminimce olacak olan şeyler.

And in it also brings up another point, right here.

Bu arada bir konu daha yüzeye çıkıyor.

There's a group of people that have come forward --

Öne çıkan bir grup insan var, ve bunların bir çoğunu tanımasanız da

and you don't know all of them -- but the ones that have come forward

öne çıkanların hepsi

were inspired as young children, this little three- to 15-year-old age,

üç ila 15 yaşlarındayken, yani daha çok küçükken

by us going to orbit and going to the moon here,

bizim yörüngemize ve aya gittiğimiz

right in this time period.

o zaman diliminden esinlendiler.

Paul Allen, Elan Musk, Richard Branson, Jeff Bezos, the Ansari family,

Paul Allen, Elan Musk, Richard Branson, Jeff Bezos,

which is now funding the Russians' sub-orbital thing,

şu anda Rusların yarı-yörünge şeyini ödeyen Ansari Ailesi,

Bob Bigelow, a private space station, and Carmack.

Bob Bigelow, özel uzay istasyonu, ve Carmack.

These people are taking money and putting it in an interesting area,

Bu insanlar paralarını ilginç bir alana yatırıyor,

and I think it's a lot better than they put it in an area

ve bence paralarını daha iyi bir cep telefonu veya başka

of a better cell phone or something -- but they're putting it in very --

bişeye yatırmaktan çok daha iyi yapıyorlar. Ama onlar paralarını çok [anlaşılmayan]

areas and this will lead us into this kind of capability,

alanlara koymaları bizim kapasitemizi yükseltecek,

and it will lead us into the next really big thing

ve bizi sıradaki büyük şeye yönlendirecek

and it will allow us to explore. And I think eventually

ve keşfetmemizi sağlayacak. Ve sanırım sonunda

it will allow us to colonize and to keep us from going extinct.

bu bizim kolonileşmemizi ve yokolmamamızı sağlayacak.

They were inspired by big progress. But look at the progress that's going on after that.

Onlar büyük ilerlemelerden esinlendiler. Ama ondan sonra olan ilerlemelere bakın.

There were a couple of examples here.

Birkaç tane örnek vardı.

The military fighters had a -- highest-performance military airplane

Askerlerin -- en yüksek performanslı uçağı

was the SR71. It went a whole life cycle, got too rusty to fly,

SR71di. Bütün bir yaşam döngüsünü tamamladı, uçamayacak kadar paslandı

and was taken out of service. The Concorde doubled the speed for airline travel.

ve sonra kullanımdışı bırakıldı. Concord, uçak seyahati hızını iki katına çıkarttı.

It went a whole life cycle without competition,

Yaşam döngüsünü hiç rakibi olmadan tamamladı;

took out of service. And we're stuck back here

servis dışı bırakıldı. Ve yeniden burada sıkıştık kaldık.

with the same kind of capability for military fighters

1950lerde sahip olduğumuz

and commercial airline travel that we had back in the late '50s.

askeri ve ticari kapasite seviyesindeyiz.

But something is out there to inspire our kids now.

Ama çocuklarımızı esindirebilecek bir şey var --

And I'm talking about if you've got a baby now,

Yani eğer şimdi bir bebeğiniz,

or if you've got a 10-year-old now.

veya on yaşında bir çocuğunuz varsa.

What's out there is there's something really interesting going to happen here.

Bu alanda gerçekten ilginç birşeyler olacak.

Relatively soon, you'll be able to buy a ticket

Çok kısa bir zaman içerisinde,

and fly higher and faster than the highest-performance

şu an işlevde olan herhangi bir yüksek performanslı askeri uçaktan daha hızlı,

military operational airplane. It's never happened before.

ve daha yükseğe uçabilmek için bilet alabileceksiniz. Bu daha önce hiç olmadı.

The fact that they have stuck here with this kind of performance

Burada bu tür bir performansla takılıp kalmış olmaları

has been, well, you know, you win the war in 12 minutes;

şey yüzünden, bilirsiniz, savaşı 12 dakikada kazanabilirsiniz,

why do you need something better?

neden daha iyi bişey isteyesiniz ki?

But I think when you guys start buying tickets and flying

Ama sizler yakında biletlerinizi satın alıp, yarı-yörüngesel uçuşlarla

sub-orbital flights to space, very soon -- wait a minute,

uçmaya başlayınca... bekleyin bir dakika

what's happening here, we'll have military fighters

ne oluyor burda, askeri araçlarımız olacak

with sub-orbital capability, and I think very soon this.

ki yarı yörüngesel kağasiteye sahip ve sanırım yakında...

But the interesting thing about it is the commercial guys are going to go first.

Ama ilginç olan tarafı, ilk gidecek olanların ticari adamların olması.

OK, I look forward to a new "capitalist's space race," let's call it.

Tamam, ben sabırsızlıkla deylim ki ¨yeni kapitalist uzay yarışını¨ beklemekteyim

You remember the space race in the '60s was for national prestige,

1960lardaki uzay yarışı bildiğniz gibi prestijle ilgiliydi

because we lost the first two milestones.

Çinki aşılması gereken iki dönüm notasını kaybettık

We didn't lose them technically. The fact that we had the hardware

Teknik olarak kaybetmedik.Bu donanıma sahip olduğumuz için

to put something in orbit when we let Von Braun fly it --

birşeyi yörüngeye koymak için Von Braun'un uçurtmasına izin verdik,

you can argue that's not a technical loss.

ki aslında bunun bir teknik kayıp olduğunu savunamazsınız.

Sputnik wasn't a technical loss, but it was a prestige loss.

Sputnik teknik bir kayıp değildi, ama prestij kaybıydı.

America -- the world saw America as not being the leader in technology,

Amerika -- dünya Amerikanın teknoloji lideri olmadığını gördü

and that was a very strong thing.

ve bu çok güçlü bişeydi.

And then we flew Alan Shepherd weeks after Gagarin,

Gagarinden haftalar sonra Alan Shepherd'i uçurttuk

not months or decades, or whatever. So we had the capability.

aylar veya yıllar sonra değil. Yani bu potansiyele sahiptik.

But America lost. We lost. And because of that, we made a big jump to recover it.

Ama Amerika kaybetti. Biz kaybettik. Ve bu yüzden, bunu kurtarmak için büyük bir sıçrama yaptık.

Well, again, what's interesting here is we've lost

Ama işin ilginç yanı, Ruslara karşı ilk dönüm noktalarında

to the Russians on the first couple of milestones already.

hala hazırda kaybetmiş olmamızdı.

You cannot buy a ticket commercially to fly into space in America --

Amerikada ticari olarak uzaya uçmak için bilet alamazsınız --

can't do it. You can buy it in Russia.

bunu yapamazsınız. Ama bunu Rusya'da yapabilirsiniz.

You can fly with Russian hardware. This is available

Rus donanımlarıyla uçabilirsiniz. Bütün bunlar mevcut

because a Russian space program is starving,

çünkü Rus uzay programı açlıktan ölüyor

and it's nice for them to get 20 million here and there to take one of the seats.

ve onların koltuklarından birini 20 milyon dolara satın almak iyi...

It's commercial. It can be defined as space tourism. They are also offering a trip

Bu tamamen ticarari. Buna uzay turizmi de diyebiliriz. Ayrıca,

to go on this whip around the moon, like Apollo 8 was done.

ayın etrafında tur atmak için bir gezi düzenliyorlar, tıpkı Apollo Sekiz'in yaptığı gibi.

100 million bucks -- hey, I can go to the moon.

100 milyon dollar -- hey, aya gidebilirim.

But, you know, would you have thought back in the '60s,

Ama biliyorsunuz, 60larda uzay yarışı sürerken

when the space race was going on,

ilk kapitalistik yapılabilecek şeyin

that the first commercial capitalist-like thing to do

Rus bir araçla aya gitmek için

to buy a ticket to go to the moon would be in Russian hardware?

bilet almak olabileceğini düşünebilirmiydiniz?

And would you have thought, would the Russians have thought,

Ve peki, aya giden Rus araçlarının yolclarının içindekilerin

that when they first go to the moon in their developed hardware,

Rus olmayacağını siz veya Ruslar düşünebilir miydi?

the guys inside won't be Russians? Maybe it'll probably be a Japanese

Belki Japonlar ya da Amerikan milyarderleri olabilir

or an American billionaire? Well, that's weird: you know, it really is.

Ama bu çok garip, biliyorsunuz, gerçekten.

But anyway, I think we need to beat them again.

Herneyse, ben onları yine yenmemiz gerektiği kanısındayım.

I think what we'll do is we'll see a successful, very successful,

Bence çok ama çok başarılı bir

private space flight industry. Whether we're first or not really doesn't matter.

özel uzay uçak endüstrisi kuracağız. İlk olanın biz veya başkası olması önemli değil.

The Russians actually flew a supersonic transport before the Concorde.

Ruslar aslında Concorde'dan önce süpersonik bir araç uçurttular.

And then they flew a few cargo flights, and took it out of service.

Ve ondan sonra birkaç kargo uçağı uçurttular ve sonra servis dışı bıraktılar.

I think you kind of see the same kind of parallel

Sanırım benzer paralelleri ticari araçların

when the commercial stuff is offered.

teklif edildiklerinde de görebilirsiniz.

OK, we'll talk just a little bit about commercial development for human space flight.

Biraz daha ticari insan uzay araçları geliştirmek hakkında konuşacağız.

This little thing says here: five times

Bu küçük şey (özel sektörün) 2020'ye kadar

what NASA's doing by 2020. I want to tell you, already

NASA'dan 5 kat daha fazla olduğunu söyliyor. Size söylemeliyim

there's about 1.5 billion to 1.7 billion

hala hazırda yaklaşık bir buçuk milyar ila 1.7 trilyon arası

investment in private space flight that is not government at all --

yatırım tamamen özel ve hiçbir devlet yardımı olmadan

already, worldwide. If you read -- if you Google it,

bütün dünyada yapılıyor. Eğer okursanız -- Google'da ararsanız

you'll find about half of that money, but there's twice of that

harcanan toplam paranın yarısını bulabilirsiniz, ama bunun iki katı kadarı

being committed out there -- not spent yet, but being committed

şu anda bu alana kayıyor-- henüz harcanmamış, sadece

and planned for the next few years. Hey, that's pretty big.

gelen seneler için ayrılmış ve planlanmış. Hey, bu çok fazla.

I'm predicting, though, as profitable as this industry is going to be --

Ama ben tahmin ediyorum ki, her ne kadar bu sektör karlı olsa bile

and it certainly is profitable when you fly people at 200,000 dollars

--ki insanları 200,000 dolardan uçurduğunuz zaman gerçekten karlıdır--

on something that you can actually operate at a tenth of that cost,

maliyetinin 10da birinde veya daha azında çalıştırdığınız birşey

or less -- this is going to be very profitable.

karlı olacak.

I predict, also, that the investment that will flow into this

Tahmin ediyorum ki, bu alana yağılacak yatırım

will be somewhere around half of what the U.S. taxpayer

Amerikalı bir vergi ödeyeninin NASA'nın

spends for NASA's manned spacecraft work.

insanlı uzay araçlarına harcadığının yarısı kadar olacak.

And every dollar that flows into that will be spent more efficiently

Ve buraya harcanan her bir dolar 10 ila 15 kat daha

by a factor of 10 to 15. And what that means is before we know it,

daha verimli kullanılacak. Ve bunun anlamı

the progress in human space flight, with no taxpayer dollars,

insanlı uzay araçlarının, vergi parası olmadan

will be at a level of about five times as much

insanlı uzay araç araştırması şu anki NASA

as the current NASA budgets for human space flight.

bütçesinden 5 kat daha fazla olacak.

And that is because it's us. It's private industry.

Ve bu da bizim yüzümüzden. Bu özel endüstri.

You should never depend on the government to do this sort of stuff --

Böyle şeyleri yapmak için devlete güenmemek lazım

and we've done it for a long time. The NACA, before NASA,

ve bunu uzun zaman yaptık. NASA'dan önce NACA

never developed an airliner and never ran an airline.

hiçbir uçak geliştiremedi, ve hiçbir uçak işletmedi.

But NASA is developing the space liner, always has,

Ama NASA uzay araçları tasarlıyor, hep yaptıkları gibi,

and runs the only space line, OK. And we've shied away from it

ve sadece uzay araçları yapıyorlar. Tamam. Ve biz bundan uzak durduk

because we're afraid of it. But starting back in June of 2004,

çünkü korkuyorduk. Ama Haziran 2004'ten itibaren

when I showed that a little group out there actually can do it,

küçük bir grubun bunu başarabileceğini,

can get a start with it, everything changed after that time.

bir başlangıç yapabileceğini gösterdiğim zaman, herşey değişti.

OK, thank you very much.

Tamam, çok teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)