David Deutsch: Chemical scum that dream of distant quasars

David Deutch; Kozmos'taki Yerimiz

Çeviri: Müge Gür Gözden geçirme: Ayşe Demirel

We've been told to go out on a limb and say something surprising.

Buraya gelip şaşırtıcı birşeyler anlatmamız söylendi bize.

So I'll try and do that,

Ve bende bunu yapmaya çalışacağım. Ama

but I want to start with two things that everyone already knows.

Herkesin gayet iyi bildiği iki şeyle başlamak istiyorum.

And the first one, in fact, is something that has been known

Aslında ilki, tarihi dokümanlardan

for most of recorded history,

bilinen bir şey.

and that is, that the planet Earth, or the solar system,

Ve bu da; Dünyanın, güneş sisteminin

or our environment or whatever,

içinde bulunduğumuz çevrenin, herneyse

is uniquely suited to sustain our evolution --

eşşiz bir şekilde, bizim gelişimimizi --yada eskiden düşünülen gibi yaratılışımızı - kainatı besleyip mevcudiyetimize ve

or creation, as it used to be thought --

and our present existence, and most important, our future survival.

daha da önemlisi geleceğimize destek olmasıdır.

Nowadays, this idea has a dramatic name: Spaceship Earth.

Bugünlerde bu görüşe verilen dramatik bir isim var; Uzaygemisi Dünya.

And the idea there is that outside the spaceship,

Hüküm süren düşünce de, uzaygemisinin dışındaki

the universe is implacably hostile,

evren, amansız bir düşmandır.

and inside is all we have, all we depend on,

ve içerisi de bizim tüm sahip olduğumuz ve güvediğimiz tek yer.

and we only get the one chance: if we mess up our spaceship,

Ve sadece bir şansımız vardır; eğer uzaygemimizi berbat edersek

we've got nowhere else to go.

gidecek bir yerimiz kalmaz.

Now, the second thing that everyone already knows

İkincisiyse, herkesin bildiği gibi,

is that, contrary to what was believed for most of human history,

insanlık tarihinin büyük bölümünde inanılana zıt olan,

human beings are not, in fact, the hub of existence.

insanoğlunun, aslında, varoluşun merkezinde olmayışıdır.

As Stephen Hawking famously said,

Stephen Hawking'in mükemmel bir şekilde ifade ettiği gibi,

we're just a chemical scum on the surface of a typical planet

bizler, herhangi bir galaksinin dış çeperinde yer alan herhangi bir yıldızın

that's in orbit around a typical star,

yörüngesindeki sıradan bir gezegenin yüzeyinde bulunan

which is on the outskirts of a typical galaxy, and so on.

kimyasal atıklarız sadece.

Now, the first of those two things that everyone knows is kind of saying

Şimdi, bu söylenenlerin ilki, herkesin bildiği gibi

sıradışı, mükemmel planlanmış ve daha pek çok özelliği olan

that we're at a very untypical place, uniquely suited and so on.

bir yerde olduğumuza dairdir.

And the second one is saying that we're at a typical place.

İkincisiyse, bizlerin normal bir yerde olduğumuzu söyler.

And, especially if you regard these two as deep truths to live by

Ve eğer, özellikle bu ikisini hayati kararlarınızı almanızda, hayatın derin

and to inform your life decisions,

gerçeklikleri olarak görürseniz

then they seem a little bit to conflict with each other.

her ikisinin biribiriyle çelişiyor göründüğünü de farkedeceksiniz.

But that doesn't prevent them from both being completely false.

Ama bu, her ikisinin de tamamen yanlış olduğu durumunu değiştirmiyor(gülüşmeler)

(Laughter)

And they are.

Ve öyleler. Şimdi, izninizle ikinciyle başlayayım;

So let me start with the second one: typical.

Sıradan Durumlar -- burası sıradan bir yer mi? Hadi, bir çevremize bakalım

Well, is this a typical place?

Well, let's look around, you know, look in a random direction,

ve gelişigüzel bir yöne bakalım; bir duvar görürüz ve kimyasal atıklar--(gülüşmeler)

and we see a wall and chemical scum --

(Laughter)

and that's not typical of the universe at all.

Ve buna hiç bir şekilde sıradan evren diyemeyiz.

All you've got to do is go a few hundred miles in that same direction

Tüm yapmanız gereken bir kaç 100 mil geriye dönüp bakmaktır

and look back,

and you won't see any walls or chemical scum at all --

ve duvarlar yada herhangi bir kimyasal atık göremezsiniz.

all you see is a blue planet.

tüm gördüğünüz, mavi bir gezegendir. Ve eğer daha da geriden bakarsanız

And if you go further than that,

you'll see the Sun, the solar system and the stars and so on,

güneşi, güneş sistemini, yıldızları ve benzeri şeyleri göreceksiniz.

but that's still not typical of the universe,

Ama, gördükleriniz halen sıradan evren değildir, çünkü galaksiler içinde yıldızlar da var.

because stars come in galaxies.

And most places in the universe, a typical place in the universe,

Ve evrendeki bir çok yer, evrendeki sıradan bir yer,

is nowhere near any galaxies.

hiç bir galaksinin yakınlarında bulunmaz.

So let's go out further, till we're outside the galaxy,

O zaman galaksinin dışına dek ilerleyelim ve geriye bakalım,

and look back,

and yeah, there's the huge galaxy with spiral arms laid out in front of us.

ve işte spiral kollarla önümüzde uzanan devasal galaksi.

İşte bu noktada, buradan 100.000 ışıl yılı ilerlemiş olmamıza rağmen

And at this point, we've come 100,000 light-years from here.

But we're still nowhere near a typical place in the universe.

halen evrende sıradan bir noktaya varmış değiliz.

To get to a typical place,

Sıradan bir yere varmak için

you've got to go 1,000 times as far as that,

gökadalar arasında 1.000 kat daha uzağa gitmelisiniz.

into intergalactic space.

And so, what does that look like -- "typical?"

Peki bu nasıl görünür? Sıradan.

What does a "typical" place in the universe look like?

Evrendeki sıradan bir yer nasıl görünür?

Well, at enormous expense, TED has arranged

TED, fazlasıyla masraf ederek, yüksek çözünürlükte bir imersiyon ayarladı.

a high-resolution immersion virtual reality rendering

gökadalar arası uzayı anlatan virtuel bir gerçeklik hazırladı,

of the view from intergalactic space.

gökadalar arası uzaydan manzara.

Can we have the lights off, please, so we can see it?

Seyretmek için ışıkları söndürebilir miyiz lütfen?

Well, not quite, not quite perfect.

Gördüğünüz gibi gökadalar arası uzay pek de mükemmel değil.

You see, intergalactic space is completely dark, pitch dark.

-- gökadalar arası uzay tamamen karanlık; zifiri karanlık.

It's so dark,

öyle karanlık ki, kendinize en yakın yıldıza bakarken

that if you were to be looking at the nearest star to you,

and that star were to explode as a supernova,

ve diyelim ki bu yıldız bir süpernova gibi patlayacak

and you were to be staring directly at it at the moment when its light reached you,

ışıkları size ulaşana dek direkt olarak ona bakıyor olacaksınız

you still wouldn't be able to see even a glimmer.

ve genede hiçbir ışık göremeyeceksiniz.

That's how big and how dark the universe is.

İşte bu evrenin büyüklüğünü ve ne kadar karanlık olduğunu gösteriyor.

And that's despite the fact that a supernova is so bright,

Ve bir süpernovanın tüm parlaklığı ve aydınlığına rağmen, bu olay

so brilliant an event,

that it would kill you stone dead at a range of several light-years.

gösteriyor ki, sizi muhtelif ışık yılları menzili içinde öldürebilir.

(Laughter)

And yet, from intergalactic space,

Ve genede gökadalar arası uzaydan o kadar uzaktadır ki, göremezsiniz bile.

it's so far away you wouldn't even see it.

It's also very cold out there --

Aynı zamanda çokta soğuktur.

less than three degrees above absolute zero.

üç dereceden daha az.

And it's very empty.

Ve çok boştur. Oradaki hava boşluğu, Dünya üzerinde günümüzde en iyi teknolojilerle

The vacuum there is one million times less dense than the highest vacuum

yaratılabilecek en fazla vakumdan daha az yoğundur

that our best technology on Earth can currently create.

İşte buda, bu yerin sıradan herhangibir yerden ne kadar farklı olduğunu gösteriyor.

So that's how different a typical place is from this place.

And that is how untypical this place is.

Ve ne kadar olağandışı olduğunu.

So can we have the lights back on please? Thank you.

Peki, şimdi ışıkları açabilir miyiz tekrar lütfen.

Now, how do we know about an environment that's so far away and so different

Şimdi, bizden bu kadar uzakta, alışkın olduğumuz herşeyden bu kadar farklı, bu kadar yabancı

and so alien from anything we're used to?

bir ortam hakkında nasıl bilgimiz olabilir?

Well, the Earth -- our environment, in the form of us --

Dünyamız -- bizim çevremiz, bizim formumuzda -- bilgi oluşturuyor.

is creating knowledge.

Well, what does that mean?

Peki, bu ne demek? Bulunduğunuz yerden ileriye dikkatlice bakın --

Well, look out even further than we've just been --

I mean from here, with a telescope --

Demek istediğim, buradan bir teleskopla bakın -- ve yıldızlara benzer şeyler göreceksiniz.

and you'll see things that look like stars, they're called quasars.

Onlara kuasar deniyor. Kuasar, yıldız benzeri obje demek.

"Quasars" originally meant "quasi-stellar object,"

which means "things that look a bit like stars."

Ki bu da, en azında bir miktar yıldıza benzeyen objeler demek(gülüşmeler). Ama bunlar yıldız değil.

(Laughter)

But they're not stars.

And we know what they are.

Ve onların ne olduğunu biliyoruz. Milyarlarca yıl önce, milyarlarca ışık yılı önce

Billions of years ago and billions of light-years away,

the material at the center of a galaxy collapsed

galaksinin göbeğindeki bir madde, çok büyük bir

towards a supermassive black hole.

kara deliğe doğru çöktü.

And then intense magnetic fields directed some of the energy

Ve sonra, yoğun magnetik alanlar, bu yerçekimsel çöküş enerjisinin bir miktarına

of that gravitational collapse

yön verdi. Ve bu maddenin de bir kısmı,

and some of the matter

back out in the form of tremendous jets,

sanırım bir trilyon güneş gücüyle loblara ışık yayan devasal boyutlardaki fıskiyeler

which illuminated lobes

with the brilliance of -- I think it's a trillion -- suns.

şeklinde geri çekildi.

Now, the physics of the human brain could hardly be more unlike

Şimdi; insan zihninin fiziği, bu bahsedilen fıskiyelerden birinin fiziğinden çokta farklı olamaz.

the physics of such a jet.

We couldn't survive for an instant in it.

Onun içinde bir an bile hayatta kalmamız mümkün değil. Bu fıskiyelerden birinin içinde

Language breaks down when trying to describe

olmanın nasıl bir şey olacağını anlatmaya çabalamak, sözün bittiği yer oluyor.

what it would be like in one of those jets.

It would be a bit like experiencing a supernova explosion,

Bu, azda olsa, bir supernovanın patlayışını deneyimlemeye benzetilebilir.

but at point-blank range and for millions of years at a time.

ama, kesinlikle, milyonlarca yılda bir kez gerçekleştirilebilecek bir deneyim.(gülüşmeler)

(Laughter)

And yet, that jet happened in precisely such a way

Ve gene de, bu fıskiye olayı, milyonlarca yıl sonra öylesine net bir şekilde oldu ki

that billions of years later, on the other side of the universe,

evrenin öbür tarafında, bir parça kimyasal atık, net olarak orada meydana gelen şeyi resmedebilir, ona model olabilir

some bit of chemical scum could accurately describe

and model and predict and explain, above all --

yorumlayabilir ve izah edebilir.

there's your reference --

what was happening there, in reality.

- hepsinin ötesinde- sizlerin referansları sözkonusu.

The one physical system, the brain, contains an accurate working model

Tek fiziksel sistem, beyin,

bir kuasar - yıldızsı gök cismi- gibi düzenli bir çalışma modeline sahiptir.

of the other, the quasar.

Not just a superficial image of it, though it contains that as well,

Sadece yüzeysel görüntü olarak değil, gerçi buna da sahiptir,

but an explanatory model,

aynı zamanda bünyesinde aynı matematiksel ilişkileri barındıran açıklayıcı bir modeldir,

embodying the same mathematical relationships

and the same causal structure.

tesadüfi bir yapıdır.

Now, that is knowledge.

Şimdi, bunlar bilgiler. Ve eğer bunlar yeterince şaşırtıcı değilse,

And if that weren't amazing enough,

the faithfulness with which the one structure resembles the other

bir yapının diğerine benzerliğine olan inanç

is increasing with time.

zamanla artar. Ki buda bilgi artışıdır.

That is the growth of knowledge.

So, the laws of physics have this special property,

Yani, fizik kuralları, bu ayrıcalıklı özelliğe sahip.

that physical objects as unlike each other as they could possibly be

Yani fiziksel objeler, olabildiğince bir diğerinden farklıdır,

can, nevertheless, embody the same mathematical and causal structure

ama bir şekilde matematiksel ve tesadüfi yapılarında ortak noktalar bulundururlar,

and to do it more and more so over time.

ve bu zamanla gitgide artar.

So we are a chemical scum that is different.

Yani bizler,farklı kimyasal atıklarız. Bu kimyasal atıklar tümeldir.

This chemical scum has universality.

Its structure contains, with ever-increasing precision,

Yapısı, sonsuz artan bir şekilde, herşeyin yapısını içinde

the structure of everything.

barındırır. Evrendeki diğer bir çok yer değil, burası

This place, and not other places in the universe,

is a hub which contains within itself the structural and causal essence

fiziksel gerçekliğin tamamının, yapısal ve tesadüfi özünü

of the whole of the rest of physical reality.

içinde barındıran bir merkezdir. Ve fiziksel dünyanın en önemli şeylerinden biri de

And so, far from being insignificant,

the fact that the laws of physics allow this

fizik kurallarının buna izin vermesi yada gerçekleşmesini

or even mandate that this can happen

is one of the most important things about the physical world.

sağlamasıdır.

Now, how does the solar system -- our environment, in the form of us --

Şimdi, güneş sistemi - ve çevremiz, bizler - nasıl oluyor da

acquire this special relationship with the rest of the universe?

evrenin geri kalanıyla bu özel ilişkiye sahip olabiliyoruz?

Well, one thing that's true about Stephen Hawking's remark --

Ee, Stephen Hawking'in açıklamalarından birisinin doğruluğu - demek istediğim söylediği doğru,

I mean, it is true, but it's the wrong emphasis --

ama vurgulanışında hata var. Söylediklerinde gerçek şu ki;

one thing that's true about it is that it doesn't do it with any special physics,

bu özel bir fizik değil. Özel bir bölüm yok.

there's no special dispensation, no miracles involved.

mucizeler içermiyor. Bu, bizim burada bolca sahip olduğumuz üç şeyle gerçekleşiyor.

It does it simply with three things that we have here in abundance.

One of them is matter,

Bunlardan biri, madde; çünkü bilgi birikimi bir çeşit

because the growth of knowledge is a form of information processing.

bilginin işlenmesidir. Bilginin işlenmesi bir hesap işidir,

Information processing is computation, computation requires a computer,

hesap işi için bilgisayara ihtiyaç vardır --

and there's no known way of making a computer without matter.

elinizde madde olmadan bilgisayar yapmanın bilinen bir yolu yoktur.

We also need energy to make the computer, and most important,

Bilgisayarı yapabilmek için enerjiye ihtiyacımız vardır, ve en önemlisi,

to make the media, in effect, onto which we record

medyanın ilgisini yürürlükte tutmak için, edindiğimiz bilgiyi kaydetmemiz gerekmekte.

the knowledge that we discover.

And then thirdly, less tangible but just as essential

Ve üçüncü olarak; daha az elle tutulur , ama gene de sonsuz bilgi üretiminin, açıklamasında

for the open-ended creation of knowledge, of explanations,

önemli olan kanıtının olması.

is evidence.

bizim çevremizde fazlasıyla kanıt var.

Now, our environment is inundated with evidence.

We happened to get round to testing, let's say, Newton's law of gravity,

Denemelere, deneylere - mesela Newton'ın Yerçekim Yasası -

about 300 years ago.

yaklaşık 300 yıl önce başladık.

But the evidence that we used to do that

Ama elimizde olan ve dünyanın her metrekaresine milyarlarca yıldır düşen bulgular,

was falling down on every square meter of the Earth

for billions of years before that,

daha milyarlarca yıl düşmeye devam edecekler.

and we'll continue to fall for billions of years afterwards.

Ve bu diğer tüm bilim dalları için de geçerli.

And the same is true for all the other sciences.

As far as we know,

Bizler, temel gerçekliklerle ilgili kanıt toplamayı bildiğimiz sürece,

evidence to discover the most fundamental truths of all the sciences

kendi gezegenimizle ilgili şeyleri de üstleniyor olacağız.

is here just for the taking, on our planet.

Our location is saturated with evidence

Bulunduğumuz yer, kanıta, madde ve enerjiye doygun bir yer.

and also with matter and energy.

Out in intergalactic space,

Evrende, gökadalar arası uzayda, uçsuz bucaksız bilgi oluşumu için

those three prerequisites for the open-ended creation of knowledge

bu üç koşul, yeterince sağlanamıyor.

are at their lowest possible supply --

as I said, it's empty, it's cold and it's dark out there.

Söylediğim gibi; orası boş, soğuk ve karanlık. Yada öyle mi?

Or is it?

Now actually, that's just another parochial misconception.

Şimdi, aslında buda,sınırlı da olsa, ayrı bir kavram yanılgısı(gülüşmeler)

(Laughter)

Because imagine a cube out there in intergalactic space,

Çünkü, gökadalar arası uzayda evimizle, yani güneş sistemiyle aynı büyüklükte

the same size as our home, the solar system.

bir küp hayal edin. Ve şimdi de bu kübün, insan standartlarına göre bomboş olduğunu düşünün.

Now, that cube is very empty by human standards,

but that still means that it contains over a million tons of matter.

ama yine de, bu küp milyarlarca madde barındırır içinde.

And a million tons is enough to make, say, a self-contained space station,

Ve milyarlarca madde, kendine yeten bir uzay istasyonu yapmak için yeterlidir.

on which there's a colony of scientists

ve bu istasyonda, kendilerini uçsuz bucaksız bilgi üretimine adamış

that are devoted to creating an open-ended stream of knowledge, and so on.

bir sürü bilimadamı olduğunu düşünün.

Now, it's way beyond present technology

Şimdi tabii ki, gökadalararası uzayda hidrojen toplamak ve bunu

to even gather the hydrogen from intergalactic space

farklı formlara dönüştürmek ve kullanmak şu anki teknolojinin oldukça ötesinde.

and form it into other elements and so on.

But the thing is, in a comprehensible universe,

Ama olay şu ki; makul bi evrende,

if something isn't forbidden by the laws of physics,

eğer fizik kurallarınca engellenen bir şeyler yoksa,

then what could possibly prevent us from doing it, other than knowing how?

bizi, bunu nasıl yapacağımızı bulmak dışında, bunu gerçekleştirmekten alıkoyacak ne var?

In other words, it's a matter of knowledge, not resources.

Yani başka bir deyişle, bu bilgi meselesi, kaynak değil.

If we could do that, we'd automatically have an energy supply,

Ve de - eğer bunu başarırsak, otomatikman enerji tedarik edebileceğiz

because this transmutation would be a fusion reactor.

çünkü değişim, füzyon tepkimesi olacaktır - ve kanıt?

And evidence?

Well, again, it's dark out there to human senses,

Ve gene, orası insan algıları düşünüldüğünde karanlık. Ama tüm yapmanız gereken

but all you've got to do is take a telescope,

even one of present-day design,

günümüzde tasarlanmış bir teleskop alıp

look out, and you'll see the same galaxies as we do from here.

dışarıya bakmak ve ve bizlerin buradan görebildiği galaksilerin aynılarını sizler de göreceksiniz.

And with a more powerful telescope,

Ve daha yetkin bir teleskopla, yıldızları ve gezegenleri de görebileceksiniz.

you'll be able to see stars and planets in those galaxies,

you'll be able to do astrophysics and learn the laws of physics.

Bu galaksilerde astrofizikle ilgilenebilecek ve sonra da fizik kurallarını öğrenebileceksiniz.

And locally there, you could build particle accelerators

Ve orada, küçük ivmeçler inşa edebilir

and learn elementary particle physics and chemistry, and so on.

ve fizik ve kimya bilgisine giriş yapabilirsiniz.

Probably the hardest science to do would be biology field trips --

Muhtemelen, uygulanabilecek en zor bilim dalı biyoloji olacaktır çünkü

(Laughter)

because it would take several hundred million years

içinde canlı barındıran bir gezegene ulaşmak ve geri dönmek yüzyıllar alacaktır.

to get to the nearest life-bearing planet and back.

But I have to tell you -- and sorry, Richard --

Ama size söylemeliyim - ve üzgünüm Richard -

but I never did like biology field trips much --

biyolojiyi hiç bir zaman fazla sevmedim,

(Laughter)

ve bence, bir dalla yüzyıllarca yıl bir şeyler yapılabilir.

and I think we can just about make do

with one every few hundred million years.

(Laughter)

(gülüşmeler)

So, in fact, intergalactic space does contain all the prerequisites

Yani, galasiler arası uzayda, açık-uçlu bilgi oluşturmak için gerekli herşey mevcuttur.

for the open-ended creation of knowledge.

Evrende herhangi bir yerde

Any such cube anywhere in the universe

could become the same kind of hub that we are,

bizim benzerlerimiz oluşturulabilir.

eğer ki bunu gerçekleştirmek için gerekli bilgi ellerindeyse.

if the knowledge of how to do so were present there.

So, we're not in a uniquely hospitable place.

Yani, eşi benzeri olmayan bir misafirperverlikle karşı karşıya değiliz.

If intergalactic space is capable of creating

Eğer ki gökler arası uzay sonsuz açıklamalarda bulunabiliyorsa

an open-ended stream of explanations,

then so is almost every other environment,

o zaman hemen her çevrede bu başarılabilir.Dünyada da. Kirletilmiş bir Dünyada da.

so is the Earth.

So is a polluted Earth.

And the limiting factor, there and here,

Ve bunu kısıtlayan faktör, burada da orada da, kaynaklar değil, çünkü kaynağımız bol,

is not resources -- because they're plentiful --

but knowledge, which is scarce.

ama az bulunan bilgidir.

Now, this cosmic knowledge-based view may -- and, I think, ought to --

Şimdi, bu kozmik-bilgi bazlı görüş, bize kendimizi çok özel hissettirebilir

make us feel very special.

- ve sanırım öyle olmalı. Ama aynı zamanda bizi savunmasız da bırakabilir

But it should also make us feel vulnerable,

because it means that without the specific knowledge

çünkü, hayatta kalmak ve evrenin süregelen gözdağlarına karşı koymak için

that's needed to survive the ongoing challenges of the universe,

ihtiyaç duyulan bir birikim olmaksızın, hayatta kalmayı başaramayız.

we won't survive them.

All it takes is for a supernova to go off a few light-years away,

Tüm gereken, bir süpernovanın bir kaç ışık yılı uzaklaşması, ve hop, hepimiz öldük!!

and we'll all be dead!

Martin Rees has recently written a book

Martin Rees, nihayet savunmasız olduğumuz her tür şeyle ilgili bir kitap yazdı;

about our vulnerability to all sorts of things,

from astrophysics, to scientific experiments gone wrong,

astrofizikten tutunda, yanlış sonuçlanan bilimsel deneylere kadar

and most importantly, to terrorism with weapons of mass destruction.

ve en önemlisi de terrörizm, çok yüksek tahrip gücüne sahip silahlarla.

And he thinks that civilization has only a 50 percent chance

Ve ona göre, medeniyetin bu yüzyılı geçirmede sadece %50 lik bir payı var.

of surviving this century.

I think he's going to talk about that later in the conference.

Sanırım bununla ilgili, daha sonra konferansta konuşacak.

Now, I don't think that probability is the right category

Olasılıkların bu durumu tartışmak için uygun bir basamak olduğunu zannetmiyorum.

to discuss this issue in,

but I do agree with him about this:

Ama, ona şu bağlamda katılıyorum. Hayatta kalabiliriz yada bunu başaramayabiliriz.

we can survive and we can fail to survive.

But it depends, not on chance,

Ama bu şansa bağlı değil, bizim zamanında doğru bilgiyi yaratıp yaratamamamızla ilgili.

but on whether we create the relevant knowledge in time.

The danger is not at all unprecedented.

Daha önce benzeri görülmemiş bir tehlike değil karşımızdaki.Türlerin, her zaman soyu tükenir.

Species go extinct all the time.

Civilizations end.

Medeniyet biter.Daha önce varolmuş türler ve tarih boyunca baskın olan

The overwhelming majority of all species and all civilizations

that have ever existed

medeniyetlerin çoğu artık aramızda değil.

are now history.

And if we want to be the exception to that,

Ve eğer biz bunun dışında kalmak istiyorsak, mantıken yapılacak tek şey

then logically, our only hope is to make use of the one feature

bizi diğer tüm medeniyetlerden, türlerden ayıran

that distinguishes our species and civilization from all the others,

özelliğimizi kullanmak.

namely, our special relationship with the laws of physics,

Ki bu da, fizik kurallarıyla olan özel bağımız.

our ability to create new explanations, new knowledge --

Yeni bilgi ve tanımlamalar üretme becerimiz - varoluşun merkezi olmak adına.

to be a hub of existence.

So let me now apply this to a current controversy,

Şimdi, bu anlattıklarımı güncel bir tartışmaya uygulayalım.

not because I want to advocate any particular solution,

bazı durumlara avukatlık yapmak istediğimden değil,

but just to illustrate the kind of thing I mean.

sadece anlatmak istediğim durumu gözlerinizin önünde canlandırabilmeniz için.

And the controversy is global warming.

tartışma, küresel ısınmayla ilgili.

Now, I'm a physicist, but I'm not the right kind of physicist.

Şimdi, ben bir fizikçiyim, ama olması gereken gibi bir fizikçi değilim.Küresel ısınmaya gelince,

In regard to global warming, I'm just a layman.

bu konuda uzman değilim. Ve konuya hakim olmayan bir kişinin yapması gereken de

And the rational thing for a layman to do

is to take seriously the prevailing scientific theory.

egemen olan bilimsel teoriyi ciddiye almaktır.Ve bu teoriye göre,

And according to that theory, it's already too late to avoid a disaster,

bir felaketin önlenmesi için çok geç kalınmış.

because, if it's true that our best option at the moment is to prevent CO2 emissions

Çünkü, eğer bu doğruysa, elimizdeki en iyi opsiyon Kyoto Protokolü gibi bir şeyle

with something like the Kyoto Protocol,

CO2 emisyonunu önlemek; ki bu da ekonomi açısından ve yüksek meblalı maliyetiyle

with its constraints on economic activity and its enormous cost

sıkıntılar yaratacaktır

of hundreds of billions of dollars, or whatever it is,

then that is already a disaster by any reasonable measure.

bu durumda, bu mantıksal ölçütler çerçevesinde zaten bir felakettir.

And the actions that are advocated are not even purported to solve the problem,

Ve problemi çözeceği iddia edilen faaliyetler bile,

merely to postpone it by a little.

sadece problemi geciktirmeye yarıyor.Yani problemi önlemek için zaten çok geç kalınmış durumda ve

So it's already too late to avoid it,

and it probably has been too late to avoid it

bu tehlikenin farkına varılmadan öncede, çok geç kalınmıştı çözüm için

ever since before anyone realized the danger.

It was probably already too late in the 1970s,

muhtemelen 1970'lerde de çok geç kalınmıştı,

when the best available scientific theory was telling us

en iyi bilimsel teoriler, endüstriyel emisyonun, birçok insanın ölümüne neden olacak

that industrial emissions were about to precipitate a new ice age,

sonuçlarından bahsederken.

in which billions would die.

Now, the lesson of that seems clear to me,

Bundan alınacak ders çok açık bence,

and I don't know why it isn't informing public debate.

ve neden halkın bilinçlendirilmediğini bilmiyorum.

It is that we can't always know.

Elbette, her zaman olacakları bilemeyiz. Ama yaklaşan bir felaketi ve bunun

When we know of an impending disaster

and how to solve it at a cost less than the cost of the disaster itself,

olduğu durumda ortaya çıkacak maliyetten daha az bir maliyetle önleme yolunu biliyorsak

then there's not going to be much argument, really.

fazla bir argümana gerek yok gerçekten.

But no precautions and no precautionary principle

Ama hiçbir önlem yada ihtiyatlılık ilkesi

can avoid problems that we do not yet foresee.

öngöremediğimiz problemleri engelleyemez.

Bu durumda, problemleri önleyen değil, onları saptayabilen bir bakış açımız olmalı.

Hence, we need a stance of problem-fixing,

not just problem-avoidance.

And it's true that an ounce of prevention equals a pound of cure,

Ve şuda doğrudur ki, üç önlem bir çareye eşittir.

but that's only if we know what to prevent.

ama bu elbette, neyi önleyeceğimizi bildiğimizde geçerlidir.

If you've been punched on the nose,

Eğer burnuna bir yumruk yersen, elbette ki tıp bilimi, sana yumruklardan nasıl

then the science of medicine does not consist of

teaching you how to avoid punches.

kaçınacağını öğretmez.

(Laughter)

If medical science stopped seeking cures and concentrated on prevention only,

Eğer tıp bilimi, çare arayışından vazgeçip sadece önlemler üzerinde yoğunlaşırsa,

then it would achieve very little of either.

bu durumda, her ikisinde de fazla başarı elde edemez.

The world is buzzing at the moment

Şu anda dünyada her ne pahasına olursa olsun, gaz emisyonunu azaltmak için

with plans to force reductions in gas emissions at all costs.

yapılan planlar konuşuluyor.

It ought to be buzzing with plans to reduce the temperature

Aslında, ısıyı düşürmek için yapılan planların konuşuluyor olması gerekirdi

and with plans to live at the higher temperature --

ve daha yüksek derecelerde nasıl yaşanacağına dair planların.

and not at all costs, but efficiently and cheaply.

Ve maliyetlerin, uygun ve ucuz olması gerekiyor. Ve böyle planlar var.

And some such plans exist,

things like swarms of mirrors in space to deflect the sunlight away

uzaydaki güneş ışığının yönünü çok fazla sayıda ayna kullanarak değiştirmek gibi,

and encouraging aquatic organisms to eat more carbon dioxide.

yada suda yaşayan organizmaların daha fazla karbon dioksit kullanmasını destekleyerek.

At the moment, these things are fringe research;

Şu anda, bu araştırmalar sınırlı.

they're not central to the human effort to face this problem

Bunlar, henüz insanların yüzleşip çaba harcayacağı problemler değil

or problems in general.

And with problems that we are not aware of yet,

Ve henüz daha farkında olmadığımız problemlerle beraber - doğruyu bulma becerisi--

the ability to put right -- not the sheer good luck of avoiding indefinitely --

bu sorunları tamamen çözecek şansa sahip olmak tek umudumuz.

is our only hope, not just of solving problems,

Sadece çözmek değil elbette, birde hayatta kalabilmek.

but of survival.

So, take two stone tablets

Yani, iki tane taş tablet alıp üzerlerine çentik atın.

and carve on them.

On one of them, carve:

Birine"Sorunlar çözülenilir"

"Problems are soluble."

And on the other one, carve:

Diğerine de "Sorunlar kaçınılmazdır."yazın.

"Problems are inevitable."

Thank you.

Teşekkürler(alkışlar)

(Applause)