David Deutsch: Chemical scum that dream of distant quasars

David Deutsch nói về vị trí của chúng ta trong vũ trụ.

Translator: Ngan Nguyen H Reviewer: Duc Nguyen

We've been told to go out on a limb and say something surprising.

Chúng ta đã được bảo hãy ra ngoài và nói điều gì đó đáng ngạc nhiên.

So I'll try and do that,

Và tôi sẽ cố để làm điều đó. Nhưng

but I want to start with two things that everyone already knows.

tôi muốn bắt đầu với hai điều mà ai cũng biết.

And the first one, in fact, is something that has been known

Và điều đầu tiên, thực ra, là một điều

for most of recorded history,

đã được biết đến trong suốt lịch sử.

and that is, that the planet Earth, or the solar system,

Và đó là hành tinh của chúng ta, hoặc là hệ mặt trời,

or our environment or whatever,

hoặc môi trường của chúng ta, vân vân,

is uniquely suited to sustain our evolution --

là duy nhất phù hợp cho sự tiến hóa của chúng ta -- hoặc cho sự hình thành --

or creation, as it used to be thought --

and our present existence, and most important, our future survival.

và cho sự tồn tại hiện nay của chúng ta, và quan trọng nhất, cho sự tồn tại trong tương lai của chúng ta.

Nowadays, this idea has a dramatic name: Spaceship Earth.

Ngày nay quan niệm này có một cái tên đầy kịch tính: tàu vũ trụ Trái đất.

And the idea there is that outside the spaceship,

Và quan niệm rằng bên ngoài tàu vũ trụ,

the universe is implacably hostile,

vũ trụ rất khắc nghiệt,

and inside is all we have, all we depend on,

và bên trong là toàn bộ những gì chúng ta có, dựa vào.

and we only get the one chance: if we mess up our spaceship,

Và chúng ta chỉ có một cơ hội: nếu chúng ta làm hỏng tàu của mình,

we've got nowhere else to go.

chúng ta chẳng còn nơi nào để đi.

Now, the second thing that everyone already knows

Bây giờ, điều thứ hai mà mọi người đều biết là

is that, contrary to what was believed for most of human history,

ngược với những gì được tin trong suốt lịch sử loài người,

human beings are not, in fact, the hub of existence.

loài người thực ra không phải là cái nôi của sự tồn tại.

As Stephen Hawking famously said,

Như một câu nói nổi tiếng của Stephen Hawking,

we're just a chemical scum on the surface of a typical planet

chúng ta chỉ là một mẩu hóa chất trên bề mặt của một hành tinh điển hình

that's in orbit around a typical star,

chuyển động theo quỹ đạo quanh một ngôi sao điển hình,

which is on the outskirts of a typical galaxy, and so on.

ở rìa của một thiên hà điển hình, vân vân.

Now, the first of those two things that everyone knows is kind of saying

Bây giờ điều đầu tiên trong hai điều ai cũng biết đó

nói rằng chúng ta ở một nơi rất không điển hình,

that we're at a very untypical place, uniquely suited and so on.

phù hợp duy nhất và vân vân

And the second one is saying that we're at a typical place.

trong khi điều thứ hai nói rằng chúng ta ở một nơi điển hình.

And, especially if you regard these two as deep truths to live by

Và nếu đó là 2 lẽ sống của bạn,

and to inform your life decisions,

giúp bạn đưa ra các quyết định sống còn,

then they seem a little bit to conflict with each other.

thì chúng có vẻ hơi mâu thuẫn lẫn nhau.

But that doesn't prevent them from both being completely false.

Nhưng điều này không có nghĩa là cả hai không hoàn toàn sai (Tiếng cười)

(Laughter)

And they are.

Và chúng sai. để tôi bắt đầu với điều thứ hai:

So let me start with the second one: typical.

Điển hình. ừm, liệu đây có phải là một nơi điển hình? Hãy nhìn quanh, bạn biết đấy,

Well, is this a typical place?

Well, let's look around, you know, look in a random direction,

và nhìn vào những hướng bất kỳ, và chúng ta thấy một bức tường và mảnh vụn hóa chất -- (Tiếng cười)

and we see a wall and chemical scum --

(Laughter)

and that's not typical of the universe at all.

-- và đó hoàn toàn không phải là điển hình của vũ trụ.

All you've got to do is go a few hundred miles in that same direction

Tất cả những gì bạn cần làm là đi vài trăm dặm theo hướng đó và nhìn lại,

and look back,

and you won't see any walls or chemical scum at all --

và bạn không thấy bức tường hay mẩu hóa chất nào cả --

all you see is a blue planet.

tất cả những gì bạn thấy là một hành tinh xanh. Và nếu bạn đi xa hơn thế,

And if you go further than that,

you'll see the Sun, the solar system and the stars and so on,

bạn sẽ thấy mặt trời, hệ mặt trời, và các ngôi sao.

but that's still not typical of the universe,

Nhưng đó vẫn không phải là điển hình của vũ trụ, bởi vì các ngôi sao đến từ các thiên hà.

because stars come in galaxies.

And most places in the universe, a typical place in the universe,

Và ở hầu khắp các nơi trong vũ trụ, một nơi điển hình trong vũ trụ,

is nowhere near any galaxies.

không hề gần bất cứ thiên hà nào.

So let's go out further, till we're outside the galaxy,

Hãy tiến xa hơn, tới khi chúng ta ra ngoài thiên hà, và nhìn lại,

and look back,

and yeah, there's the huge galaxy with spiral arms laid out in front of us.

và ừ, có cả một thiên hà rộng lớn với những nút xoắn trước mặt chúng ta.

Và ở thời điểm này chúng ta đã cách Trái đất 100,000 năm ánh sáng.

And at this point, we've come 100,000 light-years from here.

But we're still nowhere near a typical place in the universe.

Nhưng chúng ta vẫn chưa hề gần một nơi điển hình nào trong vũ trụ.

To get to a typical place,

Để tới một nơi điển hình,

you've got to go 1,000 times as far as that,

bạn phải đi xa gấp 1000 lần như thế vào không gian liên thiên hà.

into intergalactic space.

And so, what does that look like -- "typical?"

Và nó trông như thế nào? Điển hình.

What does a "typical" place in the universe look like?

Một nơi điển hình trong vũ trụ trong như thế nào?

Well, at enormous expense, TED has arranged

Với một chi phí khổng lồ, TED đã bày trí một không gian biểu trưng có độ phân giải lớn

a high-resolution immersion virtual reality rendering

cho không gian liên ngân hà.

of the view from intergalactic space.

-- góc nhìn từ không gian liên thiên hà.

Can we have the lights off, please, so we can see it?

Vậy chúng ta có thể tắt đèn đi để nhìn cho rõ được không ạ?

Well, not quite, not quite perfect.

Không hẳn, không hẳn là hoàn hảo, bạn có thể thấy, ở không gian liên thiên hà

You see, intergalactic space is completely dark, pitch dark.

-- không gian liên thiên hà hoàn toàn chìm trong bóng tối.

It's so dark,

Tối đến độ nếu bạn nhìn vào ngôi sao gần bạn nhất,

that if you were to be looking at the nearest star to you,

and that star were to explode as a supernova,

và nó bùng nổ trong một vụ siêu tân tinh,

and you were to be staring directly at it at the moment when its light reached you,

và bạn đang nhìn trực tiếp vào nó khi ánh sáng hướng về bạn,

you still wouldn't be able to see even a glimmer.

bạn vẫn chẳng thể thấy một vệt sáng, dù là lờ mờ.

That's how big and how dark the universe is.

Vũ trụ rộng lớn và tăm tối như thế đó.

And that's despite the fact that a supernova is so bright,

Và mặc dù một vụ nổ siêu tân tinh rất sáng

so brilliant an event,

that it would kill you stone dead at a range of several light-years.

đến mức nó sẽ giết chết bạn ngay tại chỗ trong bán kính vài năm ánh sáng.

(Laughter)

And yet, from intergalactic space,

Vậy mà trong không gian liên ngân hà, nó xa tới độ bạn sẽ chẳng nhìn thấy nó.

it's so far away you wouldn't even see it.

It's also very cold out there --

Ngoài đó cũng rất lạnh

less than three degrees above absolute zero.

-- chỉ hơn nhiệt độ 0 tuyệt đối vài 3 độ.

And it's very empty.

Và rất trống trải. Khoảng chân không ở đó có mật độ chỉ bằng một phần triệu

The vacuum there is one million times less dense than the highest vacuum

của khoảng chân không tối ưu được tạo từ kỹ thuật tiên tiến nhất hiện nay trên Trái Đất.

that our best technology on Earth can currently create.

Đó là điểm khác biệt giữa môt nơi điển hình và Trái Đất.

So that's how different a typical place is from this place.

And that is how untypical this place is.

Và nó cho thấy nơi đây không hề điển hình.

So can we have the lights back on please? Thank you.

Bật đèn lên được không ạ? Cảm ơn.

Now, how do we know about an environment that's so far away and so different

Bây giờ bằng cách nào chúng ta biết đến một môi trường ở rất xa,

and so alien from anything we're used to?

rất khác biệt, và rất biệt lập so với mọi thứ ta đã quen với?

Well, the Earth -- our environment, in the form of us --

Trái đất -- môi trường của chúng ta, dưới dạng là chính chúng ta -- đang tạo ra kiến thức.

is creating knowledge.

Well, what does that mean?

Điều này có nghĩa là gì? Hãy nhìn ra xa hơn --

Well, look out even further than we've just been --

I mean from here, with a telescope --

Từ đây với một chiếc kính viễn vọng -- và bạn sẽ nhìn thấy các vật thể trông như những ngôi sao.

and you'll see things that look like stars, they're called quasars.

Chúng được gọi là các chuẩn tinh. Nghĩa gốc là vật thể gần giống sao.

"Quasars" originally meant "quasi-stellar object,"

which means "things that look a bit like stars."

Vật thể trông hơi giống sao. (Tiếng cười) Nhưng chúng không phải là các ngôi sao.

(Laughter)

But they're not stars.

And we know what they are.

Và chúng ta biết chúng là gì. Hàng tỉ năm trước, cách chúng ta hàng tỉ năm ánh sáng,

Billions of years ago and billions of light-years away,

the material at the center of a galaxy collapsed

vật chất tại tâm của một thiên hà đổ sập hướng tới một

towards a supermassive black hole.

hố đen siêu lớn.

And then intense magnetic fields directed some of the energy

Và khi đó trường lực từ siêu mạnh định hướng một phần năng lượng

of that gravitational collapse

của trường trọng lực đó sụp đổ. Và một phần vật chất,

and some of the matter

back out in the form of tremendous jets,

có dạng như những tia đồ sộ tỏa ra những thùy sáng có độ sáng

which illuminated lobes

with the brilliance of -- I think it's a trillion -- suns.

như một ngàn tỷ mặt trời.

Now, the physics of the human brain could hardly be more unlike

Vật lý học của não người sẽ khó mà khác được so với vật lý học của một tia đó.

the physics of such a jet.

We couldn't survive for an instant in it.

Chúng ta chẳng thể sống nổi một khắc trong tình trạng ấy. Ngôn ngữ rạn vỡ

Language breaks down when trying to describe

khi cố gắng mô tả tình trạng xảy ra trong một trong những tia ấy.

what it would be like in one of those jets.

It would be a bit like experiencing a supernova explosion,

Nó sẽ gần giống như trải nghiệm một vụ nổ siêu tân tinh,

but at point-blank range and for millions of years at a time.

nhưng ở một tầm trực tiếp với vụ nổ kéo dài suốt hàng triệu năm. (Tiếng cười)

(Laughter)

And yet, that jet happened in precisely such a way

Và chưa kể, tia sáng đó xuất hiện một cách chính xác để sau đó hàng tỉ năm,

that billions of years later, on the other side of the universe,

ở bên kia của vũ trụ, vài mẩu hóa chất có thể mô tả,

some bit of chemical scum could accurately describe

and model and predict and explain, above all --

tái tạo mẫu, dự đoán và giải thích chính xác -- bạn có thể thấy ở đây

there's your reference --

what was happening there, in reality.

-- điều đã thực sự xảy ra ở đó.

The one physical system, the brain, contains an accurate working model

Hệ thống vật lý học của bộ não

chứa một mẫu hoạt động chính xác của vật lý học của chuẩn tinh,

of the other, the quasar.

Not just a superficial image of it, though it contains that as well,

Không chỉ là một hình ảnh hời hợt,

but an explanatory model,

mà còn là một mô hình giải thích, chứa đựng quan hệ

embodying the same mathematical relationships

and the same causal structure.

toán học tương tự và cấu trúc hệ quả tương tự.

Now, that is knowledge.

Đó là kiến thức. Và nếu điều đó chưa đủ tuyệt vời,

And if that weren't amazing enough,

the faithfulness with which the one structure resembles the other

sự chính xác mà với đó một cấu trúc tượng trưng cho cấu trúc khác

is increasing with time.

tăng theo thời gian. Đó là sự phát triển của kiến thức.

That is the growth of knowledge.

So, the laws of physics have this special property,

Vậy, các định luật vật lý có tính năng đặc biệt này:

that physical objects as unlike each other as they could possibly be

Vật thể lý học, dù có khác nhau đến mấy,

can, nevertheless, embody the same mathematical and causal structure

vẫn không thể tránh khỏi chứa đựng cấu trúc toán học và hệ quả tương tự nhau

and to do it more and more so over time.

và theo thời gian càng giống nhau hơn.

So we are a chemical scum that is different.

Vậy chúng ta là một mẩu vụn hóa chất khác biệt. Mẩu hóa chất này có tính phổ biến.

This chemical scum has universality.

Its structure contains, with ever-increasing precision,

Cấu trúc của nó bao gồm, với sự chính xác càng ngày càng cao,

the structure of everything.

cấu trúc của mọi thứ. Nơi này, chứ không phải các nơi khác trong vũ trụ,

This place, and not other places in the universe,

is a hub which contains within itself the structural and causal essence

là một cái nôi chứa cốt lõi của cấu trúc và hệ quả

of the whole of the rest of physical reality.

của toàn bộ các thực thế lý học khác. Và vì vậy, thay vì nhỏ bé,

And so, far from being insignificant,

the fact that the laws of physics allow this

sự thật là các định luật vật lý cho phép điều này, hay thậm chí quy định rằng điều này có thể xảy ra,

or even mandate that this can happen

is one of the most important things about the physical world.

là một trong những điều quan trọng nhất về thế giới vật chất.

Now, how does the solar system -- our environment, in the form of us --

Vậy làm cách nào mà hệ mặt trời -- và môi trường của chúng ta, dưới dạng là chính chúng ta --

acquire this special relationship with the rest of the universe?

có được mối quan hệ đặc biệt này với phần còn lại của vũ trụ?

Well, one thing that's true about Stephen Hawking's remark --

Một điều đúng về quan điểm của Stephen Hawking -- ý tôi là nó đúng,

I mean, it is true, but it's the wrong emphasis --

nhưng được nhấn mạnh sai. Một điều đúng là

one thing that's true about it is that it doesn't do it with any special physics,

nó không can hệ tới bất kỳ môn vật lý riêng rẽ nào. Không có trường hợp đặc biệt nào,

there's no special dispensation, no miracles involved.

không có phép màu nào liên quan. Nó làm được với 3 thứ mà chúng ta có thừa.

It does it simply with three things that we have here in abundance.

One of them is matter,

Một trong số đó là vật chất, bởi vì sự phát triển tri thức là một dạng

because the growth of knowledge is a form of information processing.

xử lý thông tin. Xử lý thông tin là sự tính toán,

Information processing is computation, computation requires a computer,

và tính toán thì cần máy tính --

and there's no known way of making a computer without matter.

chưa hề có cách nào để tạo ra máy tính mà không cần vật chất.

We also need energy to make the computer, and most important,

Chúng ta cũng cần năng lượng để làm ra máy tính, và điều quan trọng nhất,

to make the media, in effect, onto which we record

để tạo ra phương tiện mà trên đó chúng ta lưu lại kiến thức mà ta khám phá ra.

the knowledge that we discover.

And then thirdly, less tangible but just as essential

Và thứ ba, khó hình dung hơn, nhưng quan trọng không kém cho sự sáng tạo chưa có hồi kết

for the open-ended creation of knowledge, of explanations,

của kiến thức, của phân tích, là bằng chứng, là vết tích.

is evidence.

Hiện nay môi trường của chúng ta đang chứa đầy vết tích.

Now, our environment is inundated with evidence.

We happened to get round to testing, let's say, Newton's law of gravity,

Chúng ta thử kiểm tra -- ví dụ như là Định luật Newton về lực hấp dẫn

about 300 years ago.

-- khoảng 300 năm trước.

But the evidence that we used to do that

Nhưng bằng chứng mà chúng ta sử dụng để thực hiện thí nghiệm đó đã rơi xuống trên mỗi mét vuông

was falling down on every square meter of the Earth

for billions of years before that,

của trái đất suốt hàng tỉ năm trước, và sẽ tiếp tục rơi trong hàng tỉ năm sau.

and we'll continue to fall for billions of years afterwards.

Và điều tương tự cũng đúng với tất cả các môn khoa học khác.

And the same is true for all the other sciences.

As far as we know,

Như chúng ta biết, bằng chứng để khám phá những chân lý cơ bản nhất

evidence to discover the most fundamental truths of all the sciences

của tất cả các môn khoa học đang nằm trên chính hành tinh này.

is here just for the taking, on our planet.

Our location is saturated with evidence

Vị trí của chúng ta chứa đựng toàn bộ bằng chứng, và cũng với vật chất và năng lượng.

and also with matter and energy.

Out in intergalactic space,

Ở bên ngoài không gian liên ngân hà, 3 điều căn bản đó

those three prerequisites for the open-ended creation of knowledge

cho sự sáng tạo không hồi kết của kiến thức đang không có đủ nguồn cung cấp.

are at their lowest possible supply --

as I said, it's empty, it's cold and it's dark out there.

Như tôi đã nói, nó trống trơn, lạnh, và tối. Có thật vậy không?

Or is it?

Now actually, that's just another parochial misconception.

Thực ra, đó chỉ là một quan niệm sai lầm và thiển cận. (Tiếng cười)

(Laughter)

Because imagine a cube out there in intergalactic space,

Bởi vì tưởng tượng có một khối lập phương ở ngoài kia trong không gian liên ngân hà, có kích thước tương đương

the same size as our home, the solar system.

ngôi nhà của húng ta, hệ mặt trời. Hiện nay khối đó vẫn còn rất trống theo tiêu chuẩn con người,

Now, that cube is very empty by human standards,

but that still means that it contains over a million tons of matter.

nhưng vẫn có nghĩa là nó chứa hàng triệu tấn vật chất.

And a million tons is enough to make, say, a self-contained space station,

Và hàng triệu tấn là đủ để tạo ra một trạm không gian

on which there's a colony of scientists

ở đó có một nhóm các nhà khoa học tận tụy làm việc để tạo ra

that are devoted to creating an open-ended stream of knowledge, and so on.

một dòng chảy kiến thức không hồi kết, vân vân.

Now, it's way beyond present technology

Kỹ thuật hiện nay chưa đủ để thậm chí gom lại khí hydro

to even gather the hydrogen from intergalactic space

từ không gian liên ngân hà và biến chúng thành các nguyên tố khác.

and form it into other elements and so on.

But the thing is, in a comprehensible universe,

Nhưng vấn đề là, trong một vũ trụ có nguyên tắc,

if something isn't forbidden by the laws of physics,

nếu điều gì đó không bị cản trở bởi các quy luật vật lý,

then what could possibly prevent us from doing it, other than knowing how?

thì điều gì có thế ngăn chúng ta làm được nó, ngoài việc tìm hiểu cách thức thực hiện?

In other words, it's a matter of knowledge, not resources.

Nói cách khác, đó là vấn đề về kiến thức chứ không phải tài nguyên.

If we could do that, we'd automatically have an energy supply,

Và điều tương tự -- nếu chúng ta có thể làm được điều này chúng ta có một nguồn cung năng lượng,

because this transmutation would be a fusion reactor.

bởi vì sự đột biến có thể là một tác nhân quan trong -- và bằng chứng?

And evidence?

Well, again, it's dark out there to human senses,

Có thể ở đó tối đối với giác quan của con người. Nhưng tất cả những gì bạn phải làm là

but all you've got to do is take a telescope,

even one of present-day design,

dùng một chiếc kính viễn vọng, có thể là thiết kế của ngày hôm nay,

look out, and you'll see the same galaxies as we do from here.

nhìn ra ngoài, và bạn sẽ thấy thiên hà mà chúng ta thấy từ đây.

And with a more powerful telescope,

Và với chiếc kính tốt hơn, bạn có thể nhìn thấy những ngôi sao, những hành tinh.

you'll be able to see stars and planets in those galaxies,

you'll be able to do astrophysics and learn the laws of physics.

Và trong những nhân hà ấy, bạn sẽ có thể làm vât lý thiên thể, và học các quy luật vật lý.

And locally there, you could build particle accelerators

Và tại đây bạn có thể dựng các máy gia tốc nguyên tử,

and learn elementary particle physics and chemistry, and so on.

và học về vật lý nguyên tử cơ bản, và hóa học, vân vân.

Probably the hardest science to do would be biology field trips --

Có thể khoa học khó với tới nhất là sinh học thực nghiệm, vì sẽ cần

(Laughter)

because it would take several hundred million years

vài trăm triệu năm ánh sáng để đến hành tinh có sự sống gần nhất và quay trở lại.

to get to the nearest life-bearing planet and back.

But I have to tell you -- and sorry, Richard --

Nhưng tôi phải nói với các bạn -- và xin lỗi Richard --

but I never did like biology field trips much --

tôi chả hề thích các chuyến thực tế sinh học lắm,

(Laughter)

và tôi nghĩ chúng ta chỉ cần làm 1 chuyến trong vài trăm triệu năm anh sáng.

and I think we can just about make do

with one every few hundred million years.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So, in fact, intergalactic space does contain all the prerequisites

Như vậy thực ra không gian liên ngân hà chứa mọi yêu cầu cho sự sáng tạo

for the open-ended creation of knowledge.

không hồi kết của tri thức. Và bất kể khối lập phương nào, bất kể nơi đâu trong vũ trụ,

Any such cube anywhere in the universe

could become the same kind of hub that we are,

có thể trở thành chiếc nôi như chúng ta,

nếu kiến thức tồn tại ở đó.

if the knowledge of how to do so were present there.

So, we're not in a uniquely hospitable place.

Vì thế chúng ta không phải là nơi duy nhất.

If intergalactic space is capable of creating

Nếu không gian liên ngân hà có thể tạo ra một dòng kiến thức không hồi kết,

an open-ended stream of explanations,

then so is almost every other environment,

thì mọi môi trường khác đều có thể. Trái Đất cũng có thể. Một Trái đất ô nhiễm cũng có thể.

so is the Earth.

So is a polluted Earth.

And the limiting factor, there and here,

Và yếu tố ngăn cản, ở mọi nơi, không phải là tài nguyên - chúng có thừa,

is not resources -- because they're plentiful --

but knowledge, which is scarce.

mà bởi kiến thức ít ỏi.

Now, this cosmic knowledge-based view may -- and, I think, ought to --

Bây giờ kiến thức khổng lồ này có thể

make us feel very special.

khiến chúng ta cảm thấy rất đặc biệt. Nhưng nó cũng khiến chúng ta cảm thấy yếu ớt.

But it should also make us feel vulnerable,

because it means that without the specific knowledge

bởi vì nó có nghĩa là nếu không có kiến thức cần thiết để sinh tồn

that's needed to survive the ongoing challenges of the universe,

những thử thách tiếp theo của vũ trụ, chúng ta sẽ không sinh tồn.

we won't survive them.

All it takes is for a supernova to go off a few light-years away,

Tất cả những gì cần là một siêu tân tinh nổ ra cách ta vài năm ánh sáng, và chúng ta sẽ chết hêt!

and we'll all be dead!

Martin Rees has recently written a book

Martin Rees gần đây viêt một cuốn sách về khả năng bị đánh bại của chúng ta với đủ mọi thứ,

about our vulnerability to all sorts of things,

from astrophysics, to scientific experiments gone wrong,

từ vật lý thiên thể cho tới những thí nghiệm khoa học sai hướng,

and most importantly, to terrorism with weapons of mass destruction.

và quan trọng nhất với khủng bố và các vũ khí chết người hàng loạt.

And he thinks that civilization has only a 50 percent chance

Ông cho rằng nền văn minh của chúng ta chỉ có 50% cơ hội sống sót trong thế kỷ này.

of surviving this century.

I think he's going to talk about that later in the conference.

Tôi nghĩ ông định nói về điều này trong phần sau của hội thảo.

Now, I don't think that probability is the right category

Bây giờ tôi không nghĩ rằng cái khả năng đó là thích hợp để thảo luận bây giờ.

to discuss this issue in,

but I do agree with him about this:

Nhưng tôi đồng ý với ông về điều này. Chúng ta có thể sinh tồn, hoặc có thể thất bại trong việc sinh tồn.

we can survive and we can fail to survive.

But it depends, not on chance,

Nhưng nó không phụ thuộc vào cơ may, mà vào việc liệu chúng ta có thể tạo ra kiến thức cần thiết đúng lúc.

but on whether we create the relevant knowledge in time.

The danger is not at all unprecedented.

Nguy hiểm không phải chưa từng xảy ra. Các loài vẫn bị tuyệt chủng.

Species go extinct all the time.

Civilizations end.

Các nền văn minh kết thúc. Đa số các loài và các nền văn minh

The overwhelming majority of all species and all civilizations

that have ever existed

từng tồn tại đều đã thuộc về quá khứ.

are now history.

And if we want to be the exception to that,

Và nếu chúng ta muốn trở thành ngoại lệ, thì hy vọng duy nhất của chúng ta

then logically, our only hope is to make use of the one feature

là tận dụng nét đặc trưng đã phân loại giống loài của chúng ta,

that distinguishes our species and civilization from all the others,

và nền văn minh của chúng ta.

namely, our special relationship with the laws of physics,

Cụ thể là mối quan hệ đặc biệt của ta với các định luật vật lý.

our ability to create new explanations, new knowledge --

Khả năng của chúng ta để đưa ra những phân tích mới, kiến thức mới -- để có thể trở thành một chiếc nôi của sự tồn tại.

to be a hub of existence.

So let me now apply this to a current controversy,

Vậy để tôi ứng dụng điều này vào một cuộc tranh luận hiện nay,

not because I want to advocate any particular solution,

không phải bởi vì tôi muốn ủng hộ bên nào,

but just to illustrate the kind of thing I mean.

mà chỉ để tượng trưng cho cái mà tôi muốn nói.

And the controversy is global warming.

Và điều gây tranh cãi là sự ấm lên toàn cầu.

Now, I'm a physicist, but I'm not the right kind of physicist.

Tôi là một nhà vật lý, nhưng tôi không phải là kiểu nhà vật lý thực sự. Về sự ấm lên toàn cầu,

In regard to global warming, I'm just a layman.

tôi chỉ là một người không có chuyên môn. Và điều mà một người không chuyên nên làm là tin vào

And the rational thing for a layman to do

is to take seriously the prevailing scientific theory.

những thuyết khoa học hiện hành. Và theo như thuyết ấy,

And according to that theory, it's already too late to avoid a disaster,

đã quá muộn để tránh một thảm họa.

because, if it's true that our best option at the moment is to prevent CO2 emissions

Bởi vì nếu đúng là sự lựa chọn tốt nhất lúc này là ngăn chặn sự thải khí CO2

with something like the Kyoto Protocol,

bằng một thứ tương tự như Nghị định thư Kyoto, với sự trói buộc lên hoạt động kinh tế

with its constraints on economic activity and its enormous cost

và sự tốn kém khổng lồ hàng trăm triệu dollar,

of hundreds of billions of dollars, or whatever it is,

then that is already a disaster by any reasonable measure.

thì đó đã là một thảm họa trên bất kỳ thang đo nào.

And the actions that are advocated are not even purported to solve the problem,

Và các hành động được cổ vũ không hề có ý nghĩa trong việc giải quyết vấn đề,

merely to postpone it by a little.

mà chỉ kéo dài nó thêm chút ít. Vậy là đã quá muộn để tránh nó, và nó

So it's already too late to avoid it,

and it probably has been too late to avoid it

có thể cũng đã quá muộn để tránh từ trước cả khi ai đó nhận thấy nguy hiểm.

ever since before anyone realized the danger.

It was probably already too late in the 1970s,

Có thể đã quá muộn từ những năm 1970,

when the best available scientific theory was telling us

khi mà những lý thuyết khoa học tốt nhất thời bấy giờ cho thấy khi thải công nghiệp

that industrial emissions were about to precipitate a new ice age,

có thể gây ra một kỷ băng hà mới mà hàng tỉ người sẽ chết.

in which billions would die.

Now, the lesson of that seems clear to me,

Bài học đó khá rõ ràng đối với tôi

and I don't know why it isn't informing public debate.

và tôi không hiểu sao nó lại không gây ra tranh cãi công khai.

It is that we can't always know.

Đó là điều mà không phải lúc nào ta cũng hiểu được. Khi ta biết về một thảm họa đang tới gần,

When we know of an impending disaster

and how to solve it at a cost less than the cost of the disaster itself,

và cách giải quyết đỡ tốn kém hơn chính bản thân thảm họa đó,

then there's not going to be much argument, really.

thì không có gì phải tranh cãi.

But no precautions and no precautionary principle

Nhưng không cảnh báo nào, hay quy tắc cảnh báo nào,

can avoid problems that we do not yet foresee.

có thể tránh được những vấn đề mà ta chưa thấy được.

Vì thế chúng ta cần có tư thế sẵn sàng sửa chữa sai lầm chứ không chỉ trốn tránh nó.

Hence, we need a stance of problem-fixing,

not just problem-avoidance.

And it's true that an ounce of prevention equals a pound of cure,

Và đúng là phòng bệnh hơn chữa bệnh,

but that's only if we know what to prevent.

nhưng đó là khi ta biết phải phòng tránh cái gì.

If you've been punched on the nose,

Nếu bạn đã bị đấm vào mũi thì y khoa không

then the science of medicine does not consist of

teaching you how to avoid punches.

bao gồm việc dạy bạn phải tránh những cú đấm như thế nào.

(Laughter)

If medical science stopped seeking cures and concentrated on prevention only,

Nếu y khoa ngừng việc tìm phương thức chữa bệnh mà chỉ tập trung vào phòng ngừa,

then it would achieve very little of either.

thì nó chẳng thế đạt được bước tiến nào trong cả 2 lĩnh vực.

The world is buzzing at the moment

Thế giới xôn xao với những kế hoạch để cắt giảm

with plans to force reductions in gas emissions at all costs.

lượng khí thải bằng mọi giá.

It ought to be buzzing with plans to reduce the temperature

Thế giới nên xôn xao với các kế hoạc để giảm nhiệt độ,

and with plans to live at the higher temperature --

và với các kế hoạch để sinh sống ở nhiệt độ cao hơn.

and not at all costs, but efficiently and cheaply.

Và không phải là với mọi giá mà phải hiệu quả và tiết kiệm. Và một số kế hoạch như vậy là khả thi,

And some such plans exist,

things like swarms of mirrors in space to deflect the sunlight away

như là dựng các hệ gương trong không gian để phản xạ ánh sáng mặt trời,

and encouraging aquatic organisms to eat more carbon dioxide.

hay thúc đẩy các hệ sinh thái đại dương tiêu hóa nhiều cacbon đioxit hơn.

At the moment, these things are fringe research;

Ngay lúc này, những nghiên cứu như vậy chỉ là nghiên cứu râu ria.

they're not central to the human effort to face this problem

Chúng không phải là trọng tâm trong nỗ lực của con người để đối mặt với vấn đề này.

or problems in general.

And with problems that we are not aware of yet,

Và với những vấn đề mà chúng ta chưa ngờ tới, khả năng để đưa ra đúng --

the ability to put right -- not the sheer good luck of avoiding indefinitely --

không chỉ phụ thuộc hoàn toàn vào may mắn để tránh điều không thể -- đó là niềm hy vọng duy nhất của chúng ta,

is our only hope, not just of solving problems,

không chỉ để giải quyết vấn đề, mà để sinh tồn.

but of survival.

So, take two stone tablets

Chọn 2 phiến đá và khắc lên chúng.

and carve on them.

On one of them, carve:

Tấm thứ nhất, khắc "Vấn đề có thể giải quyết được."

"Problems are soluble."

And on the other one, carve:

Và tấm khác khắc "Vấn đề không tránh khỏi."

"Problems are inevitable."

Thank you.

Cảm ơn. (Vỗ tay)

(Applause)