Paul Kemp-Robertson: Bitcoin. Sweat. Tide. Meet the future of branded currency.

Paul Kemp-Robertson: Sanalpara. Ter. Ace. Markalı paranın geleceği ile tanışın.

Çeviri: Enis Başol Gözden geçirme: Yağmur Yalçınkaya

So if I was to ask you

Size bir şişe Ace çamaşır suyu ile

what the connection between

ter arasında ne bağlantı olduğunu

a bottle of Tide detergent and sweat was,

soracak olsaydım

you'd probably think that's the easiest question

muhtemelen siz de bunun tüm hafta Edinburgh'da

that you're going to be asked in Edinburgh all week.

sorulan en basit soru olduğunu düşünürdünüz.

But if I was to say that they're both examples

Ama bu ikisinin aşırı-bağlı, veriye dayalı küresel ekonomide

of alternative or new forms of currency

alternatif veya bir çeşit yeni para birimi

in a hyperconnected, data-driven global economy,

olduğunu söylesem

you'd probably think I was a little bit bonkers.

muhtemelen bu adamın tahtası eksik diye düşünürdünüz.

But trust me, I work in advertising.

Ama bana güvenin, reklamcılık işinde çalışıyorum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And I am going to tell you the answer,

Ve size cevabı söyleyeceğim

but obviously after this short break.

ama tabii ki bu kısa aradan sonra.

So a more challenging question is one

Çok daha zor bir soru bana

that I was asked, actually, by one of our writers

yazarlarımızdan biri tarafından soruldu.

a couple of weeks ago, and I didn't know the answer:

Birkaç hafta öncesine kadar ben de cevabı bilmiyordum:

What's the world's best performing currency?

Dünyanın en çok kazandıran para birimi hangisidir?

Aslında cevap Sanalpara.

It's actually Bitcoin.

Now, for those of you who may not be familiar,

Şimdi, bilmeyenleriniz için,

Sanalpara şifreli, sanal ve yapay para birimidir.

Bitcoin is a crypto-currency, a virtual currency, synthetic currency.

It was founded in 2008 by this anonymous programmer

2008 yılında Satoshi Nakamoto takma adını kullanan

using a pseudonym Satoshi Nakamoto.

anonim bir programcı tarafından kuruldu.

No one knows who or what he is.

Kim veya ne olduğunu hiç kimse bilmiyor.

He's almost like the Banksy of the Internet.

Neredeyse internetin Banksy'si gibi biri.

And I'm probably not going to do it proper service here,

Ve muhtemelen burda Sanalpara'ya adamakıllı bir faydam dokunmayacak

but my interpretation of how it works is that

ama nasıl çalıştığıyla ilgili yorumum

Sanalparalar bu madencilik sürecinden geçerek çıkıyorlar.

Bitcoins are released through this process of mining.

So there's a network of computers that are challenged

Çok karmaşık bir matematik problemini çözmek için

to solve a very complex mathematical problem

meydan okunan bir bilgisayarlar ağı var

and the person that manages to solve it first gets the Bitcoins.

ve ilk çözebilen kişi Sanalparaları cebe indiriyor.

And the Bitcoins are released,

Böylece Sanalparalar çıkıyor,

they're put into a public ledger called the Blockchain,

Makaralızincir adındaki bir deftere kayıtları yapılıyor

and then they float, so they become a currency,

ve sonra dolaşıma sunuluyor, bu şekilde para oluyor

and completely decentralized, that's the sort of

ve tamamen bağımsız durumdalar, bu paraların

scary thing about this, which is why it's so popular.

korkulan yönü de bu, ama yine aynı sebepten tutuluyor da.

So it's not run by the authorities or the state.

Yani, yetkililer veya devlet tarafından işletilmiyor.

It's actually managed by the network.

Aslında ağ tarafından yönetiliyor.

And the reason that it's proved very successful

Çok başarılı olmasının sebebi de

is it's private, it's anonymous, it's fast, and it's cheap.

özel olması, anonim olması, hızlı olması ve ucuz olması.

And you do get to the point where there's some wild fluctuations with Bitcoin.

Tabii Sanalpara'nın değerinde aşırı dalgalanmalar bile görüyorsunuz.

So in one level it went from something like 13 dollars

Yani bir yerde 13 dolar gibi bir seviyeden

to 266, literally in the space of four months,

266 dolara kadar çıktı, hem de tam 4 ayda,

and then crashed and lost half of its value in six hours.

Sonra düştü ve altı saatte değerinin yarısını kaybetti.

Şu aralar ise yaklaşık olarak değeri

And it's currently around that kind of

110 dollar mark in value.

110 dolar civarında.

But what it does show is that it's sort of gaining ground,

Ama esasen bu aslında bize Sanalpara'nın yaygınlaştığını

it's gaining respectability.

saygınlık kazandığı gösteriyor.

You get services, like Reddit and Wordpress

Hizmet alabiliyorsunuz, mesela Reddit ve Wordpress

are actually accepting Bitcoin as a payment currency now.

şu anda Sanalparayı ödeme para birimi olarak kabul ediyor.

And that's showing you that people

Bu da size gösteriyor ki insanlar

are actually placing trust in technology,

aslında teknolojiye güveniyorlar

and it's started to trump and disrupt

ve Sanalpara geleneksel kurumlara baskın çıkmaya, sekte vurmaya

and interrogate traditional institutions

ve onları sorgulamaya başladı.

and how we think about currencies and money.

Hatta para birimleri ve para hakkındaki düşüncelerimizi bile sorgular hale geldi.

And that's not surprising, if you think about

Tabii çöküntüde olan AB'yi düşünürseniz

the basket case that is the E.U.

bu şaşırtıcı değil.

I think there was a Gallup survey out recently

Sanırım yakınlarda, Amerika'daki bankalara olan güvenin

that said something like, in America,

tarihteki en düşük seviyelerde yüzde 21 civarında

trust in banks is at an all-time low, it's something like 21 percent.

olduğunu gösteren bir kamuoyu araştırması yapıldı.

And you can see here some photographs from London

Burada Londra'dan bazı fotoğraflar görebilirsiniz

where Barclays sponsored the city bike scheme,

Barclays firması şehir bisikleti taslağına sponsor olmuş

and some activists have done some nice piece

ve bazı aktivistler burada birkaç güzel çete pazarlamacılığı

of guerrilla marketing here and doctored the slogans.

yapmışlar ve sloganlar üretmişler.

"Sub-prime pedaling." "Barclays takes you for a ride."

"Yüksek faizli bisiklet kullanımı.", "Barclays sizi bindirsin.".

These are the more polite ones I could share with you today.

Bunlar bugün sizinle paylaşabileceğim nispeten kibar olanlar

But you get the gist, so people have really started

Ama siz mesajı aldınız. Bu şekilde, insanlar gerçekten

kurumlara olan itimatlarını kaybetmeye başladılar.

to sort of lose faith in institutions.

There's a P.R. company called Edelman,

Edelman diye bir halkla ilişkiler şirketi var.

they do this very interesting survey every year

Her sene, tam olarak güven ve insanların ne düşündüğü ile alakalı

precisely around trust and what people are thinking.

ilginç bir araştırma yapıyorlar.

And this is a global survey, so these numbers are global.

Bu dünya çapında bir araştırma ve bu rakamlar dünya çapında.

And what's interesting is that you can see that

İlginç olan da şu: Hiyerarşinin yalpaladığını

ve artık heterarşinin (eşit düzen)

hierarchy is having a bit of a wobble,

and it's all about heterarchical now,

revaçta olduğunu görebiliyorsunuz.

so people trust people like themselves more

Bu yüzden, insanlar kendileri gibi insanlara

than they trust corporations and governments.

hükümetlere ve kurumlara güvendiklerinden daha fazla güveniyorlar.

And if you look at these figures for the more developed markets

Eğer İngiltere, Almanya, vb. gibi gelişmiş pazarlar için olan rakamlara bakarsanız

like U.K., Germany, and so on, they're actually much lower.

bu rakamların buralarda çok daha düşük olduğunu görürsünüz.

And I find that sort of scary.

Bu bana, ne bileyim, korkutucu geliyor.

People are actually trusting businesspeople

İnsanlar aslında işadamlarına

hükümetlere ve liderlere güvendiklerinden daha fazla güveniyorlar.

more than they're trusting governments and leaders.

So what's starting to happen, if you think about money,

Olay şu: parayı düşündüğünüzde

if you sort of boil money down to an essence,

bir şekilde özüne indirgediğinizde

it is literally just an expression of value, an agreed value.

para aslında sadece bir değer ifadesidir, kabul edilmiş bir değer.

So what's happening now, in the digital age,

Şimdi, dijital çağda ise

değer kavramını çok farklı şekillerde ölçebiliyoruz

is that we can quantify value in lots of different ways

and do it more easily,

hatta daha kolay bir şekilde

and sometimes the way that we quantify those values,

ve bazen bu değerleri ölçme şeklimiz

it makes it much easier

geçerli, yeni para birimi türleri oluşturmayı

to create new forms and valid forms of currency.

çok daha kolaylaştırıyor.

In that context, you can see that networks like Bitcoin

Bu bağlamda, Sanalpara gibi ağların bir anda

suddenly start to make a bit more sense.

biraz daha mantıklı gelmeye başladığını görebilirsiniz.

So if you think we're starting to question

Paranın ne demek olduğunu, para ile

and disrupt and interrogate what money means,

ilişkimizin ne olduğunu ve parayı neyin tanımladığını

what our relationship with it is, what defines money,

sorgulamaya veya çarpıtmaya başladığımızı düşünüyorsanız

then the ultimate extension of that is,

bir sonraki adım da şu olacaktır:

is there a reason for the government to be in charge

Hâlâ paranın başında hükümetin olmasını gerektiren

of money anymore?

bir sebep kaldı mı?

So obviously I'm looking at this through a marketing prism,

Görüldüğü gibi olaya pazarlama açısından bakıyorum

marka açısından yani

so from a brand perspective,

brands literally stand or fall on their reputations.

markalar gerçekten de ünleri ile yükselir veya batarlar.

And if you think about it, reputation has now become a currency.

Düşündüğünüzde ün artık bir para birimi oldu.

You know, reputations are built on trust,

Bilirsiniz, ün dediğimiz şey güven, tutarlılık ve

consistency, transparency.

şeffaflık üzerine kuruludur.

So if you've actually decided that you trust a brand,

Bir markaya güvenmeye karar verdiğinizde

you want a relationship, you want to engage with the brand,

ilişki kurmak ve yakınlaşmak istediğiniz zaman bile

you're already kind of participating in lots of new forms

zaten birçok yeni birimi çeşitlerini bir nevi

of currency.

kullanıyorsunuz.

So you think about loyalty.

Şimdi bağlılık mevzusu gelecek aklınıza.

Loyalty essentially is a micro-economy.

Esasen bağlılık mikro-iktisattır.

You think about rewards schemes, air miles.

Ödül planlarını, uçuş millerini düşüneceksiniz.

The Economist said a few years ago that

Birkaç sene önce Economist dergisi dedi ki

there are actually more unredeemed air miles in the world

şu anda dünya üzerinde, tedavüldeki dolar banknotlarından

than there are dollar bills in circulation.

daha fazla kullanılmamış uçuş mili var.

You know, when you are standing in line in Starbucks,

Yani, Starbucks'da sırada beklerken

30 percent of transactions in Starbucks on any one day

herhangi bir günde Starbucks'daki alışverişlerin yüzde 30'u

are actually being made with Starbucks Star points.

Starbucks Yıldız Puanı ile yapılıyor.

So that's a sort of Starbucks currency

Bu da bir çeşit kendi ekosistemi içinde

staying within its ecosystem.

Starbucks para birimi.

And what I find interesting is that Amazon

İlginç bulduğum şeylerden biri de Amazon yakınlarda

has recently launched Amazon coins.

Amazon para diye bir şey çıkardı.

So admittedly it's a currency at the moment that's purely for the Kindle.

Hiç kuşkusuz bu, şu anda sadece Kindle için olan bir para birimi.

So you can buy apps and make purchases within those apps,

Bununla uygulama satın alabiliyor ve bu uygulamaların içinde de başka şeyler satın alabiliyorsunuz,

but you think about Amazon,

Ama Amazon'u düşünüyorsunuz

you look at the trust barometer that I showed you

gösterdiğim güven barometresine bakıyorsunuz.

where people are starting to trust businesses,

Bu barometreye göre insanlar işletmelere güvenmeye başlıyorlar.

especially businesses that they believe in and trust

Özellikle de inandıkları ve hükümetlerden daha fazla

güvendikleri işletmelere.

more than governments.

So suddenly, you start thinking,

Birden düşünmeye başlıyorsunuz

well Amazon potentially could push this.

peki Amazon'nun bunu ilerletme potansiyeli var.

It could become a natural extension,

Bu Amazon'un doğal bir eki olabilir

that as well as buying stuff --

öyle bir ek ki bir şeyler satın almanın yanı sıra

Kindle'ın dışında kitap, müzik, gerçek ürünler, uygulamalar

take it out of the Kindle -- you could buy books, music,

real-life products, appliances and goods and so on.

eşyalar vb. satın alabilirsiniz.

And suddenly you're getting Amazon, as a brand,

Bir bakmışsınız Amazon marka olarak

is going head to head with the Federal Reserve

Merkez Bankasıyla paranızı nasıl harcamak istediğiniz konusunda

in terms of how you want to spend your money,

paranın ne olduğu konusunda, ve parayı neyin oluşturduğu konusunda

what money is, what constitutes money.

kafa kafaya gider olmuş.

And I'll get you back to Tide, the detergent now,

Şimdi Ace'ye geri dönelim, hani bu çamaşır suyu

as I promised.

söz verdik ya.

This is a fantastic article I came across in New York Magazine,

Bu, New York Dergisi'nde gördüğüm müthiş bir makale.

where it was saying that drug users across America

Diyor ki makalede Amerika'nın her yerinde uyuşturucu kullanıcıları

are actually purchasing drugs

uyuşturucuyu bir şişe Ace çamaşır suyu

with bottles of Tide detergent.

vererek satın alıyorlar.

So they're going into convenience stores,

Yani bakkala gidiyorlar

stealing Tide,

Ace çalıyorlar.

and a $20 bottle of Tide

20 dolarlık bir şişe Ace.

is equal to 10 dollars of crack cocaine or weed.

10 dolarlık kokain veya ota tekabül ediyor.

And what they're saying, so some criminologists

Ve dediklerine göre, yani bazı suç uzmanları

have looked at this and they're saying, well, okay,

meseleyi incelemişler ve diyorlar ki tamam, peki

Ace ürününe iyi rağbet var.

Tide as a product sells at a premium.

It's 50 percent above the category average.

Kategori ortalamasının yüzde 50 üzerinde.

It's infused with a very complex cocktail of chemicals,

Bileşeninde çok karmaşık kimyasalların karışımı var.

so it smells very luxurious and very distinctive,

Bu yüzden çok farklı ve lüks bir kokusu var

and, being a Procter and Gamble brand,

ve Procter and Gamble şirketinin bir ürünü olarak

it's been supported by a lot of mass media advertising.

kitle iletişim araçlarıyla çok fazla reklamı yapılıyor.

So what they're saying is that drug users are consumers too,

Dedikleri de şu: Uyuşturucu kullanıcıları da tüketici.

so they have this in their neural pathways.

Onların beynine de bu işlemiş.

When they spot Tide, there's a shortcut.

Ace gördü mü, onlara göre bu bir kestirme yol.

They say, that is trust. I trust that. That's quality.

Dediklerine göre bu güven işte. Buna güvenirim. İşte bu kalite.

So it becomes this unit of currency,

Alo böylece para birimi oluyor işte.

which the New York Magazine described

New York Dergisi'nde anlatılan enteresan vefa suçu dalgası

as a very oddly loyal crime wave, brand-loyal crime wave,

veya markaya sadık suç dalgası da denebilir.

and criminals are actually calling Tide "liquid gold."

Ve suçlular da Ace'ye "sıvı altın" diyor.

Now, what I thought was funny was the reaction

Esas komik olduğunu düşündüğüm de P&G şirketi sözcüsünden

gelen tepki.

from the P&G spokesperson.

They said, obviously tried to dissociate themselves from drugs,

Dediler ki, tabi kendilerinin de uyuşturucu ile alakalarının olmadığını anlatmaya çalışarak,

"Bu benim aklıma bir şeyi getiriyor

but said, "It reminds me of one thing

and that's the value of the brand has stayed consistent." (Laughter)

ve o da markanın değerinin ne derece tutarlı kaldığı." (Kahkaha)

Which backs up my point and shows he didn't even

Bu da benim anlatmaya çalıştığım şeyi destekliyor ve

break a sweat when he said that.

bunu derken ter bile dökmediğini gösteriyor.

So that brings me back to the connection with sweat.

Böylece terle olan bağlantıya geri dönmüş oluyorum.

In Mexico, Nike has run a campaign recently

Geçenlerde Nike, Meksika'da bir kampanya başlattı

called, literally, Bid Your Sweat.

hem de adı, Terine Paha Biç.

So you think about,

Bir düşünün

these Nike shoes have got sensors in them,

Nike ayakkabıların içinde sensörler var

or you're using a Nike FuelBand

ya da Nike Yakıt Bileziği kullanıyorsunuz.

Bunlar hareketlerinizi, enerjinizi ve kalori tüketiminizi

that basically tracks your movement, your energy,

your calorie consumption.

takip ediyor.

And what's happening here, this is where you've actually

Buradaki olay şu: Bu aslında Nike topluluğuna katılmayı seçtiğiniz

elected to join that Nike community. You've bought into it.

adım oluyor. Hem de satın alarak.

They're not advertising loud messages at you,

Size bağırarak reklam yapmıyorlar.

and that's where advertising has started to shift now

Artık reklam olayı böyle bir hal aldı.

is into things like services, tools and applications.

Hizmet, araç-gereç ve uygulama gibi şeyler üzerinden yürüyor.

So Nike is literally acting as a well-being partner,

Yani Nike aslında iyilik ortağı, sağlık ve zindelik ortağı ve

a health and fitness partner and service provider.

hizmet sağlayıcı olarak görev yapıyor.

So what happens with this is they're saying, "Right,

Dedikleri şey şu: "Evet

you have a data dashboard. We know how far you've run,

bir gösterge paneliniz var. Ne kadar koştuğunuzu

how far you've moved, what your calorie intake, all that sort of stuff.

ne kadar hareket ettiğinizi, aldığınız kaloriyi buna benzer tüm bilgilerinizi biliyoruz.

What you can do is, the more you run, the more points you get,

Olay şu: ne kadar koşarsanız, o kadar puan kazanıyorsunuz

and we have an auction where you can buy Nike stuff

ve Nike ürünlerini alabileceğiniz bir müzayedemiz var

but only by proving that you've actually used the product to do stuff."

ama sadece ürünlerimizi sporda kullandığınızı kanıtlayarak alışveriş yapabiliyorsunuz."

And you can't come into this. This is purely

Tabii siz buna katılamıyorsunuz. Bu sadece

for the community that are sweating

Nike ürünlerini kullanarak terleyen

using Nike products. You can't buy stuff with pesos.

topluluk için. Parayı basıp alamıyorsunuz.

This is literally a closed environment, a closed auction space.

Bu gerçekten kapalı bir çevre, kapalı bir müzayede alanı.

In Africa, you know, airtime has become

Biliyorsunuz Afrika'da kontör harbi harbi

literally a currency in its own right.

kendi başına para birimi oldu.

People are used to, because mobile is king,

İnsanlar alışmış, çünkü cep telefonu kral

they're very, very used to transferring money,

hem de ödemeyi cep telefonuyla yapıp

making payments via mobile.

para transfer etmeye o kadar alışmışlar ki!

And one of my favorite examples from a brand perspective

Marka açısından en sevdiğim örneklerden biri de

going on is Vodafone, where, in Egypt,

Vodafone. Mısır'da birçok insan

lots of people make purchases in markets

pazardan ve küçük bağımsız dükkanlardan

and very small independent stores.

ufak tefek bir şeyler alır.

Loose change, small change is a real problem,

Ufak para, bozuk para ciddi bir sorun.

and what tends to happen is you buy a bunch of stuff,

Normalde olan, siz bir şeyler alırsınız

atıyorum, bi 10 kuruş, 25 kuruş

you're due, say,

alacağınız kalır.

10 cents, 20 cents in change.

The shopkeepers tend to give you things like an onion

Dükkan sahibi de size soğan, aspirin ya da ciklet

or an aspirin, or a piece of gum,

gibi şeyler vermeye çalışır...

because they don't have small change.

çünkü bozuğu yoktur.

So when Vodafone came in and saw this problem,

Vodafone gelip bu sorunu, müşterilerin sıkıntısını

this consumer pain point, they created

gördüğünde, Fakka diye

some small change which they call Fakka,

bozuk para ayarında bir şey buldu.

which literally sits and is given

Bu şey rafta durur ve dükkan sahibi tarafından

by the shopkeepers to people,

müşteriye verilir.

and it's credit that goes straight onto their mobile phone.

Bu tam olarak kontördür. Doğrudan müşterinin cebine gider.

So this currency becomes credit, which again,

Yani bu para birimi kontör olur ki yine

is really, really interesting.

gerçekten ama gerçekten ilginç.

And we did a survey that backs up the fact that,

Bir anket yaptık ve buna göre

you know, 45 percent of people

bu mühim istatistiğe göre...

in this very crucial demographic in the U.S.

ABD'deki insanların yüzde 45'i

were saying that they're comfortable using

bağımsız veya markalı bir para birimi kullanmada

an independent or branded currency.

bir sorun görmediklerini söylüyorlar.

So that's getting really interesting here,

İş burda daha da ilginçleşiyor

hem de devam eden ilginç bir dinamik var.

a really interesting dynamic going on.

And you think, corporations

Sizce de şirketler

should start taking their assets and thinking of them

servetlerini ele alıp farklı bir şekilde düşünerek

in a different way and trading them.

ticaret yapmaya başlamasınlar mı!

And you think, is it much of a leap?

Sizce de bu büyük bir sıçrama olmaz mı?

It seems farfetched, but when you think about it,

Zorlama gibi gözükebilir, ama bir düşündüğünüzde

in America in 1860,

1860 Amerika'sında

there were 1,600 corporations issuing banknotes.

kâğıt para basan tam 1600 kurum vardı.

There were 8,000 kinds of notes in America.

O zaman Amerika'da 8000 çeşit kâğıt para vardı.

And the only thing that stopped that,

Bunu bitiren tek şey de

the government controlled four percent of the supply,

tabii kağıt para arzının yüzde dördü hükümet kontrolü altındaydı

and the only thing that stopped it

ve buna son veren tek şey de

patlak veren İç Savaş'tı.

was the Civil War breaking out,

and the government suddenly wanted to take control of the money.

Sonra hükümet birden paranın kontrolünü eline almak istedi.

So government, money, war, nothing changes there, then.

Bakalım: hükümet, para, savaş. Öyleyse hiç bir şey değişmemiş.

So what I'm going to ask is, basically,

Esasen sormak istediğim:

is history repeating itself?

Tarih tekerrürden mi ibaret?

Is technology making paper money feel outmoded?

Teknoloji kâğıt parayı demode hale mi getirdi?

Are we decoupling money from the government?

Parayı hükümetten geri mi alıyoruz?

You know, you think about, brands are starting to fill the gaps.

Biliyorsunuz, markalar boşlukları doldurmaya başlıyorlar.

Corporations are filling gaps that governments can't afford to fill.

Şirketler hükümetlerin dolduramadıkları boşlukları dolduruyorlar.

So I think, you know, will we be standing on stage

Peki, sizce bir dahaki sene

buying a coffee -- organic, fair trade coffee -- next year

organik, parayla satılan, normal kahveyi

using TED florins or TED shillings?

TED lira ve TED kuruşları kullanarak mı satın alacağız?

Thank you very much.

Çok teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you. (Applause)

Teşekkürler. (Alkışlar)