Chris Downey: Design with the blind in mind

Chris Downey: Görme engellileri düşünerek dizayn etmek

Çeviri: Firat S. Gözden geçirme: E. Barış Öndeş

So, stepping down out of the bus,

Otobüsten indikten sonra,

I headed back to the corner

Braille alfabesi eğitimine gitmek için

to head west en route to a braille training session.

köşeden geri döndüm ve batıya yöneldim.

It was the winter of 2009,

2009 kışıydı

and I had been blind for about a year.

ve ben yaklaşık bir senedir görme engelliydim.

Things were going pretty well.

Her şey oldukça iyi gidiyordu.

Safely reaching the other side,

Diğer tarafa sağ salim vardıktan sonra,

I turned to the left,

sola döndüm

pushed the auto-button for the audible pedestrian signal,

sesli yaya sinyali tuşuna bastım,

and waited my turn.

ve sıramı bekledim.

As it went off, I took off

Sinyal çalıştığında yürüdüm

and safely got to the other side.

ve güvenli bir şekilde diğer tarafa vardım.

Stepping onto the sidewalk,

Kaldırıma adım attığımda,

I then heard the sound of a steel chair

önümdeki beton kaldırımda

slide across the concrete sidewalk in front of me.

bir sandalyenin sesini duydum.

I know there's a cafe on the corner,

Köşede bir kafe ve

and they have chairs out in front,

önünde sandalyeler olduğunu biliyordum,

so I just adjusted to the left

bu yüzden yola daha yakın olmak için

to get closer to the street.

sola doğru kaydım.

As I did, so slid the chair.

Ben sola kaydığımda, sandalye de aynı şeyi yaptı.

I just figured I'd made a mistake,

Bir hata yaptığımı fark ettim,

and went back to the right,

ve tekrar sağa doğru gittim

and so slid the chair in perfect synchronicity.

ve sandalye de aynı şekilde, mükemmel bir uyumla, sağa doğru kaydı.

Now I was getting a little anxious.

O zaman biraz endişelenmeye başladım.

I went back to the left,

Tekrar sola doğru gittim

and so slid the chair,

ve sandalye de yürüyüş yolumu kapatarak

blocking my path of travel.

sola kaydı.

Now, I was officially freaking out.

Artık resmen tepem atıyordu.

So I yelled,

Bağırdım,

"Who the hell's out there? What's going on?"

"Kim var orada? Ne oluyor?"

Just then, over my shout,

Tam o anda, bağırışımın üzerine

I heard something else, a familiar rattle.

başka bir şey duydum, tanıdık bir tıkırtı.

It sounded familiar,

Ses tanıdık geldi

and I quickly considered another possibility,

ve çabucak başka bir olasılığı dikkate aldım

and I reached out with my left hand,

ve sol elimi uzattım,

as my fingers brushed against something fuzzy,

parmaklarım tüylü bir şeye sürtündü

and I came across an ear,

ve bir kulakla karşılaştım

the ear of a dog, perhaps a golden retriever.

bir köpek kulağıyla, muhtemelen bir golden retriever.

Its leash had been tied to the chair

Sahibi kahve almak için içeri girdiğinden,

as her master went in for coffee,

kayışı bir sandalyeye bağlıydı.

and she was just persistent in her efforts

Israrla çabalaması beni selamlamak içindi

to greet me, perhaps get a scratch behind the ear.

ya da belki kulağını kaşıtmak için.

Who knows, maybe she was volunteering for service.

Kim bilir, belki de görme engelli biri için çalışmaya gönüllü oluyordu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But that little story is really about

Fakat bu küçük hikaye aslında;

the fears and misconceptions that come along

görünüşte, çevreye ve etrafınızdaki insanlara

with the idea of moving through the city

kayıtsız kalarak,

without sight,

görme yetiniz olmadan

seemingly oblivious to the environment

şehirde dolaşma fikrinin getirdiği

and the people around you.

korkular ve yanlış anlamalar hakkında.

So let me step back and set the stage a little bit.

Bir adım geri gidelim ve size arkaplanı biraz daha anlatayım.

On St. Patrick's Day of 2008,

2008'in St. Patrick Günü'nde

I reported to the hospital for surgery

ameliyat olmak için hastanaye yattım,

to remove a brain tumor.

beyin tümörü ameliyatı.

The surgery was successful.

Ameliyat başarılıydı.

Two days later, my sight started to fail.

İki gün sonra, görüş kaybı yaşamaya başladım.

On the third day, it was gone.

Üçüncü günde tamamen kayboldu

Immediately, I was struck by an incredible sense

Herkeste olabileceği gibi, anında,

of fear, of confusion, of vulnerability,

korku, şaşkınlık ve çaresizlik

like anybody would.

hissettim.

But as I had time to stop and think,

Fakat düşünmeye fırsat bulduğumda,

I actually started to realize

şükretmem gereken

I had a lot to be grateful for.

birçok şeyin olduğunu fark etmeye başladım.

In particular, I thought about my dad,

Özellikle babam hakkında düşündüm,

who had passed away from complications

beyin ameliyatı sonrası oluşan sorunlardan dolayı

from brain surgery.

vefat etmişti.

He was 36. I was seven at the time.

Babam 36, ben ise 7 yaşındaydım.

So although I had every reason

Beni bekleyen şeylerden korkmak için

to be fearful of what was ahead,

her türlü sebebim olsa da

and had no clue quite what was going to happen,

ve ne olacağı hakkında hiçbir fikrim olmasa da,

I was alive.

hala hayattaydım.

My son still had his dad.

Oğlumun hala bir babası vardı.

And besides, it's not like I was the first person

Üstelik, görme yetisini kaybeden

ever to lose their sight.

ilk insan ben değildim.

I knew there had to be all sorts of systems

Görme yetim olmadan da dolu dolu, anlamlı ve aktif

and techniques and training to have

bir hayat yaşamamı sağlayacak

to live a full and meaningful, active life

teknikler, eğitimler ve sistemler

without sight.

olduğunu biliyordum.

So by the time I was discharged from the hospital

Birkaç gün sonra, hastaneden taburcu olduğumda,

a few days later, I left with a mission,

artık bir görevim vardı:

a mission to get out and get the best training

mümkün olan en iyi eğitimi olabildiğince

as quickly as I could and get on to rebuilding my life.

çabuk alıp, hayatımı yeniden kurmaya başlamak.

Within six months, I had returned to work.

6 ay içinde işe geri döndüm.

My training had started.

Eğitimim başlamıştı.

I even started riding a tandem bike

Hatta eski bisiklet arkadaşlarımla beraber,

with my old cycling buddies,

iki kişilik bir bisiklet bile sürmeye başlamıştım.

and was commuting to work on my own,

Ayrıca, yürüyerek ve otobüse binerek

walking through town and taking the bus.

işime kendim gidip geliyordum.

It was a lot of hard work.

Gerçekten zordu.

But what I didn't anticipate

Fakat, bu hızlı geçiş sürecinde

through that rapid transition

tahmin edemediğim şey,

was the incredible experience of the juxtaposition

bu kadar kısa bir süre içerisinde,

of my sighted experience up against my unsighted experience

aynı yerleri ve aynı insanları

of the same places and the same people

gözlerim görürken ve görmezken deneyimlemem

within such a short period of time.

inanılmaz bir tercrübeydi.

From that came a lot of insights,

Bundan birçok sezgi veya gözlem oluştu.

or outsights, as I called them,

Ben deyimimle,

things that I learned since losing my sight.

görüşümü kaybettiğimden beri öğrendiğim şeyler.

These outsights ranged from the trival

Bu gözlemler,

to the profound,

önemsizden önemliye,

from the mundane to the humorous.

sıradandan eğlenceliye kadar sıralanabilir.

As an architect, that stark juxtaposition

Bu kadar kısa bir zamanda

of my sighted and unsighted experience

aynı yerleri ve aynı şehirleri

of the same places and the same cities

gözlerim görürken ve görmezken

within such a short period of time

deneyimlemem

has given me all sorts of wonderful outsights

bir mimar olarak, benim şehir ile alakalı

of the city itself.

harika gözlemler edinmemi sağladı.

Paramount amongst those

Bunlar içerisindeki fevkaladelik

was the realization that, actually,

aslında şehirlerin körler için

cities are fantastic places for the blind.

harika yerler olduğuydu.

And then I was also surprised

Ve sonra, şehrin

by the city's propensity for kindness and care

umursamazlığa veya daha kötüsüne karşılık

as opposed to indifference or worse.

ilgi ve şefkate olan eğilimi karşında şaşırdım.

And then I started to realize that

Sonra fark etmeye başladım ki

it seemed like the blind seemed to have

görünüşe göre görme engelli olmanın

a positive influence on the city itself.

şehrin üzerinde daha olumlu bir etkisi varmış.

That was a little curious to me.

Bu benim için biraz şaşırtıcıydı.

Let me step back and take a look

Bir adım geri atalım ve

at why the city is so good for the blind.

şehrin görme engelliler için neden bu kadar iyi olduğuna bakalım.

Inherent with the training for recovery from sight loss

Görme kaybına alışma eğitiminde öğretilen,

is learning to rely on all your non-visual senses,

görme dışındaki hislerinize güvenmenizdir,

things that you would otherwise maybe ignore.

başka zamanlarda ihmal edeceğiniz şeylere.

It's like a whole new world of sensory information

Kendinizi yeni bir duyusal bilgi dünyasının

opens up to you.

içinde bulmak gibi.

I was really struck by the symphony

Şehirde ve çevremde duyabildiğim,

of subtle sounds all around me in the city

nasıl hareket etmeniz ve nereye gitmeniz gerektiğini

that you can hear and work with

anlayabildiğiniz bu seslerin

to understand where you are,

senfonisi beni

how you need to move, and where you need to go.

gerçekten de etkilemişti.

Similarly, just through the grip of the cane,

Ek olarak, sadece beyaz bastonu tutarak

you can feel contrasting textures in the floor below,

zemindeki farklı dokuları hissedebiliyorsunuz

and over time you build a pattern of where you are

ve zamanla nerede olduğunuzun ve nereye gittiğinizin

and where you're headed.

şablonunu oluşturuyorsunuz.

Similarly, just the sun warming one side of your face

Benzer bir şekilde, güneşin yüzünüzün bir tarafını ısıtması

or the wind at your neck

veya boynunuzda hissettiğiniz rüzgar;

gives you clues about your alignment

konumunuz, sokaktaki ilerlemeniz,

and your progression through a block

zaman ve mekandaki hareketiniz

and your movement through time and space.

ile ilgili size ipucu veriyor.

But also, the sense of smell.

Ayrıca, koku hissi.

Some districts and cities have their own smell,

Bazı bölgeler ve şehirlerin kendine has bir kokusu var,

as do places and things around you,

aynı şekilde yerlerin ve etrafınızdaki şeylerin de.

and if you're lucky, you can even follow your nose

Ve eğer şanslıysanız, burnunuzu takip ederek

to that new bakery that you've been looking for.

aradığınız yeni fırını bulabilirsiniz.

All this really surprised me,

Bunların hepsi beni gerçekten çok şaşırttı;

because I started to realize that

çünkü fark etmeye başladım ki,

my unsighted experienced

görmüyorkenki deneyimim

was so far more multi-sensory

görürkenki deneyimlerimden

than my sighted experience ever was.

çok daha fazla duyumsaldı.

What struck me also was how much the city

Beni etkileyen başka bir konu ise

was changing around me.

çevremdeki şehrin ne kadar çok değiştiğiydi.

When you're sighted,

Görme duyunuz varken,

everybody kind of sticks to themselves,

herkes kendi ile ilgileniyor gibi,

you mind your own business.

herkes kendi işine bakıyor.

Lose your sight, though,

Görme yetinizi kaybettiğinizde ise,

and it's a whole other story.

tamamen başka bir durum.

And I don't know who's watching who,

Kimin kime baktığını bilmiyorum,

but I have a suspicion that a lot of people are watching me.

ama herkesin bana baktığına dair şüphelerim var.

And I'm not paranoid, but everywhere I go,

Paranoyak değilim ama gittiğim her yerde,

I'm getting all sorts of advice:

her türlü tavsiyeyi duyuyorum:

Go here, move there, watch out for this.

Buraya gel, hareket et, dikkat et.

A lot of the information is good.

Çoğu tavsiye güzel.

Some of it's helpful. A lot of it's kind of reversed.

Bazı tavsiyeler yardımcı. Çoğu ise tersine dönmüş.

You've got to figure out what they actually meant.

Gerçekten ne söylediklerini anlamaya çalışmak gerekiyor.

Some of it's kind of wrong and not helpful.

Bazıları ise yanlış ve hiç yardımcı olmuyor.

But it's all good in the grand scheme of things.

Tabii ki bu kadar iyi şeyin içinde bunlar önemsiz.

But one time I was in Oakland

Fakat bir keresinde

walking along Broadway, and came to a corner.

Oakland, Broadway'de yürürken, bir köşeye geldim.

I was waiting for an audible pedestrian signal,

Sesli yaya geçiş sinyalini bekliyordum,

and as it went off, I was just about to step out into the street,

sinyal çalmaya başladığında adımımı yola atmak üzereyken

when all of a sudden, my right hand

aniden adamın biri

was just gripped by this guy,

sağ elimi yakaladı

and he yanked my arm and pulled me out into the crosswalk

ve kolumu çekiştirerek, beni yaya geçidine sürükledi

and was dragging me out across the street,

ve yolun karşısına geçirdi,

speaking to me in Mandarin.

bunlar olurken benimle Çince konuşuyordu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

It's like, there was no escape from this man's death grip,

Bu adamın sıkı sıkıya tutmasından kaçmak mümkün değildi,

but he got me safely there.

ama yine de beni karşıya sağ salim geçirdi.

What could I do?

Ne yapabilirdim ki?

But believe me, there are more polite ways

Ama inanın ki, yardım etmenin

to offer assistance.

çok daha nazik yolları var.

We don't know you're there,

Sizin orada olduğunuzu bilmiyoruz,

so it's kind of nice to say "Hello" first.

bu yüzden önce "Merhaba" demek iyi olur.

"Would you like some help?"

"Yardım etmemi ister misiniz?"

But while in Oakland, I've really been struck by

Fakat Oakland'dayken, görme yetimi kaybettiğimden beri,

how much the city of Oakland changed

şehrin ne kadar çok değiştiğini görmek

as I lost my sight.

etkileyiciydi.

I liked it sighted. It was fine.

Görüyorken severdim Oakland'ı, iyiydi.

It's a perfectly great city.

Harika bir şehirdi.

But once I lost my sight

Fakat görme yetimi kaybedince,

and was walking along Broadway,

Broadway'de yürürken,

I was blessed every block of the way.

her sokakta dua ettiler benim için.

"Bless you, man."

"Tanrı yardımcın olsun adamım"

"Go for it, brother."

"Yılmak yok, dostum"

"God bless you."

"Tanrı seni korusun"

I didn't get that sighted.

Bunları görüyorken duymuyordum.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And even without sight, I don't get that in San Francisco.

Bunları San Francisco'da görmüyorken bile duymuyorum.

And I know it bothers some of my blind friends,

Biliyorum ki bu sadece beni değil,

it's not just me.

diğer görmeyen arkadaşlarımı da rahatsız ediyor.

Often it's thought that

Genellikle, bunun acımadan

that's an emotion that comes up out of pity.

gelen bir duygu olduğu düşünülür.

I tend to think that it comes out of our shared humanity,

Ben ise bunun paylaşılan insaniyetten,

out of our togetherness, and I think it's pretty cool.

birliktelikten geldiğini düşünüyorum ve bence bu iyi bir şey.

In fact, if I'm feeling down,

Aslında, mutsuz olduğum zamanlarda

I just go to Broadway in downtown Oakland,

Oakland'da Broadway'e gidiyorum.

I go for a walk, and I feel better like that,

Yürüyüş yapıyorum ve anında

in no time at all.

çok iyi hissediyorum.

But also that it illustrates how

Ayrıca, bu olay fiziksel engelli ve görme engelli olmanın

disability and blindness

şu yada bu biçimde nasıl etnik, sosyal,

sort of cuts across ethnic, social,

ırksal ve ekonomik ön yargıları ortadan

racial, economic lines.

kaldırdığını gösteriyor.

Disability is an equal-opportunity provider.

Engelli olmak bir fırsat eşitliği sağlayıcısıdır.

Everybody's welcome.

İsteyen herkes katılabilir.

In fact, I've heard it said in the disability community

Aslında, engelliler tarafından,

that there are really only two types of people:

gerçekte iki insan tipi olduğunun söylendiğini duydum:

There are those with disabilities,

Engelli olanlar

and there are those that haven't quite found theirs yet.

ve sahip olduğu engeli henüz keşfedememiş olanlar.

It's a different way of thinking about it,

Farklı bir düşünme şekli,

but I think it's kind of beautiful,

fakat bence çok güzel.

because it is certainly far more inclusive

Çünkü "siz-biz" veya

than the us-versus-them

"engelli-engelsiz"e kıyasla,

or the abled-versus-the-disabled,

kesinlikle çok daha fazla birliktelik sağlıyor

and it's a lot more honest and respectful

ve hayatın kırılganlığına

of the fragility of life.

çok daha dürüst ve saygılı.

So my final takeaway for you is

Bu konudan sizler için çıkartacağım son ders,

that not only is the city good for the blind,

sadece şehrin görme engelliler için iyi olması değil,

but the city needs us.

şehrin bizlere ihtiyacı olmasıdır.

And I'm so sure of that that

Bugün sizlere şunu teklif etmek istiyorum,

I want to propose to you today

yeni ve harika şehirler tasarlanırken

that the blind be taken as the prototypical city dwellers

şehirli profili için görme engelliler

when imagining new and wonderful cities,

baz alınmalıdır ve

and not the people that are thought about

her şey şekillendikten sonra düşünülen

after the mold has already been cast.

insanlar olmamalıdırlar.

It's too late then.

O zaman her şey için çok geç oluyor.

So if you design a city with the blind in mind,

Eğer bir şehri, görme engellileri düşünerek tasarlarsanız,

you'll have a rich, walkable network of sidewalks

sokak seviyesinde,

with a dense array of options and choices

zengin ve çeşitli seçenekleriyle

all available at the street level.

yürünebilir bir kaldırım ağı olan bir şehriniz olur.

If you design a city with the blind in mind,

Eğer bir şehri, görme engellileri düşünerek tasarlarsanız;

sidewalks will be predictable and will be generous.

kaldırımlar tahmin edilebilir ve bol olur.

The space between buildings will be well-balanced

Binalar arasında, insanların ve arabaların kapladığı

between people and cars.

boşluklar daha dengeli olur.

In fact, cars, who needs them?

Aslında arabalara kimin ihtiyacı var ki?

If you're blind, you don't drive. (Laughter)

Eğer görme engelliyseniz araba kullanmazsınız. (Gülüşmeler)

They don't like it when you drive. (Laughter)

Kullandığınız zaman arabalar sizi sevmezler. (Gülüşmeler)

If you design a city with the blind in mind,

Eğer bir şehri, görme engellileri düşünerek tasarlarsanız;

you design a city with a robust,

sağlam, ulaşılabilir, şehrin her noktasını ve

accessible, well-connected mass transit system

çevresindeki bölgelerin tümünü bağlayan

that connects all parts of the city

iyi bir toplu taşıma sistemi olan

and the region all around.

bir şehir tasarlarsınız.

If you design a city with the blind in mind,

Eğer bir şehri, görme engellileri düşünerek tasarlarsanız;

there'll be jobs, lots of jobs.

iş imkanı yaratırsınız, hem de bir sürü.

Blind people want to work too.

Görme engelli insanlar da çalışmak istiyorlar.

They want to earn a living.

Hayatlarını kazanmak istiyorlar.

So, in designing a city for the blind,

Umarım fark etmeye başlamışsınızdır;

I hope you start to realize

görme engelliler için şehir tasarladığınızda

that it actually would be a more inclusive,

çok daha fazla birliktelik sağlayan, çok daha adaletli,

a more equitable, a more just city for all.

herkes için olan bir şehir sağlamış olursunuz

And based on my prior sighted experience,

İster görme engelli, ister fiziksel engelli

it sounds like a pretty cool city,

ya da henüz engelinizi keşfetmemiş olun,

whether you're blind, whether you have a disability,

görürken edindiğim tecrübeye dayanarak bunun

or you haven't quite found yours yet.

fevkalade bir şehir olduğunu söyleyebilirim,

So thank you.

Teşekkürler

(Applause)

(Alkışlar)