Chris Downey: Design with the blind in mind

Chris Downey: Thiết kế trong tâm thế của người mù.

Translator: Tra Nguyen Reviewer: Trang Tran-Do

So, stepping down out of the bus,

Vậy là, bước xuống khỏi xe buýt,

I headed back to the corner

tôi hướng tới góc đường

to head west en route to a braille training session.

hướng về đường hướng đông tới một buổi huấn luyện chữ nổi.

It was the winter of 2009,

Đó là mùa đông năm 2009,

and I had been blind for about a year.

tôi đã bị mù khoảng 1 năm.

Things were going pretty well.

Mọi thứ đang diễn biến khá tốt.

Safely reaching the other side,

Cẩn thận rà soát hướng bên kia,

I turned to the left,

tôi rẽ về bên trái,

pushed the auto-button for the audible pedestrian signal,

ấn nút tự động tín hiệu âm thanh cho người đi bộ,

and waited my turn.

và chờ đến lượt của mình.

As it went off, I took off

Khi tiếng chuông reo lên, tôi cất bước

and safely got to the other side.

và cẩn thận tiến về phía kia.

Stepping onto the sidewalk,

Bước chân trên vỉa hè,

I then heard the sound of a steel chair

tôi bỗng nghe thấy tiếng của một cái ghế sắt

slide across the concrete sidewalk in front of me.

bị kéo dọc trên mặt đường bê tông ngay phía trước tôi.

I know there's a cafe on the corner,

Tôi biết có một quán cà phê trong góc,

and they have chairs out in front,

và họ bày rất nhiều ghế trước quán,

so I just adjusted to the left

vì thế tôi chuyển hướng sang trái

to get closer to the street.

để tiến gần hơn đến lòng đường.

As I did, so slid the chair.

Khilàm thế, tôi sượt qua cái ghế.

I just figured I'd made a mistake,

Tôi chợt nhận ra mình đã phạm sai lầm,

and went back to the right,

và tôi đi lùi lại về phía bên phải,

and so slid the chair in perfect synchronicity.

và sượt qua cái ghế một cách hoàn hảo.

Now I was getting a little anxious.

Giờ thì tôi cảm thấy một chút lo lắng.

I went back to the left,

Tôi đi lùi về phía bên trái,

and so slid the chair,

và lại sượt qua cái ghế,

blocking my path of travel.

đang chắn đường mình.

Now, I was officially freaking out.

Bây giờ, tôi đã thực sự hoảng hốt.

So I yelled,

Và thế là tôi hét lên,

"Who the hell's out there? What's going on?"

" Ai ở đó vậy? Chuyện gì đang xảy ra vậy?"

Just then, over my shout,

Ngay sau tiếng hét của mình,

I heard something else, a familiar rattle.

tôi nghe thấy cái gì đó giống tiếng lục lạc quen thuộc.

It sounded familiar,

Âm thanh nghe thật thân quen,

and I quickly considered another possibility,

và tôi mơ hồ nhận ra một thứ gì đó khác,

and I reached out with my left hand,

và tôi tìm kiếm bằng tay trái,

as my fingers brushed against something fuzzy,

bàn tay tôi chạm phải cái gì đó xù xì,

and I came across an ear,

và tôi tình cờ sờ thấy một cái tai,

the ear of a dog, perhaps a golden retriever.

cái tai của một con chó, có thể là một chú chó vàng.

Its leash had been tied to the chair

Dây xích của nó bị buộc vào ghế

as her master went in for coffee,

vì chủ của cô chó đã đi vào (quán) cà phê,

and she was just persistent in her efforts

và cô chó chỉ là

to greet me, perhaps get a scratch behind the ear.

đang cố gắng chào đón tôi, có lẽ là để tôi gãi tai cho nó,

Who knows, maybe she was volunteering for service.

Ai biết được, có thể cô chó tình nguyện hỗ trợ.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But that little story is really about

Nhưng câu chuyện nhỏ này thực sự

the fears and misconceptions that come along

là về những nỗi sợ và sự nhận thức sai lầm đi kèm

with the idea of moving through the city

với ý tưởng băng qua thành phố

without sight,

mà không nhìn thấy đường,

seemingly oblivious to the environment

dường như là hiển nhiên với môi trường

and the people around you.

và những người xung quanh bạn.

So let me step back and set the stage a little bit.

Vậy nên, hãy để tôi lùi lại và thiết lập bối cảnh một chút.

On St. Patrick's Day of 2008,

Vào ngày thánh Patrick năm 2008,

I reported to the hospital for surgery

Tôi đã đến bệnh viện làm phẫu thuật

to remove a brain tumor.

để cắt bỏ khối u não.

The surgery was successful.

Ca phẫu thuật thành công.

Two days later, my sight started to fail.

Hai ngày sau đó, thị lực của tôi bắt đầu yếu đi.

On the third day, it was gone.

Đến ngày thứ ba, nó đã mất hẳn.

Immediately, I was struck by an incredible sense

Ngay lập tức, tôi bị sốc bởi một cảm giác sợ hãi lạ thường

of fear, of confusion, of vulnerability,

nỗi hoang mang, sự tổn thương

like anybody would.

như bao người khác.

But as I had time to stop and think,

Nhưng vì tôi có thời gian để dừng lại và suy nghĩ,

I actually started to realize

tôi thực sự bắt đầu nhận ra

I had a lot to be grateful for.

tôi biết ơn rất nhiều vì điều này.

In particular, I thought about my dad,

Đặc biệt, tôi đã nghĩ về bố tôi,

who had passed away from complications

ông qua đời vì những biến chứng

from brain surgery.

do việc phẫu thuật não.

He was 36. I was seven at the time.

Lúc đó, ông đã 36 tuổi, và tôi được 7 tuổi.

So although I had every reason

Vì vậy mặc dù tôi có lý do

to be fearful of what was ahead,

để sợ hãi trước những gì mình phải đối mặt,

and had no clue quite what was going to happen,

và không có ý tưởng rõ ràng nào về những gì sắp xảy ra,

I was alive.

tôi vẫn còn sống.

My son still had his dad.

Con trai của tôi vẫn còn cha.

And besides, it's not like I was the first person

Và ngoài ra, tôi không phải là người đầu tiên

ever to lose their sight.

bị mất thị lực.

I knew there had to be all sorts of systems

Tôi biết chắc chắn phải có những hệ thống

and techniques and training to have

và các kĩ thuật và huấn luyện

to live a full and meaningful, active life

để sống một cuộc sống đầy đủ, năng động và ý nghĩa

without sight.

mà không có thị lực.

So by the time I was discharged from the hospital

Vì vậy, khi được bệnh viện cho về

a few days later, I left with a mission,

vài ngày sau đó, tôi ra về với một sứ mệnh,

a mission to get out and get the best training

một sứ mệnh để thoát khỏi việc mù loà và có được sự luyện tập tốt nhất

as quickly as I could and get on to rebuilding my life.

càng nhanh càng tốt và để bắt tay làm lại cuộc đời mình.

Within six months, I had returned to work.

Trong vòng sáu tháng, tôi đã trở lại làm việc.

My training had started.

Việc luyện tập của tôi bắt đầu.

I even started riding a tandem bike

Tôi bắt đầu với việc đạp xe đạp đôi

with my old cycling buddies,

với những ông bạn cũ của mình,

and was commuting to work on my own,

và tự mình đi đến chỗ làm,

walking through town and taking the bus.

đi bộ qua thị trấn và bắt xe buýt.

It was a lot of hard work.

Có rất nhiều khó khăn.

But what I didn't anticipate

Nhưng những gì tôi không thể lường trước

through that rapid transition

với sự chuyển tiếp nhanh chóng đó,

was the incredible experience of the juxtaposition

là những trải nghiệm đáng kinh ngạc của việc cân đong

of my sighted experience up against my unsighted experience

giữa trải nghiêm sáng mắt với trải nghiệm khiếm thị của mình

of the same places and the same people

tại cùng một địa điểm với cùng những con người đó

within such a short period of time.

chỉ trong môt thời gian ngắn.

From that came a lot of insights,

Từ đó, nảy sinh rất nhiều những (điều) bên trong (nội tâm - ND)

or outsights, as I called them,

hay (nhận thức về) bên ngoài, như tôi vẫn thường gọi,

things that I learned since losing my sight.

những thứ mà tôi học được kể từ khi mất thị giác.

These outsights ranged from the trival

Những gì bên ngoài từ những điều vụn vặt

to the profound,

đến những điều sâu sắc,

from the mundane to the humorous.

từ trần tục tới khôi hài.

As an architect, that stark juxtaposition

Là một kiến trúc sư, việc trùng khớp

of my sighted and unsighted experience

giữa trải nghiệm sáng mắt và mù loà

of the same places and the same cities

tại cùng địa điểm, cùng thành phố

within such a short period of time

trong vòng một thời gian ngắn như vậy

has given me all sorts of wonderful outsights

đã cho tôi những nhận thức tuyệt vời về những điều bên ngoài

of the city itself.

của chính thành phố.

Paramount amongst those

Tối quan trọng trong số đó

was the realization that, actually,

là sự nhận thức rằng, thực ra

cities are fantastic places for the blind.

thành phố là địa điểm tuyệt vời cho người mù.

And then I was also surprised

Và rồi tôi cũng thực sự ngạc nhiên

by the city's propensity for kindness and care

bởi sự tốt bụng và quan tâm của thành phố

as opposed to indifference or worse.

trái ngược với thờ ơ hoặc tồi tệ hơn thế.

And then I started to realize that

Và tôi bắt đầu nhận ra rằng

it seemed like the blind seemed to have

dường như người mù có vẻ như có

a positive influence on the city itself.

một sự ảnh hưởng tích cực tới bản thân thành phố.

That was a little curious to me.

Có một chút tò mò đối với tôi.

Let me step back and take a look

Hãy để tôi lùi lại và xem qua

at why the city is so good for the blind.

tại sao thành phố lại tốt cho người mù.

Inherent with the training for recovery from sight loss

Sự luyện tập vốn có để phục hồi việc mất đi thị lực

is learning to rely on all your non-visual senses,

là học cách tin cậy vào những giác quan không dựa vào hình ảnh,

things that you would otherwise maybe ignore.

những điều mà bình thường bạn có thể vô tình bỏ qua.

It's like a whole new world of sensory information

Giống như cả một thế giới mới về thông tin cảm quan

opens up to you.

mở ra cho bạn.

I was really struck by the symphony

Tôi đã thực sự bị ấn tượng bởi sự hoà âm

of subtle sounds all around me in the city

của những âm thanh tinh tế xung quanh mình trong thành phố

that you can hear and work with

mà bạn có thể nghe và nghiên cứu

to understand where you are,

để biết được mình đang ở đâu,

how you need to move, and where you need to go.

cần di chuyển như thế nào bạn và cần đi đến nơi nào.

Similarly, just through the grip of the cane,

Tương tự như vậy, bằng việc nắm chặt cây gậy,

you can feel contrasting textures in the floor below,

bạn có thể cảm nhận kết cấu tương phản ở các tầng dưới,

and over time you build a pattern of where you are

và qua thời gian, bạn xây dựng được khuôn mẫu nơi ở

and where you're headed.

và nơi bạn muốn tới.

Similarly, just the sun warming one side of your face

Tương tự, chỉ cần mặt trời chiếu một phần khuôn mặt

or the wind at your neck

hoặc gió lùa qua cổ

gives you clues about your alignment

cũng gợi ý cho bạn

and your progression through a block

và toạ độ và hướng đi của bạn qua các dãy nhà

and your movement through time and space.

và chuyển động của bạn qua thời gian và không gian.

But also, the sense of smell.

Không chỉ thế, cả khứu giác nữa.

Some districts and cities have their own smell,

Một số quận và thành phố có mùi riêng của nó,

as do places and things around you,

cũng giống như những nơi và những thứ xung quanh bạn,

and if you're lucky, you can even follow your nose

và nếu may mắn, bạn có thể đi theo mũi mình

to that new bakery that you've been looking for.

để tới một tiếm bánh mới mà bạn đang tìm kiếm.

All this really surprised me,

Tất cả những điều đó thực sự làm tôi ngạc nhiên,

because I started to realize that

vì tôi bắt đầu nhận ra rằng

my unsighted experienced

trải nghiệm khiếm thị của mình

was so far more multi-sensory

còn đa-giác-quan hơn rất nhiều

than my sighted experience ever was.

so với trải nghiêm sáng mắt trước kia.

What struck me also was how much the city

Những gì xảy ra với tôi cũng là thành phố

was changing around me.

đang thay đổi thế nào xung quanh tôi.

When you're sighted,

Khi bạn sáng mắt,

everybody kind of sticks to themselves,

mọi người như dính vào bản thân,

you mind your own business.

bạn chỉ để ý đến công việc kinh doanh.

Lose your sight, though,

Mất thị lực, dù sao,

and it's a whole other story.

đó là cả một câu chuyện khác.

And I don't know who's watching who,

Và tôi không biết ai đang dõi theo ai,

but I have a suspicion that a lot of people are watching me.

nhưng tôi nghi ngờ rằng rất nhiều người đang nhìn tôi.

And I'm not paranoid, but everywhere I go,

Và tôi không phải kẻ hoang tưởng, nhưng đi bất cứ đâu,

I'm getting all sorts of advice:

Tôi cũng nhận được mọi kiểu lời khuyên:

Go here, move there, watch out for this.

Đến đây, lại đó, cẩn thận cái này.

A lot of the information is good.

Rất nhiều thông tin tốt.

Some of it's helpful. A lot of it's kind of reversed.

Một số hữu ích. Rất nhiều cái lại trái ngược.

You've got to figure out what they actually meant.

bạn có thể tưởng tượng ra những gì chúng ám chỉ.

Some of it's kind of wrong and not helpful.

Một số lại sai và không thực sự hữu ích.

But it's all good in the grand scheme of things.

Nhưng tất cả đều tốt đẹp trong cái kế hoạch khổng lồ này.

But one time I was in Oakland

Nhưng một lần tôi ở Oakland

walking along Broadway, and came to a corner.

đi bộ dọc đường Broadway, và đi tới một góc đường.

I was waiting for an audible pedestrian signal,

Tôi chờ tín hiệu âm thanh cho người đi bộ,

and as it went off, I was just about to step out into the street,

và khi nó reo lên, tôi băng qua phố,

when all of a sudden, my right hand

đột ngột, tay phải của tôi

was just gripped by this guy,

bỗng bị nắm lấy bởi một người đàn ông,

and he yanked my arm and pulled me out into the crosswalk

ông ấy kéo cánh tay tôi, đẩy tôi vào lề đường

and was dragging me out across the street,

và kéo băng tôi qua con phố,

speaking to me in Mandarin.

trong khi nói chuyện với tôi bằng tiếng phổ thông.

(Laughter)

(cười lớn)

It's like, there was no escape from this man's death grip,

Nó giống như, không có cách nào thoát khỏi cái níu chặt của ông ta

but he got me safely there.

nhưng ông ấy đã đưa tôi đến nơi an toàn.

What could I do?

Tôi có thể làm được gì?

But believe me, there are more polite ways

Nhưng tin tôi đi, có rất nhiều cách lịch sự hơn

to offer assistance.

để yêu cầu sự giúp đỡ.

We don't know you're there,

Chúng tôi không biết rằng bạn ở đó,

so it's kind of nice to say "Hello" first.

nên thật tốt khi là người nói "Xin chào" đầu tiên.

"Would you like some help?"

"Bạn có cần sự trợ giúp không?"

But while in Oakland, I've really been struck by

Trong khi ở Oakland, tôi bị sốc bởi

how much the city of Oakland changed

sự thay đổi quá nhiều của thành phố Oakland

as I lost my sight.

khi mất đi thị giác.

I liked it sighted. It was fine.

Tôi thích được nhìn thấy nó.

It's a perfectly great city.

Đó là một thành phố tuyệt vời.

But once I lost my sight

Nhưng khi mất đi thị giác

and was walking along Broadway,

và đi dọc trên đường Broadway,

I was blessed every block of the way.

tôi được chúc phúc trên từng con phố trên đường.

"Bless you, man."

"Phù hộ cho ông".

"Go for it, brother."

"Tiến lên, anh trai"

"God bless you."

" Chúa phù hộ cho bạn".

I didn't get that sighted.

Tôi vẫn không lấy lại được thị giác.

(Laughter)

(Cười lớn)

And even without sight, I don't get that in San Francisco.

Và ngay cả khi không có thị lực, tôi cũng không gặp (tình huống) đó ở San Francisco.

And I know it bothers some of my blind friends,

Và tôi biết điều đó làm phiền một số người bạn khiếm thị của tôi,

it's not just me.

không chỉ riêng tôi.

Often it's thought that

Thường thì người ta nghĩ

that's an emotion that comes up out of pity.

đó là cảm xúc đến từ sự thương cảm.

I tend to think that it comes out of our shared humanity,

Tôi có xu hướng nghĩ rằng nó đến từ tính chia sẻ nhân văn

out of our togetherness, and I think it's pretty cool.

từ sự gắn bó của chúng ta, và tôi nghĩ rằng nó thì khá là tuyệt.

In fact, if I'm feeling down,

Thực tế, nếu tôi cảm thấy xuống tinh thần,

I just go to Broadway in downtown Oakland,

tôi chỉ cần tới Broadway ở trung tâm Oakland,

I go for a walk, and I feel better like that,

đi dạo và cảm thấy tốt hơn khi làm thế,

in no time at all.

rất nhanh chóng.

But also that it illustrates how

Không chỉ vậy, nó còn minh hoạ cho việc

disability and blindness

bằng cách nào người khuyết tật và người mù

sort of cuts across ethnic, social,

là một phần thiếu sót của các đường biểu đồ

racial, economic lines.

dân tộc, xã hội, chủng tộc và kinh tế.

Disability is an equal-opportunity provider.

Người khuyết tật là người phục vụ bình đẳng.

Everybody's welcome.

Tất cả mọi người đều được chào đón.

In fact, I've heard it said in the disability community

Trên thực tế thì, tôi nghe nói rằng cộng đồng người khuyết tật

that there are really only two types of people:

thực sự chỉ có hai loại người:

There are those with disabilities,

đó là những người bị khuyết tật,

and there are those that haven't quite found theirs yet.

và những người chưa tìm thấy bản thân mình.

It's a different way of thinking about it,

Đó là một cách khác để suy nghĩ về việc đó,

but I think it's kind of beautiful,

nhưng tôi nghĩ nó khá là đẹp,

because it is certainly far more inclusive

vì nó chắc chắn bao quát hơn

than the us-versus-them

là những tư tưởng thù nghịch giữa ta và họ

or the abled-versus-the-disabled,

hay giữa người bình thường và những người có khiếm khuyết,

and it's a lot more honest and respectful

và nó thì thành thật và đáng trân trọng hơn

of the fragility of life.

trước sự mong manh trong cuộc sống.

So my final takeaway for you is

Vì vậy, điều cuối cùng mà tôi mang đến cho các bạn là

that not only is the city good for the blind,

thành phố không chỉ tốt cho những người mù,

but the city needs us.

mà thành phố còn cần chúng tôi.

And I'm so sure of that that

Và tôi chắc chắn rằng

I want to propose to you today

điều mà tôi đề nghị với các bạn ngày hôm nay

that the blind be taken as the prototypical city dwellers

rằng cần phải lấy người mù làm kiểu mẫu cho cư dân thành phố

when imagining new and wonderful cities,

để phác thảo những thành phố mới và tuyệt vời,

and not the people that are thought about

và chứ không phải nghĩ về họ

after the mold has already been cast.

sau khi khuôn mẫu thành phố đã được đúc kết.

It's too late then.

Như vậy là quá muộn.

So if you design a city with the blind in mind,

Vậy nếu bạn thiết kế thành phố với tâm tưởng của một người mù,

you'll have a rich, walkable network of sidewalks

bạn sẽ giàu có, có mạng lưới đường đi bộ

with a dense array of options and choices

với những dãy sự lựa chọn rõ rệt

all available at the street level.

hiện diện ở các dạng phố.

If you design a city with the blind in mind,

Nếu bạn thiết kế thành phố theo ý nghĩ của một người mù,

sidewalks will be predictable and will be generous.

phần đường đi bộ sẽ dễ đoán và thoải mái.

The space between buildings will be well-balanced

Khoảng cách giữa những toà nhà sẽ được cân bằng tốt

between people and cars.

giữa người và xe hơi.

In fact, cars, who needs them?

Thực tế, ai cần xe hơi cơ chứ?

If you're blind, you don't drive. (Laughter)

Nếu bạn mù, bạn không lái xe (Cười)

They don't like it when you drive. (Laughter)

Người ta không thích bạn lái xe. (cười)

If you design a city with the blind in mind,

Nếu bạn thiết kế thành phố với tâm tưởng của người mù,

you design a city with a robust,

bạn thiết kế một thành phố

accessible, well-connected mass transit system

với một hệ thống vận tải thiết thực và dễ kết nối

that connects all parts of the city

liên kết tất cả những phần của thành phố

and the region all around.

và những khu vực lân cận.

If you design a city with the blind in mind,

Nếu bạn thiết kế thành phố với tâm tưởng của người mù,

there'll be jobs, lots of jobs.

sẽ có nhiều và rất nhiều việc làm.

Blind people want to work too.

Người mù cũng muốn làm việc.

They want to earn a living.

Họ cũng muốn kiếm sống.

So, in designing a city for the blind,

Vì vậy, với ý tưởng thiết kế một thành phố cho người mù,

I hope you start to realize

tôi hi vọng rằng các bạn sẽ bắt đầu nhận ra rằng

that it actually would be a more inclusive,

nó thực sự sẽ bao quát hơn,

a more equitable, a more just city for all.

công bằng hơn, hơn là một thành phố dành cho tất cả.

And based on my prior sighted experience,

Và dựa vào trải nghiệm sáng mắt trước đây,

it sounds like a pretty cool city,

nó có vẻ sẽ là một thành phố rất tuyệt,

whether you're blind, whether you have a disability,

nếu bạn là người mù, người khuyết tật,

or you haven't quite found yours yet.

hay bạn chưa tìm thấy bản thân mình.

So thank you.

Vì vậy, cám ơn các bạn.

(Applause)

Vỗ tay.