Mark Plotkin: What the people of the Amazon know that you don’t

Çeviri: berat güven Gözden geçirme: Ramazan Şen

Ben bir etnobotanistim.

Now, I'm an ethnobotanist.

That's a scientist who works in the rainforest

İnsanların yerel bitkileri nasıl kullandığını

belgelemek için yağmur ormanlarında çalışan bir bilim insanıyım.

to document how people use local plants.

I've been doing this for a long time,

Bu işi uzun süredir yapmaktayım

and I want to tell you,

ve söylemek isterim ki,

these people know these forests and these medicinal treasures

buralardaki insanlar ormanları ve içerisindeki tıbbi mucizeleri

better than we do and better than we ever will.

bizden daha iyi, hatta bizim asla bilemeyeceğimiz kadar iyi biliyorlar.

But also, these cultures,

Ancak şu da var ki, bu kültürler,

these indigenous cultures,

bu yerli kültürler,

are disappearing much faster than the forests themselves.

ormanlardan bile daha hızlı yok olmaktalar.

Amazon yağmur ormanlarındaki en görkemli ve en tehlike

And the greatest and most endangered species

in the Amazon Rainforest

altındaki tür

is not the jaguar,

jaguar değil,

it's not the harpy eagle,

harpy kartalı da değil,

it's the isolated and uncontacted tribes.

bunlar medeniyetten uzak ve iletişime geçilmemiş kabileler.

Dört yıl önce, tırmanış yaparken ayağımı sakatladım

Now four years ago, I injured my foot in a climbing accident

and I went to the doctor.

ve doktora gittim.

Sıcak pres yaptı,

She gave me heat,

she gave me cold, aspirin,

soğuk pres yaptı, aspirin verdi,

narcotic painkillers, anti-inflammatories,

narkotik ağrı kesiciler, iltihap sökücüler,

cortisone shots.

kortizon iğneleri verdi.

It didn't work.

İşe yaramadı.

Several months later,

Birkaç ay sonra,

I was in the northeast Amazon,

kuzeydoğu Amazon'daydım,

walked into a village,

bir köye girmiştim

and the shaman said, "You're limping."

ve köyün şamanı, "topallıyorsun" dedi.

Bunu hayatım boyunca hiç unutmayacağım.

And I'll never forget this as long as I live.

He looked me in the face and he said,

Yüzüme baktı ve

"Take off your shoe and give me your machete."

"ayakkabını çıkar ve palayı bana ver." dedi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

He walked over to a palm tree

Sonra bir palmiyeye doğru yürüdü,

and carved off a fern,

eğrelti otunu kesti,

ateşe attı,

threw it in the fire,

applied it to my foot,

ayağıma uyguladı,

sonra kaptaki suya biraz attı

threw it in a pot of water,

and had me drink the tea.

ve çayını bana içirdi.

Ağrı yedi ay boyunca yok oldu.

The pain disappeared for seven months.

When it came back, I went to see the shaman again.

Tekrar başladığında, yeniden şamanı görmeye gittim.

He gave me the same treatment,

Aynı tedaviyi tekrar uyguladı

ve üç yıldır ağrım yok.

and I've been cured for three years now.

Who would you rather be treated by?

Siz kime tedavi olmak isterdiniz?

(Alkışlar)

(Applause)

Now, make no mistake — Western medicine

Sakın yanlış anlaşılmasın - Batı tıbbı

is the most successful system of healing ever devised,

bu zamana kadar tasarlanmış en başarılı sağlık sistemi,

but there's plenty of holes in it.

ancak birçok eksiği de var.

Where's the cure for breast cancer?

Meme kanserinin tedavisi nerede?

Where's the cure for schizophrenia?

Şizofreni tedavisi nerede?

Where's the cure for acid reflux?

Reflü tedavisine ne oldu?

Where's the cure for insomnia?

Uykusuzluğun tedavisi peki?

The fact is that these people

Gerçek şu ki, bu insanlar

can sometimes, sometimes, sometimes

bazen, bazen ve bazen bizim

cure things we cannot.

iyi edemediklerimizi iyileştiriyor.

Here you see a medicine man in the northeast Amazon

Burada kuzeydoğu Amazon'da bir şifacı görüyorsunuz

treating leishmaniasis,

şark çıbanı tedavi ediyor,

a really nasty protozoal disease

dünyada 12 milyon insanı etkileyen

that afflicts 12 million people around the world.

çok fena bir protozoal hastalıktır.

Western treatment are injections of antimony.

Batı tarzı tedavi, antimon iğneleri içermektedir.

They're painful, they're expensive,

Oldukça acı verici ve pahalıdırlar,

muhtemelen kalbinize de pek iyi gelmezler;

and they're probably not good for your heart;

çünkü ağır metaldir.

it's a heavy metal.

This man cures it with three plants from the Amazon Rainforest.

Bu adam ise Amazon yağmur ormanındaki üç adet bitki ile hastalığı tedavi ediyor.

This is the magic frog.

İşte bu sihirli kurbağa.

My colleague, the late great Loren McIntyre,

Meslektaşım, değerli Loren McIntyre,

discoverer of the source lake of the Amazon,

Amazon kaynak gölünün kâşifi,

Laguna McIntyre in the Peruvian Andes,

Peru And Dağları'ndaki McIntyre

30 sene önce Peru-Brezilya sınırında kaybolmuştu.

was lost on the Peru-Brazil border about 30 years ago.

Matsés denilen bir grup izole yaşayan yerli tarafından kurtarıldı.

He was rescued by a group of isolated Indians called the Matsés.

They beckoned for him to follow them into the forest, which he did.

Kendilerini ormanda takip etmesini söylediler, o da öyle yaptı.

There, they took out palm leaf baskets.

Sonra, palmiye yapraklarından yapılmış sepetler çıkardılar.

There, they took out these green monkey frogs —

İçinden büyük Yeşil Maymun Kurbağaları çıkardılar

these are big suckers, they're like this —

- bu namussuzlar şöyle bir şeyler -

and they began licking them.

ve onları yalamaya başladılar.

It turns out, they're highly hallucinogenic.

Şiddetli halüsinasyon yapıcı şeylermiş.

McIntyre wrote about this and it was read by the editor of High Times magazine.

McIntyre bunu yazdı ve High Times'ın editörü bunu okudu.

You see that ethnobotanists have friends in all sorts of strange cultures.

Gördüğünüz gibi ekobotanistlerin her tür garip kültürden arkadaşları var.

This guy decided he would go down to the Amazon and give it a whirl,

Bu adam şöyle bir Amazonlara gidip bunu denemeye karar verdi.

or give it a lick, and he did, and he wrote,

Kurbağayı yaladı, yaptı bunu ve şöyle yazdı:

"My blood pressure went through the roof,

"Tansiyonum tavanı delip geçti,

I lost full control of my bodily functions,

vücudumun bütün kontrolünü kaybettim,

bayılıp yere yığıldım,

I passed out in a heap,

I woke up in a hammock six hours later,

altı saat sonra bir hamakta uyandım

felt like God for two days."

ve iki gün boyunca kendimi tanrı gibi hissettim."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

An Italian chemist read this and said,

İtalyan bir kimyacı bunu okumuş ve

"I'm not really interested in the theological aspects of the green monkey frog.

"Yeşil maymun kurbağasının teolojik yönü fazla ilgimi çekmedi

What's this about the change in blood pressure?"

ama kan basıncıncındaki bu değişiklik de neydi?" demiş.

Bu İtalyan kimyacı

Now, this is an Italian chemist

who's working on a new treatment for high blood pressure

artık yeni bir tansiyon tedavisi üzerinde çalışıyor.

Tedavi bu kurbağanın derisindeki peptidlere dayanıyor.

based on peptides in the skin of the green monkey frog,

Diğer bilim adamları

and other scientists are looking

ilaca dirençli Stap aureus bakterisine tedavi arıyor.

at a cure for drug-resistant Staph aureus.

Bu izole Yerliler ve onların sihirli kurbağası bu tedavilerden

How ironic if these isolated Indians and their magic frog

prove to be one of the cures.

biri olursa, ne ironik bir şey olur.

Here's an ayahuasca shaman

Bu bir Ayahuasca şamanı,

Kuzeybatı Amazonlarda bir yage töreni sırasında.

in the northwest Amazon, in the middle of a yage ceremony.

I took him to Los Angeles to meet a foundation officer

Onu, Los Angeles'a, Monies kültürünü korumak için

looking for support for monies to protect their culture.

destek arayan bir vakıf yöneticisiyle tanıştırmaya götürdüm.

This fellow looked at the medicine man, and he said,

Adam, bizim büyücü doktora baktı ve

"Tıp Fakültesi'ne gitmedin değil mi?" diye sordu

"You didn't go to medical school, did you?"

The shaman said, "No, I did not."

Şaman "Hayır, gitmedim." dedi.

Adam "O zaman tedavi konusunda ne bilirsin ki?" dedi.

He said, "Well, then what can you know about healing?"

The shaman looked at him and he said,

Şaman adama bakıp şöyle dedi:

"You know what? If you have an infection, go to a doctor.

"Bak ne diyeceğim? Eğer enfeksiyon kaparsan doktora git

But many human afflictions are diseases of the heart, the mind and the spirit.

ama insanın rahatsızlıklarının çoğu kalp, akıl ve ruh rahatsızlığıdır.

Western medicine can't touch those. I cure them."

Batı tıbbı bunlara ulaşamaz. Onları ben tedavi ederim."

(Alkışlar)

(Applause)

But all is not rosy in learning from nature about new medicines.

Ancak doğada yeni ilaçlar bulmak her zaman güllük gülistanlık olmuyor.

Bu bir Brezilya engereği,

This is a viper from Brazil,

the venom of which was studied at the Universidade de São Paulo here.

bu yılanın zehri burada Sao Paulo Üniversitesi'nde incelendi

It was later developed into ACE inhibitors.

ve sonra bir ACE inhibitörü olarak geliştirildi.

Bu hipertansiyon için önde gelen bir tedavi.

This is a frontline treatment for hypertension.

Hypertension causes over 10 percent

Bugün gezegendeki ölümlerin

%10'dan fazlasına hipertansiyon neden oluyor.

of all deaths on the planet every day.

Bu 4 milyar dolarlık bir endüstri,

This is a $4 billion industry

based on venom from a Brazilian snake,

bir Brezilya yılanına dayanıyor

and the Brazilians did not get a nickel.

ve Brezilyalılar bundan tek kuruş bile kazanmıyorlar.

Bu kabul edilebilir bir iş yapma biçimi değil.

This is not an acceptable way of doing business.

Yağmur ormanları Yeryüzü'nde en fazla yaşam bulunan yer.

The rainforest has been called the greatest expression of life on Earth.

There's a saying in Suriname that I dearly love:

Çok sevdiğim bir Surinam sözü var:

"The rainforests hold answers to questions we have yet to ask."

"Yağmur ormanları henüz sormadığımız soruların cevabını bilir."

But as you all know, it's rapidly disappearing.

Ancak hepinizin bildiği gibi hızla yok oluyor.

Here in Brazil, in the Amazon,

Burada, Brezilya'da,

Amazon'da ve bütün dünyada.

around the world.

I took this picture from a small plane

Buranın kuzeyindeki Mato Grossa eyaletindeki

flying over the eastern border of the Xingu indigenous reserve

Xingu Yerlileri koruma bölgesinin doğu sınırında küçük bir uçakla

in the state of Mato Grosso to the northwest of here.

uçarak fotoğraflar çektim.

The top half of the picture,

Resmin üst kısmında, yerlilerin

yaşadığı yeri görüyorsunuz.

you see where the Indians live.

The line through the middle

Şu ortadan geçen hat

is the eastern border of the reserve.

bölgenin doğu sınırı.

Top half Indians, bottom half white guys.

Üst kısım Yerliler, alt kısım beyazlar.

Top half wonder drugs,

Üst kısımdakiler ilaçların peşinde,

bottom half just a bunch of skinny-ass cows.

alt kısımdakiler birkaç cılız ineğin.

Top half carbon sequestered in the forest where it belongs,

Üst kısım karbonu ait olduğu yerde, ormanda tutuyor,

bottom half carbon in the atmosphere

alt kısım karbonu atmosfere salıyor,

bu da iklim değişikliğini getiriyor.

where it's driving climate change.

In fact, the number two cause

Aslında atmosfere salınan karbonun

ikinci büyük nedeni

of carbon being released into the atmosphere

is forest destruction.

ormanların yok edilmesidir.

But in talking about destruction,

Yok etmek demişken,

it's important to keep in mind

şunu aklımızda tutalım.

Amazon en güçlü toprak parçasıdır.

that the Amazon is the mightiest landscape of all.

Güzellik ve hayranlığın topraklarıdır.

It's a place of beauty and wonder.

The biggest anteater in the world

Dünyanın en büyük karıncayiyeni

bu yağmur ormanında yaşar,

lives in the rain forest,

40 kilo ağırlığındadır.

tips the scale at 90 pounds.

The goliath bird-eating spider

Kuş yiyen golyat örümceği

is the world's largest spider.

dünyadaki en büyük örümcektir,

It's found in the Amazon as well.

o da Amazonlarda bulunur.

The harpy eagle wingspan is over seven feet.

Harpy kartalı, kanat açıklığı 2 metreden fazladır.

And the black cayman —

Ve siyah timsah -

these monsters can tip the scale at over half a ton.

bu canavar yarım ton gelebilir.

They're known to be man-eaters.

İnsan yiyen olarak bilinirler.

The anaconda, the largest snake,

Anakonda, en büyük yılan,

the capybara, the largest rodent.

Kapibara en büyük kemirgen.

A specimen from here in Brazil

Burada Brezilya'da bulunan bir örnek

tipped the scale at 201 pounds.

91 kilo geldi.

Let's visit where these creatures live,

Bu yaratıkları Kuzey Amazonlarda

yaşadıkları yerde, Akuyiro kabilesinin

the northeast Amazon,

home to the Akuriyo tribe.

vatanında ziyaret edelim.

Uncontacted peoples hold a mystical and iconic role

Bu temas edilmemiş insanların hayal dünyamızda mistik ve

ikonik bir rolleri var.

in our imagination.

These are the people who know nature best.

Doğayı en iyi bilenler bu insanlar.

These are the people who truly live

Doğayla gerçekten tam bir

in total harmony with nature.

uyum içinde yaşıyorlar.

By our standards, some would dismiss these people as primitive.

Bazıları bu insanları bizim standardımıza göre ilkel sayabilir.

"They don't know how to make fire,

"Ateş yakmasını bilmiyorlar

veya temas kurulana kadar bilmiyorlardı."

or they didn't when they were first contacted."

But they know the forest far better than we do.

Ama ormanı bizden çok daha iyi biliyorlar.

The Akuriyos have 35 words for honey,

Akuriyoların bal için 35 kelimesi var

and other Indians look up to them

ve diğer Yerliler onlara bu zümrüt

as being the true masters of the emerald realm.

krallığın gerçek efendileri olarak saygı duyuyorlar.

Here you see the face of my friend Pohnay.

Bu benim arkadaşım Pohney.

Ben New Orleans'taki evimde

When I was a teenager rocking out

to the Rolling Stones in my hometown of New Orleans,

Rolling Stones dinleyen bir yeniyetme iken,

Pohnay was a forest nomad

Pohnay bir orman göçebesiydi,

roaming the jungles of the northeast Amazon

Kuzeydoğu Amazonlarda dolaşıyor ve

in a small band, looking for game,

küçük grubuyla av arıyor,

looking for medicinal plants,

tıbbi bitkiler arıyor,

looking for a wife,

diğer göçebe kabilelerde

kendine bir eş arıyordu.

in other small nomadic bands.

But it's people like these

Bunun gibi insanlar

that know things that we don't,

bizim bilmediğimiz şeyleri biliyor

and they have lots of lessons to teach us.

ve bize öğretecek çok şeyleri var.

However, if you go into most of the forests of the Amazon,

Ancak, Amazonların çoğu bölgesine gittiğinizde

artık yerlileri görmüyorsunuz.

there are no indigenous peoples.

Bulduğunuz şey işte bu:

This is what you find:

rock carvings which indigenous peoples,

Yerlilerin kayalara açtığı oyuklar.

Burada temas edilmeyen insanlar eskiden taş baltalarını bileyliyordu.

uncontacted peoples, used to sharpen the edge of the stone axe.

These cultures that once danced,

Bu kültürler bir zamanlar, dans ediyor,

made love, sang to the gods,

âşık oluyor, tanrıya şarkılar söylüyor

worshipped the forest,

ve ormana tapıyordu,

all that's left is an imprint in stone, as you see here.

şimdi tek kalan şey, gördüğünüz gibi taşlardaki izler.

Let's move to the western Amazon,

Haydi Batı Amazon'a doğru gidelim,

izole yaşayan insanların merkez üssüdür.

which is really the epicenter of isolated peoples.

Bu noktaların her biri, küçük,

Each of these dots represents

dokunulmamış bir kabileyi gösteriyor

a small, uncontacted tribe,

and the big reveal today is we believe there are 14 or 15 isolated groups

ve günümüzün büyük keşfi, sadece Kolombiya Amazonu'nda

in the Colombian Amazon alone.

14,15 izole grup olduğuna inanıyoruz.

Why are these people isolated?

Peki, bu insanlar neden izole yaşıyor?

Varlığımızın farkındalar, dışarıda bir dünya olduğunu biliyorlar.

They know we exist, they know there's an outside world.

This is a form of resistance.

Bu bir tür direnme,

They have chosen to remain isolated,

izole yaşamayı tercih ediyorlar

and I think it is their human right to remain so.

ve sanıyorum öyle kalmak onların insanlık hakkı.

Why are these the tribes that hide from man?

Bu kabileler neden insanlardan saklanıyor?

Here's why.

Nedeni şu:

Obviously, some of this was set off in 1492.

Öyle görünüyor ki kısmen 1942'de başladı

But at the turn of the last century

ama sebep, geçen yüzyılın başındaki

was the rubber trade.

kauçuk ticaretiydi.

Amazonlardan gelen doğal

The demand for natural rubber,

which came from the Amazon,

kauçuğa olan talep,

set off the botanical equivalent of a gold rush.

altına hücumun botanikteki dengidir.

Rubber for bicycle tires,

Bisiklet lastiği için kauçuk,

rubber for automobile tires,

otomobil lastiği için kauçuk,

rubber for zeppelins.

zeplinler için kauçuk.

Kauçuğa ulaşmak için çılgın bir yarış vardı

It was a mad race to get that rubber,

ve soldaki adam, Julio Arana

and the man on the left, Julio Arana,

is one of the true thugs of the story.

bu hikâyedeki gerçek haydutlardan biridir.

His people, his company,

Onun adamları ve şirketi

and other companies like them

ve onlara benzeyen diğer şirketler

killed, massacred, tortured, butchered Indians

slaytın sağ tarafında gördüğünüz Wittonolar gibi yerlileri

like the Witotos you see on the right hand side of the slide.

öldürdü, katletti, işkence etti ve doğradı

Even today, when people come out of the forest,

Bugün bile bu insanlar ormandan çıktıklarında

hikâye mutlu sonla bitmiyor.

the story seldom has a happy ending.

These are Nukaks. They were contacted in the '80s.

Bunlar Nukaklar. 80'lerde onlarla temasa geçildi

Within a year, everybody over 40 was dead.

ve bir yıl içinde 40 yaşın üzerindeki herkes ölmüştü.

And remember, these are preliterate societies.

Unutmayın, bunlar yazıları olmayan toplumlar.

Onların kütüphanesi yaşlılar.

The elders are the libraries.

Every time a shaman dies,

Ne zaman bir şaman ölse,

it's as if a library has burned down.

bir kütüphane yanmış gibi olur.

Topraklarından zorla sürüldüler.

They have been forced off their lands.

The drug traffickers have taken over the Nukak lands,

Nukakların topraklarını uyuşturucu tacirleri ele geçirdi

and the Nukaks live as beggars

ve Nukaklar doğu Kolombiya'da,

in public parks in eastern Colombia.

parklarda dilenci olarak yaşıyorlar.

From the Nukak lands, I want to take you to the southwest,

Sizi Nukak topraklarından güneybatıya götüreyim,

to the most spectacular landscape in the world:

dünyadaki en göz alıcı manzaraya.

Chiribiquete National Park.

Chiribiquete Millî Parkı,

It was surrounded by three isolated tribes

etrafında üç izole kabile yaşıyor

and thanks to the Colombian government and Colombian colleagues,

ve Kolombiya Hükûmeti ve meslektaşlarımız sayesinde

it has now expanded.

alan genişletildi.

It's bigger than the state of Maryland.

Maryland Eyaleti'nden daha büyük,

It is a treasure trove of botanical diversity.

botanik çeşitlilik bakımından bir hazine.

Botanik anlamda keşfini 1943'de

It was first explored botanically in 1943

akıl hocam Richard Schultes yaptı,

by my mentor, Richard Schultes,

seen here atop the Bell Mountain,

Bell Dağı'nın tepesinde otururken görüyorsunuz.

the sacred mountains of the Karijonas.

Bu Kariyonaların kutsal dağıdır.

And let me show you what it looks like today.

Size dağın bugün nasıl olduğunu göstereyim.

Flying over Chiribiquete,

Chiribiquete'nin üzerinde uçarken

realize that these lost world mountains are still lost.

bu kayıp dünyanın dağlarının hâlâ kayıp olduğunu gördüm.

No scientist has been atop them.

Tepelerinde bilim adamları yok.

In fact, nobody has been atop the Bell Mountain

Aslında Bell Dağı'nın tepesine

since Schultes in '43.

1943'de Schults'dan sonra çıkan olmadı.

And we'll end up here with the Bell Mountain

Burada, resmin doğusundaki

just to the east of the picture.

Bell Dağı ile bitireceğiz.

Bugün nasıl olduğunu göstereyim.

Let me show you what it looks like today.

Not only is this a treasure trove of botanical diversity,

Burası sadece bir botanik çeşitlilik hazinesi değil,

not only is it home to three isolated tribes,

bu üç izole kabilenin vatanları değil,

but it's the greatest treasure trove

aynı zamanda Kolombiya devleti öncesi

of pre-Colombian art in the world:

sanat hazinesi de:

over 200,000 paintings.

200 binden fazla resim,

The Dutch scientist Thomas van der Hammen

Hollandalı bilim adamı Thomas van der Hammen

bunları Amazon'un Sistin Şapeli olarak tanımlıyor.

described this as the Sistine Chapel of the Amazon Rainforest.

But move from Chiribiquete down to the southeast,

Ancak Chiribiquete'den güneydoğuya inelim,

again in the Colombian Amazon.

yine Kolombiya Amazonu'ndayız.

Unutmayın, Kolombiya Amazonu New England eyaletinden büyüktür

Remember, the Colombian Amazon is bigger than New England.

The Amazon's a big forest,

Amazonlar büyük bir ormandır

and Brazil's got a big part of it,

ve çoğunluğu Brezilya'dadır

but not all of it.

ama hepsi o kadar değil.

Moving down to these two national parks,

Şu iki millî parka doğru gidersek,

Cahuinari and Puré

Cahuinari ve Puré,

in the Colombian Amazon —

Kolombiya Amazonu'nda

that's the Brazilian border to the right —

- sağdaki Brezilya sınırı -

it's home to several groups

burası izole ve temas edilmemiş

of isolated and uncontacted peoples.

birkaç grubun vatanıdır.

To the trained eye, you can look at the roofs

Dikkatli gözlerle şu uzun ortak evlerin,

of these malocas, these longhouses,

malocasların, çatılarına bakın

and see that there's cultural diversity.

ve kültürel çeşitliliği görün.

These are, in fact, different tribes.

Aslında bunlar farklı kabileler.

As isolated as these areas are,

Bu bölgeler böyle izole iken

let me show you how the outside world is crowding in.

size dışarıdaki dünyanın nasıl bir kalabalıkla geldiğini göstereyim.

Here we see trade and transport increased in Putumayo.

Burada, Putumayo'da, artan ulaşım ve ticareti görüyoruz.

With the diminishment of the Civil War in Colombia,

Kolombiya'daki iç savaşın hafiflemesinden sonra

the outside world is showing up.

dış dünya kendini gösteriyor.

To the north, we have illegal gold mining,

Kuzeyde yasadışı altın madenciliği,

aynı zamanda doğudan, Brezilya'dan.

also from the east, from Brazil.

There's increased hunting and fishing for commercial purposes.

Artan bir ticari avcılık ve balıkçılık.

We see illegal logging coming from the south,

Güneyden gelen yasadışı kerestecilik

and drug runners are trying to move through the park

ve parkın içinden geçip Brezilya'ya ulaşmak isteyen

uyuşturucu kaçakçıları.

and get into Brazil.

Bu, geçmişte, neden izole yerlilere

This, in the past, is why you didn't mess

bulaşılmaması gerektiğinin resmi.

with isolated Indians.

And if it looks like this picture is out of focus

Resmin bulanık olmasının nedeni

because it was taken in a hurry, here's why.

gördüğünüz nedenle odaksız aceleyle çekilmesidir.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

This looks like — (Applause)

Bu sanki -- (Alkışlar)

This looks like a hangar from the Brazilian Amazon.

Bu Brezilya Amazonu'nda bir hangar gibi sanki.

This is an art exhibit in Havana, Cuba.

Bu Küba Havana'da yapılan bir sanat sergisiydi.

A group called Los Carpinteros.

Los Carpinteros denen bir gruptu.

This is their perception of why you shouldn't mess with uncontacted Indians.

Yerlilere neden bulaşmamamız gerektiğini bu şekilde anlatmışlardı.

But the world is changing.

Ama dünya değişiyor.

These are Mashco-Piros on the Brazil-Peru border

Bunlar Brezilya-Peru sınırındaki Mascho-Piroslar

who stumbled out of the jungle

ormandan dışarıya çıkmışlar,

because they were essentially chased out

çünkü aslında uyuşturucu kaçakçıları

by drug runners and timber people.

ve keresteciler onları kovmuş.

And in Peru, there's a very nasty business.

Peru'da çok pis bir iş yapılıyor,

It's called human safaris.

buna insan safarisi diyorlar.

They will take you in to isolated groups to take their picture.

Sizi resim çekmeniz için izole bir gruba götürüyorlar.

Of course, when you give them clothes, when you give them tools,

Tabii ki onlara elbise, alet edevat verirken

you also give them diseases.

hastalık da veriyorsunuz.

We call these "inhuman safaris."

Biz buna "insanlık dışı safari diyoruz."

Yine bu insanlar Peru sınırındaki Yerliler,

These are Indians again on the Peru border,

üzerlerinden misyonerlerin finanse ettiği uçuşlar yapılıyor.

who were overflown by flights sponsored by missionaries.

They want to get in there and turn them into Christians.

Oraya gidip bu insanları hristiyan yapmak istiyorlar.

We know how that turns out.

Bu işin sonu nasıl biter biliyoruz.

What's to be done?

Ne yapılmalı?

Introduce technology to the contacted tribes,

Temas kurulan kabilelere teknoloji sağlayın,

not the uncontacted tribes,

temas kurulmayanlara değil

in a culturally sensitive way.

ve kültürlerine saygılı olun.

This is the perfect marriage of ancient shamanic wisdom

Bu 21. yüzyılın teknolojisi ile şaman bilgeliğinin

and 21st century technology.

mükemmel bir evliliği olur.

We've done this now with over 30 tribes,

30'dan fazla kabilede bunu yaptık,

mapped, managed and increased protection

28 milyon hektardan fazla alanı

of over 70 million acres of ancestral rainforest.

ve kadim yağmur ormanlarını haritalalıyor ve yönetiyoruz.

(Applause)

(Alkışlar)

So this allows the Indians to take control

Bu yerlilerin kültürel ve çevresel

kaderlerini kontrol etmesini sağlıyor.

of their environmental and cultural destiny.

They also then set up guard houses

Aynı zamanda yabancıları uzak tutmak

to keep outsiders out.

için nöbet evleri oluşturuyor.

These are Indians, trained as indigenous park rangers,

Bu insanlar Yerli, park korucusu olarak eğitildiler,

patrolling the borders

sınırlarda devriye geziyor

and keeping the outside world at bay.

ve dış dünyayı uzak tutuyorlar.

This is a picture of actual contact.

Bu gerçek bir temasın resmi.

These are Chitonahua Indians

Bunlar Brezilya-Peru sınırındaki

on the Brazil-Peru border.

Chitonahua Yerlileri.

They've come out of the jungle

Ormandan çıkmışlar

asking for help.

ve yardım istiyorlar.

Onlara ateş edilmiş,

They were shot at,

their malocas, their longhouses, were burned.

malocasları, onların uzun evleri yakılmış.

Some of them were massacred.

Bazıları katledilmiş.

Using automatic weapons to slaughter uncontacted peoples

Otomatik silahlar kullanarak temas edilmemiş insanları katletmek,

is the single most despicable and disgusting human rights abuse

bugün gezegenimizdeki en rezil ve iğrenç

on our planet today, and it has to stop.

insan hakları ihlalidir ve durmalıdır.

(Applause)

(Alkışlar)

But let me conclude by saying,

Şunu söyleyerek tamamlamak istiyorum,

this work can be spiritually rewarding,

bu iş ruhsal anlamda ödüllendirici olabilir

but it's difficult and it can be dangerous.

ancak zor ve tehlikeli olabiliyor.

Two colleagues of mine passed away recently

Geçenlerde iki meslektaşım küçük bir uçağın

in the crash of a small plane.

düşmesi sonucu öldü.

They were serving the forest

Onlar temas edilmemiş kabileleri korumak için

to protect those uncontacted tribes.

ormana hizmet ediyorlardı.

So the question is, in conclusion,

Sonuç olarak soru şudur,

is what the future holds.

gelecekte ne olacak?

Bunlar Brezilya'daki Uray halkı.

These are the Uray people in Brazil.

Onların geleceği kimin elinde

What does the future hold for them,

and what does the future hold for us?

ve gelecek bize ne getirecek?

Let's think differently.

Farklı düşünelim.

Daha iyi bir dünya yapalım.

Let's make a better world.

If the climate's going to change,

Eğer iklim değişecekse,

let's have a climate that changes for the better rather than the worse.

bu iklim daha kötü değil, daha iyi bir dünyaya doğru değişsin.

Let's live on a planet

Öyle bir gezegende yaşayalım ki,

bereketli bitkilerle dolu,

full of luxuriant vegetation,

in which isolated peoples

dokunulmamış insanların

dokunulmadan yaşayabildiği,

can remain in isolation,

can maintain that mystery

eğer öyle istiyorlarsa

and that knowledge

gizemlerini ve bilgilerini

if they so choose.

koruyabildikleri.

Şamanların kendi

Let's live in a world

ormanlarında yaşadığı, kendilerini

where the shamans live in these forests

and heal themselves and us

ve bizi, gizemli bitkileriyle

with their mystical plants

ve kutsal kurbağalarıyla iyileştirdiği

bir dünyada yaşayalım.

and their sacred frogs.

Tekrar teşekkürler.

Thanks again.

(Alkışlar)

(Applause)