Greg Stone: Saving the ocean one island at a time

Okyanusu bir adayla bir defada kurtarmak.

Çeviri: özge gömeç Gözden geçirme: Sancak Gülgen

I guess the story actually has to start

Sanırım hikaye başlamalı...

maybe back in the the 1960s,

...1960'lardan önce olabilir...

when I was seven or eight years old,

...7 yada 8 yaşındayken...

watching Jacques Cousteau documentaries on the living room floor

...oturma odasında Jacques Cousteau'nun belgesellerini izleyerek...

with my mask and flippers on.

...maskemle ve paletlerimle.

Then after every episode, I had to go up to the bathtub

Her bölümden sonra banyo küvetine gitmeliydim...

and swim around the bathtub and look at the drain,

...ve küvet etrafında yüzerek su giderine bakardım.

because that's all there was to look at.

Çünkü baktığım her şey oradaydı.

And by the time I turned 16,

Ve 16 yaşıma gelmeden önce...

I pursued a career in marine science,

...denizcilik biliminde bir kariyer peşine düştüm...

in exploration and diving,

...keşif ve dalma üzerine...

and lived in underwater habitats, like this one off the Florida Keys,

...ve sualtı canlılarıyle yaşadım,şu Florida Adalarındaki gibi birinde...

for 30 days total.

...toplamda 30 gün.

Brian Skerry took this shot. Thanks, Brian.

Brian Skerry çekti bu fotoğrafı.Teşekkürler,Brian.

And I've dived in deep-sea submersibles around the world.

Ve dünyanın dört bir yanında açık denizlere daldım.

And this one is the deepest diving submarine in the world,

Ve bu da dünyada en derine dalabilen denizaltısıdır.

operated by the Japanese government.

Japon hükümeti tarafından kullanıldı.

And Sylvia Earle and I

Ve Sylvia Earle ve ben...

were on an expedition in this submarine

...bu denizaltında keşif gezisindeyken...

20 years ago in Japan.

...20 yıl önce Japonyada.

And on my dive, I went down 18,000 feet,

Ve kendi dalışımda 18000 feet'e indim...

to an area that I thought

...tahmin ettiğim bir yere...

would be pristine wilderness area on the sea floor.

...deniz üstünde saf,ıssız bir bölge.

But when I got there, I found

Ama oraya vardığımda,...

lots of plastic garbage and other debris.

...birsürü plastik çöp ve diğer atıkları buldum.

And it was really a turning point in my life,

Ve bu hayatımdaki gerçek bir dönüm noktasıydı...

where I started to realize

...anlamaya başladığım...

that I couldn't just go have fun doing science and exploration.

...sırf zevk almak için keşif ve bilim yapamayacağım bir yerdi burası.

I needed to put it into a context.

Burayı bir şekle koymalıydım.

I needed to head towards conservation goals.

Burayı koruma amacına baş koymalıydım...

So I began to work

...ve böylece işe başladım.

with National Geographic Society and others

National Geographic ekibi ve diğerleriyle...

and led expeditions to Antarctica.

...ve öncü keşif heyetiyle birlikte Antartica'ya...

I led three diving expeditions to Antarctica.

...3 dalış kaşifine öncülük yaptım.

Ten years ago was a seminal trip,

10 yıl önce yeni ufuklar açan bir yolculuktu,...

where we explored that big iceberg, B-15,

büyük B-15 buzdağını keşfettiğimiz bir yolculuk.

the largest iceberg in history, that broke off the Ross Ice Shelf.

Tarihteki en geniş buzdağı,Ross'dan ayrılan buz kaya tabakası.

And we developed techniques

Ve teknikler geliştirdik...

to dive inside and under the iceberg,

...buzdağının içine ve altına dalabilmek için...

such as heating pads on our kidneys

...mesela böbreğimizin üstüne ısıtma pedleri gibi...

with a battery that we dragged around,

...etrafımızda sürüklediğimiz bir pille...

so that, as the blood flowed through our kidneys,

...böylece,kan böbreklerimizden geçerken...

it would get a little boost of warmth

...sıcaklık artışı sağlayacaktı...

before going back into our bodies.

...tekrar vücudumuza girmeden önce.

But after three trips to Antarctica,

...Ama Antartica'ya üç yolculuktan sonra,♪...

I decided that it might be nicer to work in warmer water.

...sıcak sularda çalışmanın belki daha güzel olabileceğine karar verdim.

And that same year, 10 years ago,

Ve aynı yıl,10 yıl önce...

I headed north to the Phoenix Islands.

...kuzeye Phoenix Adalarına yöneldim.

And I'm going to tell you that story here in a moment.

Ve burada kısaca şu hikayeyi anlatacağım size.

But before I do, I just want you to ponder this graph for a moment.

Ama anlatmadan önce, şu çizelge üzerinde bi dakika düşünmenizi istiyorum.

You may have seen this in other forms,

Bunu değişik şekillerde görmüş olabilirsiniz,...

but the top line is the amount of protected area

...ama en üstteki çizgi korunmuş bölgedir...

on land, globally,

...kara üzerinde, dünya çapında,...

and it's about 12 percent.

...ve yaklaşık yüzde 12.

And you can see that it kind of hockey sticks up

Ve yukarı doğru çıkan eğriyi görebiliyorsunuz...

around the 1960s and '70s,

...1960 ve 70'ler civarında.

and it's on kind of a nice trajectory right now.

Ve bundan sonra güzel bir eğri üzerinde...

And that's probably because

...Ve bunun nedeni muhtemelen...

that's when everybody got aware of the environment

...herkesin çevrenin önemini anladığı zaman olmasıdır.

and Earth Day

Ve Earth Day(22 Nisan'da kutlanan çevreyi koruma amaçlı bir gün)...

and all the stuff that happened in the '60s with the Hippies and everything

...ve 60'larda hippilerle birlikte herşey olmaya başladı.

really did, I think, have an affect on global awareness.

Gerçekten oldu,bence,küresel bilinç üzerinde bir etkisi oldu.

But the ocean-protected area

Ama okyanus korunan bölge...

is basically flat line

...temel olarak düz çizgidir.

until right about now -- it appears to be ticking up.

Şimdiye kadar--bu artıyor gibi görünüyor.

And I do believe that we are at the hockey stick point

Ve ben inanıyorum ki biz şu an en üst noktadayız...

of the protected area in the ocean.

...okyanusun korunan bölgesinde.

I think we would have gotten there a lot earlier

Bence bu noktaya daha önce gelebilirdik...

if we could see what happens in the ocean

...eğer okyanusta nelerin olabileceğini görebilseydik,...

like we can see what happens on land.

...karada olanları görebileceğimiz gibi.

But unfortunately, the ocean is opaque,

Ama ne yazık ki okyanus opak(saydam olmayan)...

and we can't see what's going on.

...ve içinde nelerin olduğunu göremiyoruz.

And therefore we're way behind on protection.

Ve bu yüzden biz bu yolda korumanın arkasındayız.

But scuba diving, submersibles

Ama tüple dalış,denizaltılar...

and all the work that we're setting about to do here

...ve burada yapacağımız tüm çalışmalar...

will help rectify that.

...bunları düzeltmek için yardım edecek.

So where are the Phoenix Islands?

Evet,Phoenix adaları nerededir?

They were the world's largest marine-protected area

Bu adalar dünyanın en büyük, denizi korunmuş bölgesidir...

up until last week

...geçen haftaya kadar.

when the Chagos Archipelago was declared.

Chagos Archipelago tanımlandığı zaman...

It's in the mid-Pacific. It's about five days from anywhere.

...Pasifiğin ortasındadır.Herhangi bir yerden yaklaşık 5 günlük mesafededir.

If you want to get to the Phoenix Islands,

Eğer ki Phoenix Adalarına gitmek isterseniz,...

it's five days from Fiji,

...Fiji'den 5 günlük mesafededir.

it's five days from Hawaii, it's five days from Samoa.

Hawaii'den 5,Samoa'dan 5 günlük mesafededir.

It's out in the middle of the Pacific,

Pasifik'in orta çıkışındadır.

right around the Equator.

Equator sağ tarafındadır.

I had never heard of the islands 10 years ago,

10 yıl önce, adalar hakkında hiçbir şey duymamıştım...

nor the country, Kiribati, that owns them,

...Kiribati'yi de,bu adaların bulunduğu ülke.

till two friends of mine who run a liveaboard dive boat in Fiji

Ta ki Fiji de dalış yaptığım 2 arkadaşım...

said, "Greg, would you lead a scientific expedition up to these islands?

..."Greg şuradaki adalara bilimsel bir keşif yapmak için öncülük yapar mısın?...

They've never been dived."

...Hiç kimse daha önce orada dalış yapmadı." dedi.

And I said, "Yeah.

Ve ben "Evet...

But tell me where they are and the country that owns them."

...ama nerede olduklarını ve hangi ülkeye bağlı bulunduklarını söyleyin bana." dedim.

So that's when I first learned of the Islands

Böylece adalar hakkında öğrendiğim ilk şey buydu.

and had no idea what I was getting into.

Ve nasıl bir yere gittiğimi bilmiyordum.

But I was in for the adventure.

Ama bir macareanın içindeydim.

Let me give you a little peek here of the Phoenix Islands-protected area.

Phoenix Adalarının korunan bölgeleri hakkında size biraz bilgi vermeme izin verin.

It's a very deep-water part of our planet.

Gezegenimizin çok derin su parçalarından biri.

The average depths are about 12,000 ft.

Ortalama derinliği yaklaşık 12000 ft.

There's lots of seamounts in the Phoenix Islands,

Phoenix Adalarında birçok deniz dağı bulunmaktadır.

which are specifically part of the protected area.

Bölgenin özellikle korunan parçalarıdır.

Seamounts are important for biodiversity.

Biyolojik çeşitlilik açısından deniz dağları önemlidir.

There's actually more mountains in the ocean than there are on land.

Aslında okyanusta karada bulunandan daha çok dağ bulunmaktadır.

It's an interesting fact.

İlginç bir gerçektir bu.

And the Phoenix Islands is very rich in those seamounts.

Ve Phoenix Adaları bu deniz dağları bakımından çok zengindir.

So it's a deep -- think about it in a big three-dimensional space,

Bu yüzden derin--burayı büyük 3 boyutlu bir yer içinde düşünün,...

very deep three-dimensional space

...çok derin 3 boyutlu yer...

with herds of tuna, whales,

...orkinos,balina sürüleriyle...

all kinds of deep sea marine life

...her çeşit açık deniz canlısıyla...

like we've seen here before.

...burada daha önceden gördüğümüz gibi.

That's the vessel that we took up there

Çalışmaya başladığımız tekne bu.

for these studies, early on,

Erken bu çalışmalar için,...

and that's what the Islands look like -- you can see in the background.

...ve bu Adanın görünüşü,fonda görebilirsiniz.

They're very low to the water,

Suya çok alçak kalıyorlar.

and they're all uninhabited, except one island

ve hepsi ıssız,biri haricinde...

has about 35 caretakers on it.

...35 tane koruyucusu var.

And they've been uninhabited for most of time

Ve bu adalar uzun zamandır hep ıssızdılar,...

because even in the ancient days,

...çünkü eski zamanlarda bile,...

these islands were too far away

...bu adalar çok uzaktı...

from the bright lights of Fiji and Hawaii and Tahiti

...Fiji'nin parlak ışıklarından,Hawaii'den ve Tahiti'den...

for those ancient Polynesian mariners

...eski Polinezyalı denizcilerden...

that were traversing the Pacific so widely.

...Pacifik'ten bolca geçen.

But we got up there,

Ama biz oraya ulaştık.

and I had the unique and wonderful scientific opportunity and personal opportunity

Ve ben tek ,muhteşem bilimsel ve kişisel bir fırsat elde ettim...

to get to a place that had never been dived

...daha önceden hiç dalış yapılmayan bir yere ulaşmak için...

and just get to an island and go, "Okay, where are we going to dive?

...ve henüz adaya yeni varıp "Tamam,nereye dalacağız?

Let's try there,"

Hadi şurayı deneyelim,"...

and then falling into the water.

...ve sonra suya dalış.

Both my personal and my professional life changed.

Kişisel yaşamım ve mesleki yaşamım değişti.

Suddenly, I saw a world

Birden bir dünya gördüm.

that I had never seen before in the ocean --

Daha önce okyanusta hiç görmediğim--...

schools of fish that were so dense

...çok kalabalık balık sürüleri,...

they dulled the penetration of sunlight from the surface,

...ışığın sızıntısını donuklaştırıyordu yüzeyden,...

coral reefs that were continuous

...aralıksız mercan kayalıkları...

and solid and colorful,

...gerçek ve rengarenk...

large fish everywhere,

...büyük balıklar her yerde,...

manta rays.

...dev vatus balıkları.

It was an ecosystem. Parrotfish spawning --

Bu bir ekosistemdi.--üreyen papağan balıkları.

this is about 5,000 longnose parrotfish spawning

Bu yaklaşık 5000 uzun burunlu üreyen papağan balıklarıydı...

at the entrance to one of the Phoenix Islands.

...Phoenix Adalarından birinin girişinde.

You can see the fish are balled up

...Bu balıkları karmakarışık görebilirsiniz...

and then there's a little cloudy area there

...ve sonra orada biraz bulutlu bölge vardı...

where they're exchanging the eggs and sperm for reproduction --

...üreme için yumurtalarını ve spermlerini değiştirdikleri bir yer...

events that the ocean is supposed to do,

...okyanusta olması gereken olaylar,...

but struggles to do in many places now

...ama çoğu yerde yapılması gereken mücadeleler...

because of human activity.

...insan aktivitelerinden ötürüdür.

The Phoenix Islands and all the equatorial parts of our planet

Phoenix Adaları ve gezegenimizin tüm ekvatoral bölgeleri...

are very important for tuna fisheries,

...orkinos balıkçılığı için çok önemlidir,...

especially this yellowfin tuna that you see here.

...özellikle burada gördüğünüz sarı orkinos.

Phoenix Islands is a major tuna location.

Phoenix Adaları çok önemli bir orkinos yeridir.

And sharks -- we had sharks on our early dives,

Ve köpek balıkları--daha önceki dalışlarımızda da görmüştük.

up to 150 sharks at once,

150 kadar bir defada...

which is an indication

...belirtisiydi...

of a very, very healthy, very strong, system.

...çok çok sağlıklı,çok güçlü bir sistemin.

So I thought the scenes

Bu yüzden hiç bitmeyen...

of never-ending wilderness

...ıssız manzarayı düşündüm...

would go on forever,

...sonsuza dek sürecek,...

but they did finally come to an end.

...ama en sonunda bir sona geldi.

And we explored the surface of the Islands as well --

Ve aynı zamanda Adaların yüzeyini de keşfettik--...

very important bird nesting site,

...çok önemli kuş yuvaları,...

some of the most important bird-nesting sites in the Pacific, in the world.

...Pasifikteki,dünyadaki en önemli kuş yuvalarından bazıları.

And we finished our trip.

Ve yolculuğumuz bitirdik.

And that's the area again.

Ve yine orası.

You can see the Islands -- there are eight islands --

Adaları görebilirsiniz--8 tane ada.

that pop out of the water.

Sudan çıkan.

The peaks that don't come out of the water are the seamounts.

Su yüzeyine çıkmamış tepeler de deniz dağlarıdır.

Remember, a seamount turns into an island when it hits the surface.

Unutmayın,bir denizdağı yüzeye vurunca bir adaya dönüşür.

And what's the context of the Phoenix Islands?

Ve Phoenix Adaları'nın içeriği nedir?

Where do these exist?

Nerededir bunlar?

Well they exist in the Republic of Kiribati,

Bunlar Kiribati Cumhuriyetindedir...

and Kiribati is located in the Central Pacific

ve Kiribati Pasifiğin merkez Pasifiktedir.

in three island groups.

3 ada grubu halinde...

In the west we have the Gilbert Islands.

...batıda Gilbert Adaları.

In the center we have the Phoenix Islands,

Ortada Phoenix Adaları,...

which is the subject that I'm talking about.

...bahsetniş olduğum.

And then over to the east we have the Line Islands.

Ve doğunun ardında Line Adaları.

It's the largest atoll nation in the world.

Burası dünyanın en büyük mercan adasıdır.

And they have

Ve nüfusu...

about 110,000 people

...yaklaşık 110000'dir.

spread out over 33 islands.

33 adaya yayılmışır.

They control 3.4 million cubic miles of ocean,

3.4 milyon okyanus milini kontrol ediyorlar.

and that's between one and two percent

Ve bu yaklaşık yüzde 1 ve 2 arasında...

of all the ocean water on the planet.

...gezegendeki tüm okyanus sularının.

And when I was first going up there,

Ve oraya ilk gidişimde--

I barely knew the name of this country 10 years ago,

İsimlerini anca biliyordum 10 yıl önce--

and people would ask me,

ve insanlar bana soracaktı,

"Why are you going to this place called Kiribati?"

"Bu yere neden Kiribati diyeceksin?"

And it reminded me of that old joke

Ve bu bana eski bir şakayı hatırlattı.

where the bank robber comes out of the courthouse handcuffed,

Banka soyguncusu kelepçeli olarak adliyeden çıkarıldığında,...

and the reporter yells, "Hey, Willy. Why do you rob banks?"

...ve muhabir bağırarak,"Hey,Willy.Neden bankaları soyuyorsun?"

And he says, "cause that's where all the money is."

Ve o şöyle der, "Çünkü orası paranın olduğu yer."

And I would tell people, "Why do I go to Kiribati?

Ve ben insanlara diyeceğim "Neden Kiribati'ye gittim?

Because that's where all the ocean is."

Çünkü orası okyanusun olduğu yer."

They basically are one nation

Temelde onlar tek millettir.

that controls most of the equatorial waters

Ekvatoral sularını kontrol eden...

of the Central Pacific Ocean.

...merkez Pasifik okyanusunun.

They're also a country

Onlar ayrıca bir ülke...

that is in dire danger.

...korkunç bir tehlike içinde olan.

Sea levels are rising,

Deniz seviyesi artıyor.

and Kiribati, along with 42 other nations in the world,

Ve Kiribati,dünyadaki diğer 42 milletiyle birlikte,...

will be under water within 50 to 100 years

50-100 yıla kadar su altında olacaklar.

due to climate change

İklim değişikliği yüzünden

and the associated sea-level rise from thermal expansion

ve ısıl genleşmeden dolayı artan deniz seviyesi,

and the melting of freshwater into the ocean.

ve okyanusa akan erimiş taze sular.

The Islands rise only one to two meters

Ve Adalar 1 metreden 2'e çıkar...

above the surface.

...yüzey üstüne.

Some of the islands have already gone under water.

Bazı adalar çoktan su altına girdiler bile.

And these nations are faced with a real problem.

Ve bu milletler gerçek bir problemle karşı karşıya kaldılar.

We as a world are faced with a problem.

Biz dünya olarak bir problemle karşı karşıyayız.

What do we do with displaced fellow Earthlings

Yerinden çıkmış insanlarla ne yaparız?...

who no longer have a home on the planet?

...dünyada artık evi olmayan insanlarla?

The president of the Maldives

Maldivler Cumhurbaşkanı...

conducted a mock cabinet meeting

...istihza yaparak bir kabine toplantısı yaptı.

underwater recently

Sualtında yakın zamanda

to highlight the dire straits of these countries.

bu korkunç güçlüğü çeken ülkelere vurgulamak için.

So it's something we need to focus on.

Bu yüzden odaklanmamız gereken bir şeydir bu.

But back to the Phoenix Islands,

Ama Phoenix Adalarının geçmişine,...

which is the subject of this Talk.

...bu konuşmanın konusu olan.

After I got back, I said,

Döndükten sonra,dedim ki,...

okay, this is amazing, what we found.

...tamam,bulduğumuz yer inanılmaz.

I'd like to go back and share it with the government of Kiribati,

Geri dönüp Kiribati hükümetiyle bunu paylaşmak istiyorum,...

who are over in Tarawa,

...Tarawa'da kim var ise...

the westernmost group.

...uzakbatı grubu.

So I started contacting them --

Böylece onlarla temasa başladım...

because they had actually given me a permit to do this --

...çünkü aslında bunu yapmam için bana izin verdiler...

and I said, "I want to come up and tell you what we found."

...ve ben "Oraya gelmek ve neler bulduğumuz anlatmak istiyoruz."dedim.

And for some reason they didn't want me to come,

Ve bazı nedenlerden dolayı benim gelmemi istemediler...

or it was hard to find a time and a place, and it took a while,

...ya da zaman ve yer bulmak zordu ve zaman aldı...

but finally they said, "Okay, you can come.

...ama en sonunda "Tamam gelebilirsin.

But if you come, you have to buy lunch

Ama gelirsen eğer öğlen yemeği almak zorundasın...

for everybody who comes to the seminar."

...seminere gelecek herkes için."dediler.

So I said, "Okay, I'm happy to buy lunch.

Böylelikle "Tamam öğle yemeği almaya sevinirim.

Just get whatever anybody wants."

herkesin istediğini alın." dedim.

So David Obura, a coral reef biologist, and I went to Tarawa,

Böylece David Obura, bir mercan kayalığı biyoloğu ve ben Tarawa'ya gittik...

and we presented for two hours

...ve 2 saat boyunca sunum yaptık...

on the amazing findings of the Phoenix Islands.

...Phoenix Adalarının inanılmaz bulgularını.

And the country never knew this. They never had any data from this area.

Ve ülke bunu hiçbir zaman bilmedi.Bu bölgeden hiçbir bilgi elde edemediler.

They'd never had any information from the Phoenix Islands.

Phoenix Adalarından hiçbir bilgi elde edemediler.

After the talk, the Minister of Fisheries walked up to me

Konuşmadan sonra ,su ürünleri bakanı bana doğru yürüdü...

and he said, "Greg, do you realize

...ve dedi ki,"Greg farkında mısın...

that you are the first scientist

...sen ilk bilimadamısın...

who has ever come back

...buraya geri gelen...

and told us what they did?"

...ve ne yaptıklarını söyleyen."

He said, "We often issue these permits

"Biz sıklıkla bu izinleri yayınlarız...

to do research in our waters,

...sularımızda araştırma yapmak için...

but usually we get a note two or three years later,

...ama genellikle bir not alırız 2 yada 3 yıl sonra,...

or a reprint.

...ya da tekrar baskı."dedi.

But you're the first one who's ever come back and told us what you did.

Ama sen buraya tekrar gelen ve yaptıklarını anlatan ilk kişisin.

And we really appreciate that. And we're buying you lunch today.

Ve biz bunu gerçekten takdir ettik.Ve sana öğle yemeği alıyoruz bugün.

And are you free for dinner?"

Ve akşam yemeği için müsait misin?''

And I was free for dinner,

... akşam yemeği için müsaittim...

and I went out to dinner with the Minister of Fisheries in Kiribati.

Kiribati su ürünleri bakanıyla yemeğe çıktık.

And over the course of dinner,

...ve akşam yemeğinin ardından...

I learned that Kiribati gains most of its revenue --

...Kiribati'nin gelirinin çoğunu elde ettiğini öğrendim.

it's a very poor country --

Çok fakir bir ülke...

but it gains what revenue is has

...ama gelirini elde ediyor...

by selling access to foreign nations

...yabancı ülkere erişimi satarak,...

to take fish out of its waters,

...sularından balığı çıkararak...

because Kiribati does not have the capacity

çünkü Kiribati'nin bizzat balığı çıkartma kapasitesi yoktur...

to take the fish itself.

balıkları kendilerinin çıkarması için...

And the deal that they strike

Ve yaptıkları grev anlaşması...

is the extracting country

ayıklanan ülke

gives Kiribati five percent

yüzde beş verir,...

of the landed value.

...Değeri indi.

So if the United States

Bu yüzden ABD...

removes a million dollars'

...1 milyon dolar attırırsa...

worth of lobsters from a reef,

...bir sığ kayalıktan istakozların değerini...

Kiribati gets 50,000 dollars.

...Kiribati 50,000 dolar alır.

And, you know, it didn't seem like a very good deal to me.

Ve biliyorsunuz bana çok iyi bir anlaşma gibi gelmedi.

So I asked the Minister over dinner,

Bu yüzden akşam yemeği üzeri bakana sordum,...

I said, "Would you consider a situation

...Dedim ki bir durum düşünür müsünüz?...

where you would still get paid --

...size ödenen paranın

we do the math and figure out what the value of the resource is --

.....

but you leave fish and the sharks

fakat siz balıkları ve köpek balıklarını bırakırsınız...

and the shrimp in the water?"

ve su da karidesi.

He stopped, and he said, "Yes, we would like to do that

Durdu ve dedi ki '' evet onu yapmayı istiyoruz''...

to deal with our overfishing problem,

aşırı sorunu ile ilgilenmesi için

and I think we would call it a reverse fishing license."

ve sanırım onu balıkçılık lisansı diye adlandırırız.

He coined the term "reverse fishing license."

Balıkçılık lisansı terimini çıkardı.

So I said, "Yes, a 'reverse fishing license.'"

Boylece ‘’evet bir balıkçılık lisansı’’ dedim.

So we walked away from this dinner

Boylece bu akşam yemeğinden kalkmış olduk...

really not knowing where to go at that point.

...bu noktada gerçekten nereye gideceğimizi bilmeyerek.

I went back to the States and started looking around

Eyalete tekrar gittim ve etrafa bakındım...

to see if I could find examples

...balıkçılık lisansının...

where reverse fishing licenses

...konu olduğu ornekleri...

had been issued,

...bulup bulamayacağımı gormek için.

and it turned out there were none.

Ve hiçbir tane olmadığı olmadığı ortaya çıktı.

There were no oceanic deals

Hiç bir okyanus anlaşması yoktu...

where countries were compensated for not fishing.

...balıkçığılığın izin verilmediği ülkelerde.

It had occurred on land,

Karada meydana gelmişti...

in rainforests of South America and Africa,

...güney amerika ve afrikanın yağmur ormanlarında...

where landowners had been paid

...toprak sahiplerine ağaçların kesilmemesi için...

not to cut the trees down.

...para odenendiği yerlerde.

And Conservation International had struck some of those deals.

Ve uluslararası koruma bu anlaşmaların bazılarını yok saydı.

So I went to Conservation International

Boylece uluslararası korumaya gittim...

and brought them in as a partner

...ve onları bir ortak haline getirdim...

and went through the process

...balık kaynağını...

of valuing the fishery resource,

değerlendirme sürecinden geçtim...

deciding how much Kiribati should be compensated,

...kiribatinin ne kadar eşitlenmesi gerektiğini...

what the range of the fishes were,

...balık türlerinin neler olduğunu karar vererek...

brought in a whole bunch of other partners --

...diğer ortak takımını—avustralya hükümeti...

the government of Australia,

...yeni zelanda hükümeti,dünya bankasını...

the government of New Zealand, the World Bank.

...bir araya getirdim.

The Oak Foundation and National Geographic

Oak kuruluşu ve National Geopraphic...

have been big funders of this as well.

Bunun büyük finanse edicileri de oldu.

And we basically founded the park

Ve biz aslında bir yeşil alan kuruluşuyuz.

on the idea of an endowment

Bir yardımın fikrinde...

that would pay the equivalent lost fishing license fees

...borcuna karşılık balıkçılık lisansını verecekti...

to this very poor country

...bu çok fakir ülkeye...

to keep the area intact.

bölgeyi el sürülmemiş tutmak için.

Halfway through this process, I met the president of Kiribati,

Projenin yarısını tamamlamışken Kiribati başkanıyla tanıştım.

President Anote Tong.

Başkan Anote Tong--

He's a really important leader,

o gerçekten önemli bir lider...

a real visionary, forward-thinking man,

...gerçek bir vizyon sahibi.ileri görüşlü...

and he told me two things when I approached him.

...ve onunla konuştuğumda bana 2 şey söyledi.

He said, "Greg, there's two things I'd like you to do.

''Greg 2 şey yapmanı istiyorum'' dedi

One is, remember I'm a politician,

Biri,unutma ki ben bir politikacıyım...

so you've got to go out and work with my ministers

...bu yüzden dışarıda bakanlarımla çalışmalısn...

and convince the people of Kiribati that this is a good idea.

...ve Kiribati halkının bunun iyi bir fikir olduğuna ikna etmelisn.

Secondly, I'd like you to create principles

İkincisi ise,ilkeler ortaya koymanı istiyorum...

that will transcend my own presidency.

...benim başkanlığımı aşacak.

I don't want to do something like this

Bunun gibi birşeyler yapmanı istiyorum...

if it's going to go away after I'm voted out of office."

...eğer işler dediğim gibi gitmezse oyumu kovulman yönünde kullanırım.''

So we had very strong leadership, very good vision

Biz çok güçlü bir lidere sahiptik,çok iyi vizyonu vardı...

and a lot of science, a lot of lawyers involved.

...ve bir çok bilim, sürüsüne bereket hukuk karmaşaları...

Many, many steps were taken to pull this off.

...bu işi halletmek için çıkmamız gereken çok adım vardı.

And it was primarily because Kiribati realized

Ve o öncelikliydi çünkü Kiribati farkına varmıştı.

that this was in their own self-interest to do this.

bunu yapmak kendi çıkarlarınaydı.

They realized that this was a common cause

Onlar farkına vardı ki bu ortak amaca hizmet ediyor...

that they had found

...bunun temelini onlar atmıştı...

with the conservation community.

...koruma topluluğuyla beraber.

Then in 2002,

Sonra,2002 yılında...

when this was all going full-swing,

...bu zaman tüm hızıyla devam ediyordu.

a coral-bleaching event happened in the Phoenix Islands.

Phoenix adalarında bie mercan ağarması olayı oldu.

Here's this resource that we're looking to save,

Burada bu kaynağı biz kurtarmak istiyorduk...

and it turns out it's the hottest heating event

...ve olayın sıcaklığı en üst düzeye ulaşıyordu...

that we can find on record.

biz bulup kayıt altına alabilrdik.

The ocean heated up as it does sometimes,

bazen olduğu gibi okyanus kadar ısıtılır...

and the hot spot formed and stalled

sıcak nokta oluştu ve durdu...

right over the Phoenix Islands for six months.

...6 ay boyunca phonix adalarının sağ kıyısında.

It was over 32 degrees Celsius for six months

6 ay boyunca 32 derecenin üstündeydi

and it basically killed

Ve bu sıcaklık temel olarak öldürdü...

60 percent of the coral.

...mercanların %60'ını.

So suddenly we had this area that we were protecting,

Bu yüzden biz hızlıca bu alanı koruma altına aldık...

but now it appeared to be dead, at least in the coral areas.

...mercan alanlarının bu kısmının ölü olduğu gözüküyor.

Of course the deep-sea areas and the open ocean areas were fine,

Elbette derinlikler ve açık deniz alanları iyiydi...

but the coral, which everybody likes to look at, was in trouble.

...ama herkesin bakmaktan hoşlandığı mercan adaları berbat görünüyordu.

Well, the good news is it's recovered

İyi haber kurtarıldı...

and recovering fast,

...ve hızlıca geri kazanılıyor...

faster than any reef we've seen.

...daha hızlı bir resif gördük.

This picture was just taken by Brian Skerry a few months ago

Bu fotoğraf birkaç ay önce Brian Skerry yarafından çekildi...

when we returned to the Phoenix Islands

...biz Phoenix adalarından döndüğümüzde.

and discovered that, because it is a protected area

burayı keşfettik çünkü burası koruma altına alınmıştı...

and has healthy fish populations

ve sağlıklı balık nüfuslarını...

that keep the algae grazed down

...aşağı kısımlar yusuf tutmuş,,,

and keep the rest of the reef healthy,

resifin geri kalanı sağılığını korumuş.

the coral is booming, is just booming back.

mercan gürlüyor sadece gürleyerek geri dönüyor.

It's almost like if a person

Neredeyse bir insan gibi...

has multiple diseases,

...bir çok hastalık.

it's hard to get well, you might die,

İyileşmek zordur,ölebirsin...

but if you only have one disease to deal with, you can get better.

...ama eğer sen sadece hastalıka mücadele ediyorsan iyi olabilirsin.

And that's the story with climate-change heating.

Ve bu iklimin değişmesinin hikayesidir.

It's the only threat,

Bu yalnızca bir tehdit...

the only influence that the reef had to deal with.

...resifin uğraşmak zorunda olduğu tek etki.

There was no fishing, there was no pollution, there was no coastal development,

Burada balık tutmak yok,kirlilik yok.kıyı da bir yapılaşma yok...

and the reef is on a full-bore recovery.

ve resif tam olarak kurtuldu.

Now I remember that dinner I had with the Minister of Fisheries 10 years ago

Şimdi su ürünleri bakanıyla 10 yıl önce yediğim bir akşam yemeğini hatırlıyorum...

when we first brought this up and I got quite animated during the dinner

...buraya ilk gelişimizde akşam yemeği sırasında oldukça hareketliydim...

and said, "Well, I think that the conservation community

ve ''bence bu kurtarma komitesi'' dedi...

might embrace this idea, Minister."

...kabul edilebilir bir fikir.bakan.''

He paused and put his hands together and said,

Bir an durdu ve ellerini tutarak söledi...

"Yes, Greg,

...''Evet,Greg...

but the devil will be in the details," he said.

...ama şeytan ayrıntılarda gizlidir,''dedi.

And it certainly was.

Ve bu kesindi.

The last 10 years have been detail after detail

Son 10 yıldır detay üzürene detay...

ranging from creating legislation

...çıkıyordu mevzuat oluşturma aşamasında.

to multiple research expeditions

Birden fazla araştırma seferleri...

to communication plans,

...iletişim planları,...

as I said, teams of lawyers,

Dediğim gibi, avukat ekipleri,...

MOUs,

...Mutabakat Zaptı (anlaşma),...

creating the Phoenix Islands Trust Board.

...Phoenix Adaları Güven Kurulu oluşturuluyor.

And we are now in the process of raising the full endowment.

Ve tam bağış yetiştirme sürecindeyiz artık.

Kiribati has frozen extracting activities

Kiribati faaliyetleri dondurdu...

at its current state while we raise the endowment.

...mevcut durumda Bağış süresini yükseltme.

We just had our first PIPA Trust Board meeting three weeks ago.

üç hafta önce ilk PIPA Güven Kurulu toplantısı vardı.

So it's a fully functional

Bu kadar tam fonksiyonel...

up-and-running entity

...çalışkan varlık...

that negotiates the reverse fishing license with the country.

...balıkçılık ruhsatı ile ilgil görüşür muzakere eder.

And the PIPA Trust Board holds that license

PIPA Güven Kurulu, sözüedilen lisansı elinde...

and pays the country for this.

...ve bunun için ülke öder.

So it's a very solid, very well thought-out,

çok sağlam çok iyi düşünülmüş...

very well grounded system,

...oldukça iyi sistemli zemin.

and it was a bottom-up system,

bu bir alt sistemi oldu...

and that was very important with this work,

...ve o bu işde onemliydi...

from the bottom up to secure this.

...bunu korumak için baştan ayağa.

So the conditions for success here are listed.

Boylece başarı şartları burada listelenir.

You can read them yourselves.

Kendin okuyabilirsin.

But I would say the most important one in my mind

Fakat diyebilirim ki zihnimdeki en onemli şey...

was working within the market forces

...durumun ticaret şartlarıyla...

of the situation.

...çalışmaktı.

And that insured that we could move this forward

Ve bunu ilerletebildiğimizi garantiye aldık...

and it would have both the self-interest of Kiribati

ve hem Kiribati'nin kendi ilgisi hemde dünyanın kendi ilgisiydi

as well as the self-interest of the world.

Bunun yanı sıra dünyanın kendi çıkarı.

And I'll leave you with one final slide,

Sana bir final slaytı bırakacağım..

that is: how do we scale this up?

...bunu nasıl büyütebiliriz?

How do we realize Sylvia's dream?

Sylavia nın rüyasını nasıl gerçekleştiririz?

Where eventually do we take this?

Eninde sonunda bunun neresini alacağız?

Here's the Pacific

Burası Pasifik Okyanusu...

with large MPAs

...Geniş MPA ile...

and large conservation zones on it.

...büyük bir koruma sahasının üzerinde.

And as you can see,

Ve görebileceğin üzere...

we have a patchwork across this ocean.

Biz bu okyanusun üstünde bir yamaya sahibiz.

I've just described to you the one story

Bir hikayeyi yalnızca tanımlayabilirim.

behind that rectangular area in the middle, the Phoenix Islands,

Arkasında dikdörtgen alanın ortasında, Phoenix adaları,...

but every other green patch on that

...fakat bütün yeşillikler bunun üzerinde...

has its own story.

...kendi hikayesine sahip.

And what we need to do now

Ve şimdi neye ihtiyacımız var...

is look at the whole Pacific Ocean

...sağlıklı gözüken bir Pasific Okyanusu için...

in its entirety

...İçindeki mükemmellik...

and make a network of MPAs

...ve MPA ile bir bağlantı oluşturmak...

across the Pacific

...Pasifik üzerinde...

so that we have our world's largest ocean

dünyanın en geniş okyanusuna sahibiz.

protected and self-sustaining

Korunmuş ve kendi kendini idame ettirebilen...

over time.

...zamanla.

Thank you very much. (Applause)

Çok teşekkürler.