William Noel: Revealing the lost codex of Archimedes

William Noel: Arşimet'in kayıp el yazmasını açığa çıkarıyor

Çeviri: Demet Kayabaşı Gözden geçirme: osman oguz ahsen

The great texts of the ancient world

Antik dünyanın önemli yapıtları

don't survive to us in their original form.

bize orijinal hâllerinde ulaşmıyorlar.

They survive because medieval scribes copied them

Orta çağ katipleri onları, onların kopyalarını

and copied them and copied them.

ve o kopyaların kopyalarını yazdıkları için günümüze kadar geliyorlar.

And so it is with Archimedes,

Ve büyük Yunan matematikçisi Arşimet ile de

the great Greek mathematician.

durum böyle.

Everything we know about Archimedes as a mathematician

Bir matematikçi olarak Arşimet hakkında bildiğimiz her şeyi

we know about because of just three books,

A, B ve C adında

and they're called A, B and C.

üç adet kitap sayesinde biliyoruz.

And A was lost by an Italian humanist in 1564.

A 1564'te İtalyan bir hümanist tarafından kaybedildi.

And B was last heard of in the Pope's Library

B'nin en son 1311'de Roma'nın yüz mil kuzeyinde

about a hundred miles north of Rome in Viterbo in 1311.

Viterbo'da, Papa'nın kütüphanesinde olduğu duyulmuştu.

Now Codex C was only discovered in 1906,

Yazıt C ise 1906'da keşfedildi

and it landed on my desk in Baltimore

ve 19 Ocak 1999'da

on the 19th of January, 1999.

Baltimore'daki masama geldi.

And this is Codex C here.

Buradaki yazıt C.

Now Codex C is actually buried in this book.

Yazıt C aslında bu kitabın içinde gömülü.

It's buried treasure.

Gömülü bir hazine.

Because this book is actually a prayer book.

Çünkü bu aslında bir dua kitabı.

It was finished by a guy called Johannes Myrones

14 Nisan 1229'da Johannes Myrones adında

on the 14th of April, 1229.

bir adam tarafında bitirilmiş.

And to make his prayer book he used parchment.

Ve bu dua kitabını yazabilmek için parşömen kullanmış.

But he didn't use new parchment,

Fakat yeni parşömenler kullanmamış.

he used parchment recycled from earlier manuscripts,

Daha eski el yazmalarından geri dönüştürülmüş parşömenler kullanmış

and there were seven of them.

ve bunlardan yedi tane vardı.

And Archimedes Codex C was just one of those seven.

Ve Arşimet'in Yazıt C'si bu yedi taneden biriydi.

He took apart the Archimedes manuscript and the other seven manuscripts.

Arşimet'in el yazmalarını ve diğer yedi tane el yazmasını ayırdı

He erased all of their texts,

ve bütün yazıları sildi,

and then he cut the sheets down in the middle,

Ve kağıtları ortadan kesip

he shuffled them up,

hepsini karıştırdı,

and he rotated them 90 degrees,

90 derecelik açı yapacak şekilde bir araya getirdi ve

and he wrote prayers on top of these books.

bu kitapların üzerine dualar yazdı.

And essentially these seven manuscripts

Ve sonuç olarak bu yedi el yazması

disappeared for 700 years, and we have a prayer book.

700 yıl boyunca kayıp kaldı ve şimdi elimizde bir dua kitabı var.

The prayer book was discovered by this guy,

Dua kitabı bu adam tarafından, Johan Ludvig Heiberg,

Johan Ludvig Heiberg, in 1906.

1906'da keşfedildi.

And with just a magnifying glass,

Ve yalnızca bir büyüteçle

he transcribed as much of the text as he could.

yapabildiği kadar çok yazıyı deşifre etti.

And the thing is that he found two texts in this manuscript

Ve olay şu ki bu el yazmasının içinde

that were unique texts.

benzersiz olan iki tane yazıt buldu.

They weren't in A and B at all;

Kesinlikle A ve B değillerdi;

they were completely new texts by Archimedes,

Arşimet'e ait tamamen yeni yazılardı

and they were called "The Method" and "The Stomachion."

ve adları "Method" ve "Stomachion" idi.

And it became a world famous manuscript.

Ve bu dünyaca ünlü bir el yazması haline geldi.

Now it should be clear by now

Şimdiye kadar anlaşılmıştır ki

that this book is in bad condition.

bu kitap çok kötü bir durumda.

It got in worse condition in the 20th century

20. yüzyılda, Heiberg gördüğünde

after Heiberg saw it.

çok daha kötü durumdaydı.

Forgeries were painted over it,

Üstüne sahte evraklar yazılmıştı ve

and it suffered very badly from mold.

nem yüzünden çok kötü bir hâle gelmişti.

This book is the definition of a write-off.

Bu kitap kesinlikle "değer kaybetme"nin tanımı.

It's the sort of book

Bu bir enstitüde olacağını düşündüğünüz türden

that you thought would be in an institution.

bir kitap.

But it's not in an institution,

Ama bir enstitüde tutulmuyor,

it was bought by a private owner in 1998.

1998'de özel bir alıcı tarafından satın alındı.

Why did he buy this book?

Neden bu kitabı aldı?

Because he wanted to make that which was fragile safe.

Çünkü bu kırılgan şeyi güvende tutmak istedi.

He wanted to make that which was unique ubiquitous.

Çünkü tek olan bu şeyi çoğaltmak istedi.

He wanted to make that which was expensive free.

Pahalı olan bu şeyi ucuzlatmak istedi.

And he wanted to do this as a matter of principle.

Ve bunu bir prensip meselesi olduğu için yaptı.

Because not many people are really going to read Archimedes in ancient Greek,

Çünkü pek çok insan Arşimet'i Antik Yunanca'dan okuyacak değil,

but they should have the chance to do it.

fakat okumak için bir şansları olmalı.

So he gathered around himself the friends of Archimedes,

Ve Arşimet destekçilerini bir araya topladı

and he promised to pay for all the work.

ve bütün işi maddi olarak karşılayacağına söz verdi.

And it was an expensive job,

Ve bu pahalı bir işti

but actually it wouldn't be as much as you think

ama aslında düşündüğünüz kadar da pahalı sayılmazdı

because these people, they didn't come from money,

çünkü bu insanlar para için değil

they came from Archimedes.

Arşimet için geliyorlardı.

And they came from all sorts of different backgrounds.

Pek çok farklı branşa sahip insan toplandı.

They came from particle physics,

Parçacık fiziğiyle uğraşan da vardı,

they came from classical philology,

klasik dilbilim ile uğraşan da,

they came from book conservation,

Kitap muhafaza etme işinde olan da vardı,

they came from ancient mathematics,

Matematik ile uğraşan da,

they came from data management,

veri yönetimi yapan da vardı,

they came from scientific imaging and program management.

bilimsel tasarı ve program yönetimi yapan da.

And they got together to work on this manuscript.

Ve bu el yazması üzerine çalışmak için bir araya geldiler.

The first problem was a conservation problem.

Karşılaştıkları ilk sorun kitabın muhafaza edilmesi ile ilgiliydi.

And this is the sort of thing that we had to deal with:

Ve bu gerçekten üzerinde uğraşmak zorunda olduğumuz bir şeydi:

There was glue on the spine of the book.

kitabın omurgasında tutkal vardı.

And if you look at this photograph carefully,

Ve eğer bu fotoğrafa dikkatlice bakarsanız,

the bottom half of this is rather brown.

alt tarafının biraz kahverengimsi olduğunu görürsünüz.

And that glue is hide glue.

Ve bu tutkal şeffaf marangoz tutkalı.

Now if you're a conservator,

Eğer kitap tamiri ile uğraşan biri iseniz,

you can take off this glue reasonably easily.

bu tutkalı kolay sayılabilecek bir biçimde çıkarabilirsiniz.

The top half is Elmer's wood glue.

Üstteki kısım Elmer tahta tutkalı.

It's polyvinyl acetate emulsion

Bir kez kurudu mu suda çözülmeyen

that doesn't dissolve in water once it's dry.

polivinil asetat emülsiyonu.

And it's much tougher than the parchment that it was written on.

Ve üstüne yazıldığı parşömenden bile daha sert.

And so before we could start imaging Archimedes,

Yani Arşimet'i incelemeye başlamadan önce,

we had to take this book apart.

bu kitabı parçalara ayırmak zorundaydık.

So it took four years to take apart.

Parçalara ayırma işi dört yıl sürdü.

And this is a rare action shot, ladies and gentlemen.

Ve bu iş üstünde çekilmiş nadir karelerden biri, baylar bayanlar.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Another thing is that we had to get rid of all the wax,

Bir başka şey ise bütün ciladan kurtulmamız gerekiyordu

because this was used in the liturgical services

çünkü bu Yunan Ortodoks Kilisesi'nin

of the Greek Orthodox Church

ayinlerinde kullanılıyordu

and they'd used candle wax.

ve parafin kullanmışlardı.

And the candle wax was dirty,

Parafin kirliydi ve

and we couldn't image through the wax.

cilanın arkasındakini görüntüleyemiyorduk.

So very carefully we had to mechanically scrape off all the wax.

Böylece cilayı mekanik olarak çok dikkatli bir biçimde kazımak zorunda kaldık.

It's hard to tell you exactly

Bu kitabın tam olarak ne kadar kötü durumda

how bad this condition of this book is,

olduğunu söylemek zor ama

but it came out in little bits very often.

sürekli minik parçalar halinde kopup duruyordu.

And normally in a book, you wouldn't worry about the little bits,

Normalde bir kitapta o kadar küçük parçalar için endişelenmezsiniz

but these little bits might contain unique Archimedes text.

fakat bu küçük parçalar Arşimet'in eşsiz el yazmasını üstünde barındırıyor olabilirdi.

So, tiny fragments

Küçük parçaları

we actually managed to put back in the right place.

sonunda doğru yerlere yerleştirmeyi başardık.

Then, having done that, we started to image the manuscript.

Ardından, bunu yaptıktan sonra, el yazmasını görüntülemeye başladık.

And we imaged the manuscript

El yazmasını

in 14 different wavebands of light.

14 farklı dalga boyu ışıkta görüntüledik.

Because if you look at something in different wavebands of light,

Çünkü bir şeye farklı dalga boylarında ışıkta baktığınızda

you see different things.

farklı şeyler görürsünüz.

And here is an image of a page

Ve burada 14 farklı dalga boyu ışıkta

imaged in 14 different wavebands of light.

görüntülenmiş bir sayfayı görüyorsunuz.

But none of them worked.

Fakat hiçbiri işe yaramadı.

So what we did was we processed the images together,

Ardından tüm resimleri bir işlemden geçirdik ve

and we put two images into one blank screen.

iki resmi bir boş ekrana koyduk.

And here are two different images of the Archimedes manuscript.

Burada Arşimet'in el yazmasının iki değişik görüntüsünü görüyorsunuz.

And the image on the left

Soldaki görüntü

is the normal red image.

normal kırmızı bir görüntü.

And the image on the right is an ultraviolet image.

Sağdaki ise ultraviyole görüntü.

And in the image on the right

Ve sağdaki resimde

you might be able to see some of the Archimedes writing.

Arşimet'in yazılarının bir kısmını görebiliyorsunuz.

If you merge them together into one digital canvas,

Eğer bunları dijital bir tuvalde bir araya getirirseniz,

the parchment is bright in both images

parşömen her iki resimde de parlak

and it comes out bright.

ve birleştirildiğinde de parlak görünüyor.

The prayer book is dark in both images

Dua kitabı her iki resimde de koyu renkli

and it comes out dark.

ve birleştirildiğinde de koyu görünüyor.

The Archimedes text is dark in one image and bright in another.

Arşimet'in yazıları bir resimde koyu iken diğerinde parlak.

And it'll come out dark but red,

Ve birleştirildiğinde koyu renkli fakat kırmızı olarak gözükecek

and then you can start to read it rather clearly.

ve ardından yazıları net sayılabilecek bir biçimde okumaya başlayabilirsiniz.

And that's what it looks like.

İşte böyle gözüküyor.

Now that's a before and after image,

Bu bir önce-sonra fotoğrafı,

but you don't read the image on the screen like that.

ama ekrandaki yazıları bu şekilde okumuyorsunuz.

You zoom in and you zoom in

Yakınlaşıyorsunuz, yakınlaşıyorsunuz

and you zoom in and you zoom in,

Yakınlaşıyorsunuz, yakınlaşıyorsunuz

and you can just read it now.

ve şimdi okuyabilirsiniz.

(Applause)

(Alkışlar)

If you process the same two images in a different way,

Eğer aynı iki resmi farklı bir işlemden geçirirseniz,

you can actually get rid of the prayer book text.

dua kitabının yazılarından kurtulabilirsiniz.

And this is terribly important,

Ve bu son derece önemli,

because the diagrams in the manuscript

çünkü el yazmasındaki çizimler

are the unique source for the diagrams

Arşimet'in M.Ö. 4. yüzyılda kuma çizdiği

that Archimedes drew in the sand in the fourth century B.C.

şekillerin yegâne kaynağı.

And there we are, I can give them to you.

Ve işte buradalar, size gösterebilirim.

With this kind of imaging --

Bu cinsten bir görüntüleme ile --

this kind of infrared, ultraviolet, invisible light imaging --

bu kızılötesi, morötesi, görünmez ışık görüntülemesi ile --

we were never going to image through the gold ground forgeries.

asla altın astarlı taklit resimlerin ötesini göremeyecektik.

How were we going to do that?

Bunu nasıl yapacaktık?

Well we took the manuscript,

El yazmasını aldık

and we decided to image it in X-ray fluorescence imaging.

ve onu floresan röntgen ile görüntülemeye karar verdik.

So an X-ray comes in in the diagram on the left

Soldaki çizimde bir x ışını geliyor

and it knocks out an electron from the inner shell of an atom.

ve bir elektronu atomun yörüngesinden ayırıyor.

And that electron disappears.

Ve bu elektron ortadan kayboluyor.

And as it disappears, an electron from a shell farther out

Ve bu kaybolur kaybolmaz,

jumps in and takes its place.

daha üst yörüngelerden bir elektron gelip onun yerini alıyor.

And when it takes its place,

Ve onun yerini aldığı zaman,

it sheds electromagnetic radiation.

açığa elektromanyetik radyasyon çıkarıyor.

It sheds an X-ray.

Bir x ışını ortaya çıkarıyor.

And this X-ray is specific in its wavelength

Ve bu x ışını kendi dalga boyunda

to the atom that it hits.

vurduğu atoma özgü.

And what we wanted to get

Ve elde etmek istediğimiz şey

was the iron.

demirdi.

Because the ink was written in iron.

Çünkü mürekkep demirle yazılmıştı.

And if we can map

Ve eğer ortaya çıkan bu x ışınını,

where this X-ray that comes out, where it comes from,

o ışının geldiği yeri belirleyebilirsek,

we can map all the iron on the page,

sayfadaki demirin tamamının yerini belirleyebiliriz

then theoretically we can read the image.

ve ardından teorik olarak tüm görüntüyü okuyabiliriz.

The thing is that you need a very powerful light source to do this.

Sorun şu ki bunu yapmak için çok güçlü bir ışık kaynağına ihtiyaç var.

So we took it to the Stanford Synchrotron Radiation Laboratory

Böylece yazıtları Kaliforniya'daki

in California,

Stanford Senkrotron Radyasyon Laboratuvarı'na götürdük,

which is a particle accelerator.

ki bu bir parçacık hızlandırıcısıdır.

Electrons go around one way,

Elektronlar bir yönde döner,

positrons go around the other.

Pozitronlar diğer yönde.

They meet in the middle,

Ortada buluşurlar

and they create subatomic particles

ve tılsım kuark veya tau lepton gibi

like the charm quark and the tau lepton.

atomaltı parçacıklar ortaya çıkarıyorlar.

Now we weren't actually going to put Archimedes in that beam.

Arşimet'i o ışının altına koyacak değildik tabii ki.

But as the electrons go round at the speed of light,

Ama elektronlar ışık hızında dönerken

they shed X-rays.

x ışınları ortaya çıkarıyorlar.

And this is the most powerful light source in the solar system.

Ve bu güneş sistemindeki en güçlü ışık kaynağı.

This is called synchrotron radiation,

Bunun adı senkrotron radyasyonu

and it's normally used to look at things

ve bu normalde proteinler gibi şeylere

like proteins and that sort of thing.

bakmak için kullanılıyor.

But we wanted it to look at atoms, at iron atoms,

Fakat biz atomlara bakmak istedik, demir atomlarına,

so that we could read the page from before and after.

ki böylece sayfayı önceki ve sonraki hâliyle okuyabilelim.

And lo and behold, we found that we could do it.

Ve bilin bakalım ne oldu, bunu yapabileceğimizi gördük.

It took about 17 minutes to do a single page.

Tek bir sayfa için bunu uygulamak aşağı yukarı 17 dakika aldı.

So what did we discover?

Peki ne keşfettik?

Well one of the unique texts in Archimedes

Arşimet'in benzersiz yazıtlarından

is called "The Stomachion."

birinin adı "Stomachion."

And this didn't exist in Codices A and B.

Ve bu A veya B yazıtlarında geçmiyor.

And we knew that it involved this square.

Tek bildiğimiz bu kare çizimini içerdiği,

And this is a perfect square,

Bu kusursuz kare,

and it's divided into 14 bits.

ki 14 parçaya bölünmüştür.

But no one knew what Archimedes was doing with these 14 bits.

Fakat Arşimet'in bu 14 parçayla neyi amaçladığını kimse bilmiyordu.

And now we think we know.

Şimdi biz bunu bildiğimizi düşünüyoruz.

He was trying to work out

Bu 14 parçayı

how many ways you can recombine those 14 bits

mükemmel bir kare oluşturacak biçimde

and still make a perfect square.

kaç farklı şekilde kombine edebileceğini bulmaya çalışıyordu.

Anyone want to guess the answer?

Cevabı tahmin etmek isteyen var mı?

It's 17,152 divided into 536 families.

Cevap 536 temel çözümden üretilmiş 17.152 varyasyon.

And the important point about this

Ve bunu önemli yapan şey şu ki

is that it's the earliest study in combinatorics in mathematics.

bu matematikte bilinen en eski kombinasyon çalışması.

And combinatorics is a wonderful and interesting branch of mathematics.

Ve kombinasyon matematiğin harika ve çok ilginç bir dalı.

The really astonishing thing though about this manuscript

Bu el yazması hakkında gerçekten nefes kesici olan şey şu ki

is that we looked at the other manuscripts

katiplerin bu kitabı yaparken kullandığı

that the palimpsester had made,

yazıları silinip üzerine başka yazılar yazılımş olan

the scribe had made his book out of,

diğer el yazmalarına da baktık

and one of them was a manuscript containing text by Hyperides.

ve yazıtlardan biri Hyperides'in yazılarını içeriyordu.

Now Hyperides was an Athenian orator from the fourth century B.C.

Hyperides M.Ö. 4. yüzyılda yaşamış Atinalı bir hatip.

He was an exact contemporary of Demosthenes.

Demostenes'in tam olarak çağdaşıydi.

And in 338 B.C. he and Demosthenes together

Ve M.Ö. 338'de o ve Demostenes

decided that they wanted to stand up

birlikte Makedonya Kralı 2. Filip'in

to the military might of Philip of Macedon.

askeri gücüne karşı koymaya karar verdiler.

So Athens and Thebes went out to fight Philip of Macedon.

Böylece Atina ve Thebai Makedon Kralı Filip ile savaşmaya başladı.

This was a bad idea,

Bu kötü bir fikirdi,

because Philip of Macedon had a son called Alexander the Great,

çünkü Makedon Kralı Filip'in Büyük İskender adında bir oğlu vardı

and they lost the battle of Chaeronea.

ve Chaeronea Savaşı'nı kaybettiler.

Alexander the Great went on to conquer the known world;

Büyük İskender bilinen tüm dünyayı fethetmek için yola çıktı;

Hyperides found himself on trial for treason.

Hyperides kendini ihanet suçlaması ile mahkemede buldu.

And this is the speech that he gave when he was on trial --

Ve bu mahkemedeyken yaptığı konuşma --

and it's a great speech:

ve harika bir konuşma:

"Best of all," he says, "is to win.

"Hepsinin en iyisi" diyor "kazanacak.

But if you can't win,

Ama eğer kazanamadıysan

then you should fight for a noble cause,

ulvi bir amaç uğruna savaşmış olmalısın,

because then you'll be remembered.

çünkü ancak o zaman hatırlanırsın.

Consider the Spartans.

Spartalıları düşünün.

They won enumerable victories,

Sayısız zafer kazandılar,

but no one remembers what they are

fakat kimse ne olduklarını hatırlamıyor

because they were all fought for selfish ends.

çünkü bencilce sebepler için savaştılar.

The one battle that the Spartans fought that everybody remembers

Spartalıların savaştığı ve herkesin hatırladığı tek savaş

is the the battle of Thermopylae

tek bir adam tarafından katledildikleri

where they were butchered to a man,

fakat Yunanistan'ın özgürlüğü için savaştıkları

but fought for the freedom of Greece."

Termofil Savaşı."

It was such a great speech

O kadar iyi bir konuşmaydı ki

that the Athenian law courts let him off.

Atina mahkemeleri onu serbest bıraktı.

He lived for another 10 years,

Bir 10 yıl daha yaşadı,

then the Macedonian faction caught up with him.

ardından Makedon grubu kendisini yakaladı.

They cut out his tongue in mockery of his oratory,

Kışkırtıcı konuşması ile dalga geçmek adına dilini kestiler

and no one knows what they did with his body.

ve kimse bedenine ne yaptıklarını bilmiyor.

So this is the discovery of a lost voice from antiquity,

Yani bu antik çağlardan,

speaking to us, not from the grave,

mezardan değil, çünkü mezarı yok,

because his grave doesn't exist,

fakat Atina mahkemelerinden

but from the Athenian law courts.

konuşan kayıp bir sesin keşfi.

Now I should say at this point

Bu noktada şunu söylemeliyim ki

that normally when you're looking

normalde yazıları silinmiş orta çağ

at medieval manuscripts that have been scraped off,

el yazmalarına baktığınızda

you don't find unique texts.

benzersiz yazıtlar bulamazsınız.

And to find two in one manuscript is really something.

Ve bir el yazmasında bunlardan iki tane bulmak gerçekten büyük bir şey.

To find three is completely weird.

Üç tane bulmak ise tamamen tuhaf.

And we found three.

Ve biz üç tane bulduk.

Aristotle's "Categories"

Aristotales'i "Kategoriler"i

is one of the foundational texts of Western philosophy.

Batı felsefesinin buluşsal metinlerinden biri.

And we found a third century A.D. commentary on it,

Ve bunun üzerine, büyük ihtimalle Galen ve belki Porphyry tarafından yazılmış bir

possibly by Galen and probably by Porphyry.

M.S. 3. yüzyıl yorumu bulduk.

Now all this data that we collected,

Ve şimdi topladığımız tüm verileri,

all the images, all the raw images,

tüm görüntüleri, tüm ham görüntüleri,

all the transcriptions that we made and that sort of thing

hazırladığımız bütün kopya ve onun gibi yazıya dökme işlemlerini

have been put online under a Creative Commons license

Creative Commons lisansı altında

for anyone to use for any commercial purpose.

herhangi birinin herhangi bir reklam amacı ile kullanabilmesi için internete koyduk.

(Applause)

(Alkışlar)

Why did the owner of the manuscript do this?

El yazmasının sahibi bunu neden yaptı?

He did this because he understands data as well as books.

Bunu yaptı çünkü verileri anlamakla birlikte kitapları da anlıyor.

Now the thing to do with books,

Ve kitaplarla ilgili şey şu ki,

if you want to ensure their long-term utility,

uzun bir süre boyunca insanlara yarar sağlamalarını garantiye almak istiyorsanız

is to hide them away in closets

onları dolaplarda saklamalı

and let very few people look at them.

ve çok az insanın onlara bakmasına izin vermelisiniz.

The thing to do with data, if you want it to survive,

Veriler ile ilgili durum da şu ki, eğer baki kalmalarını istiyorsanız

is to let it out and have everybody have it

o veriler üzerinde olabildiğince az kontrol kurup

with as little control on that data as possible.

herkesin onlara sahip olmasına izin vermelisiniz

And that's what he did.

Ve onun yaptığı da buydu.

And institutions can learn from this.

Ve kurumların bundan öğrencek bir şeyleri var.

Because institutions at the moment

Çünkü şu anda kurumlar

confine their data with copyright restrictions and that sort of thing.

ellerindeki verileri telif hakkı kısıtlamaları ile hapsediyor ve bunun gibi şeyler yapıyorlar.

And if you want to look at medieval manuscripts on the Web,

Ve eğer internette Orta Çağ'a ait el yazmalarına bakmak istiyorsanız,

at the moment you have to go to the National Library of Y's site

şu an Y sitesinin ulusal kütüphanesine ya da

or the University Library of X's site,

X sitesinin üniversite kütüphanesine gitmeniz gerek

which is about the most boring way

ki bu dijital veri edinmenin

in which you can deal with digital data.

neredeyse en sıkıcı yolu.

What you want to do is to aggregate it all together.

Yapmak istediğiniz şey hepsini bir araya toplamak.

Because the Web of the ancient manuscripts of the future

Çünkü geleceğin antik el yazmaları ağı

isn't going to be built by institutions.

kurumlar tarafından değil,

It's going to be built by users,

internet kullanıcıları tarafından,

by people who get this data together,

bu verileri bir araya getiren kullanıcılar tarafından,

by people who want to aggregate all sorts of maps

nerede bulunurlarsa bulusunlar

from wherever they come from,

haritaları bir araya toplamak isteyen insanlar tarafından,

all sorts of medieval romances

nerede bulunurlarsa bulunsunlar

from wherever they come from,

Orta Çağ aşk romanlarını bir araya getirmek isteyen tarafından,

people who just want to curate their own glorious selection

kendi seçtikleri güzel şeyleri

of beautiful things.

bir araya getirmek isteyen insanlar tarafından kurulacak.

And that is the future of the Web.

Ve bu, internetin geleceği.

And it's an attractive and beautiful future,

Ve bu çok çekici ve güzel bir gelecek,

if only we can make it happen.

keşke bunu gerçekleştirebilsek.

Now we at the Walters Art Museum have followed this example,

Biz, Walters Sanat Müzesi'nde, bu örneği takip ettik

and we have put up all our manuscripts on the Web

ve sahip olduğumuz tüm el yazmalarını

for people to enjoy --

insanların tadını çıkarması için -- tüm ham verileri,

all the raw data, all the descriptions, all the metadata.

tüm tasvirleri, tüm üstverileri -- Creative Commons lisansı altında

under a Creative Commons license.

internete yükledik

Now the Walters Art Museum is a small museum

Walters Sanat Müzesi küçük bir müze

and it has beautiful manuscripts,

ve çok güzel el yazmalarına sahip

but the data is fantastic.

fakat veriler muhteşem.

And the result of this

Ve bunun sonucunda

is that if you do a Google search on images right now

eğer şu an Google görsellerinde bir arama yapıp

and you type in "Illuminated manuscript Koran" for example,

-örneğin- "aydınlanmış el yazması Kuran" yazarsanız

24 of the 28 images you'll find come from my institution.

bulacağınız her 28 resmin 24'ü benim enstitümden geliyor.

(Applause)

(Alkışlar)

Now, let's think about this for a minute.

Şimdi, bir dakika bunu düşünelim?

What's in it for the institution?

Bunun enstitüye ne yararı var?

There are all sorts of things that are in it for the institution.

Enstitüye yararı olan çok çeşitli şeyler var.

You can talk about the Humanities and that sort of thing,

Sosyal bilimler veya o tip şeyler hakkında konuşabilirsiniz

but let's talk about selfish things.

ama haydi bencil şeyler hakkında konuşalım.

Because what's really in it for the institution is this:

Çünkü enstitünün yararına olan şey aslında şu:

Now why do people go to the Louvre?

İnsanlar neden Louvre'a gidiyor?

They go to see the Mona Lisa.

Mona Lisa'yı görmek için.

Why do they go to see the Mona Lisa?

Neden Mona Lisa'yı görmeye gidiyorlar?

Because they already know what she looks like.

Çünkü neye benzediğini daha önceden biliyorlar.

And they know what she looks like

Ve neye benzediğini biliyorlar çünkü

because they've seen pictures of her absolutely everywhere.

fotoğraflarını neredeyse her yerde gördüler.

Now, there is no need

Bütün bu kısıtlamalara

for these restrictions at all.

aslında hiç gerek yok.

And I think that institutions should stand up

Bence bütün enstitüler bunu savunmalı

and release all their data under unrestricted licenses,

ve ellerindeki tüm verileri kısıtlanmamış lisanslar altında yayınlamalılar.

and it would be a great benefit to everybody.

Böylece bunun herkese bir yararı olur.

Why don't we just let everybody have access to this data

Neden bütün insanların bu verilere ulaşmasını,

and curate their own collection

antik bilgiler ve harika, çok güzel şeylerden

of ancient knowledge and wonderful and beautiful things

kendi koleksiyonlarını oluşturmasını,

and increase the beauty and the cultural significance

İnternet'teki güzellik ve kültürel birikimi

of the Internet.

artırmasını sağlamıyoruz ki?

Thank you very much indeed.

Doğrusu hepinize çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)