William Noel: Revealing the lost codex of Archimedes

Translator: Michelle Nguyen Reviewer: TRANG NGUYEN

Những văn bản có giá trị lớn của thế giới cổ đại

không còn tồn tại dưới dạng nguyên bản nữa,

The great texts of the ancient world

don't survive to us in their original form.

mà dưới dạng bản sao do những người chép chữ từ thời Trung cổ

They survive because medieval scribes copied them

chép lại, rồi chép lại.

Cũng tương tự như với Archimedes (Ác-si-mét),

and copied them and copied them.

nhà toán học vĩ đại người Hy Lạp.

And so it is with Archimedes,

Tất cả những gì chúng ta biết về nhà toán học Archimedes

the great Greek mathematician.

Everything we know about Archimedes as a mathematician

chỉ được ghi lại trong 3 quyển sách,

chúng được gọi là A, B, C.

we know about because of just three books,

Quyển A bị một nhà nghiên cứu về văn hóa Ý làm mất năm 1564.

and they're called A, B and C.

And A was lost by an Italian humanist in 1564.

Quyển B được thấy lần cuối tại thư viện của Giáo hoàng

And B was last heard of in the Pope's Library

tại Viterbo, cách Rome khoảng 100 dặm về phía Bắc từ năm 1311.

about a hundred miles north of Rome in Viterbo in 1311.

Còn Quyển C chỉ được tìm ra vào năm 1906,

Now Codex C was only discovered in 1906,

và nó nằm trên bàn giấy của tôi tại Baltimore

and it landed on my desk in Baltimore

on the 19th of January, 1999.

vào ngày 19 tháng 1 năm 1999.

Và Quyển C ấy đây.

Thực ra Quyển C được chôn vùi trong cuốn sách này.

And this is Codex C here.

Now Codex C is actually buried in this book.

Đó là kho báu bị chôn vùi.

Vì thực ra đây là một cuốn kinh cầu.

It's buried treasure.

Một người tên là Johannes Myrones đã tạo ra

Because this book is actually a prayer book.

It was finished by a guy called Johannes Myrones

vào ngày 14 tháng 4 năm 1229.

on the 14th of April, 1229.

Và để làm ra cuốn kinh cầu, ông đấy đã dùng tới các cuộn giấy da cừu.

Nhưng ông ta không dùng cuộn da cừu mới,

And to make his prayer book he used parchment.

mà tái sử dụng những cuộn cũ từ những bản chép tay trước đó.

But he didn't use new parchment,

he used parchment recycled from earlier manuscripts,

Ông ấy dùng đến 7 cuộn.

Và Archimedes Quyển C là 1 trong số 7 cuộn đó.

and there were seven of them.

And Archimedes Codex C was just one of those seven.

Ông tách rời các tờ trong bản chép tay Archimedes và 7 cuộn khác.

He took apart the Archimedes manuscript and the other seven manuscripts.

Ông xóa hết các chữ đi,

He erased all of their texts,

và cắt đôi các tờ,

xáo tung lên,

and then he cut the sheets down in the middle,

xoay ngược một góc 90 độ,

he shuffled them up,

và viết lời kinh lên trên những cuốn sách này.

and he rotated them 90 degrees,

Lẽ dĩ nhiên 7 cuốn sách chép tay

and he wrote prayers on top of these books.

mất tăm mất tích trong suốt 700 năm, thay vào đó ta có cuốn kinh cầu.

And essentially these seven manuscripts

disappeared for 700 years, and we have a prayer book.

Cuốn kinh đã được người đàn ông này phát hiện ra,

The prayer book was discovered by this guy,

Johan Ludvig Heiberg, vào năm 1906.

Và chỉ với kính lúp,

Johan Ludvig Heiberg, in 1906.

ông đã ghi lại tất cả mọi văn tự mà ông có thể

And with just a magnifying glass,

he transcribed as much of the text as he could.

Và ông ấy đã tìm được 2 văn tự trong bản chép tay này

And the thing is that he found two texts in this manuscript

là những văn tự có một không hai.

Chúng không hề nằm trong Quyển A và B,

that were unique texts.

mà hoàn toàn mới, của Archimedes,

They weren't in A and B at all;

được gọi là "Phương pháp" (The Method) và luận thuyết "Stomachion".

they were completely new texts by Archimedes,

and they were called "The Method" and "The Stomachion."

Và nó trở thành bản chép tay lừng danh thế giới.

Giờ đây, rõ ràng là

And it became a world famous manuscript.

cuốn sách đang trong tình trạng rất tệ

Now it should be clear by now

hơn cả hồi thế kỉ 20,

that this book is in bad condition.

It got in worse condition in the 20th century

sau khi Heiberg tìm ra nó.

Chữ kí giả mạo bị sơn lên trên cuốn sách,

after Heiberg saw it.

và quyển sách bị mốc rất trầm trọng.

Forgeries were painted over it,

and it suffered very badly from mold.

Cuốn sách là định nghĩa về một vật bỏ đi.

This book is the definition of a write-off.

Đó là một loại sách

mà bạn tưởng rằng nó nên thuộc quyền sở hữu của cơ quan chuyên trách.

It's the sort of book

Nhưng không,

that you thought would be in an institution.

một nhà sở hữu tư nhân đã mua lại nó vào năm 1998.

But it's not in an institution,

it was bought by a private owner in 1998.

Lí do gì mà ông ấy lại mua cuốn sách này?

Vì ông muốn cuốn sách mong manh này sẽ được giữ an toàn.

Why did he buy this book?

Because he wanted to make that which was fragile safe.

Ông muốn cuốn sách có một không hai này có mặt ở khắp nơi.

Ông muốn cuốn sách vô giá này trở nên miễn phí.

He wanted to make that which was unique ubiquitous.

He wanted to make that which was expensive free.

Và ông muốn thực hiện những việc này trên vấn đề nguyên tắc.

And he wanted to do this as a matter of principle.

Vì không nhiều người được đọc Archimedes bằng tiếng Hy Lạp cổ,

Because not many people are really going to read Archimedes in ancient Greek,

nhưng họ nên được có cơ hội làm việc ấy.

Thế là ông tập hợp những người bạn của Archimedes lại,

but they should have the chance to do it.

So he gathered around himself the friends of Archimedes,

và ông hứa trả tiền cho mọi việc.

Và đó là một công việc đắt đỏ,

and he promised to pay for all the work.

nhưng thực ra cũng không tốn nhiều tiền như bạn nghĩ,

And it was an expensive job,

but actually it wouldn't be as much as you think

bởi những con người này, họ không tham gia vì tiền,

họ tham gia vì chính Archimedes.

because these people, they didn't come from money,

Và họ cũng là những thành phần khác nhau trong xã hội.

they came from Archimedes.

Họ là những nhà vật lý hạt nhân,

And they came from all sorts of different backgrounds.

họ là những nhà triết học kinh điển,

They came from particle physics,

họ là những nhà bảo tồn sách,

they came from classical philology,

họ là những nhà nghiên cứu toán học cổ đại,

they came from book conservation,

họ là những nhà quản lý dữ liệu,

they came from ancient mathematics,

họ là những nhà chẩn đoán hình ảnh và quản lý chương trình khoa học.

they came from data management,

they came from scientific imaging and program management.

Và họ cùng nhau làm việc trên bản chép tay này.

And they got together to work on this manuscript.

Vấn đề đầu tiên là việc bảo quản.

The first problem was a conservation problem.

Và chúng ta phải giải quyết như sau:

Trên bìa cuốn sách có keo dán.

And this is the sort of thing that we had to deal with:

Và nếu quí vị nhìn kỹ vào tấm ảnh này,

There was glue on the spine of the book.

nửa dưới của cuốn sách có màu nâu.

And if you look at this photograph carefully,

và keo dán là loại không nhìn thấy được.

the bottom half of this is rather brown.

Nếu bạn là một nhà bảo tồn,

bạn có thể lấy keo dán này ra khá là dễ dàng.

And that glue is hide glue.

Now if you're a conservator,

Nửa trên là keo gỗ Elmer.

you can take off this glue reasonably easily.

The top half is Elmer's wood glue.

Đó là keo sữa PVAC

một khi đã khô sẽ không hòa tan trong nước.

It's polyvinyl acetate emulsion

Nó cứng hơn nhiều so với cuộn da cừu đã chép chữ.

that doesn't dissolve in water once it's dry.

Thế nên, trước khi có thể chụp hình ảnh cuốn sách của Archimedes,

And it's much tougher than the parchment that it was written on.

And so before we could start imaging Archimedes,

chúng tôi phải tháo được sách ra.

Mất tới 4 năm.

we had to take this book apart.

Và đây là một pha chớp nhoáng, thưa quí vị.

So it took four years to take apart.

And this is a rare action shot, ladies and gentlemen.

(tiếng cười)

Một việc nữa là chúng tôi phải loại bỏ hết lớp sáp,

(Laughter)

Another thing is that we had to get rid of all the wax,

vì nó được dùng trong nghi thức tế lễ

của Nhà thờ Chính thống giáo Hy Lạp

because this was used in the liturgical services

và họ sử dụng sáp nến.

of the Greek Orthodox Church

Và sáp nến bẩn,

and they'd used candle wax.

nên chúng tôi khó mà chụp hình qua lớp sáp ấy.

And the candle wax was dirty,

Thế rồi, chúng tôi cạo hết sáp một cách máy móc.

and we couldn't image through the wax.

So very carefully we had to mechanically scrape off all the wax.

Khó mà kể chính xác với quí vị

tình trạng của cuốn sách tệ tới mức nào,

It's hard to tell you exactly

nhưng rồi từng phần nhỏ cũng dần hé lộ.

how bad this condition of this book is,

but it came out in little bits very often.

Trong một cuốn sách thông thường, ta không lo lắng lắm về những phần nhỏ.

nhưng đây là những phần nhỏ chứa văn tự có một không hai của Archimedes.

And normally in a book, you wouldn't worry about the little bits,

but these little bits might contain unique Archimedes text.

Vì vậy, từng mảnh tí xíu

được chúng tôi kì công đưa về đúng vị trí.

So, tiny fragments

we actually managed to put back in the right place.

Sau đó, chúng tôi bắt đầu chụp ảnh bản chép tay này.

Then, having done that, we started to image the manuscript.

Và chúng tôi chụp bản chép tay

dưới 14 dải sóng ánh sáng khác nhau.

And we imaged the manuscript

Lí do là khi bạn nhìn một vật dưới các dải sóng ánh sáng khác nhau,

in 14 different wavebands of light.

Because if you look at something in different wavebands of light,

bạn sẽ thấy những điều khác nhau.

Và đây là ảnh chụp một trang

dưới 14 dải sóng ánh sáng khác nhau.

you see different things.

And here is an image of a page

Nhưng không hình ảnh nào có hiệu quả.

imaged in 14 different wavebands of light.

Thế nên chúng tôi đã xử lý các hình ảnh cùng với nhau,

But none of them worked.

So what we did was we processed the images together,

và đưa hai bức ảnh vào một màn hình trống.

and we put two images into one blank screen.

Và đây là hai bức hình khác nhau của bản chép tay Archimedes.

Bức hình bên trái

And here are two different images of the Archimedes manuscript.

là bức chụp trong ánh sáng đỏ thông thường.

Và bức phía bên phải là bức chụp trong tia cực tím.

And the image on the left

is the normal red image.

Và trong bức ảnh bên phải,

có thể bạn sẽ thấy một số chữ viết trong cuốn Archimedes.

And the image on the right is an ultraviolet image.

And in the image on the right

Nếu ghép chúng vào trong một khung ảnh số,

you might be able to see some of the Archimedes writing.

If you merge them together into one digital canvas,

tấm da cừu sáng lên trong cả hai hình ảnh

the parchment is bright in both images

và nó sẽ trở nên rất sáng.

Cuốn kinh cầu nguyện tối đi trong cả hai bức ảnh

and it comes out bright.

và nó sẽ trở nên rất tối.

The prayer book is dark in both images

Những văn tự trong cuốn sách Archimedes tối trong bức hình này, và sáng trong bức hình khác.

and it comes out dark.

The Archimedes text is dark in one image and bright in another.

Và nó sẽ trở nên tối nhưng có màu đỏ,

và ta bắt đầu có thể đọc được tương đối rõ ràng.

And it'll come out dark but red,

Và nó trông như thế này.

and then you can start to read it rather clearly.

Đây là trước và sau khi chụp ảnh,

And that's what it looks like.

Now that's a before and after image,

nhưng bạn không đọc các bức ảnh trên màn hình như vậy được đâu.

Bạn phải thu nhỏ và thu nhỏ,

but you don't read the image on the screen like that.

rồi thu nhỏ, và thu nhỏ nữa

You zoom in and you zoom in

and you zoom in and you zoom in,

và giờ thì bạn đọc được rồi đấy.

(tiếng vỗ tay)

and you can just read it now.

(Applause)

Nếu bạn xử lý hai bức ảnh theo cách khác,

If you process the same two images in a different way,

thực sự bạn sẽ bỏ được những văn tự trong cuốn kinh cầu.

Điều này quan trọng vô cùng,

you can actually get rid of the prayer book text.

vì biểu đồ trong bản chép tay

And this is terribly important,

là nguồn biểu đồ có một không hai

because the diagrams in the manuscript

mà Archimedes đã vẽ trên cát vào thế kỉ 4 TCN.

are the unique source for the diagrams

Và đây, tôi có thể đưa cho quí vị

that Archimedes drew in the sand in the fourth century B.C.

Với loại hình ảnh này,

And there we are, I can give them to you.

hình ảnh dưới ánh sáng hồng ngoại, tử ngoại, ánh sáng không nhìn thấy,

With this kind of imaging --

chúng ta sẽ chẳng bao giờ chụp xuyên qua lớp giả trang nền vàng.

this kind of infrared, ultraviolet, invisible light imaging --

Vậy chúng ta làm thế nào đây?

we were never going to image through the gold ground forgeries.

Chúng tôi lấy bản chép tay,

How were we going to do that?

và quyết đinh chụp ảnh dưới chế độ X-quang.

Well we took the manuscript,

and we decided to image it in X-ray fluorescence imaging.

Khi một tia X chiếu vào biểu đồ bên trái,

nó đánh bật một electron từ vỏ bên trong nguyên tử.

So an X-ray comes in in the diagram on the left

and it knocks out an electron from the inner shell of an atom.

Và eletron đó biến mất.

Và khi nó biến mất, một electron từ vỏ văng xa ra

And that electron disappears.

And as it disappears, an electron from a shell farther out

nhảy vào, và chiếm chỗ.

Và khi nó chiếm chỗ,

jumps in and takes its place.

nó tỏa ra phóng xạ điện từ.

And when it takes its place,

Nó tỏa ra tia X.

it sheds electromagnetic radiation.

Và tia X này mang bước sóng riêng

It sheds an X-ray.

với nguyên tử mà nó xuyên vào.

And this X-ray is specific in its wavelength

Và cái chúng tôi muốn lấy

to the atom that it hits.

là sắt.

And what we wanted to get

Vì mực được viết bằng sắt.

was the iron.

Và nếu chúng tôi có thể xác định

Because the ink was written in iron.

tia X ra đằng nào, đến từ đâu

And if we can map

chúng tôi có thể xác định tất cả phân tử sắt trên trang viết,

where this X-ray that comes out, where it comes from,

về lý thuyết, chúng tôi có thể đọc được hình ảnh.

we can map all the iron on the page,

Vấn đề là cần có một nguồn ánh sáng mạnh, để làm được điều này.

then theoretically we can read the image.

The thing is that you need a very powerful light source to do this.

Nên chúng tôi đưa bản chép tới Phòng thí nghiệm phóng xạ Synchrotron Stanford.

So we took it to the Stanford Synchrotron Radiation Laboratory

tại California.

là một máy gia tốc hạt.

in California,

Electron đi vòng quanh theo một chiều,

positron đi vòng quanh theo chiều ngược lại.

which is a particle accelerator.

Electrons go around one way,

Chúng gặp nhau ở giữa.

và tạo ra các hạt hạ nguyên tử,

positrons go around the other.

They meet in the middle,

như hạt Quark C và hạt Tau Lepton.

and they create subatomic particles

Đến lúc này, ta vẫn chưa thực sự đưa Archimedes ra ánh sáng.

like the charm quark and the tau lepton.

Nhưng khi các electron đi vòng quanh với tốc độ ánh sáng,

Now we weren't actually going to put Archimedes in that beam.

But as the electrons go round at the speed of light,

chúng tỏa ra tia X.

Và đây là nguồn ánh sáng mạnh nhất trong hệ mặt trời.

they shed X-rays.

And this is the most powerful light source in the solar system.

Chúng được gọi là phóng xạ synchrotron,

và nó thường được dùng để nhìn những thứ

This is called synchrotron radiation,

như protein, và những thứ tương tự.

and it's normally used to look at things

Nhưng chúng tôi muốn nhìn thấy các nguyên tử, nguyên tử sắt,

like proteins and that sort of thing.

But we wanted it to look at atoms, at iron atoms,

nên chúng tôi đọc các trang từ đằng trước và đằng sau.

so that we could read the page from before and after.

Và kì diệu thay, chúng tôi thấy mình có thể làm thế.

Mất khoảng 17 phút cho mỗi trang.

And lo and behold, we found that we could do it.

It took about 17 minutes to do a single page.

Vậy chúng tôi đã phát hiện ra gì nào?

Đó là những đoạn văn tự độc nhất trong cuốn sách của Archimedes

So what did we discover?

được gọi là "The Stomachion".

Well one of the unique texts in Archimedes

Và nó không hề tồn tại trong Quyển A và B.

is called "The Stomachion."

Và chúng tôi biết cuốn sách liên quan đến hình vuông này.

And this didn't exist in Codices A and B.

Đây là một hình vuông hoàn hảo,

And we knew that it involved this square.

và nó được chia làm 14 mảnh.

And this is a perfect square,

Nhưng không ai hay biết Archimedes làm gì với 14 mảnh này.

and it's divided into 14 bits.

But no one knew what Archimedes was doing with these 14 bits.

Và giờ chúng tôi cho là mình đã biết.

Ông ấy đang cố tìm ra

And now we think we know.

có bao nhiêu cách có thể ghép 14 mảnh này

He was trying to work out

mà vẫn thành được 1 hình vuông hoàn hảo.

how many ways you can recombine those 14 bits

Có ai ở đây muốn đoán đáp án không?

and still make a perfect square.

Anyone want to guess the answer?

17,152 cách, chia làm 536 nhóm.

It's 17,152 divided into 536 families.

Và điều đó quan trọng ở chỗ

đây là nghiên cứu sớm nhất về tổ hợp trong toán học.

And the important point about this

is that it's the earliest study in combinatorics in mathematics.

Và tổ hợp là một bộ phận đẹp đẽ và thú vị của toán học.

And combinatorics is a wonderful and interesting branch of mathematics.

Điều thực sự đáng kinh ngạc về quyển chép tay này

là khi chúng tôi nhìn vào những quyển khác

The really astonishing thing though about this manuscript

mà tấm da cừu này đã tạo nên,

is that we looked at the other manuscripts

do người chép chữ sử dụng để làm nên cuốn sách này,

that the palimpsester had made,

thì một trong số chúng là một cuốn chép tay chứa các văn tự của Hyperides.

the scribe had made his book out of,

and one of them was a manuscript containing text by Hyperides.

Hyperides là một nhà hùng biện từ thế kỉ 4 TCN

Now Hyperides was an Athenian orator from the fourth century B.C.

Ông chính là người đương thời với Demosthenes.

Vào năm 338 TCN, ông cùng với Demosthenes

He was an exact contemporary of Demosthenes.

And in 338 B.C. he and Demosthenes together

quyết tâm đứng lên phản kháng

quyền lực quân sự của Philip xứ Macedon.

decided that they wanted to stand up

Và thế là Athens cùng Thebes cùng đánh lại Philip xứ Macedon.

to the military might of Philip of Macedon.

So Athens and Thebes went out to fight Philip of Macedon.

Đó là một ý tưởng tồi,

vì Philip xứ Macedon có người con trai mà ta gọi là Alexander Đại đế

This was a bad idea,

because Philip of Macedon had a son called Alexander the Great,

và họ đã thua trong trận Chaeronea.

Alexander Đại đế tiếp tục chinh phục thế giới

and they lost the battle of Chaeronea.

Hyperides bị xét xử vì tội phản quốc.

Alexander the Great went on to conquer the known world;

Hyperides found himself on trial for treason.

Và đây là bài diễn văn ông nói tại phiên tòa

And this is the speech that he gave when he was on trial --

và đó là một bài diễn văn tuyệt vời:

Ông đã nói: "Tốt hơn cả, là chiến thắng".

and it's a great speech:

Nhưng nếu không thể chiến thắng,

"Best of all," he says, "is to win.

thì hãy chiến đấu vì một mục đích cao cả,

But if you can't win,

vì bạn sẽ được người đời sau tưởng nhớ.

then you should fight for a noble cause,

Hãy nghĩ đến bè lũ Spartan.

because then you'll be remembered.

Bọn chúng thắng vô số kể,

Consider the Spartans.

nhưng chẳng ai nhớ chúng là ai

They won enumerable victories,

vì chúng chiến đấu vì những mục đích vị kỉ.

but no one remembers what they are

Chỉ có một trận chiến của quân Spartan khiến ai nấy đều nhớ đến ngày nay

because they were all fought for selfish ends.

The one battle that the Spartans fought that everybody remembers

là trận chiến thành Thermopylae

nơi chúng bị tiêu diệt đến người cuối cùng,

is the the battle of Thermopylae

nhưng đã chiến đấu vì tự do của Hy Lạp."

where they were butchered to a man,

Đó quả là một bài diễn thuyết tuyệt vời

but fought for the freedom of Greece."

tới mức Tòa án thành Athen đã thả tự do cho ông.

It was such a great speech

that the Athenian law courts let him off.

Ông sống được 10 năm nữa,

rồi bè lũ Macedonia đã bắt được ông.

He lived for another 10 years,

Chúng cắt lưỡi ông để nhạo báng tài hùng biện của ông

then the Macedonian faction caught up with him.

và không ai biết chúng đã làm gì với thi thể của ông.

They cut out his tongue in mockery of his oratory,

and no one knows what they did with his body.

Và đây là phát hiện về một giọng nói đã mất từ những cổ vật,

So this is the discovery of a lost voice from antiquity,

đang nói chuyện với chúng ta, không phải từ bia mộ,

vì mộ ông không hề tồn tại,

speaking to us, not from the grave,

mà là từ Tòa án thành Athen.

because his grave doesn't exist,

Giờ đây, tôi nói rằng

thông thường, khi bạn nhìn vào

but from the Athenian law courts.

Now I should say at this point

bản chép tay thời trung cổ đã từng bị xóa đi,

that normally when you're looking

bạn không tìm được những văn tự độc đáo.

at medieval manuscripts that have been scraped off,

Thế nên, quả là ấn tượng khi tìm thấy đến 2 bản văn tự trong một quyển chép tay.

you don't find unique texts.

And to find two in one manuscript is really something.

Tìm được những 3 bản thì quả là kì lạ.

To find three is completely weird.

Và chúng tôi đã tìm được 3.

Cuốn "Phân loại" của Aristotle

And we found three.

là một trong những văn tự nền tảng của triết học phương Tây.

Aristotle's "Categories"

Và chúng tôi tìm được một lời bình từ thế kỉ thứ 3 về quyển này này,

is one of the foundational texts of Western philosophy.

And we found a third century A.D. commentary on it,

có lẽ của Galen, và có thể của Porphyry.

possibly by Galen and probably by Porphyry.

Tất cả những tư liệu mà chúng tôi đã thu thập này,

tất cả những hình ảnh, tất cả những hình ảnh thô,

Now all this data that we collected,

tất cả những bản ghi chép chúng tôi đã thực hiện và những điều tương tự với chúng

all the images, all the raw images,

đã được đưa lên mạng với bản quyền Tài sản sáng tạo chung,

all the transcriptions that we made and that sort of thing

have been put online under a Creative Commons license

để bất cứ ai cũng có thể sử dụng cho bất cứ mục đích thương mại nào.

for anyone to use for any commercial purpose.

(vỗ tay)

(Applause)

Tại sao người chủ cuốn chép tay này lại làm như vậy?

Bởi vì ông ấy hiểu về tư liệu cũng như về sách.

Why did the owner of the manuscript do this?

He did this because he understands data as well as books.

Điều cần làm với sách,

nếu bạn muốn đảm bảo sẽ sử dụng sách được lâu dài,

Now the thing to do with books,

là giấu chúng trong tủ,

if you want to ensure their long-term utility,

và chỉ cho rất ít người chiêm ngưỡng chúng mà thôi.

is to hide them away in closets

Nếu bạn muốn tư liệu được sống,

and let very few people look at them.

hãy chia sẻ nó và để tất cả mọi người cùng biết đến

The thing to do with data, if you want it to survive,

is to let it out and have everybody have it

và kiểm soát tư liệu đó càng ít càng tốt.

Và đó là điều ông ấy đã làm.

with as little control on that data as possible.

Và các tổ chức bảo tồn có thể học tập.

And that's what he did.

And institutions can learn from this.

Vì hiện nay, các tổ chức này

Because institutions at the moment

giam hãm các tư liệu với việc hạn chế bản quyền

confine their data with copyright restrictions and that sort of thing.

Nếu bạn muốn nhìn thấy các bản chép tay thời Trung cổ trên Web,

hiện tại bạn có thể truy cập trang Web của Thư viện quốc gia Y

And if you want to look at medieval manuscripts on the Web,

at the moment you have to go to the National Library of Y's site

hay trang Web của Thư viện trường Đại học X,

quá là tẻ nhạt

or the University Library of X's site,

khi xử lý các dữ liệu kỹ thuật số.

which is about the most boring way

Điều bạn muốn làm là tập hợp tất cả lại.

in which you can deal with digital data.

What you want to do is to aggregate it all together.

Vì trong tương lai, trang web của các bản chép tay cổ xưa

Because the Web of the ancient manuscripts of the future

sẽ không do các tổ chức xây dựng nên,

mà do những người sử dụng xây dựng nên,

isn't going to be built by institutions.

It's going to be built by users,

những người đã tổng hợp những tư liệu này lại

những người đã muốn tập hợp tất cả các loại bản đồ

by people who get this data together,

by people who want to aggregate all sorts of maps

từ quê hương của họ,

tất cả những câu chuyện lãng mạn thời trung cổ

from wherever they come from,

từ quê hương của họ,

all sorts of medieval romances

những người chỉ muốn bảo tồn những lựa chọn vinh quang của riêng mình

from wherever they come from,

people who just want to curate their own glorious selection

của những điều đẹp đẽ.

Và đó là tương lai của Web.

Đó là một tương lai hấp dẫn và đẹp đẽ,

of beautiful things.

And that is the future of the Web.

And it's an attractive and beautiful future,

nhưng chỉ khi chúng ta có thể khiến điều đó xảy ra.

Hiện nay, tại Bảo tàng Nghệ thuật Walter, chúng tôi đã học theo cách này,

if only we can make it happen.

và đưa tất cả các bản chép tay mà chúng tôi có lên Web

Now we at the Walters Art Museum have followed this example,

and we have put up all our manuscripts on the Web

để ai cũng có thể thưởng thức.

tất cả cả tư liệu thô, những mô tả, những siêu dữ liệu

for people to enjoy --

dưới bản quyền Tài sản sáng tạo chung.

all the raw data, all the descriptions, all the metadata.

under a Creative Commons license.

Hiện nay, Bảo tàng Nghệ thuật Walter mới chỉ là một bảo tàng nhỏ,

và có những bản chép tay hoàn mĩ,

Now the Walters Art Museum is a small museum

nhưng tư liệu quả là tuyệt vời.

and it has beautiful manuscripts,

và kết quả của những điều đó là,

but the data is fantastic.

nếu bạn tìm kiếm bằng Google Hình ảnh ngay bây giờ,

And the result of this

is that if you do a Google search on images right now

lấy ví dụ bạn gõ vào "bản chép kinh Koran được chiếu sáng"

and you type in "Illuminated manuscript Koran" for example,

bạn sẽ tìm thấy 24 trên tổng số 28 bức hình đến từ bảo tàng của tôi.

24 of the 28 images you'll find come from my institution.

(vỗ tay).

(Applause)

Hãy nghĩ ngợi một chút về điều này.

Now, let's think about this for a minute.

Có những gì bên trong một viện bảo tồn ?

Có tất cả mọi thứ nằm trong diện bảo tồn.

What's in it for the institution?

There are all sorts of things that are in it for the institution.

Bạn có thể nói về những điều Nhân văn

nhưng hãy nói về những điều vị kỉ.

You can talk about the Humanities and that sort of thing,

Bởi vì những gì thực sự tồn tại trong một viện bảo tồn là đây:

but let's talk about selfish things.

Because what's really in it for the institution is this:

Tại sao người ta lại đến (bảo tàng) Louvre?

Now why do people go to the Louvre?

Họ đến xem bức Mona Lisa.

Tại sao họ lại đến xem bức Mona Lisa?

They go to see the Mona Lisa.

Why do they go to see the Mona Lisa?

Vì họ đã biết cô ấy trông ra sao rồi.

Họ biết cô ấy trông ra sao,

Because they already know what she looks like.

vì họ đã thấy những bức ảnh của cô ấy khắp mọi nơi.

And they know what she looks like

because they've seen pictures of her absolutely everywhere.

Và giờ thì không cần

Now, there is no need

cấm đoán gì hết.

Và tôi nghĩ các tổ chức bảo tồn nên đứng lên

for these restrictions at all.

và giải phóng tất cả các tư liệu với bản quyền không hạn chế,

And I think that institutions should stand up

and release all their data under unrestricted licenses,

và đó sẽ tạo nên lợi ích vô cùng to lớn cho tất cả mọi người.

Tại sao chúng ta không để mọi người truy cập vào tư liệu này

and it would be a great benefit to everybody.

và lưu giữ bộ sưu tập của riêng họ

Why don't we just let everybody have access to this data

về những kiến thức cổ xưa, và những điều tuyệt vời, và đẹp đẽ

and curate their own collection

và tăng lên vẻ đẹp và ý nghĩa văn hóa

of ancient knowledge and wonderful and beautiful things

and increase the beauty and the cultural significance

của Internet.

Thực lòng cảm ơn tất cả quí vị!

of the Internet.

(vỗ tay).

Thank you very much indeed.

(Applause)