Elizabeth Lindsey: Curating humanity's heritage

Elizabeth Lindsey: İnsanlığın Mirasını Korumak

Çeviri: Halil Kasap Gözden geçirme: Naz Beykan

As a child,

Çocukken,

I was raised by native Hawaiian elders --

Yerli Hawaililer tarafından büyütüldüm --

three old women

üç yaşlı kadın

who took care of me while my parents worked.

ailem çalışırken benimle ilgilendiler.

The year is 1963.

Yıl 1963.

We're at the ocean.

Okyanustayız,

It's twilight.

alacakaranlık.

We're watching the rising of the stars

Yıldızların yükselişini ve neden olduğu

and the shifting of the tides.

gelgit hareketlerini izliyoruz.

It's a stretch of beach we know so well.

Çok iyi bildiğimiz bir plaj.

The smooth stones on the sand

Kumlardaki pürüzsüz taşlar

are familiar to us.

bize tanıdık geliyor.

If you saw these women on the street

Bu kadınları solmuş giysileriyle

in their faded clothes,

sokakta görseydiniz,

you might dismiss them

onları fakir ve basit

as poor and simple.

olarak düşünebilirdiniz.

That would be a mistake.

Bu bir hata olurdu.

These women are descendants

Bu kadınlar, eski yöntemlerle

of Polynesian navigators,

büyükleri tarafından eğitilmiş

trained in the old ways

Polinezyalı denizcilerin

by their elders,

torunları.

and now they're passing it on to me.

Şimdi de bana devrediyorlar.

They teach me the names of the winds and the rains,

Yıldızların soyağacına göre, bana astronominin --

of astronomy according to a genealogy of stars.

rüzgarların ve yağmurların isimlerini öğretiyorlar.

There's a new moon on the horizon.

Ufukta yeni ay var.

Hawaiians say it's a good night for fishing.

Hawaiililer bunun balık tutmak için iyi bir gece olduğunu söylerler.

They begin to chant.

Şarkı söylemeye başlıyorlar.

[Hawaiian chant]

[Hawaii şarkısı]

When they finish,

Bitirdiklerinde,

they sit in a circle

halka kurarak oturup

and ask me to come to join them.

bana da onlara katılmamı söylüyorlar.

They want to teach me about my destiny.

Bana kaderimi öğretmek istiyorlar.

I thought every seven-year-old went through this.

Bütün 7 yaşındakilerin bunu yaşadığını düşündüm.

(Laughter)

(Gülüşme)

"Baby girl,

Sevgili kızım,

someday the world will be in trouble.

günün birinde dünyanın başı belada olacak.

People will forget their wisdom.

İnsanlar bilgeliklerini unutacaklar.

It will take elders' voices

Dünyayı dengeye sokmak için

from the far corners of the world

dünyanın uzak köşelerinden

to call the world into balance.

yaşlıların seslerine ihtiyaç olacak.

You will go far away.

Uzaklara gideceksin.

It will sometimes be a lonely road.

Bu bazen yalnız bir yol olacak.

We will not be there.

Biz orada olmayacağız.

But you will look into the eyes

Fakat görünüşte yabancı olanların

of seeming strangers,

gözlerinin içine bakacaksın

and you will recognize your ohana,

ve "ohana"nı farkedeceksin,

your family.

aileni.

And it will take all of you.

Bu, tüm benliğini gerektirecek.

It will take all of you."

Bu, tüm benliğinizi gerektirecek.

These words, I hold onto

Bu sözler... Onlara bütün

all my life.

hayatım boyunca tutundum.

Because the idea of doing it alone

Çünkü bunu yalnız yapma fikri

terrifies me.

beni korkutuyor.

The year is 2007.

Yıl 2007.

I'm on a remote island in Micronesia.

Mikronezya'da uzak bir adadayım.

Satawal is one half-mile long

Satawal yarım mil uzunluğunda

by one mile wide.

ve bir mil genişlikte.

It's the home of my mentor.

Orası akıl hocamın evi.

His name is Pius Mau Piailug.

İsmi Pius Mau Pialiug.

Mau is a palu,

Mau bir palu,

a navigator priest.

bir denizci rahip.

He's also considered

Aynı zamanda dünyadaki

the greatest wave finder in the world.

en iyi dalga bulucu olarak kabul ediliyor.

There are fewer than a handful

Palu'nun bu adada bıraktığı

of palu left on this island.

bir avuç şeyden fazlası var.

Their tradition is so extraordinary

Gelenekleri çok sıradışı,

that these mariners sailed

öyle ki bu denizciler

three million square miles across the Pacific

herhangi bir araç gereç olmadan

without the use of instruments.

Pasifik'te 5 milyon kilometrekare açıldılar.

They could synthesize patterns in nature

Yıldızların doğuşunu ve batışını,

using the rising and setting of stars,

dalgaların sırasını ve yönünü,

the sequence and direction of waves,

belirli kuşların uçuş yöntemlerini

the flight patterns of certain birds.

kullanarak doğada modeller sentezleyebilirler.

Even the slightest hint of color

Bir bulutun altındaki

on the underbelly of a cloud

küçücük bir renk izi bile

would inform them

onları bilgilendirebilir

and help them navigate with the keenest accuracy.

ve en hassas doğrulukla yön bulmalarına yardım edebilirdi.

When Western scientists would join Mau on the canoe

Batılı bilim adamları kanoda Mau'ya katılıp

and watch him go into the hull,

tekneye gidişini izlerlerse eğer,

it appeared that an old man

bu yaşlı bir adamın dinlenmeye gittiği

was going to rest.

gibi görünebilirdi.

In fact, the hull of the canoe

Aslında, kanonun gövdesi

is the womb of the vessel.

geminin rahmi.

It is the most accurate place

Dalgaların yönünün ritmini ve sırasını

to feel the rhythm and sequence

hissetmek için

and direction of waves.

en uygun yer.

Mau was, in fact,

Aslında, Mau

gathering explicit data

doğrudan bütün vücudunu kullanarak

using his entire body.

bilgi topluyordu.

It's what he had been trained to do

Beş yaşından beri yapmak için

since he was five years old.

eğitildiği şey buydu.

Now science may dismiss this methodology,

Tabi, bilim bu metodolojiyi reddedebilir,

but Polynesian navigators use it today

ama Polinezyalı denizciler bunu bugün kullanıyor

because it provides them

çünkü bu onlara

an accurate determination

gemilerinin açısını ve yönünü

of the angle and direction

kesin olarak belirlemelerini

of their vessel.

sağlıyor.

The palu also had

Palu'nun

an uncanny ability

günler önceden

to forecast weather conditions

hava durumunu tahmin etmek için

days in advance.

esrarengiz bir yöntemi de vardı.

Sometimes I'd be with Mau on a cloud-covered night

Bazen bulutlu gecelerde Mau'yla birlikte

and we'd sit at the easternmost coast of the island,

adanın en doğusundaki sahilde otururduk,

and he would look out,

ve Mau dikkatlice bakardı.

and then he would say,

Ve sonra derdi ki,

"Okay, we go."

"Tamam, gidiyoruz."

He saw that first glint of light --

İlk ışık parıltısını görür

he knew what the weather was going to be three days from now.

ve o andan üç gün sonraya kadar havanın nasıl olacağını bilirdi.

Their achievements, intellectually and scientifically,

Onların başardıkları, entellektüel ve bilimsel olarak,

are extraordinary,

olağanüstü,

and they are so relevant

fırtınalardan sağ salim çıkmaya çalıştığımız

for these times that we are in

bu zamanda

when we are riding out storms.

o kadar önemliler ki.

We are in such a critical moment

Ortak tarihimiz konusunda

of our collective history.

kritik bir andayız.

They have been compared

Onlar astronotlarla

to astronauts --

karşılaştırıldılar --

these elder navigators

o yaşlı denizciler,

who sail vast open oceans

çift gövdeli kanolarla

in double-hulled canoes

küçük bir adadan

thousands of miles

binlerce mil uzağa

from a small island.

engin denizlere açılan.

Their canoes, our rockets;

Onların kanoları, bizim roketlerimiz,

their sea, our space.

onların denizi, bizim uzayımız.

The wisdom of these elders

Bu yaşlı insanların bilgeliği

is not a mere collection

ücra bir yerdeki

of stories about old people

ihtiyarlar hakkındaki hikayelerin

in some remote spot.

sadece bir derlemesi değil.

This is part of our collective narrative.

Bu bizim ortak hikayemizin bir parçası.

It's humanity's DNA.

İnsanlığın DNA'sı.

We cannot afford to lose it.

Bunu kaybetmeyi göze alamayız.

The year is 2010.

Yıl 2010.

Just as the women in Hawaii

Hawaii'deki beni büyüten kadınların

that raised me predicted,

tahmin ettiği gibi,

the world is in trouble.

dünyanın başı dertte.

We live in a society

Bilgi ile şişirilmiş,

bloated with data,

ama bilgeliğe aç

yet starved for wisdom.

bir toplumda yaşıyoruz.

We're connected 24/7,

7/24 bağlantıdayız;

yet anxiety,

buna rağmen kaygı,

fear, depression and loneliness

korku, depresyon ve yalnızlık

is at an all-time high.

tüm zamanların en yüksek seviyesinde.

We must course-correct.

Doğru yol almalıyız.

An African shaman said,

Afrikalı bir şaman demişti ki:

"Your society worships the jester

"Sizin toplumunuz

while the king stands

kral gösterişsiz kıyafetler

in plain clothes."

giyerken bile soytarıya tapar.

The link between the past and the future

Geçmişle gelecek arasındaki bağlantı

is fragile.

kırılgan.

This I know intimately,

Bunu yakından biliyorum

because even as I travel

çünkü bu hikayeleri

throughout the world

dinlemek ve kaydetmek

to listen to these stories and record them,

için dünyayı gezeken bile

I struggle.

mücadele ediyorum.

I am haunted

Rüzgarların ve dalgaların

by the fact that I no longer remember

isimlerini artık hatırlamadığım gerçeğinden

the names of the winds and the rains.

korkuyorum.

Mau passed away

Mau 5 ay önce

five months ago,

öldü ama,

but his legacy and lessons live on.

mirası ve dersleri yaşıyor.

And I am reminded

Ve şunu hatırladım ki,

that throughout the world

dünyada Mikronezyan denizcilerinki

there are cultures

kadar güçlü, uçsuz bucaksız

with vast sums of knowledge in them,

bilgileri barındıran

as potent as the Micronesian navigators,

kültürler var,

that are going dismissed,

görmezden gelinen,

that this is a testament

ve bu bir vasiyetname

to brilliant, brilliant

hızla yok olan,

technology and science and wisdom

ışıl ışıl

that is vanishing rapidly.

teknoloji, bilim ve bilgeliğe.

Because when an elder dies a library is burned,

Çünkü yaşlı bir insan ölünce, bir kütüphane yanar.

and throughout the world, libraries are ablaze.

Bütün dünyada, kütüphaneler alevler içinde.

I am grateful for the fact

Bana yol bulmayı öğreten

that I had a mentor like Mau

Mau gibi bir akıl hocam

who taught me how to navigate.

olduğu için minnettarım.

And I realize

Ve onun öğrettiği bir dersten

through a lesson that he shared

farkettim ki,

that we continue to find our way.

yolumuzu bulmaya devam ediyoruz.

And this is what he said:

Ve şöyle demişti:

"The island is the canoe;

"Ada kanodur;

the canoe, the island."

kano ise, ada."

And what he meant was,

Kastettiği şey,

if you are voyaging

eğer evden çok uzakta

and far from home,

seyahat ediyorsanız,

your very survival depends

sizin hayatta kalmanız

on everyone aboard.

gemideki herkese bağlıdır.

You cannot make the voyage alone,

Bir yolculuğa tek başınıza çıkamazsınız

you were never meant to.

hiçbir zaman çıkamazdınız.

This whole notion of every man for himself

Bu her koyun kendi bacağınan asılır anlayışı

is completely unsustainable.

hiç sürdürülebilir bir şey değil.

It always was.

Hiçbir zaman da olmadı.

So in closing I would offer you this:

Konuşmamı bitirirken size şunu öneriyorum:

The planet is our canoe,

Gezegen bizim kanomuz,

and we are the voyagers.

ve bizler de yolcularız.

True navigation

Doğru navigasyon,

begins in the human heart.

insan kalbinde başlar.

It's the most important map of all.

Bu en önemli haritadır.

Together, may we journey well.

Birlikte, iyi yolculuklar dileğiyle.

(Applause)

(Alkış)