Elizabeth Lindsey: Curating humanity's heritage

Elizabeth Lindsey: Quản lý thu thập Di sản Nhân loại

Translator: Nguyen Minh Duc Reviewer: Alice Tran

As a child,

Lúc còn bé,

I was raised by native Hawaiian elders --

Tôi được nuôi dưỡng bởi người già Ha-woai bản địa --

three old women

ba người phụ nữ

who took care of me while my parents worked.

họ chăm sóc tôi lúc cha mẹ tôi làm việc

The year is 1963.

Năm đó là 1963.

We're at the ocean.

Chúng tôi ở trên biển,

It's twilight.

lúc ấy là hoàng hôn

We're watching the rising of the stars

Chúng tôi ngắm nhưng ngôi sao đang xuất hiện

and the shifting of the tides.

và thủy triều lên

It's a stretch of beach we know so well.

nó kéo dài bờ biển , chúng ta biết điều này

The smooth stones on the sand

Những hòn sỏi trên cát

are familiar to us.

quen thuộc với chúng ta

If you saw these women on the street

Nếu bạn thấy nhũng người phụ nữ này trên phố

in their faded clothes,

trong những bộ áo bạc màu

you might dismiss them

bạn có thể xua đuổi họ

as poor and simple.

vì nghèo và bình dị

That would be a mistake.

Đây là một sai lầm

These women are descendants

Những người phụ nữ này là hậu duệ

of Polynesian navigators,

của những nhà thám hiểm Pô-ly-nê-đi

trained in the old ways

được dạy dỗ theo cách cũ

by their elders,

bởi những người lớn tuổi.

and now they're passing it on to me.

Và bây giờ họ truyền lại nó vào trong tôi.

They teach me the names of the winds and the rains,

Họ dạy tôi tên của những cơn gió và những trận mưa

of astronomy according to a genealogy of stars.

của thiên văn theo nhũng ngôi sao

There's a new moon on the horizon.

Có một mặt trăng mới ở chân trời

Hawaiians say it's a good night for fishing.

Người Ha-woai coi đây là một đêm tốt để đánh bắt cá.

They begin to chant.

Họ bắt đầu ngâm nga

[Hawaiian chant]

Điệu ngâm(hát) Ha-woai

When they finish,

Khi họ ngừng hát

they sit in a circle

họ ngồi thành một vòng tròn

and ask me to come to join them.

và hỏi tôi có đi với họ không

They want to teach me about my destiny.

Họ muốn dạy cho tôi về sứ mệnh của mình

I thought every seven-year-old went through this.

Tôi nghĩ mỗi 7 tuổi khi trải qua chuyện này

(Laughter)

(cười)

"Baby girl,

"Em gái,

someday the world will be in trouble.

một ngày nào đó thế giới sẽ có rắc rối

People will forget their wisdom.

Con người sẽ quên sự khôn ngoan của họ

It will take elders' voices

Nó sẽ làm những người già phải lên tiếng

from the far corners of the world

từ những góc xa của thế giới

to call the world into balance.

để kêu gọi sự cân bằng thế giới.

You will go far away.

bạn sẽ đi xa.

It will sometimes be a lonely road.

Đôi khi nó sẽ là một con đường lẻ bóng

We will not be there.

Chúng ta sẽ không ở đó

But you will look into the eyes

Nhưng bạn sẽ nhìn sâu vào đôi mắt

of seeming strangers,

của những người không quen

and you will recognize your ohana,

và bạn sẽ nhận ra họ hàng xa

your family.

gia đình của bạn

And it will take all of you.

Và nó sẽ làm tất cả các bạn

It will take all of you."

Và nó sẽ làm tất cả các bạn

These words, I hold onto

Những từ ngữ này, Tôi dữ và mang theo

all my life.

cả cuộc đời

Because the idea of doing it alone

Bởi vì ý tưởng làm một mình

terrifies me.

làm tôi kinh hoàng.

The year is 2007.

Năm nay 2007

I'm on a remote island in Micronesia.

Tôi đã xa cộng đông ở đảo Micronesia

Satawal is one half-mile long

Satawal dài một nửa dặm

by one mile wide.

rộng một dặm

It's the home of my mentor.

Đó là nhà của người cố vấn của tôi.

His name is Pius Mau Piailug.

Tên anh ấy là Pius Piailug

Mau is a palu,

Mau là một Palu

a navigator priest.

một trưởng tàu

He's also considered

Anh ấy cũng nghĩ

the greatest wave finder in the world.

cơn sóng lớn nhât đã thấy trên thế giới

There are fewer than a handful

Có một vài khó khăn

of palu left on this island.

thuộc palu phía trái ở đảo này

Their tradition is so extraordinary

Theo truyền thống thì khá lạ thường

that these mariners sailed

những thủy thủy đi thuyền

three million square miles across the Pacific

băng qua 3 triệu dặm vuông Thái bình dương

without the use of instruments.

không sử dụng công cụ chỉ đường

They could synthesize patterns in nature

Họ có thể tổng hợp từ thiên nhiên

using the rising and setting of stars,

dựa vào mọc và vị trí của các ngôi sao,

the sequence and direction of waves,

theo một trình tự và chỉ dẫn của sóng

the flight patterns of certain birds.

,của các chuyến bay chắc chắn loài chim

Even the slightest hint of color

Ngay cả những gợi ý nhỏ của màu sắc

on the underbelly of a cloud

mặt dưới của một đám mây

would inform them

sẽ cho họ thông tin

and help them navigate with the keenest accuracy.

và giúp họ định hướng chính xác hướng đi

When Western scientists would join Mau on the canoe

Khi các nhà khoa học phương tây có thể tham gia với Mau trên những ca-nô

and watch him go into the hull,

và xem anh ấy đi vào thân tàu

it appeared that an old man

Hóa ra chỉ là một người đàn ông già

was going to rest.

đang nghỉ ngơi

In fact, the hull of the canoe

và sự thật, cái thân của ca nô

is the womb of the vessel.

là khoang chứa của tàu

It is the most accurate place

Nó là nơi chính xác nhất

to feel the rhythm and sequence

để cảm nhận được nhịp điệu và trình tự

and direction of waves.

và hướng đi của sóng

Mau was, in fact,

Mau, trên thực tế,

gathering explicit data

thu thập dữ liệu rõ ràng

using his entire body.

sử dụng toàn bộ cơ thể của mình

It's what he had been trained to do

Đó là những gì ông đã được huấn luyện để làm

since he was five years old.

từ khi ông lên năm tuổi.

Now science may dismiss this methodology,

Bây giờ khoa học có thể không dùng phương pháp này,

but Polynesian navigators use it today

nhưng những người Polynesia vẫn sử dụng nó tơí ngày nay

because it provides them

bởi vì nó cung cấp cho họ

an accurate determination

một xác định chính xác

of the angle and direction

của các góc độ và hướng

of their vessel.

về tàu của họ

The palu also had

Các Palu cũng có

an uncanny ability

một khả năng kỳ lạ

to forecast weather conditions

để dự báo thời tiết

days in advance.

trong ngày trước khi nó xảy ra.

Sometimes I'd be with Mau on a cloud-covered night

Đôi khi tôi muốn đi với Mau vào một đêm mây phủ

and we'd sit at the easternmost coast of the island,

và chúng tôi sẽ ngồi ở bờ biển phía đông của hòn đảo,

and he would look out,

và ông sẽ tìm ra.

and then he would say,

Và sau đó ông sẽ nói,

"Okay, we go."

"Được rồi, chúng ta đi."

He saw that first glint of light --

Ông thấy tia sáng đầu tiên của đêm

he knew what the weather was going to be three days from now.

ông biết những gì mà thời tiết đã có trong ba ngày tới ngay lúc này

Their achievements, intellectually and scientifically,

những thành tựu của họ, trí tuệ và khoa học,

are extraordinary,

là phi thường,

and they are so relevant

và họ là như vậy có liên quan

for these times that we are in

cho những lần mà chúng tôi đang

when we are riding out storms.

chúng tôi đang đi trong bão

We are in such a critical moment

Chúng tôi đang ở thời điểm quan trọng như vậy

of our collective history.

của lịch sử chung của chúng ta.

They have been compared

Họ đã so sánh

to astronauts --

để các phi hành gia -

these elder navigators

những người trưởng tàu già

who sail vast open oceans

người căng buồn rộng mở đại dương

in double-hulled canoes

trong đôi xuồng

thousands of miles

hàng ngàn dặm

from a small island.

từ một hòn đảo nhỏ.

Their canoes, our rockets;

Ca nô của họ, tên lửa của chúng ta

their sea, our space.

biển của họ, không gian của chúng ta.

The wisdom of these elders

Sự khôn ngoan của những người lớn tuổi

is not a mere collection

không phải là một bộ sưu tập

of stories about old people

những câu chuyện về người già

in some remote spot.

ở một số vị trí từ xa.

This is part of our collective narrative.

Đây là một phần của câu chuyện chung của chúng ta.

It's humanity's DNA.

Đó là di sản của nhân loại.

We cannot afford to lose it.

Chúng ta không thể để mất nó.

The year is 2010.

năm nay là 2010.

Just as the women in Hawaii

Cũng như phụ nữ ở Hawaii

that raised me predicted,

đã nuôi tôi lớn nên dự doán

the world is in trouble.

hế giới đang gặp khó khăn

We live in a society

Chúng ta đang sống trong một xã hội

bloated with data,

ngập tràn với dữ liệu

yet starved for wisdom.

vẫn còn thiếu sự khôn ngoan.

We're connected 24/7,

Chúng ta đã kết nối 24 / 7,

yet anxiety,

vẫn có sự lo lắng,

fear, depression and loneliness

sợ hãi, trầm cảm và cô đơn

is at an all-time high.

là ở mức cao mọi thời đại.

We must course-correct.

Chúng ta tất nhiên phải chính xác.

An African shaman said,

Một pháp sư châu Phi cho biết,

"Your society worships the jester

Sự thờ phụng của xã hội như hề

while the king stands

trong khi nhà vua đứng

in plain clothes."

mặc thường phục.

The link between the past and the future

Sự liên kết giữa quá khứ và tương lai

is fragile.

là mong manh.

This I know intimately,

Điều này tôi biết mật thiết,

because even as I travel

bởi vì ngay cả khi tôi đi du lịch

throughout the world

trên toàn thế giới

to listen to these stories and record them,

để lắng nghe những câu chuyện và ghi lại chúng,

I struggle.

Tôi đấu tranh.

I am haunted

Tôi bị ám ảnh

by the fact that I no longer remember

bởi thực tế là tôi không còn nhớ

the names of the winds and the rains.

tên của các cơn gió và những cơn mưa.

Mau passed away

Mau qua đi

five months ago,

năm tháng trước đây,

but his legacy and lessons live on.

nhưng di sản và bài học của mình sinh sống.

And I am reminded

Và tôi nhắc nhở mình

that throughout the world

mà trên toàn thế giới

there are cultures

có nền văn hóa

with vast sums of knowledge in them,

với lượng lớn của kiến ​​thức trong đó,

as potent as the Micronesian navigators,

như có thuyết phục mạnh mẽ như những thuyển trưởng Micronesian,

that are going dismissed,

rằng sẽ miễn nhiệm

that this is a testament

rằng đây là một di chúc

to brilliant, brilliant

để rực rỡ, rực rỡ

technology and science and wisdom

công nghệ và khoa học và trí tuệ

that is vanishing rapidly.

đó là biến mất nhanh chóng.

Because when an elder dies a library is burned,

Bởi vì khi anh chết đi một thư viện bị đốt cháy

and throughout the world, libraries are ablaze.

Và trên khắp thế giới, thư viện bị đốt cháy.

I am grateful for the fact

Tôi biết ơn đối với thực tại

that I had a mentor like Mau

mà tôi đã có một người cố vấn như Mau

who taught me how to navigate.

người đã dạy tôi làm thế nào để điều khiển

And I realize

Và tôi nhận ra

through a lesson that he shared

thông qua một bài học mà ông đã chia sẻ

that we continue to find our way.

mà chúng tôi tiếp tục tìm ra cách

And this is what he said:

Và đây là những gì ông nói:

"The island is the canoe;

"Hòn đảo này là thuyền;

the canoe, the island."

các xuồng, hòn đảo. "

And what he meant was,

Và những gì ông nói có nghĩa là,

if you are voyaging

nếu bạn là đi bằng đường biển

and far from home,

và xa nhà,

your very survival depends

sự tồn tại của bạn phụ thuộc

on everyone aboard.

vào tất cả mọi người trên tàu.

You cannot make the voyage alone,

Bạn không thể làm cho các chuyến đi một mình,

you were never meant to.

bạn đã không bao giờ có nghĩa

This whole notion of every man for himself

Điều này nhắc nhở của mỗi người về chính mình

is completely unsustainable.

là hoàn toàn không bền vững.

It always was.

Nó luôn luôn được.

So in closing I would offer you this:

Vì vậy, trong kết thúc, tôi sẽ cung cấp cho bạn này:

The planet is our canoe,

hành tinh là xuồng của chúng ta

and we are the voyagers.

và chúng ta là những người đi biển xa

True navigation

Đúng hướng

begins in the human heart.

bắt đầu trong lòng con người.

It's the most important map of all.

Đây là bản đồ quan trọng nhất của tất cả.

Together, may we journey well.

Cùng với nhau, chuyến đi của chúng ta mới tốt

(Applause)

(Vỗ tay)