Boghuma Kabisen Titanji: Ethical riddles in HIV research

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Egesu Özsoy Gözden geçirme: Ezgisu Karakaya

I'd like to share with you

Bugün sizinle, bir hastamın,

the story of one of my patients called Celine.

Celine'in hikayesini paylaşmak istiyorum.

Celine is a housewife and lives in a rural district

Celine Orta Afrika'nın batısında bulunan Kamerun'daki

of Cameroon in west Central Africa.

kırsal bölgede yaşayan bir ev hanımı.

Six years ago, at the time of her HIV diagnosis,

6 sene önce, HIV tanısı konduğunda

she was recruited to participate in the clinical trial

bilimsel deneye katılmak için

which was running in her health district at the time.

yaşadığı bölgedeki sağlık ocağı tarafından çağrılmıştı.

When I first met Celine, a little over a year ago,

Celine ile tanıştığımda, bir yıldan biraz fazla oldu,

she had gone for 18 months

18 ay boyunca

without any antiretroviral therapy,

antiretroviral tedavisi görmemişti.

and she was very ill.

Çok hastaydı.

She told me that she stopped coming to the clinic

Deneyler bittikten sonra,

when the trial ended

kliniğe gelmeyi kestiğini söyledi,

because she had no money for the bus fare

çünkü otobüse binecek parası yoktu,

and was too ill to walk the 35-kilometer distance.

35 kilometrelik mesafeyi yürümek için de çok hastaydı.

Now during the clinical trial,

Deneyler sırasında Celine'nin

she'd been given all her antiretroviral drugs free of charge,

tüm antiretroviral ilaçları ücretsiz olarak veriliyordu.

and her transportation costs

Yol masrafları

had been covered by the research funds.

araştırma fonlarından karşılanıyordu.

All of these ended once the trial was completed,

Deneyler bitince bunların hepsi son buldu.

leaving Celine with no alternatives.

Celine çaresiz kalmıştı.

She was unable to tell me the names of the drugs

Deney sırasında aldığı

she'd received during the trial,

ilaçların adını,

or even what the trial had been about.

deneyin neyle ilgili olduğunu bile bilmiyordu.

I didn't bother to ask her what the results of the trial were

Deneyin nasıl sonuçlandığını sormadım,

because it seemed obvious to me that she would have no clue.

çünkü deneyin nedenine dair bilgisi olmadığı belliydi.

Yet what puzzled me most

Beni en çok şaşırtan ise,

was Celine had given her informed consent

Celine'in bu işlemlerin parçası olmak için bilgilendirilmiş onayı olması,

to be a part of this trial, yet she clearly did not understand

fakat durumdan

ve katılımcı olarak etkilerinden bihaber olması;

the implications of being a participant

or what would happen to her once the trial had been completed.

deney bittikten sonra neler ile karşılaşacağını bilmemesi.

Now, I have shared this story with you as an example

Bu hikayeyi sizlere

bu tür kliniksel deneylerin kötü yönetilmesiyle

of what can happen to participants in the clinical trial

katılımcılara neler olabileceğini göstermek için anlattım.

when it is poorly conducted.

Maybe this particular trial yielded exciting results.

Bu deney heyecan verici sonuçlar doğurmuş olabilir.

Maybe it even got published in a high-profile scientific journal.

Sonuçlar meşhur bir bilim dergisinde yayınlanmış olabilir.

Maybe it would inform clinicians around the world

Ya da dünyadaki klinisyenleri

on how to improve on the clinical management of HIV patients.

yeni HIV tedavi yöntemleri geliştirmeleri için bilgilendirmiş olabilir.

But it would have done so at a price

Fakat bunun bir bedeli var.

to hundreds of patients who, like Celine,

Deneyler tamamlandıktan sonra,

were left to their own devices

Celine gibi milyonlarca hasta,

once the research had been completed.

kendi başlarına kalmışlardı.

I do not stand here today to suggest in any way

Bugün burada

gelişmekte olan ülkelerde HIV deneylerinin

that conducting HIV clinical trials

in developing countries is bad.

yürütülmesinin kötü olduğunu söyleyemem.

On the contrary, clinical trials are extremely useful tools,

Aksine, klinik denemeler son derece yararlı

and are much needed to address the burden

ve gelişmekte olan ülkelerdeki

of disease in developing countries.

hastalık yükünü çözmek için onlara ihtiyaç var.

However, the inequalities that exist between

Ancak, gelişmiş ülkeler ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki

richer countries and developing countries in terms of funding

mevcut eşitsizlikler, finansman açısından,

pose a real risk for exploitation,

özellikle dışarıdan destekli bir araştırma çerçevesinde

especially in the context of externally-funded research.

sömürü adına gerçek bir risk oluşturmakta.

Sadly enough, the fact remains that

Ne yazık ki, gerçek şu ki

a lot of the studies that are conducted in developing countries

gelişmekte olan ülkelerde yürütülen çoğu çalışmaya,

could never be authorized in the richer countries

çalışmayı destekleyen zengin ve gelişmiş ülkelerde

which fund the research.

asla izin verilmez.

I'm sure you must be asking yourselves

Eminim ki kendinize soruyorsunuzdur.

what makes developing countries,

Bu gelişmekte olan ülkeler,

especially those in sub-Saharan Africa,

özellikle Sahra Altı Afrika'da olanlar,

so attractive for these HIV clinical trials?

neden HIV deneyleri için bu kadar cazip?

Well, in order for a clinical trial to generate

Bu tür deneylerin geçerli

valid and widely applicable results,

ve uygulanabilir sonuçlar üretmesi için

they need to be conducted with large numbers of study participants

birçok insanla çalışılması gerekiyor.

and preferably on a population

Özellikle yeni HIV enfeksiyonunun

with a high incidence of new HIV infections.

yoğun görüldüğü bir nüfus ile çalışılmalı.

Sub-Saharan Africa largely fits this description,

Sahra Altı Afrikası ülkeleri bu tanıma uyuyor.

with 22 million people living with HIV,

Sahra Altı Afrikası'nda 22 milyon kişi HIV enfeksiyonu ile yaşıyor.

an estimated 70 percent of the 30 million people

Dünya çapında enfekte olan 30 milyon insanın

who are infected worldwide.

yüzde yetmişine tekabül ediyor.

Also, research within the continent

Bu ülkelerde araştırma yapmak

is a lot easier to conduct due to widespread poverty,

yoksulluk, salgın hastalık

endemic diseases and inadequate health care systems.

ve yetersiz sağlık sistemlerinden dolayı çok daha kolay.

A clinical trial that is considered to be

Toplum için yararlı olabilecek

klinik araştırmaların

potentially beneficial to the population

yetkilendirilme olasılığı daha yüksektir

is more likely to be authorized,

ve iyi sağlık sistemleri olmadığında

and in the absence of good health care systems,

almost any offer of medical assistance

neredeyse tüm tıbbi yardımlar

is accepted as better than nothing.

hiç yoktan iyidir, denilerek kabul edilir.

Daha da problemli sebeplerin bazıları şunlardır:

Even more problematic reasons include

lower risk of litigation,

Hukuki takip riski daha az,

less rigorous ethical reviews,

daha az titiz etik değerlendirme

and populations that are willing to participate

ve tedavi ihtimalinden bahseden neredeyse tüm çalışmalara

in almost any study that hints at a cure.

katılmaya istekli halk.

As funding for HIV research

Gelişmekte olan ülkelerdeki

increases in developing countries

HIV araştırma fonları arttıkça

and ethical review in richer countries become more strict,

ve zengin ülkelerdeki etik denetlemeler sıklaştıkça

you can see why this context becomes

bu çerçevenin gittikçe daha da ilgi çekici

very, very attractive.

görünmesini anlayabiliyor musunuz?

The high prevalence of HIV drives researchers

HIV yaygınlığı, araştırmacıları,

bilimsel olarak kabul edilebilir

to conduct research that is sometimes scientifically acceptable

ama etik açıdan oldukça şüpheli araştırmalara itebiliyor.

but on many levels ethically questionable.

How then can we ensure that, in our search for the cure,

Tedavi arayışımızda,

we do not take an unfair advantage

bu pandemiden en çok etkilenenlerin üzerinden

of those who are already most affected by the pandemic?

haksız kazanç sağlamadığımıza nasıl emin olabiliriz?

I invite you to consider four areas I think we can focus on

Sizi bu konuyla ilgili odaklanabileceğimiz

in order to improve the way in which things are done.

dört alanı düşünmeye davet ediyorum.

The first of these is informed consent.

İlki aydınlatılmış onam.

Now, in order for a clinical trial to be

Klinik deneylerin etik olarak

considered ethically acceptable,

kabul edilebilir olması için

participants must be given the relevant information

katılımcılara anlayabilecekleri şekilde

in a way in which they can understand,

ilgili bilginin tamamı verilmiş olmalı.

and must freely consent to participate in the trial.

Araştırmaya özgürce rıza göstermeliler.

This is especially important in developing countries,

Gelişmekte olan ülkelerde bu konu özellikle önemli.

where a lot of participants consent to research

Çoğu katılımcı, çalışmaya sağlık hizmetlerine

because they believe it is the only way in which

ve diğer yardımlara ulaşımlarının

they can receive medical care or other benefits.

tek yolu olarak gördükleri için katılıyorlar.

Consent procedures that are used in richer countries

Zengin ülkelerde kullanılan rıza prosedürleri,

are often inappropriate or ineffective

gelişmekte olan ülkelerde

in a lot of developing countries.

genellikle uygunsuz ve etkisiz.

For example, it is counterintuitive to have

Mesela, Celine gibi, okuma yazma bilmeyen bir katılımcının

an illiterate study participant, like Celine,

uzun bir rıza formunu imzalaması

sign a lengthy consent form that they are unable to read,

hatta anlaması

mantığa aykırı.

let alone understand.

Local communities need to be more involved

Yerel topluluklar

in establishing the criteria for recruiting participants

katılımcı seçimindeki kriterler

ve katılımın nedenleri konusunda daha ilgili olmalı.

in clinical trials, as well as the incentives for participation.

The information in these trials

Olası katılımcılara

needs to be given to the potential participants

bu araştırmalar ile ilgili bilgiler

in linguistically and culturally acceptable formats.

dilsel ve kültürel olarak kabul edilebilir formlarda verilmeli.

The second point I would like for you to consider

Değerlendirmenizi istediğim ikinci nokta

is the standard of care that is provided

herhangi bir klinik araştırmada

to participants within any clinical trial.

hastaya sağlanan temel standart bakım.

Now, this is subject to a lot of debate and controversy.

Bu konu pek çok tartışma ve anlaşmazlığa sebep oluyor.

Should the control group in the clinical trial

Deneydeki kontrol grubuna

dünyanın herhangi bir yerinde ulaşılabilen

be given the best current treatment which is available

olası en iyi tedavi mi sağlanmalı?

anywhere in the world?

Or should they be given an alternative standard of care,

Veya alternatif tedavi standartları,

such as the best current treatment available

araştırmanın yapıldığı ülkede ulaşılabilen

in the country in which the research is being conducted?

en iyi tedavi mi sağlanmalı?

Is it fair to evaluate a treatment regimen

Araştırma bittikten sonra katılımcıların

which may not be affordable or accessible

karşılayamayacağı veya ulaşamayacağı tedavi rejimlerinin

to the study participants once the research has been completed?

incelenmesi adil mi?

Now, in a situation where the best current treatment

En iyi tedavinin ucuz

ve kolay ulaştırılabilir olduğu durumda

is inexpensive and simple to deliver,

the answer is straightforward.

cevap çok net.

However, the best current treatment available

Ancak, dünyanın herhangi bir yerinde

anywhere in the world is often very difficult

ulaşılabilen en iyi tedaviyi

to provide in developing countries.

gelişmekte olan ülkelerde sağlamak oldukça zor.

It is important to assess the potential risks and benefits

Katılımcılara sağlanan tedavi standardının

of the standard of care which is to be provided

potansiyel risk ve kazançlarının

to participants in any clinical trial,

belirlenmesi oldukça önemli.

and establish one which is relevant for the context of the study

Çalışmanın çevresine uygun,

katılımcıların yararına bir sistem belirlemek önemli.

and most beneficial for the participants within the study.

That brings us to the third point I want you think about:

Bu da bizi düşünmenizi istediğim üçüncü noktaya getiriyor:

the ethical review of research.

Araştırmanın etik değerlendirmesi.

An effective system for reviewing the ethical suitability

Klinik deneylerin etik uygunluğunun

değerlendirilmesi için etkili bir sistem

of clinical trials is primordial to safeguard participants

katılımcıların güvenliği için iptidai.

within any clinical trial.

Ne yazık ki, gelişmekte olan ülkelerde

Unfortunately, this is often lacking

or inefficient in a lot of developing countries.

bu yetersiz ya da çok az.

Local governments need to set up effective systems

Yerel hükümetler farklı ülkelerde izin verilen

bu araştırmaların etik problemlerinin incelenmesi için

for reviewing the ethical issues around the clinical trials

etkili sistemler kurmalı

which are authorized in different developing countries,

and they need to do this by setting up

ve bunu hükümet ile araştırma sponsorlarından

ethical review committees that are independent

bağımsız kişilerden oluşan

of the government and research sponsors.

etik inceleme komiteleri kurarak yapmalılar.

Hükümetten bağımsız ve uluslararası organizasyonlar tarafından

Public accountability needs to be promoted

through transparency and independent review

transparanlık ve bağımsız inceleme ile

by nongovernmental and international organizations

kamuya hesap verme sorumluluğu, uygun oldukça,

as appropriate.

teşvik edilmeli.

The final point I would like for you to consider tonight

Bu akşam düşünmenizi istediğim son nokta,

is what happens to participants in the clinical trial

araştırma bittikten sonra

katılımcılara ne olduğu.

once the research has been completed.

I think it is absolutely wrong for research to begin

Bence deney bittikten sonra

in the first place without a clear plan

katılımcılara ne olacağının

for what would happen to the participants

baştan planlanmaması

once the trial has ended.

tamamen yanlış.

Araştırmacılar ellerindeki tüm imkanlarla

Now, researchers need to make every effort to ensure that

klinik denemeler sırasında

an intervention that has been shown to be beneficial

yararı gösterilmiş bir uygulamanın

during a clinical trial

deney sonrasında da katılımcılar tarafından

is accessible to the participants of the trial

once the trial has been completed.

ulaşılabilir olduğundan emin olmalı.

In addition, they should be able to consider the possibility

Ek olarak, deney bittikten sonra

daha geniş bir toplumda etkili tedavilerin

of introducing and maintaining effective treatments

tanıtımını ve sağlanmasını düşünmeliler.

in the wider community once the trial ends.

If, for any reason, they feel that this might not be possible,

Herhangi bir sebeple bunun mümkün olmadığını düşünürlerse,

then I think they should have to ethically justify

klinik deneyin gerekliliğini

why the clinical trial should be conducted in the first place.

deney öncesinde etik olarak aklamalılar.

Now, fortunately for Celine,

Neyse ki Celine için,

toplantımız ofisimde bitmedi.

our meeting did not end in my office.

I was able to get her enrolled into a free HIV treatment program

Onu, evine yakın bir HIV tedavi programına,

closer to her home,

durumla başa çıkmasına yardım edecek

and with a support group to help her cope.

bir destek grubuna kaydettirebildim.

Her story has a positive ending,

Onun hikayesi iyi bitiyor,

but there are thousands of others in similar situations

ama aynı durumda olan binlerce insan

çok daha şanssız.

who are much less fortunate.

Although she may not know this,

O bunu bilmiyor olabilir,

ama Celine ile buluşmam, gelişmekte olan ülkelerdeki

my encounter with Celine has completely changed the way

HIV çalışmalarına bakışımı tamamen değiştirdi.

in which I view HIV clinical trials in developing countries,

and made me even more determined to be part of the movement

Beni hareketin parçası olmaya,

to change the way in which things are done.

bir şeylerin yapılışını değiştirmeye, daha kararlı yaptı.

I believe that every single person

Beni dinleyen herkesin

listening to me tonight can be part of that change.

değişimin bir parçası olabileceğine inanıyorum.

If you are a researcher, I hold you

Eğer araştırmacıysanız, sizi

daha yüksek bir ahlaki vicdan standardına tabi tutuyorum.

to a higher standard of moral conscience,

to remain ethical in your research,

Araştırmalarınızda etik kalmanız

ve insan refahından taviz vermemeniz için.

and not compromise human welfare in your search for answers.

If you work for a funding agency or pharmaceutical company,

Eğer finansman kuruluşu veya ecza şirketinde çalışıyorsanız,

I challenge you to hold your employers

işverenlerinizi etik olarak sağlam araştırmaları

to fund research that is ethically sound.

desteklemeye yönlendirmenize çağırıyorum.

If you come from a developing country like myself,

Benim gibi, gelişmekte olan bir ülkeden geliyorsanız,

I urge you to hold your government

hükümetinizi,

to a more thorough review of the clinical trials

ülkenizde izin verilen klinik çalışmaları

which are authorized in your country.

daha iyi incelemeye zorlayın.

HIV için bir tedavi bulmamız gerekiyor,

Yes, there is a need for us to find a cure for HIV,

to find an effective vaccine for malaria,

sıtma için etkili bir aşı bulmamız gerekiyor,

to find a diagnostic tool that works for T.B.,

tüberküloz için tanı araçları bulmamız gerekiyor.

but I believe that we owe it to those who willingly

Ancak bunu insani bir şekilde yapmak için

and selflessly consent to participate in these clinical trials

bu klinik deneylere katılmaya gönüllü ve özverili bir şekilde

rıza gösterenlere borçlu olduğumuza inanıyorum.

to do this in a humane way.

Thank you.

Teşekkürler.