A Visual History of Human Knowledge | Manuel Lima | TED Talks

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: Yunus ASIK

Over the past 10 years,

Geçtiğimiz 10 yıl boyunca,

I've been researching the way people organize and visualize information.

insanların bilgiyi düzenleme ve görselleştirme biçimlerini araştırdım.

And I've noticed an interesting shift.

İlginç bir değişim fark ettim.

For a long period of time,

Uzun bir zaman boyunca,

we believed in a natural ranking order in the world around us,

çevremizdeki dünyada, büyük yaradılış zinciri olarak da bilinen ve

also known as the great chain of being, or "Scala naturae" in Latin,

Latince'de "Scala naturae" olarak bilinen, normalde en tepede Tanrı ile başlayıp

a top-down structure that normally starts with God at the very top,

melekler, soylular, halk,

followed by angels, noblemen,

hayvanlar ve diğerleriyle devam eden

common people, animals, and so on.

yukarıdan aşağı bir yapıya inandık.

This idea was actually based on Aristotle's ontology,

Bu düşünce esasen Aristoteles'in, arkamda gördükleriniz gibi

which classified all things known to man in a set of opposing categories,

insanoğlunun bildiği her şeyi karşılıklı kategorilerle sınıflandıran

like the ones you see behind me.

ontolojilerine dayandırılır.

But over time, interestingly enough,

Fakat zaman içinde, gerçekten ilginç,

this concept adopted the branching schema of a tree

bu kavram en eski bilgi ağacı olarak da kabul edilen,

in what became known as the Porphyrian tree,

Porfir ağacı olarak bilinen,

also considered to be the oldest tree of knowledge.

dallara ayrılan ağaç şemasını edindi.

The branching scheme of the tree was, in fact,

Ağacın dallara ayrılan şeması

such a powerful metaphor for conveying information

aslında bilgiyi iletmede o kadar güçlü bir metafordu ki,

that it became, over time, an important communication tool

zaman içinde çeşitli bilgi sistemlerini haritalandırmak için

to map a variety of systems of knowledge.

önemli bir iletişim aracı hâline geldi.

We can see trees being used to map morality,

Ağaçların, popüler fazilet ağaçlarıyla, ahlaksızlık ağaçlarıyla,

with the popular tree of virtues and tree of vices,

gördüğünüz gibi Orta Çağ Avrupa'sına ait güzel görsellerle

as you can see here, with these beautiful illustrations from medieval Europe.

ahlakı haritalandırmada kullanıldığını görebiliyoruz.

We can see trees being used to map consanguinity,

Ağaçların, insanların kan bağlarını, soy ağaçlarını

the various blood ties between people.

haritalandırmada kullanıldığını görebiliyoruz.

We can also see trees being used to map genealogy,

Ayrıca ağaçların, belki de en ünlü ağaç diyagramı örneği olan

perhaps the most famous archetype of the tree diagram.

genleri haritalandırmada kullanıldığını görebiliyoruz.

I think many of you in the audience have probably seen family trees.

Sanırım, çoğunuz bu aile ağaçlarından görmüştür.

Many of you probably even have your own family trees drawn in such a way.

Hatta çoğunuz, bu şekilde, aile ağacınızı çizmişsinizdir.

We can see trees even mapping systems of law,

Hukuk sistemlerinde, çeşitli kararnamelerde, kral ve yönetici

the various decrees and rulings of kings and rulers.

idarelerinde bile haritalandırma için ağaçlar kullanılabiliyor.

And finally, of course, also a very popular scientific metaphor,

Son olarak, elbette çok popüler bir bilimsel metafor olarak

we can see trees being used to map all species known to man.

ağaçların, bilinen türlerin haritalarında kullanıldığını görüyoruz.

And trees ultimately became such a powerful visual metaphor

Sonunda ağaçlar çok güçlü bir görsel metafor hâline geldi,

because in many ways, they really embody this human desire

çünkü çoğu açıdan insanların sıralama, denge, birleştirme

for order, for balance, for unity, for symmetry.

ve simetriye olan eğilimlerini gerçekten cisimleştiriyorlar.

However, nowadays we are really facing new complex, intricate challenges

Bununla birlikte, bugünlerde, sadece basit bir ağaç diyagramı ile

that cannot be understood by simply employing a simple tree diagram.

anlaşılamayan yeni, karmaşık, kompleks zorluklarla karşılaşıyoruz.

And a new metaphor is currently emerging,

Son zamanlarda yeni bir metafor ortaya çıkıyor ve çeşitli bilgi

and it's currently replacing the tree

sistemlerini görselleştirme konusunda

in visualizing various systems of knowledge.

ağacın yerini almak üzere.

It's really providing us with a new lens to understand the world around us.

Bu gerçekten bize, etrafımızdaki dünyayı anlamamız için yeni bakış açısı sağlıyor.

And this new metaphor is the metaphor of the network.

Bu metafor, ağ metaforu.

And we can see this shift from trees into networks

Bilginin birçok alanında, ağaçlardan

in many domains of knowledge.

ağlara doğru geçişi görebiliriz.

We can see this shift in the way we try to understand the brain.

Beyni anlamaya çalıştığımız zaman da bu değişimi görebiliriz.

While before, we used to think of the brain

Önceden beyni, belirli bir alanın hareket

as a modular, centralized organ,

ve davranışlar dizisinden sorumlu olan,

where a given area was responsible for a set of actions and behaviors,

modüler, merkezi bir organ olarak düşünürdük;

the more we know about the brain,

beyin hakkında daha fazla bilgi edindikçe,

the more we think of it as a large music symphony,

onu yüzlerce ve binlerce müzik aletiyle

played by hundreds and thousands of instruments.

çalınan bir müzik senfonisi gibi düşünmeye başladık.

This is a beautiful snapshot created by the Blue Brain Project,

Bu, on bin nöron ve otuz milyon bağlantıyı görebileceğiniz

where you can see 10,000 neurons and 30 million connections.

"Blue Brain Project" tarafından çekilmiş, güzel bir fotoğraf.

And this is only mapping 10 percent of a mammalian neocortex.

Bir memeli neokorteksinin sadece %10'luk kısmını haritalandırmış.

We can also see this shift in the way we try to conceive of human knowledge.

Bu değişimi insan bilgisini kavramaya çalıştığımızda da görebiliriz.

These are some remarkable trees of knowledge, or trees of science,

Bunlar birkaç göze çarpan bilgi ağaçları, bilim ağaçları;

by Spanish scholar Ramon Llull.

İspanyol bilim adamı Ramon Llull tarafından yapıldı.

And Llull was actually the precursor,

Llull aslında öncü,

the very first one who created the metaphor of science as a tree,

bilim metaforunu bir ağaç biçiminde yaratan ilk kişi,

a metaphor we use every single day, when we say,

"Biyoloji, bilimin bir dalıdır" dediğimizde

"Biology is a branch of science,"

ya da "Genetik, bilimin bir dalıdır"

when we say,

dediğimizde bu metaforu

"Genetics is a branch of science."

her gün kullanmış oluyoruz.

But perhaps the most beautiful of all trees of knowledge, at least for me,

Fakat belki de, en azından benim için, bilgi ağaçlarının en güzeli

was created for the French encyclopedia by Diderot and d'Alembert in 1751.

1751'de, Diderot ve d'Alembert tarafından Fransız ansiklopedisi için yapıldı.

This was really the bastion of the French Enlightenment,

O gerçekten de Fransız Aydınlanması'nın kalesiydi ve

and this gorgeous illustration was featured as a table of contents

bu görkemli görseller, ansiklopedinin

for the encyclopedia.

içerik tablosu olarak kullanıldı.

And it actually maps out all domains of knowledge

Aslında ağacın ayrı dalları olarak,

as separate branches of a tree.

bilginin bütün alanlarını haritalandırıyor.

But knowledge is much more intricate than this.

Fakat bilgi, bundan çok daha karmaşık.

These are two maps of Wikipedia showing the inter-linkage of articles --

Bunlar, makaleler arası bağlantıları gösteren iki Vikipedi haritası,

related to history on the left, and mathematics on the right.

tarihle ilgili olanlar solda, matematikle ilgili olanlar sağda.

And I think by looking at these maps

Bence, bu ve diğer Vikipedi

and other ones that have been created of Wikipedia --

haritalarına bakarak, -- insanoğlu tarafından yapılmış

arguably one of the largest rhizomatic structures ever created by man --

en geniş kökten gövdeye yapılar -- insan bilgisinin nasıl çok daha

we can really understand how human knowledge is much more intricate

karmaşık ve tıpkı bir ağ gibi birbirine bağlı

and interdependent, just like a network.

olduğunu gerçekten anlayabiliriz.

We can also see this interesting shift

İnsanlar arası sosyal bağları

in the way we map social ties between people.

haritalandırırken de, bu ilginç değişimi görebiliriz.

This is the typical organization chart.

Bu tipik kuruluş şeması.

I'm assuming many of you have seen a similar chart as well,

Sanırım, çoğunuz, şirketinizde veya başkalarının şirketinde

in your own corporations, or others.

buna benzer bir şema gördünüz.

It's a top-down structure

Bu normalde tepede

that normally starts with the CEO at the very top,

CEO ile başlayıp, en altta bireysel işçiye kadar erişim

and where you can drill down all the way to the individual workmen on the bottom.

sağlayabileceğiniz, baş aşağı bir yapı.

But humans sometimes are, well, actually, all humans are unique in their own way,

Ama insanlar bazen, pekâlâ, aslında, bütün insanlar kendi yollarında eşsizdir

and sometimes you really don't play well under this really rigid structure.

ve bazen bu sabit yapının altında çok da iyi oynayamayabilirsiniz.

I think the Internet is really changing this paradigm quite a lot.

Sanırım internet, bu paradigmayı oldukça değiştiriyor.

This is a fantastic map of online social collaboration

Bu, Perl geliştiricileri arasındaki çevrimiçi sosyal işbirliğinin

between Perl developers.

fantastik haritası.

Perl is a famous programming language,

Perl ünlü bir programlama dilidir, burada

and here, you can see how different programmers

farklı yazılımcıların dosyaları nasıl

are actually exchanging files, and working together on a given project.

değiş-tokuş ettiklerini ve bir projede nasıl beraber çalıştıklarını görüyoruz.

And here, you can notice that this is a completely decentralized process --

Fark edebileceğiniz üzere, bu tamamen merkezsiz bir süreç ve

there's no leader in this organization,

bu organizasyonun bir lideri yok,

it's a network.

bu bir ağ.

We can also see this interesting shift when we look at terrorism.

Terörizme baktığımızda da bu ilginç değişimi görebiliyoruz.

One of the main challenges of understanding terrorism nowadays

Günümüzde terörizmi anlamanın ana zorluklarından birisi,

is that we are dealing with decentralized, independent cells,

tüm süreci yürüten bir liderin olmadığı; merkezsiz, bağımsız hücrelerle

where there's no leader leading the whole process.

uğraşıyor olmamızdır.

And here, you can actually see how visualization is being used.

Burada, görselleştirmenin aslında nasıl kullanıldığını görebilirsiniz.

The diagram that you see behind me

Arkamda gördüğünüz şema,

shows all the terrorists involved in the Madrid attack in 2004.

2004 yılında Madrid saldırısına dâhil olmuş tüm teröristleri gösteriyor.

And what they did here is, they actually segmented the network

Orada yaptıkları şey ise, ağı, arkamda gördüğünüz dikey

into three different years,

katmanlarda gösterilen

represented by the vertical layers that you see behind me.

üç farklı yıla bölmüş olmalarıdır.

And the blue lines tie together

Mavi çizgiler ise yıllar geçtikçe o ağda

the people that were present in that network year after year.

bulunan insanları birbirlerine bağlıyor.

So even though there's no leader per se,

Yani tek başına bir lider olmasa bile,

these people are probably the most influential ones in that organization,

bu organizasyonda, bu insanlar muhtemelen en etkili insanlar,

the ones that know more about the past,

bu hücrenin geçmişi, geleceği ve amaçları

and the future plans and goals of this particular cell.

hakkında daha çok şey bilen insanlar.

We can also see this shift from trees into networks

Türleri sıralama ve sınıflandırma biçimimizde de ağaçlardan

in the way we classify and organize species.

ağlara doğru olan bu değişimi görebiliriz.

The image on the right is the only illustration

Sağdaki resim, Darwin'in "Türlerin Kökeni" adlı eserinde

that Darwin included in "The Origin of Species,"

kullandığı bir illüstrasyon ve Darwin onu

which Darwin called the "Tree of Life."

"Hayat Ağacı" olarak adlandırıyor.

There's actually a letter from Darwin to the publisher,

Darwin'in yayıncıya yazdığı, bu şemanın önemini belirten

expanding on the importance of this particular diagram.

bir mektup vardır.

It was critical for Darwin's theory of evolution.

Darwin'in evrim teorisi için bu çok önemlidir.

But recently, scientists discovered that overlaying this tree of life

Fakat son zamanlarda bilim adamları, bu hayat ağacının üzerindeki

is a dense network of bacteria,

tabakanın, yoğun bir bakteri ağı olduğunu

and these bacteria are actually tying together

ve bu bakterilerin de aslında daha önce

species that were completely separated before,

tamamen ayrı olan türleri birbirine

to what scientists are now calling not the tree of life,

bağladığını keşfettiler ve buna hayat ağacı değil,

but the web of life, the network of life.

hayat ağı, yaşam ağı diyorlar.

And finally, we can really see this shift, again,

Son olarak, bu değişimi, tekrardan, gezegenimizin

when we look at ecosystems around our planet.

etrafındaki ekosistemlere baktığımızda da görüyoruz.

No more do we have these simplified predator-versus-prey diagrams

Artık okulda öğrendiğimiz, basitleştirilmiş türden,

we have all learned at school.

yırtıcı hayvan ve av şemaları yok.

This is a much more accurate depiction of an ecosystem.

Bu, bir ekosistemin daha doğru bir tasviri.

This is a diagram created by Professor David Lavigne,

Profesör David Lavigne'in yarattığı bu şema, Kanada'da

mapping close to 100 species that interact with the codfish

Newfoundland kıyısında morina balığı ile etkileşimde bulunan 100'e yakın

off the coast of Newfoundland in Canada.

türü haritalandırıyor.

And I think here, we can really understand the intricate and interdependent nature

Sanırım bu noktada, gezegenimizde bol miktarda bulunan çoğu ekosistemin

of most ecosystems that abound on our planet.

karışık ve bağımsız doğasını gerçekten anlayabiliriz.

But even though recent, this metaphor of the network,

Ancak bu ağ metaforu, güncel olmasına rağmen,

is really already adopting various shapes and forms,

çeşitli biçimler ve formlar edinmiş durumda

and it's almost becoming a growing visual taxonomy.

ve büyüyen görsel bir sınıflama hâline gelmekte.

It's almost becoming the syntax of a new language.

Yeni bir dilin söz dizimi hâline bile gelmekte.

And this is one aspect that truly fascinates me.

Bu, beni büyüleyen bir yön.

And these are actually 15 different typologies

Aslında bunlar, zamanla topladığım 15 farklı tipoloji

I've been collecting over time,

ve gerçekten, bu yeni metaforun da

and it really shows the immense visual diversity of this new metaphor.

uçsuz bucaksız görsel çeşitliliğini gösteriyor.

And here is an example.

İşte bir örnek.

On the very top band, you have radial convergence,

En üstteki çizgide, son beş yılda gerçekten popüler bir hâl alan

a visualization model that has become really popular over the last five years.

bir görselleştirme modeli olan radikal yaklaşım var.

At the top left, the very first project is a gene network,

En üstte solda, ilk proje bir gen ağı, ardından

followed by a network of IP addresses -- machines, servers --

-- makinelerin, sunucuların -- IP adreslerinin ağı geliyor ve sonra,

followed by a network of Facebook friends.

Facebook arkadaşlarının bir ağı var.

You probably couldn't find more disparate topics,

Muhtemelen daha farklı şeyler bulamazdınız,

yet they are using the same metaphor, the same visual model,

fakat hepsi, kendi konularının bitmeyen karmaşıklıklarını haritalamak

to map the never-ending complexities of its own subject.

için aynı metaforu, aynı görsel modeli kullanıyor.

And here are a few more examples of the many I've been collecting,

Gitgide büyüyen ağ sınıflamasına dair topladığım örneklerden

of this growing visual taxonomy of networks.

birkaçı daha.

But networks are not just a scientific metaphor.

Fakat ağlar yalnızca bilimsel bir metafor değildir.

As designers, researchers, and scientists try to map a variety of complex systems,

Tasarımcılar, araştırmacılar ve bilim adamları karmaşık sistem çeşitliliğini

they are in many ways influencing traditional art fields,

haritalamaya çalıştıkça; resim ve heykel gibi geleneksel

like painting and sculpture,

sanat alanlarına ve birçok

and influencing many different artists.

sanatçıya ilham verirler.

And perhaps because networks have this huge aesthetical force to them --

Belki de, ağların, devasa estetik güçleri olduğu için,

they're immensely gorgeous --

-- son derece görkemli oldukları için --

they are really becoming a cultural meme,

kültürel bir öge hâline geliyorlar ve

and driving a new art movement, which I've called "networkism."

benim "ağcılık" olarak adlandırdığım, yeni bir sanat hareketini de başlatıyorlar.

And we can see this influence in this movement in a variety of ways.

Bu hareketin etkisini birçok biçimde görebiliriz.

This is just one of many examples,

Bu, birçok örnekten yalnızca birisi,

where you can see this influence from science into art.

burada, bilimden sanata giden bu etkiyi görebilirsiniz.

The example on your left side is IP-mapping,

Solunuzdaki örnek, -- sunucu ve makinelerin --

a computer-generated map of IP addresses; again -- servers, machines.

IP adreslerinin, bilgisayarda üretilen bir haritası.

And on your right side,

Sağınızda, Sharon Molloy

you have "Transient Structures and Unstable Networks" by Sharon Molloy,

tarafından üretilen "Geçici Yapılar ve Değişen Ağlar" var ve bunu,

using oil and enamel on canvas.

tuval üzerinde yağ ve emaye kullanarak yaptı.

And here are a few more paintings by Sharon Molloy,

Birkaç Sharon Molloy resmi daha,

some gorgeous, intricate paintings.

birkaç muhteşem, karmaşık resim.

And here's another example of that interesting cross-pollination

Bilim ve sanat arasındaki bu ilginç çapraz-tozlaşmaya dair

between science and art.

birkaç örnek daha.

On your left side, you have "Operation Smile."

Solunuzda "Gülümseme Operasyonu".

It is a computer-generated map of a social network.

Sosyal bir ağın, bilgisayarda üretilmiş bir haritası.

And on your right side, you have "Field 4," by Emma McNally,

Sağınızda ise, kâğıt üzerinde yalnızca grafit kullanan Emma McNally tarafından

using only graphite on paper.

üretilen "4. Alan".

Emma McNally is one of the main leaders of this movement,

Emma McNally bu hareketin liderlerinden biri ve geleneksel ağ

and she creates these striking, imaginary landscapes,

görselleştirmesinden gelen etkiyi görebileceğiniz bu

where you can really notice the influence from traditional network visualization.

çarpıcı, hayali manzaraları yaratıyor.

But networkism doesn't happen only in two dimensions.

Fakat ağcılık, yalnızca iki boyutta var olmuyor.

This is perhaps one of my favorite projects

Bu yeni harekette benim favori projelerimden

of this new movement.

bir tanesi de bu.

And I think the title really says it all -- it's called:

Sanırım başlık her şeyi anlatıyor -- başlık şöyle:

"Galaxies Forming Along Filaments,

"Galaksilerin, bir Örümcek Ağının İplikleri

Like Droplets Along the Strands of a Spider's Web."

İçerisindeki Damlacıklar Gibi, Filamanlar Yaratmaları."

And I just find this particular project to be immensely powerful.

Bu projeyi oldukça güçlü buluyorum.

It was created by Tomás Saraceno,

Bunu Tomás Saraceno üretti ve

and he occupies these large spaces,

bu büyük alanları alıp yalnızca elastik ipler kullanarak

creates these massive installations using only elastic ropes.

bu büyük donanımları yaratıyor.

As you actually navigate that space and bounce along those elastic ropes,

Alandan geçip elastik ipler arasında zıpladığınız zaman,

the entire network kind of shifts, almost like a real organic network would.

tüm ağ neredeyse değişiyor, tıpkı gerçek, organik bir ağın değişeceği gibi.

And here's yet another example

Şimdi, tamamen başka bir seviyeye

of networkism taken to a whole different level.

taşınmış olan ağcılıktan başka bir örnek.

This was created by Japanese artist Chiharu Shiota

Japon sanatçı Chiharu Shiota, bunu "Sessizlikte"

in a piece called "In Silence."

adlı bir parçada yarattı.

And Chiharu, like Tomás Saraceno, fills these rooms with this dense network,

Tıpkı Tomás Saraceno gibi, Chiharu da bu odaları yoğun ağlarla, sıkı elastik ip

this dense web of elastic ropes and black wool and thread,

ağlarıyla, siyah yün ve ipliklerle dolduruyor ve bazen de,

sometimes including objects, as you can see here,

burada gördüğünüz gibi, kurgularına nesneleri ve hatta

sometimes even including people, in many of her installations.

insanları da dâhil ediyor.

But networks are also not just a new trend,

Fakat ayrıca, ağlar yalnızca yeni bir moda değil ve

and it's too easy for us to dismiss it as such.

öyle zannedip gözden kaçırmamız da kolay bir şey.

Networks really embody notions of decentralization,

Ağlar gerçekten merkezsizlik,

of interconnectedness, of interdependence.

bağlantısızlık, bağımsızlık kavramlarını somutlaştırırlar.

And this new way of thinking is critical

Bu yeni düşünce biçimi de, bizlerin günümüzde

for us to solve many of the complex problems we are facing nowadays,

karşılaştığı; insan beyninin çözümlenmesinden, oradaki engin

from decoding the human brain,

evrenin anlaşılmasına kadar, karmaşık

to understanding the vast universe out there.

problemler açısından çok önemlidir.

On your left side, you have a snapshot of a neural network of a mouse --

Solunuzda, bir farenin sinirsel ağının bir fotoğrafı var -- bu ölçekte,

very similar to our own at this particular scale.

bizimkine çok benziyor.

And on your right side, you have the Millennium Simulation.

Solunuzda ise, Bin Yıl Simülasyonu var.

It was the largest and most realistic simulation

Bu, kozmik yapının büyümesine ait olan en büyük ve

of the growth of cosmic structure.

en gerçekçi simülasyon.

It was able to recreate the history of 20 million galaxies

Ortalama 25 terabaytlık çıktı ile, 20 milyon galaksinin tarihini

in approximately 25 terabytes of output.

yeniden yaratmayı başardı.

And coincidentally or not,

Tesadüfen ya da değil, ben,

I just find this particular comparison

bilginin en küçük ölçeği - beyin - ile

between the smallest scale of knowledge -- the brain --

bilginin en büyük ölçeği - evrenin kendisi - arasında

and the largest scale of knowledge -- the universe itself --

yapılan bu karşılaştırmanın gerçekten

to be really quite striking and fascinating.

çok çarpıcı ve büyüleyici olduğunu düşünüyorum.

Because as Bruce Mau once said,

Çünkü, Bruce Mau'nun da dediği gibi,

"When everything is connected to everything else,

"Her şey, başka her şeyle bağlantılı olduğu zaman,

for better or for worse, everything matters."

öyle ya da böyle, her şey önemli olur."

Thank you so much.

Çok teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)