A Visual History of Human Knowledge | Manuel Lima | TED Talks

Tłumaczenie: Agnieszka Kozłowska Korekta: Rysia Wand

Over the past 10 years,

Od 10 lat

I've been researching the way people organize and visualize information.

badam sposób porządkowania i przedstawiania informacji.

And I've noticed an interesting shift.

Widzę interesującą zmianę.

For a long period of time,

Przez długi czas

we believed in a natural ranking order in the world around us,

wierzyliśmy w naturalny porządek otaczającego nas świata,

also known as the great chain of being, or "Scala naturae" in Latin,

znany również jako wielki łańcuch bytu, a w łacinie jako "scala naturae".

a top-down structure that normally starts with God at the very top,

To pionowa struktura z Bogiem na szczycie.

followed by angels, noblemen,

Za nim byli aniołowie, szlachta,

common people, animals, and so on.

pospólstwo, zwierzęta i tak dalej.

This idea was actually based on Aristotle's ontology,

Koncept ten pochodził z ontologii Arystotelesa.

which classified all things known to man in a set of opposing categories,

Całą wiedzę ułożono w szereg przeciwstawnych kategorii.

like the ones you see behind me.

Tak jak na ekranie za mną.

But over time, interestingly enough,

Co ciekawe, z czasem

this concept adopted the branching schema of a tree

idea przyjęła postać rozgałęzionego drzewa,

in what became known as the Porphyrian tree,

znanego jako drzewo Porfiriusza,

also considered to be the oldest tree of knowledge.

najstarszego znanego drzewa wiedzy.

The branching scheme of the tree was, in fact,

Ten model

such a powerful metaphor for conveying information

miał tak wielką siłę oddziaływania,

that it became, over time, an important communication tool

że stał się bardzo ważnym narzędziem komunikacji.

to map a variety of systems of knowledge.

Służył do obrazowania wielu gałęzi wiedzy.

We can see trees being used to map morality,

Użyto go do zobrazowania moralności

with the popular tree of virtues and tree of vices,

pod znaną postacią drzewa cnót i wad,

as you can see here, with these beautiful illustrations from medieval Europe.

jak na tych przepięknych ilustracjach ze średniowiecznej Europy.

We can see trees being used to map consanguinity,

Ten sam schemat zastosowano

the various blood ties between people.

do przedstawienia więzów krwi.

We can also see trees being used to map genealogy,

Najbardziej znanym przykładem tej systematyki

perhaps the most famous archetype of the tree diagram.

jest drzewo genealogiczne.

I think many of you in the audience have probably seen family trees.

Prawdopodobnie wielu z was widziało już takie drzewa.

Many of you probably even have your own family trees drawn in such a way.

Zapewne posiadacie własne drzewa rodowe.

We can see trees even mapping systems of law,

Nawet system prawny jest przedstawiany w ten sposób.

the various decrees and rulings of kings and rulers.

Także różne dekrety i rozporządzenia królów i władców.

And finally, of course, also a very popular scientific metaphor,

Oczywiście motyw drzewa jest szeroko rozpowszechniony w nauce.

we can see trees being used to map all species known to man.

Przedstawia wszystkie znane jej gatunki.

And trees ultimately became such a powerful visual metaphor

Drzewa zostały silnym wizualnym symbolem,

because in many ways, they really embody this human desire

bo odzwierciedlały ludzkie pragnienia

for order, for balance, for unity, for symmetry.

porządku, równowagi, jedności i symetrii.

However, nowadays we are really facing new complex, intricate challenges

Teraźniejszość rzuca nam nowe złożone wyzwania.

that cannot be understood by simply employing a simple tree diagram.

Nie można ich ująć w prostym diagramie drzewa.

And a new metaphor is currently emerging,

Nowa metafora powoli zastępuje

and it's currently replacing the tree

poprzedni schemat

in visualizing various systems of knowledge.

w przedstawianiu wiedzy.

It's really providing us with a new lens to understand the world around us.

Dostarcza nam nowych narzędzi do zrozumienia świata.

And this new metaphor is the metaphor of the network.

Nowym symbolem jest sieć.

And we can see this shift from trees into networks

Zmianę z drzewa na sieć

in many domains of knowledge.

widać w wielu dziedzinach wiedzy.

We can see this shift in the way we try to understand the brain.

Jest widoczna w podejściu do zrozumienia mózgu.

While before, we used to think of the brain

Przedtem widzieliśmy mózg

as a modular, centralized organ,

jako modułowy, scentralizowany organ.

where a given area was responsible for a set of actions and behaviors,

Odpowiednie obszary odpowiadały za konkretne akcje i zachowania.

the more we know about the brain,

Im więcej wiemy o działaniu mózgu,

the more we think of it as a large music symphony,

tym bardziej myślimy o nim jak o wielkiej symfonii

played by hundreds and thousands of instruments.

granej przez tysiące instrumentów.

This is a beautiful snapshot created by the Blue Brain Project,

Oto wpaniały obraz stworzony na potrzeby projektu Blue Brain.

where you can see 10,000 neurons and 30 million connections.

Widać tu 10 tysięcy neuronów i 30 milionów połączeń.

And this is only mapping 10 percent of a mammalian neocortex.

A to tylko obraz 10% kory nowej ssaka.

We can also see this shift in the way we try to conceive of human knowledge.

Zmianę da się również zauważyć w sposobie podejścia do wiedzy.

These are some remarkable trees of knowledge, or trees of science,

Istnieją ważne drzewa wiedzy i nauki

by Spanish scholar Ramon Llull.

stworzone przez uczonego Hiszpana - Rajmonda Llulla.

And Llull was actually the precursor,

Llull był właściwie pionierem.

the very first one who created the metaphor of science as a tree,

Jako pierwszy stworzył przenośnię nauki jako drzewa.

a metaphor we use every single day, when we say,

Przenośni, której używamy codziennie,

mówiąc: biologia jest gałęzią wiedzy,

"Biology is a branch of science,"

when we say,

lub genetyka jest gałęzią wiedzy.

"Genetics is a branch of science."

But perhaps the most beautiful of all trees of knowledge, at least for me,

Dla mnie najpiękniejsze drzewa wiedzy, drzewa Diderota i d'Alemberta,

was created for the French encyclopedia by Diderot and d'Alembert in 1751.

stworzono w 1751 roku na potrzeby encyklopedii francuskiej.

This was really the bastion of the French Enlightenment,

Była to prawdziwa twierdza francuskiego oświecenia.

and this gorgeous illustration was featured as a table of contents

Te wspaniałe ilustracje

były spisem treści encyklopedii.

for the encyclopedia.

And it actually maps out all domains of knowledge

Przedstawiały wszystkie dziedziny wiedzy

as separate branches of a tree.

jako osobne gałęzie drzewa.

But knowledge is much more intricate than this.

Lecz wiedza jest bardziej skomplikowana.

These are two maps of Wikipedia showing the inter-linkage of articles --

Oto 2 diagramy Wikipedii przedstawiające powiązania artykułów.

related to history on the left, and mathematics on the right.

Na lewo między historycznymi, na prawo między matematycznymi.

And I think by looking at these maps

Patrząc na ten obraz

and other ones that have been created of Wikipedia --

i inne stworzone na Wikipedii,

arguably one of the largest rhizomatic structures ever created by man --

bezsprzecznie największej stworzonej strukturze rizomatycznej,

we can really understand how human knowledge is much more intricate

rozumiemy teraz,

jak bardzo złożona i współzależna jest wiedza

and interdependent, just like a network.

- właśnie jak sieć.

We can also see this interesting shift

Interesującą zmiana

in the way we map social ties between people.

zaszła w sposobie obrazowania powiązań społecznych.

This is the typical organization chart.

Oto typowy diagram organizacji.

I'm assuming many of you have seen a similar chart as well,

Wielu z was widziało już podobne diagramy

in your own corporations, or others.

w swoich lub innych korporacjach.

It's a top-down structure

Pionowa struktura,

that normally starts with the CEO at the very top,

na której szczycie stoi CEO.

and where you can drill down all the way to the individual workmen on the bottom.

Możemy dojechać w dół do pojedynczych pracowników.

But humans sometimes are, well, actually, all humans are unique in their own way,

Jednak wszyscy ludzie są wyjątkowi.

and sometimes you really don't play well under this really rigid structure.

Taka sztywna struktura czasami się nie sprawdza.

I think the Internet is really changing this paradigm quite a lot.

Moim zdaniem, Internet zmienia postrzeganie tego paradygmatu.

This is a fantastic map of online social collaboration

Oto fantastyczny diagram współpracy online

between Perl developers.

między deweloperami Perl.

Perl is a famous programming language,

Perl to słynny język programowania.

and here, you can see how different programmers

Widzimy, jak różni programiści

are actually exchanging files, and working together on a given project.

wymieniają się plikami i jak pracują nad danym projektem.

And here, you can notice that this is a completely decentralized process --

Tutaj widać, że to proces bardzo zdecentralizowany.

there's no leader in this organization,

Nie ma tu przywódcy.

it's a network.

To sieć.

We can also see this interesting shift when we look at terrorism.

Tę samą ciekawą zmianę widać na przykładzie terroryzmu.

One of the main challenges of understanding terrorism nowadays

Dzisiaj głównym wyzwaniem w rozumieniu terroryzmu

is that we are dealing with decentralized, independent cells,

jest fakt, że opiera się on na niezależnych komórkach,

where there's no leader leading the whole process.

bez przywódcy, który przewodziłby całości.

And here, you can actually see how visualization is being used.

Oto przykład wykorzystania wizualizacji.

The diagram that you see behind me

Diagram za moimi plecami

shows all the terrorists involved in the Madrid attack in 2004.

pokazuje terrorystów odpowiedzialnych za atak w Madrycie w 2004 roku.

And what they did here is, they actually segmented the network

Sieć podzielono na 3 fragmenty

into three different years,

reprezentujące poszczególne lata.

represented by the vertical layers that you see behind me.

Pojedyncza pozioma płaszczyzna przedstawia jeden rok.

And the blue lines tie together

Niebieskie linie łączą ludzi,

the people that were present in that network year after year.

którzy uczestniczyli w sieci rok po roku.

So even though there's no leader per se,

Choć nie ma tu jako takiego przywódcy,

these people are probably the most influential ones in that organization,

ci ludzie mają chyba najwięcej wpływu na organizację.

the ones that know more about the past,

To oni wiedzą najwięcej o przeszłych

and the future plans and goals of this particular cell.

i przyszłych planach danej komórki.

We can also see this shift from trees into networks

Zmianę z drzewa w sieć

in the way we classify and organize species.

widać w sposobie klasyfikacji gatunków.

The image on the right is the only illustration

Po prawej widzimy jedyną ilustrację

that Darwin included in "The Origin of Species,"

z książki Darwina "O pochodzeniu gatunków".

which Darwin called the "Tree of Life."

Darwin nazwał to "drzewem życia".

There's actually a letter from Darwin to the publisher,

Zachował się list Darwina do wydawcy

expanding on the importance of this particular diagram.

podkreślający znaczenie tego diagramu.

It was critical for Darwin's theory of evolution.

Był on kluczowy w rozumieniu teorii ewolucji.

But recently, scientists discovered that overlaying this tree of life

Ostatnio naukowcy odkryli, że pod drzewem życia

is a dense network of bacteria,

leży gęsta sieć bakterii.

and these bacteria are actually tying together

Łączą one gatunki,

species that were completely separated before,

które przedtem były zupełnie oddzielone.

to what scientists are now calling not the tree of life,

Zamiast drzewa życia

but the web of life, the network of life.

mamy teraz sieć życia.

And finally, we can really see this shift, again,

Zmianę widać również w sposobie,

when we look at ecosystems around our planet.

w jakim postrzegamy cały ekosystem.

No more do we have these simplified predator-versus-prey diagrams

Nie posługujemy się już uproszczonym wykresem drapieżca-ofiara,

we have all learned at school.

o którym słyszeliśmy w szkole.

This is a much more accurate depiction of an ecosystem.

Teraz mamy bardziej odpowiednie narzędzie.

This is a diagram created by Professor David Lavigne,

Oto diagram profesora Dawida Lavigne:

mapping close to 100 species that interact with the codfish

100 gatunków, które mają styczność

z dorszami z Nowej Fundlandii w Kanadzie.

off the coast of Newfoundland in Canada.

And I think here, we can really understand the intricate and interdependent nature

Pokazuje nam to złożoność natury

of most ecosystems that abound on our planet.

większości ekosystemów na naszej planecie.

But even though recent, this metaphor of the network,

Choć metafora sieci jest w użyciu od niedawna,

is really already adopting various shapes and forms,

już teraz przyjmuje najróżniejsze formy.

Staje się niemal wizualną taksonomią,

and it's almost becoming a growing visual taxonomy.

It's almost becoming the syntax of a new language.

prawie składnią nowego języka.

And this is one aspect that truly fascinates me.

Właśnie ten aspekt najbardziej mnie fascynuje.

And these are actually 15 different typologies

Oto 15 różnych klasyfikacji,

I've been collecting over time,

zebranych przeze mnie w ostatnich latach,

and it really shows the immense visual diversity of this new metaphor.

które naprawdę ukazują ogromną wizualną różnorodność nowej przenośni.

And here is an example.

Oto przykład.

On the very top band, you have radial convergence,

W najwyższym rzędzie widać promienistą konwergencję.

a visualization model that has become really popular over the last five years.

Model ten stał się bardzo popularny w ciągu ostatnich 5 lat.

At the top left, the very first project is a gene network,

Pierwszy projekt na górze po lewej to sieć genów,

followed by a network of IP addresses -- machines, servers --

obok sieć adresów IP, maszyn, serwerów,

followed by a network of Facebook friends.

a potem sieć znajomych na Facebooku.

Chyba trudno znaleźć bardziej oderwane tematy,

You probably couldn't find more disparate topics,

yet they are using the same metaphor, the same visual model,

a jednak używają tej samej metafory, tego samego modelu wizualnego

to map the never-ending complexities of its own subject.

do zobrazowania nieskończonej złożoności tematu.

And here are a few more examples of the many I've been collecting,

Mamy tutaj kilka przykładów z wielu, które zebrałem,

of this growing visual taxonomy of networks.

aby przedstawić rosnącą, wizualną taksonomię sieci.

But networks are not just a scientific metaphor.

Sieci nie są wyłącznie naukową metaforą.

As designers, researchers, and scientists try to map a variety of complex systems,

Gdy projektanci, badacze i naukowcy próbują przedstawić różnorodność systemów,

they are in many ways influencing traditional art fields,

na wiele sposobów oddziałują na tradycyjne dziedziny sztuki,

like painting and sculpture,

jak malarstwo i rzeźba,

and influencing many different artists.

a także wpływają na różnych artystów.

And perhaps because networks have this huge aesthetical force to them --

Ponieważ sieci mają ogromną estetyczną moc

they're immensely gorgeous --

- są niesamowicie piękne -

they are really becoming a cultural meme,

naprawdę stają się kulturową ikoną,

and driving a new art movement, which I've called "networkism."

napędzając nowy ruch artystyczny, który nazwałem: "networkizmem".

And we can see this influence in this movement in a variety of ways.

Wpływ ten widać na wiele sposobów.

This is just one of many examples,

To tylko jeden z wielu przykładów,

where you can see this influence from science into art.

gdzie wpływ nauki widoczny jest w sztuce.

The example on your left side is IP-mapping,

Przykład po lewej stronie to IP-mapping,

a computer-generated map of IP addresses; again -- servers, machines.

wygenerowany przez komputer schemat IP; ponownie - serwery, maszyny.

And on your right side,

Po prawej stronie,

you have "Transient Structures and Unstable Networks" by Sharon Molloy,

"Struktury chwilowe i sieci niestabilne" autorstwa Sharon Molloy,

using oil and enamel on canvas.

farba olejna i emalia na płótnie.

And here are a few more paintings by Sharon Molloy,

Oto kolejne obrazy Sharon Molloy,

some gorgeous, intricate paintings.

przepiękne, misterne dzieła.

And here's another example of that interesting cross-pollination

A tu kolejny interesujący przykład zapylania krzyżowego

between science and art.

między nauką a sztuką.

On your left side, you have "Operation Smile."

Po lewej stronie "Operacja Uśmiech".

It is a computer-generated map of a social network.

To wygenerowana przez komputer mapa sieci społecznej.

And on your right side, you have "Field 4," by Emma McNally,

Po prawej stronie "Pole 4" autorstwa Emmy McNally,

using only graphite on paper.

namalowane wyłącznie grafitem.

Emma McNally is one of the main leaders of this movement,

Emma McNally jest jedną z liderek tego ruchu

and she creates these striking, imaginary landscapes,

i tworzy uderzająco wymyślne krajobrazy,

where you can really notice the influence from traditional network visualization.

gdzie wyraźnie widać wpływ tradycyjnej wizualizacji sieci.

But networkism doesn't happen only in two dimensions.

Networkizm widać nie tylko na tych dwóch płaszczyznach.

This is perhaps one of my favorite projects

To jest prawdopodobnie jeden z moich ulubionych projektów

of this new movement.

tego nowego ruchu.

And I think the title really says it all -- it's called:

Nazwa naprawdę wyraża wszystko:

"Galaxies Forming Along Filaments,

"Galaktyki formowane wzdłuż włókien,

Like Droplets Along the Strands of a Spider's Web."

jak kropelki wzdłuż pasm pajęczej sieci".

And I just find this particular project to be immensely powerful.

To projekt o niezwykłej potędze.

It was created by Tomás Saraceno,

Został stworzony przez Tomása Saraceno,

and he occupies these large spaces,

który zajmuje tę ogromną przestrzeń,

creates these massive installations using only elastic ropes.

tworząc rozległe instalacje wyłącznie przy użyciu elastycznych linek.

As you actually navigate that space and bounce along those elastic ropes,

Gdy widz przemieszcza się i odbija od tej elastycznej konstrukcji,

the entire network kind of shifts, almost like a real organic network would.

całe dzieło w pewien sposób zmienia się, jak prawdziwa, organiczna sieć.

And here's yet another example

Oto kolejny przykład

of networkism taken to a whole different level.

networkizmu na kompletnie innym poziomie.

This was created by Japanese artist Chiharu Shiota

Projekt ten stworzony został przez japońską artystkę Chiharu Shiota

in a piece called "In Silence."

i nazywa się "W ciszy".

And Chiharu, like Tomás Saraceno, fills these rooms with this dense network,

Chiharu, tak jak Tomás Saraceno, wypełnia przestrzenie gęstymi sieciami,

this dense web of elastic ropes and black wool and thread,

gęstymi pajęczynami elastycznych lin, czarnej wełny i nici,

sometimes including objects, as you can see here,

czasami włączając w to obiekty jak te tutaj,

sometimes even including people, in many of her installations.

czasami nawet angażując ludzi.

[Alinearność, decentralizacja współzależność, wielość]

But networks are also not just a new trend,

Sieci to nie tylko nowy trend,

and it's too easy for us to dismiss it as such.

byłoby zbyt proste tym je zbyć.

Networks really embody notions of decentralization,

Sieci odzwierciedlają pojęcie decentralizacji,

of interconnectedness, of interdependence.

połączenia i współzależności.

And this new way of thinking is critical

Ten nowy sposób myślenia jest kluczowy,

for us to solve many of the complex problems we are facing nowadays,

do rozwiązania wielu skomplikowanych problemów współczesnego świata,

from decoding the human brain,

od zrozumienia ludzkiego mózgu

to understanding the vast universe out there.

do pojęcia otaczającego nas ogromnego wszechświata.

On your left side, you have a snapshot of a neural network of a mouse --

Po lewej stronie zdjęcie sieci neuronowej myszy,

very similar to our own at this particular scale.

w tej skali bardzo przypomina naszą.

And on your right side, you have the Millennium Simulation.

Po prawej stronie Symulacja Tysiąclecia.

It was the largest and most realistic simulation

Była to największa, najbardziej realistyczna symulacja

of the growth of cosmic structure.

wzrostu struktur kosmicznych.

It was able to recreate the history of 20 million galaxies

Umożliwiła odtworzenie historii 20 milionów galaktyk

in approximately 25 terabytes of output.

w postaci około 25 terabajtów.

And coincidentally or not,

Przypadkiem czy też nie,

I just find this particular comparison

uważam to konkretne porównanie

between the smallest scale of knowledge -- the brain --

między najmniejszą skalą wiedzy, jaką jest mózg,

and the largest scale of knowledge -- the universe itself --

a jej największą skalą - wszechświatem,

to be really quite striking and fascinating.

za uderzająco fascynujące.

Because as Bruce Mau once said,

Tak jak powiedział Bruce Mau,

"When everything is connected to everything else,

"Jeśli wszystko łączy się ze wszystkim,

for better or for worse, everything matters."

wtedy, na dobre i na złe, wszystko ma znaczenie".

Thank you so much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)