Esther Duflo: Social experiments to fight poverty

Esther Duflo : Yoksullukla mücadele için sosyal atılımlar

Çeviri: Yusuf Paşa ÖZDEDE Gözden geçirme: yasin alp aluç

So here it is. You can check: I am short, I'm French,

İşte kontrol edebilirsiniz, kısayım ve Fransızım.

I have a pretty strong French accent,

Biraz ağır bir Fransız aksanım var

so that's going to be clear in a moment.

ve bu biraz daha belirginleşecek.

Maybe a sobering thought

Bu çok ciddi ve belki de

and something you all know about.

çoğunuzun bilgi sahibi olduğu bir konu

And I suspect many of you gave

ve ben bir çoğunuzun bu sene

something to the people of Haiti this year.

Haiti'deki insanlara bir şeyler gönderdiğinizi düşünüyorum

And there is something else

ve başka bir şey daha var

I believe in the back of your mind

inanıyorum ki sizin de aklınızdadır

you also know.

ve siz de farkındasınızdır ki

That is, every day,

hergün

25,000 children die

25.000 çocuk

of entirely preventable causes.

tam anlamıyla engellenmesi mümkün sebeplerden ötürü ölüyor.

That's a Haiti earthquake every eight days.

Bu her 8 günde bir Haiti depremi demek.

And I suspect many of you probably gave something

bu probleme olumlu bir şeyler kattığınızı

towards that problem as well,

farz ediyorum

but somehow it doesn't happen

ancak her nasılsa

with the same intensity.

bu aynı şekilde olmadı.

So why is that?

Peki neden?

Well, here is a thought experiment for you.

Şimdi size bir düşünce deneyimi sunacağım.

Imagine you have a few million dollars that you've raised --

5 milyon dolarınız olduğunu hayal edin.

maybe you're a politician in a developing country

Belki gelişmekte olan bir ülkede politikacısınız

and you have a budget to spend. You want to spend it on the poor:

ve harcamak istediğiniz bir bütçe var, fakirler için harcamak istediğiniz...

How do you go about it?

Bunu nasıl yaparsınız?

Do you believe the people who tell you

Size "bütün yapmamız gereken para vermek"

that all we need to do is to spend money?

diyen insanlara inanıyor musunuz,

That we know how to eradicate poverty,

yoksulluğu kökünden bitirecek olduğunu bildiğimiz

we just need to do more?

daha fazla şeyler yapmamız gerek

Or do you believe the people who tell you that

yoksa yardımların işe yaramayacağını, bunun incitebileceğini

aid is not going to help, on the contrary it might hurt,

söyleyen insanlara mı inanıyorsunuz?

it might exacerbate corruption, dependence, etc.?

Bu belki de yolsuzluğu, bağımlılığı vb. şeyleri daha beter hale getirecek

Or maybe you turn to the past.

veya geçmişe de dönebilirsiniz.

After all, we have spent billions of dollars on aid.

Unutmamalıyız ki, yardımlar için milyar dolarlar harcadık.

Maybe you look at the past and see.

Belki geçmişe bakarsanız bunların

Has it done any good?

işe yarayıp yaramadığını görürsünüz.

And, sadly, we don't know.

Üzgünüm ama bilmiyoruz

And worst of all, we will never know.

en kötüsü de, hiçbir zaman bilmeyeceğiz.

And the reason is that -- take Africa for example.

Ve sebep şu ki, mesela Afrikayı örnek verebiliriz.

Africans have already got a lot of aid.

Afrikalılar bir çok yardım aldı.

These are the blue bars.

Bunlar mavi kısımlar

And the GDP in Africa is not making much progress.

ve gayri safi yurt içi hasıla Afrikada çok gelişme kaydetmedi.

Okay, fine. How do you know what

Peki, yardımlar olmadan

would have happened without the aid?

ne olacağını nerden bilebilirsiniz?

Maybe it would have been much worse,

Belki daha kötü halde olacaktı

or maybe it would have been better.

belki de daha iyi bir durumda olacaktı.

We have no idea. We don't know what the counterfactual is.

Hiçbir fikrimiz yok. Ne olacağı ile ilgili bir şey bilmiyoruz.

There's only one Africa.

Yalnızca bir tane Afrika var.

So what do you do?

Peki, ne yaparsınız?

To give the aid, and hope and pray that something comes out of it?

Yardım eder, umutlanır ve bir şeylerin olması için dua mı edersiniz?

Or do you focus on your everyday life

Yoksa günlük yaşamınıza odaklanır

and let the earthquake every eight days

ve depremlerin her 8 günde bir

continue to happen?

devam etmesine izin mi verirsiniz?

The thing is, if we don't know

sorun şu ki eğer iyi bir şeyler

whether we are doing any good,

yapıp yapmadığımızı bilmiyorsak

we are not any better

orta çağ doktorlarından ve

than the Medieval doctors and their leeches.

onların sülüklerinden daha iyi sayılmayız.

Sometimes the patient gets better, sometimes the patient dies.

Bazen hasta iyileşir, bazen ise hasta ölebilir.

Is it the leeches? Is it something else?

Bunun sebebi sülük müdür yoksa başka bir şey mi?

We don't know.

Bilmiyoruz!

So here are some other questions.

Şimdi burada başka sorular da bulunuyor.

They're smaller questions,

Daha küçük sorular.

but they are not that small.

ama çok da küçük değil.

Immunization, that's the cheapest way

Aşı, çocukların hayatını kurtarmanın

to save a child's life.

en ucuz yolu.

And the world has spent a lot of money on it:

Dünya bunun için çok fazla para harcadı.

The GAVI and the Gates Foundations

GAVI ve Gates Kurumları

are each pledging a lot of money towards it,

ikisi de bunun için çok ciddi para harcadılar

and developing countries themselves have been doing a lot of effort.

Ve gelişmekte olan ülkeler bunun üzerine çok efor sarf ettiler.

And yet, every year

Ve şimdi, her sene

at least 25 million children

en az 25 milyon çocuk

do not get the immunization they should get.

aşı olması gerekirken olamıyorlar.

So this is what you call a "last mile problem."

İşte bu "problemin son noktası" diye isimlendirdiğiniz olay.

The technology is there,

Teknoloji orada.

the infrastructure is there,

Altyapı orada.

and yet it doesn't happen.

Ama henüz gerçekleşmedi.

So you have your million.

Ve milyonlarınız var.

How do you use your million

Bu sorunu çözmek için

to solve this last mile problem?

milyonlarınızı nasıl kullanırsınız?

And here's another question:

şimdi başka bir soru:

Malaria. Malaria kills almost

Sıtma. Sıtma nerdeyse her sene

900,000 people every year,

900.000 insanı öldürüyor.

most of them in Sub-Saharan Africa,

Çoğu da Afrika'nın Sahara çölünün güneyinde

most of them under five.

ve ölenlerin çoğu 5 yaşın altında.

In fact, that is the leading cause of under-five mortality.

Aslında bu 5 yaş altındaki ölümlerin başlıca sebebi.

We already know how to kill malaria,

Biz zaten Sıtma'yı nasıl yok edeceğimizi biliyoruz.

but some people come to you and say,

Ancak bazı insanlar size gelip

"You have your millions. How about bed nets?"

"Milyonların var, peki ya cibinlik?" diyebilirler.

Bed nets are very cheap.

Cibinlikler çok ucuzdur.

For 10 dollars, you can manufacture and ship

Sadece 10 Dolar ile böcek hastalıklarından

an insecticide treated bed net

koruyan ağları üretebilir ve yollayabilirsiniz

and you can teach someone to use them.

ve birilerine nasıl kullanılacağını öğretebilirsiniz.

And, not only do they protect the people who sleep under them,

Ama bu, insanları altında uyurken korumaya yaramaz,

but they have these great contagion benefits.

çünkü ciddi bir bulaşıcı etkisi vardır.

If half of a community sleeps under a net,

Eğer insanların yarısı bu ağın altında uyuyorsa

the other half also benefits

diğer yarısı bundan faydalanır

because the contagion of the disease spread.

çünkü bu bulaşıcı hastalık yayılır.

And yet, only a quarter of kids at risk sleep under a net.

Hal böyleyken, toplamın çeyreği kadar çocuk bu ağın altında risk içinde.

Societies should be willing to go out

Toplum bunları insanlara ücretsiz sağlamak için

and subsidize the net, give them for free,

çaba içinde olmalı.

or, for that matter, pay people to use them

veya bunun faydasının yayılması amacıyla

because of those contagion benefits.

insanlara bunu kullanmaları için ödeme yapmalı.

"Not so fast," say other people.

Diğer insanlar "o kadar hızlı değil" derler.

"If you give the nets for free,

"Eğer insanlara bu ağları ücretsiz verirseniz

people are not going to value them.

insanlar bunun kıymetini bilmezler.

They're not going to use them,

Kullanmazlar veya en azından

or at least they're not going to use them as bed nets,

onları cibinlik olarak kullanmazlar

maybe as fishing nets."

belki balık ağı olarak kullanırlar."

So, what do you do?

Öyleyse ne yapacaksınız?

Do you give the nets for free to maximize coverage,

Koruma ihtimalini maksimum seviyeye çıkarmak için ücretsiz mi vereceksiniz?

or do you make people pay

Yoksa insanlara bunu kullandıklarından emin olmak için

in order to make sure that they really value them?

para mı ödeyeceksiniz?

How do you know?

peki nasıl bilebilirsiniz?

And a third question: Education.

ve üçüncü soru : Eğitim.

Maybe that's the solution, maybe we should send kids to school.

Bu belki bir çözümdür. Belki çocuklar okula gönderilmeli

But how do you do that?

ama bunu nasıl yapabilirsiniz?

Do you hire teachers? Do you build more schools?

Öğretmenler mi kiralarsınız? Daha fazla okul mu inşa edersiniz?

Do you provide school lunch?

Okulda öğle yemeği sağlayabilir misiniz?

How do you know?

Bunu nasıl bilebilirsiniz?

So here is the thing.

İşte sorun burada.

I cannot answer the big question,

Büyük soruya cevap veremem.

whether aid did any good or not.

Yardımlar iyi mi olur kötü mü olur bilemem

But these three questions, I can answer them.

ancak bu üç soruya cevap verebilirim.

It's not the Middle Ages anymore,

Artık Ortaçağ'da değiliz.

it's the 21st century.

21. yüzyıldayız

And in the 20th century,

ve 20. yüzyılda

randomized, controlled trials

rastgele ve kontrollü denemeler

have revolutionized medicine

ilaçları kökten değiştirdi

by allowing us to distinguish

ilaçların işe yarayıp

between drugs that work

yaramadığının

and drugs that don't work.

farkını görmemizi sağlayarak.

And you can do the same

Siz de aynısını yapabilirsiniz.

randomized, controlled trial for social policy.

Sosyal politikalar için rastgele ve kontrollü denemeler.

You can put social innovation to the same

Yeni sosyal metodlar geliştirebilirsiniz.

rigorous, scientific tests

sıkı ve bilimsel testler

that we use for drugs.

kullandığımız ilaçlar için

And in this way, you can take the guesswork

ve bu yolla

out of policy-making

tahmini bir politika oluşturabilirsiniz

by knowing what works,

neyin işe yaradığını bilerek

what doesn't work and why.

neyin işe yaramadığını bilerek ve nedenini bilerek.

And I'll give you some examples with those three questions.

Şimdi size bu 3 soru hakkında örnekler vereceğim.

So I start with immunization.

Aşı ile başlayacağım.

Here's Udaipur District, Rajasthan. Beautiful.

Burası Udaipur caddesi. Rajasthan, çok güzel.

Well, when I started working there,

Burada çalışmaya başladığım zaman

about one percent of children

çocukların yalnızca %1'i

were fully immunized.

tamamen aşılanmıştı.

That's bad, but there are places like that.

Bu çok kötü ama bunun gibi yerler var.

Now, it's not because the vaccines are not there --

Bunun sebebi aşı olmayışı değil.

they are there and they are free --

Aşı var ve ücretsiz.

and it's not because parents do not care about their kids.

Bunun sebebi ailelerin çocukları ile ilgilenmemesi de değil.

The same child that is not immunized against measles,

Benzer çocuklar kızamığa karşı aşılanmamış

if they do get measles, parents will spend

eğer kızamık olur ve aşılanırlarsa, aileleri

thousands of rupees to help them.

yardım için binlerce rupi harcayacaklar.

So you get these empty village subcenters

Böylece bu boş köy merkezini

and crowded hospitals.

ve kalabalık hastaneleri elde edersiniz.

So what is the problem?

Peki sorun nedir?

Well, part of the problem, surely, is people do not fully understand.

Sorunun belli bir bölümü elbetteki insanların tam anlamıyla anlamamış olması.

After all, in this country as well,

Tıpkı bu ülkedeki gibi.

all sorts of myths and misconceptions

Aşıyla ilgili bir çok hikaye ve

go around immunization.

yanlış düşünce bulunuyor.

So if that's the case, that's difficult,

Eğer durum bu ise çok zor

because persuasion is really difficult.

çünkü insanları ikna etmek gerçekten de zor.

But maybe there is another problem as well.

Ancak belki başka bir problem daha olabilir.

It's going from intention to action.

Bu da niyetten aksiyona gidiştir.

Imagine you are a mother

Udaipur bölgesinde, Rajasthan'da

in Udaipur District, Rajasthan.

bir anne olduğunuzu hayal edin.

You have to walk a few kilometers to get your kids immunized.

Çocuklarınızı aşıya götürmek için birkaç kilometre yol yürümeniz gerekiyor

And maybe when you get there, what you find is this:

ve belki de oraya vardığınızda

The subcenter is closed. Ao you have to come back,

merkez kapalı olacak ve siz de geri dönmek zorunda kalacaksınız.

and you are so busy and you have so many other things to do,

Ve çok meşgulsunuz, yapmanız gereken başka birçok işiniz var.

you will always tend to postpone and postpone,

her zaman erteleyecek ve erteleyeceksiniz

and eventually it gets too late.

ve sonunda çok geç olacak

Well, if that's the problem, then that's much easier.

eğer sorun bu ise, bu biraz daha kolay çözülebilir.

Because A, we can make it easy,

çünkü A- Bunu kolaylaştırabiliriz

and B, we can maybe

ve B-İnsanlara bugün harekete geçmeleri için

give people a reason to act today,

sebepler sunabiliriz

rather than wait till tomorrow.

yarına kadar beklemek yerine.

So these are simple ideas, but we didn't know.

Bunlar kolay fikirler ama önceden bilmiyorduk

So let's try them.

öyleyse hadi deneyelim.

So what we did is we did a randomized, controlled trial

yaptığımız şey rastgele ve kontrollü denemelerdi

in 134 villages in Udaipur Districts.

Udaipur bölgesinde 134 köyde.

So the blue dots

Ve böylece mavi noktalar

are selected randomly.

rastgele seçildi.

We made it easy -- I'll tell you how in a moment.

Biz bunu kolaylaştırdık ve şimdi size söyleyeceğim.

In the red dots, we made it easy

Kırmızı noktalarda bunu kolaylaştırdık.

and gave people a reason to act now.

ve insanlara hemen harekete geçmeleri için sebepler sunduk

The white dots are comparisons, nothing changed.

beyaz noktalar karşılaştırmalar, hiçbir şey değişmedi.

So we make it easy by organizing

insanların çocuklarını aşılamak için getirdiği

this monthly camp where people can

aylık kampı

get their kids immunized.

organize ettik

And then you make it easy

ve siz de bunu başarabilirsiniz

and give a reason to act now

ve insanlara hemen harekete geçmeleri için

by adding a kilo of lentils for each immunization.

aşılamanın yanında bir kilo mercimek de verebilirsiniz.

Now, a kilo of lentils is tiny.

Bir kilo mercimek çok az

It's never going to convince anybody

ve insanları yapmak istemedikleri bir şeyi yapmak için

to do something that they don't want to do.

asla ikna edemeyecektir.

On the other hand, if your problem is you tend to postpone,

Diğer taraftan eğer probleminiz ertelemeniz ise

then it might give you a reason to act today

bu da size bugün harekete geçmeniz için bir sebep olabilir.

rather than later.

"sonra"nın yerine.

So what do we find?

Peki ne bulabiliriz?

Well, beforehand, everything is the same.

Önceleri her şey aynıydı.

That's the beauty of randomization.

Bu da rastgele gelişen olayların güzelliği.

Afterwards,

Neticesinde,

the camp -- just having the camp --

kamp, sadece kamp sayesinde,

increases immunization from six percent to 17 percent.

aşılanma oranı %6'dan %17'ye çıkar.

That's full immunization.

ve tamamen aşılanma olur.

That's not bad, that's a good improvement.

Bu kötü değil, aslında iyi bir gelişme.

Add the lentils and you reach to 38 percent.

mercimekleri ekleyin ve %38'lere ulaşın.

So here you've got your answer.

İşte kendi cevabınıza sahipsiniz.

Make it easy and give a kilo of lentils,

Bu işi kolaylaştırın ve bir kilo mercimek verin.

you multiply immunization rate by six.

aşı oranını 6'ya katlayın.

Now, you might say, "Well, but it's not sustainable.

Şimdi "bu doğrulanabilir bir şey değil" diyebilirsiniz.

We cannot keep giving lentils to people."

"Biz insanlara mercimek vermeye devam edemeyiz"

Well, it turns out it's wrong economics,

Evet, bu yanlış bir ekonomiye dönüşebilir

because it is cheaper

çünkü onlara vermemektense

to give lentils than not to give them.

onlara mercimek vermek daha ucuz.

Since you have to pay for the nurse anyway,

Çünkü nasıl olsa aşı için hemşireye

the cost per immunization

bir ödeme yapmalısınız aşılama başına oluşan

ends up being cheaper if you give incentives than if you don't.

maliyet eğer teşvik sunarsanız daha ucuz bir hale gelir.

How about bed nets?

Peki ya cibinlikler?

Should you give them for free, or should you ask people to pay for them?

Onları ücretsiz mi vermelisiniz yoksa insanlara bunlar için ödeme yapmalarını mı söylersiniz?

So the answer hinges

Cevap bu üç basit

on the answer to three simple questions.

soruya verilen cevaba dayanıyor.

One is: If people must pay for a bed net,

Birincisi : Eğer insanlar yatak ağları için ödeme yapmak zorunda

are they going to purchase them?

olurlarsa gidip satın alırlar mı?

The second one is:

İkincisi :

If I give bed nets for free,

Eğer ücretsiz yatak ağları verirsem

are people going to use them?

insanlar bunu kullanırlar mı?

And the third one is:

ve üçüncüsü:

Do free bed nets discourage future purchase?

ücretsiz cibinlik vermek gelecekte bunu satın almaya

The third one is important

yöneltir mi? Üçüncüsü önemli

because if we think people get used to handouts,

çünkü eğer insanların buna alışacağını düşünürsek

it might destroy markets to distribute free bed nets.

ücretsiz yatak ağları verme konusunda pazara zarar verebilir.

Now this is a debate that has generated

Şimdi bu birçok duygusal ve

a lot of emotion and angry rhetoric.

kızgın söyleme sebep olan bir tartışma.

It's more ideological than practical,

Pratikten daha çok ideolojikler.

but it turns out it's an easy question.

ama bu daha kolay bir soruya dönüştürüyor

We can know the answer to this question.

biz bu sorunun cevabını bilebiliriz.

We can just run an experiment.

Biz sadece deneyimlere yoğunlaşabiliriz.

And many experiments have been run, and they all have the same results,

ve bir çok deneyim, aynı sonuca sahip.

so I'm just going to talk to you about one.

ben sadece bir tanesinden size bahsedeceğim.

And this one that was in Kenya,

Anlatacağım şey bu defa Kenya'dan,

they went around and distributed to people

insanlara gidip indirimli belgeler

vouchers, discount vouchers.

dağıttılar.

So people with their voucher

Ve insanlar ellerindeki belgelerle

could get the bed net in the local pharmacy.

yerel eczanelerden yatak ağları alabilirdi

And some people get 100 percent discount,

Bazı insanlar %100 oranında indirimler aldılar.

and some people get 20 percent discounts,

ve bazı insanlar %20 oranında indirim aldı

and some people get 50 percent discount, etc.

ve bazıları ise %50 oranında aldı vs...

And now we can see what happens.

Şimdi neler olduğunu görebiliriz.

So, how about the purchasing?

Peki satın alım sonuçları nasıl oldu?

Well, what you can see is that

Şunu görebilirsiniz ki

when people have to pay for their bed nets,

insanlar eğer yatak ağları için para vermek zorunda kalırsa

the coverage rate really falls down a lot.

bunun yayılma oranı gittikçe düşüyor.

So even with partial subsidy,

Hatta kısmi ödenek olsa bile --

three dollars is still not the full cost of a bed net,

3 dolar bir yatak ağının tam ücreti de değil halen.

and now you only have 20 percent of the people with the bed nets,

Ve sadece %20 oranında insan yatak ağlarına sahip,

you lose the health immunity, that's not great.

bağışıklığı kaybediyorsunuz ve bu hiç iyi değil.

Second thing is, how about the use?

İkincisi nasıl kullanılıyor?

Well, the good news is, people, if they have the bed nets,

Evet, güzel haber şu ki eğer insanlar yatak ağlarına sahipse

will use the bed nets regardless of how they got it.

bu ağları nasıl elde ettiklerinden bağımsız olarak kullanıyorlar.

If they get it for free, they use it.

Eğer ücretsiz aldılarsa, onu kullanıyorlar.

If they have to pay for it, they use it.

eğer para ödedilerse kullanıyorlar.

How about the long term?

Peki uzun vadede?

In the long term,

Uzun vadede

people who got the free bed nets,

ücretsiz olarak bu ağları alanlara

one year later, were offered the option

1 yıl sonra 2 dolar karşılığında

to purchase a bed net at two dollars.

ağ satın alma seçeneği sunuldu.

And people who got the free one

Ve ücretsiz olarak alan kişiler

were actually more likely to purchase the second one

ikincisini ücretli olarak almaya daha yakındı

than people who didn't get a free one.

ücretsiz olarak almayanlara nazaran.

So people do not get used to handouts; they get used to nets.

Demek ki insanlar bu bedavacılığa alışmadılar, yatak ağı kullanmaya alıştılar.

Maybe we need to give them a little bit more credit.

Belki de bu insanlara biraz daha kredi vermeliyiz.

So, that's for bed nets. So you will think, "That's great.

ve bu yatak ağları için olmalı, şöyle düşüneceksiniz "Bu harika.

You know how to immunize kids, you know how to give bed nets."

Aşıyı biliyorsunuz, yatak ağını nasıl kullanacağınızı biliyorsunuz."

But what politicians need is a range of options.

Ancak politikacıların geniş seçeneklere ihtiyacı var.

They need to know: Out of all the things I could do,

Benim yapabildiklerimin dışında şeyler bilmeye ihtiyaçları var.

what is the best way to achieve my goals?

amaçlarıma ulaşabilmek için en iyi yol hangisi?

So suppose your goal is to get kids into school.

Çocukları okula yazdırmayı amacınız olan farz edin.

There are so many things you could do. You could pay for uniforms,

Yapabileceğiniz birçok şey var, üniformalara para ödeyebilirsiniz

you could eliminate fees, you could build latrines,

masrafları kısabilirsiniz, tuvaletler yapabilirsiniz,

you could give girls sanitary pads, etc., etc.

kızlara hijyenik pedler verebilirsiniz vs...

So what's the best?

Peki en iyisi hangisi?

Well, at some level, we think

Bize göre çeşitli seviyelerde bunların

all of these things should work.

hepsi işe yarıyor.

So, is that sufficient? If we think they should work intuitively,

Öyleyse, bu elverişlidir. eğer onların sezgileri ile

should we go for them?

çalıştığını düşünürsek onlar için devam etmeli miyiz?

Well, in business, that's certainly not the way we would go about it.

Aslında iş alanında, bu kesinlikle ilerlediğimiz yol değildir.

Consider for example

Eşya taşımacılığını

transporting goods.

örnek olarak ele alabiliriz.

Before the canals were invented

Kanallar oluşturulmadan önce

in Britain before the Industrial Revolution,

ve Britanya'daki Endüstri devriminden önce

goods used to go on horse carts.

eşyalar at arabaları ile taşınırdı.

And then canals were built,

Ve sonra kanallar inşa edildi

and with the same horseman and the same horse,

aynı binici ve aynı atla

you could carry ten times as much cargo.

10 defa taşıma yapabilirdiniz, tıpkı kargo kadar.

So should they have continued

Peki onlar eşyaları at arabalarıyla

to carry the goods on the horse carts, on the ground,

taşımaya devam etmeli miydi?

that they would eventually get there?

Nasıl olsa er ya da geç yerine ulaşırlardı.

Well, if that had been the case,

Eğer olaylar böyle gelişseydi

there would have been no Industrial Revolution.

endüstri devrimi ortaya çıkamazdı.

So why shouldn't we do the same with social policy?

Peki neden aynısını sosyal alanda yapmıyoruz?

In technology, we spend so much time

Teknoloji için çok fazla zaman harcıyoruz

experimenting, fine-tuning,

deneyimlerle, ince ayarlarla

getting the absolute cheapest way to do something,

bir şeyler yapmak için tam anlamıyla ucuz yollar arayarak.

so why aren't we doing that with social policy?

peki neden bunu sosyal alanda da yapmayalım?

Well, with experiments, what you can do

Deneyim, neler yapabileceğinizin

is answer a simple question.

en basit cevabıdır.

Suppose you have 100 dollars to spend

Çeşitli girişimlere

on various interventions.

100 dolar harcadığınızı düşünün.

How many extra years of education

100 dolarınızı geri almak için

do you get for your hundred dollars?

fazladan kaç sene eğitim görürsünüz?

Now I'm going to show you

Şimdi size çeşitli eğitim girişimlerinde

what we get with various education interventions.

neler elde ettiğimizi göstereceğim.

So the first ones are if you want the usual suspects,

İlk olarak alışıldık şüphelileri isterseniz

hire teachers, school meals,

öğretmenler, okul yemekleri,

school uniforms, scholarships.

okul üniformaları, burslar

And that's not bad. For your hundred dollars,

ve bunlar için 100 dolar hiç de fena değil.

you get between one and three extra years of education.

1 ile 3 yıl arasında ekstra eğitim alabilirsiniz.

Things that don't work so well is bribing parents,

Ebeveynlere rüşvet vermek pek işe yaramıyor

just because so many kids are already going to school

çünkü bir çok çocuk sizin verdiğiniz paralarla

that you end up spending a lot of money.

zaten okula gidiyorlar.

And here are the most surprising results.

Ve işte en şaşırtıcı sonuçlar.

Tell people the benefits of education,

İnsanlara eğitimin faydalarını anlatın.

that's very cheap to do.

Bu da çok ucuz bir şey.

So for every hundred dollars you spend doing that,

Harcayacağınız her 100 dolar ile

you get 40 extra years of education.

fazladan 40 sene eğitim almış olacaksınız.

And, in places where there are worms,

Ve kurtlar olan yerlerde

intestinal worms,

bağırsak kurtlarından bahsediyorum,

cure the kids of their worms.

çocukları bu kurtlardan kurtaracaksınız.

And for every hundred dollars,

Ve her 100 dolar için

you get almost 30 extra years of education.

neredeyse 30 yıl eğitim almış olacaksınız.

So this is not your intuition,

Bu sizin önseziniz değil.

this is not what people would have gone for,

Bu, insanların çabaladıkları bir şey de değildir

and yet, these are the programs that work.

bunlar şu an işe yarayan programlar.

We need that kind of information, we need more of it,

Bu türden bilgilere ihtiyacımız var, daha fazlasına da ihtiyacımız var.

and then we need to guide policy.

Ve bu politikalara rehberlik etmeliyiz.

So now, I started from the big problem, and I couldn't answer it.

Ben çok büyük bir problemden başlamış ve cevabını bulamamıştım

And I cut it into smaller questions,

ve onu küçük problemlere ayırmıştım

and I have the answer to these smaller questions.

ve bu küçük problemlere cevaplar buldum.

And they are good, scientific, robust answers.

Ve çok iyi, bilimsel ve çetin cevaplardı.

So let's go back to Haiti for a moment.

Hadi şimdi Haiti'ye dönelim.

In Haiti, about 200,000 people died --

Haiti'de 200.000 kişi hayatını kaybetti.

actually, a bit more by the latest estimate.

Aslında son rakamlara göre biraz daha fazla.

And the response of the world was great:

Dünyanın cevabı harikaydı

Two billion dollars got pledged just last month,

Sadece geçtiğimiz ay 2 milyon yardım alındı.

so that's about 10,000 dollars per death.

ve bu ölü başına 10.000 dolar eder.

That doesn't sound like that much when you think about it.

aslında düşündüğünüz zaman çok da fazla gelmeyebilir

But if we were willing to spend 10,000 dollars

ama 5 yaşın altında ölen her çocuk için

for every child under five who dies,

10.000 dolar harcamaya hazırsak

that would be 90 billion per year

bu yılda 90 Milyar eder

just for that problem.

sadece bu problem için.

And yet it doesn't happen.

ve henüz bu gerçekleşmedi.

So, why is that?

Peki neden?

Well, I think what part of the problem is that,

Sanırım problem şu ki Haiti'deki problem

in Haiti, although the problem is huge,

büyük olmasına rağmen anladığımız kadarıyla

somehow we understand it, it's localized.

yerelleştirildi ve belli bir alana sınırlandırıldı.

You give your money to Doctors Without Borders,

Paranızı sınır tanımayan doktorlara verdiniz,

you give your money to Partners In Health,

paralarınızı sağlık partnerlerine verdiniz.

and they'll send in the doctors, and they'll send in the lumber,

onlar da doktorlar ve kullanılmış eşyalar

and they'll helicopter things out and in.

ve helikopterler gönderip durdular.

And the problem of poverty is not like that.

Ama fakirlikle olan problemimiz bunun gibi değil.

So, first, it's mostly invisible;

Birincisi, çoğunlukla görünmez olması.

second, it's huge;

İkincisi çok büyük olması.

and third, we don't know whether we are doing the right thing.

Ve üçüncüsü ise doğru şeyler yapıp yapmadığımızı bilmiyor olmamız.

There's no silver bullet.

Herhangi bir sihirli değnek bulunmuyor.

You cannot helicopter people out of poverty.

İnsanları helikopterler ile fakirliğin dışına çıkaramazsınız.

And that's very frustrating.

Bu çok sinirlendirici bir düşünce.

But look what we just did today.

Ama bakın biz bugün ne yaptık.

I gave you three simple answers to three questions:

Size 3 soru için 3 adet basit cevap verdim.

Give lentils to immunize people,

İnsanları aşılamak için onlara mercimek verin.

provide free bed nets, deworm children.

Ücretsiz yatak ağları verin ve çocukların kurtlarını temizleyin.

With immunization or bed nets,

Aşı veya yatak ağları ile.

you can save a life for 300 dollars per life saved.

300 dolara bir yaşam kurtarabilirsiniz.

With deworming, you can get

Kurtları yok ederek 3 dolara

an extra year of education for three dollars.

1 ekstra eğitim yılı kazanabilirsiniz.

So we cannot eradicate poverty just yet,

Yoksulluğu henüz kökünden kazıyamayız

but we can get started.

ancak başlayabiliriz.

And maybe we can get started small

Ve belki de etkileyici olduğunu düşündüğümüz

with things that we know are effective.

küçük şeyler ile başlayabiliriz.

Here's an example of how this can be powerful.

İşte size bunun ne kadar güçlü olduğunu gösteren bir örnek.

Deworming.

Kurtlardan arındırma.

Worms have a little bit of a problem grabbing the headlines.

Kurtlar ciddi bir problemdir.

They are not beautiful and don't kill anybody.

Şirin değiller ve kimseyi de öldürmezler.

And yet, when the young global leader in Davos

Yine de, Davos'taki genç lider

showed the numbers I gave you,

size verdiğim numaraları gösterdiğinde

they started Deworm the World.

"Dünyayı Kurtlardan Arındırma" hareketine başladılar.

And thanks to Deworm the World,

Bu hareket ve birçok ülke,

and the effort of many country governments and foundations,

kuruluş ve devletin eforu sayesinde

20 million school-aged children got dewormed in 2009.

2009 senesinde 20 milyon okul çağındaki çocuk kurtlardan kurtuldu.

So this evidence is powerful.

Bu çok güçlü bir kanıt.

It can prompt action.

Ve bu bir harekete sebep oldu.

So we should get started now.

Yani artık başlamalıyız.

It's not going to be easy.

Evet hiç de kolay olmayacak

It's a very slow process.

ve çok yavaş bir işleyiş olacak.

You have to keep experimenting, and sometimes ideology

Deneyimlerinizi ve bazen de ideolojilerinizi

has to be trumped by practicality.

pratiğe dökmelisiniz

And sometimes what works somewhere doesn't work elsewhere.

ve bazen bazı şeyler heryerde işe yaramayabilir

So it's a slow process,

bu yüzden bu yavaş bir süreç

but there is no other way.

ancak başka yolu yok.

These economics I'm proposing,

Teklif ettiğim bu şeyler

it's like 20th century medicine.

tıpkı 20. yüzyılın ilacı gibi.

It's a slow, deliberative process

Keşfi yavaş

of discovery.

ve tedbirli.

There is no miracle cure,

Herhangi bir mucize formül bulunmuyor.

but modern medicine is saving

ancak modern tıp her sene

millions of lives every year,

milyonlarca yaşamı kurtarabiliyor.

and we can do the same thing.

biz de aynı şeyi yapabiliriz.

And now, maybe, we can go back to the bigger question

Ve şimdi belki de başlangıçta söylediğim

that I started with at the beginning.

daha büyük soruya dönebiliriz.

I cannot tell you

Size geçmişte yaptığımız yardımların

whether the aid we have spent in the past has made a difference,

bir fark yaratıp yaratmadığını söyleyemem.

but can we come back here in 30 years

ancak 30 yıl sonra buraya dönüp

and say, "What we have done,

"şu ana kadar ne yaptık, değişimi teşvik eden

it really prompted a change for the better."

ve daha da iyiye götüren bir şey oldu mu?" diyebiliriz.

I believe we can and I hope we will.

Yapabileceğimize inanıyorum ve umarım yapacağız.

Thank you.

Teşekkürler

(Applause)

(Alkışlar)