Esther Duflo: Social experiments to fight poverty

Tłumaczenie: Anna Ciszek Korekta: Rysia Wand

So here it is. You can check: I am short, I'm French,

Jestem niewysoką Francuzką,

I have a pretty strong French accent,

mam silny francuski akcent,

so that's going to be clear in a moment.

o czym się za chwilę przekonacie.

Maybe a sobering thought

Najpierw otrzeźwiająca myśl,

and something you all know about.

coś, o czym wszyscy wiecie.

And I suspect many of you gave

Podejrzewam, że wielu z was

something to the people of Haiti this year.

ofiarowało coś ludziom z Haiti.

And there is something else

Myślę też,

I believe in the back of your mind

że każdy w głębi duszy

you also know.

zdaje sobie sprawę,

That is, every day,

że każdego dnia

25,000 children die

25 tys. dzieci umiera

of entirely preventable causes.

z przyczyn, którym można zapobiec.

That's a Haiti earthquake every eight days.

To jak trzęsienie ziemi na Haiti, co 8 dni.

And I suspect many of you probably gave something

Sądzę, że wielu z was

towards that problem as well,

dało też coś na dzieci,

but somehow it doesn't happen

choć nie z tą samą intensywnością.

with the same intensity.

choć nie z tą samą intensywnością.

So why is that?

Dlaczego?

Well, here is a thought experiment for you.

Przeprowadźmy eksperyment myślowy.

Imagine you have a few million dollars that you've raised --

Załóżmy, że zebraliście parę milionów dolarów,

maybe you're a politician in a developing country

np. jako politycy w kraju rozwijającym się,

and you have a budget to spend. You want to spend it on the poor:

i macie budżet na pomoc biednym.

How do you go about it?

Jak się do tego zabierzecie?

Do you believe the people who tell you

Czy wierzycie, że wystarcza pieniądze?

that all we need to do is to spend money?

Czy wierzycie, że wystarczą pieniądze?

That we know how to eradicate poverty,

Że wiemy, jak walczyć z ubóstwem,

we just need to do more?

a tylko trzeba więcej wydać?

Or do you believe the people who tell you that

A może uważacie,

aid is not going to help, on the contrary it might hurt,

że pomoc nie pomaga, przeciwnie - szkodzi,

it might exacerbate corruption, dependence, etc.?

zwiększając korupcję, brak samodzielności itp.?

Or maybe you turn to the past.

Może spojrzycie wstecz.

After all, we have spent billions of dollars on aid.

Wydaliśmy już na pomoc miliardy dolarów.

Maybe you look at the past and see.

Może zapytacie:

Has it done any good?

"Czy to coś pomogło?"

And, sadly, we don't know.

Niestety, nie wiemy.

And worst of all, we will never know.

Co gorsza, nie dowiemy się nigdy.

And the reason is that -- take Africa for example.

Weźmy np. Afrykę.

Africans have already got a lot of aid.

Otrzymali mnówstwo pomocy,

These are the blue bars.

co pokazują niebieskie słupki.

And the GDP in Africa is not making much progress.

Mimo to PKB Afryki niezbyt się poprawia.

Okay, fine. How do you know what

Skąd mamy wiedzieć,

would have happened without the aid?

co działoby się bez tej pomocy?

Maybe it would have been much worse,

Może byłoby dużo gorzej.

or maybe it would have been better.

A może lepiej.

We have no idea. We don't know what the counterfactual is.

Nie mamy pojęcia, nie znamy alternatyw.

There's only one Africa.

Afryka jest tylko jedna.

So what do you do?

Więc co robić?

To give the aid, and hope and pray that something comes out of it?

Pomagać z nadzieją, że coś z tego wyniknie?

Or do you focus on your everyday life

Czy zająć się codziennymi sprawami,

and let the earthquake every eight days

pozwalając, by trzęsienie ziemi

continue to happen?

powtarzało się co osiem dni?

The thing is, if we don't know

Problem w tym, że nie wiedząc,

whether we are doing any good,

czy w ogóle pomagamy,

we are not any better

nie jesteśmy lepsi

than the Medieval doctors and their leeches.

od średniowiecznych medyków z pijawkami.

Sometimes the patient gets better, sometimes the patient dies.

Czasami pacjent zdrowieje, czasami umiera.

Is it the leeches? Is it something else?

Dzięki pijawkom? Czy przez coś innego?

We don't know.

Nie wiemy.

So here are some other questions.

Są jeszcze inne pytania.

They're smaller questions,

Trochę mniej ważkie,

but they are not that small.

ale nie za bardzo.

Immunization, that's the cheapest way

Szczepienia to najtańszy sposób,

to save a child's life.

na ocalenie życia dziecka.

And the world has spent a lot of money on it:

Świat wydał na ten cel sporo pieniędzy.

The GAVI and the Gates Foundations

Fundacje GAVI i Gates

are each pledging a lot of money towards it,

obiecują znaczne środki.

and developing countries themselves have been doing a lot of effort.

Same biedne kraje bardzo się starają.

And yet, every year

A jednak co roku

at least 25 million children

co najmniej 25 milionów dzieci

do not get the immunization they should get.

nie dostaje koniecznych szczepień.

So this is what you call a "last mile problem."

To tzw. problem "dobiegania do mety".

The technology is there,

Mamy technologię.

the infrastructure is there,

Mamy infrastrukturę.

and yet it doesn't happen.

Mimo to dzieci nie są szczepione.

So you have your million.

Wróćmy do naszego miliona dolarów.

How do you use your million

Jak go użyć,

to solve this last mile problem?

żeby dobiec do mety?

And here's another question:

I kolejne pytanie:

Malaria. Malaria kills almost

Malaria zabija co roku

900,000 people every year,

niemal 900 tys. ludzi,

most of them in Sub-Saharan Africa,

większość na terenie Czarnej Afryki,

most of them under five.

poniżej 5 roku życia.

In fact, that is the leading cause of under-five mortality.

To najczęstsza przyczyna zgonów w tym wieku.

We already know how to kill malaria,

Wiemy, jak walczyć z malarią,

but some people come to you and say,

aż tu ktoś mówi:

"You have your millions. How about bed nets?"

"Macie miliony. Może kupić moskitiery?"

Bed nets are very cheap.

Moskitiery są bardzo tanie.

For 10 dollars, you can manufacture and ship

10 dolarów starczy na produkcję i transport

an insecticide treated bed net

moskitier impregnowanych środkiem owadobójczym

and you can teach someone to use them.

i nauczenie, jak ich używać.

And, not only do they protect the people who sleep under them,

Moskitiery nie tylko chronią śpiących,

but they have these great contagion benefits.

ale też skutecznie zapobiegają zarażaniu.

If half of a community sleeps under a net,

Jeśli pół wioski śpi pod moskitierami,

the other half also benefits

drugie pół też korzysta,

because the contagion of the disease spread.

bo spada liczba zarażeń.

And yet, only a quarter of kids at risk sleep under a net.

Ale tylko ¼ tych dzieci ma moskitiery.

Societies should be willing to go out

Ogranizacje powinny zająć się moskitierami,

and subsidize the net, give them for free,

dofinansować je, rozdawać za darmo,

or, for that matter, pay people to use them

albo wręcz płacić użytkownikom,

because of those contagion benefits.

bo zmniejszą zachorowalność.

"Not so fast," say other people.

"Nie tak szybko", mówią inni.

"If you give the nets for free,

"Jeśli dacie je za darmo,

people are not going to value them.

ludzie nie będą ich cenić.

They're not going to use them,

Nie będą ich używać,

or at least they're not going to use them as bed nets,

a przynajmniej nie jako moskitiery,

maybe as fishing nets."

tylko sieci rybackie."

So, what do you do?

Co więc należy zrobić?

Do you give the nets for free to maximize coverage,

Rozdać, maksymalizując ilość użytkowników,

or do you make people pay

czy kazać zapłacić,

in order to make sure that they really value them?

by stały się cenne?

How do you know?

Skąd mamy wiedzieć?

And a third question: Education.

I trzecie pytanie: edukacja.

Maybe that's the solution, maybe we should send kids to school.

Może to rozwiązanie. Wyślijmy dzieci do szkół.

But how do you do that?

Ale jak to zrobić?

Do you hire teachers? Do you build more schools?

Zatrudnić nauczycieli? Zbudować więcej szkół?

Do you provide school lunch?

Zapewnić dzieciom obiady?

How do you know?

Skąd mamy to wiedzieć?

So here is the thing.

Sprawy mają się tak.

I cannot answer the big question,

Nie potrafię odpowiedzieć na duże pytanie,

whether aid did any good or not.

czy pomoc przydała się, czy nie;

But these three questions, I can answer them.

ale umiem odpowiedzieć na trzy mniejsze.

It's not the Middle Ages anymore,

Średniowiecze już się skończyło.

it's the 21st century.

Mamy XXI wiek.

And in the 20th century,

W wieku XX

randomized, controlled trials

randomizowane badania kontrolowane

have revolutionized medicine

zrewolucjonizowały medycynę,

by allowing us to distinguish

pozwalając odróżnić

between drugs that work

leki, które działają

and drugs that don't work.

od tych, które nie działają.

And you can do the same

Takim samym badaniom

randomized, controlled trial for social policy.

możemy poddać formy pomocy społecznej.

You can put social innovation to the same

Nowe rozwiązania można poddać

rigorous, scientific tests

rygorystycznym testom naukowym,

that we use for drugs.

których używamy przy lekach.

And in this way, you can take the guesswork

Dzięki temu możemy usunąć zgadywanie

out of policy-making

z procesu kształtowania polityki społecznej,

by knowing what works,

gdyż będziemy wiedzieć, co jest skuteczne,

what doesn't work and why.

a co nie, i dlaczego.

And I'll give you some examples with those three questions.

Podam przykłady.

So I start with immunization.

Zacznijmy od szczepień.

Here's Udaipur District, Rajasthan. Beautiful.

Oto region Udaipur w Radżastanie, piękne miejsce.

Well, when I started working there,

Gdy zaczynałam tam pracę,

about one percent of children

tylko 1% dzieci

were fully immunized.

dostawał pełne szczepienia.

That's bad, but there are places like that.

Bardzo źle, ale takie miejsca istnieją.

Now, it's not because the vaccines are not there --

Nie dlatego, że brakuje szczepionek.

they are there and they are free --

Są, i to na dodatek za darmo.

and it's not because parents do not care about their kids.

I nie dlatego, że rodzice nie dbają o dzieci.

The same child that is not immunized against measles,

Jeśli to samo, niezaszczepione dziecko

if they do get measles, parents will spend

zachoruje na odrę, rodzice wydadzą

thousands of rupees to help them.

tysiące rupii na leczenie.

So you get these empty village subcenters

Efekt: puste przychodnie wiejskie

and crowded hospitals.

i zatłoczone szpitale.

So what is the problem?

W czym leży problem?

Well, part of the problem, surely, is people do not fully understand.

Po części chodzi o brak zrozumienia.

After all, in this country as well,

Przecież nawet w USA

all sorts of myths and misconceptions

wokół kwestii szczepień

go around immunization.

krąży wiele mitów i nieporozumień.

So if that's the case, that's difficult,

To dużo komplikuje,

because persuasion is really difficult.

bo przekonywanie jest bardzo trudne.

But maybe there is another problem as well.

Ale może mamy inny problem.

It's going from intention to action.

Przejście od zamiarów do czynów.

Imagine you are a mother

Matka w regionie Udaipur w Radżastanie

in Udaipur District, Rajasthan.

Matka w regionie Udaipur w Radżastanie

You have to walk a few kilometers to get your kids immunized.

musi iść kilka kilometrów, by zaszczepić dzieci.

And maybe when you get there, what you find is this:

Może zastała przychodnię zamkniętą,

The subcenter is closed. Ao you have to come back,

więc wróciła do domu.

and you are so busy and you have so many other things to do,

Ma mnóstwo pracy, tyle do zrobienia,

you will always tend to postpone and postpone,

wciąż odkłada i odkłada,

and eventually it gets too late.

aż w końcu jest za późno.

Well, if that's the problem, then that's much easier.

Taki problem łatwiej rozwiązać,

Because A, we can make it easy,

bo, A. możemy proces ułatwić,

and B, we can maybe

i B. możemy zachęcić

give people a reason to act today,

do działania dziś,

rather than wait till tomorrow.

zamiast czekać do jutra.

So these are simple ideas, but we didn't know.

To prosty pomysł.

So let's try them.

Sprawdźmy go.

So what we did is we did a randomized, controlled trial

Przeprowadziliśmy kontrolowany eksperyment

in 134 villages in Udaipur Districts.

w 134 wioskach w regionie Udaipur.

So the blue dots

Niebieskie punkty

are selected randomly.

zostały wybrane losowo.

We made it easy -- I'll tell you how in a moment.

Ułatwiliśmy szczepienia. Zaraz opowiem jak.

In the red dots, we made it easy

W czerwonych punktach ułatwialiśmy

and gave people a reason to act now.

i zachęcaliśmy do natychmiastowego działania.

The white dots are comparisons, nothing changed.

Białe kropki to grupa kontrolna, żadnych zmian.

So we make it easy by organizing

Ułatwiliśmy dostęp organizując

this monthly camp where people can

comiesięczne obozy, podczas których

get their kids immunized.

można było zaszczepić dzieci.

And then you make it easy

Tu wprowadziliśmy obozy

and give a reason to act now

i zachętę do działania,

by adding a kilo of lentils for each immunization.

dając kilogram fasoli przy każdym szczepieniu.

Now, a kilo of lentils is tiny.

Kilo fasoli to nic wielkiego.

It's never going to convince anybody

Nie przekona nikogo

to do something that they don't want to do.

do działania wbrew przekonaniom.

On the other hand, if your problem is you tend to postpone,

Ale jeśli problemem jest zwlekanie,

then it might give you a reason to act today

może zmotywować do działania

rather than later.

od razu, a nie później.

So what do we find?

I co się okazało?

Well, beforehand, everything is the same.

Z początku wszędzie było tak samo.

That's the beauty of randomization.

To zaleta doboru losowego.

Afterwards,

Później, w miejscach gdzie

the camp -- just having the camp --

tylko ułatwiono dostęp,

increases immunization from six percent to 17 percent.

liczba szczepień wzrosła z 6 do 17%.

That's full immunization.

Mówimy o pełnych szczepieniach.

That's not bad, that's a good improvement.

Całkiem niezły wynik, widoczna poprawa.

Add the lentils and you reach to 38 percent.

Dodajemy fasolę i dochodzimy do 38%.

So here you've got your answer.

I mamy odpowiedź:

Make it easy and give a kilo of lentils,

łatwiejszy dostęp plus kilo fasoli

you multiply immunization rate by six.

zwiększają liczbę szczepień 6-krotnie.

Now, you might say, "Well, but it's not sustainable.

Powiecie: "Ale to więcej kosztuje.

We cannot keep giving lentils to people."

Nie możemy wciąż rozdawać fasoli."

Well, it turns out it's wrong economics,

Okazuje się, że to błędne rozumowanie,

because it is cheaper

gdyż fasola wychodzi taniej,

to give lentils than not to give them.

niż jej brak. Skoro i tak

Since you have to pay for the nurse anyway,

trzeba płacić pielęgniarkom,

the cost per immunization

to koszt szczepień spada

ends up being cheaper if you give incentives than if you don't.

przy zachęcie, nie bez niej.

How about bed nets?

Wróćmy do moskitier:

Should you give them for free, or should you ask people to pay for them?

Dawać za darmo, czy kazać płacić?

So the answer hinges

Odpowiedź zależy

on the answer to three simple questions.

od odpowiedzi na 3 proste pytania.

One is: If people must pay for a bed net,

1. Jeśli ludzie będą musieli zapłacić

are they going to purchase them?

to czy ją kupią?

The second one is:

2. Jeśli rozdamy moskitiery

If I give bed nets for free,

za darmo, czy ludzie

are people going to use them?

będą ich używać?

And the third one is:

3. Czy darmowe moskitiery

Do free bed nets discourage future purchase?

zniechęcą do zakupu moskitier w przyszłości?

The third one is important

Trzecie pytanie jest istotne,

because if we think people get used to handouts,

bo przyzwyczajanie ludzi do darowizn

it might destroy markets to distribute free bed nets.

może zniszczyć rynek zbytu.

Now this is a debate that has generated

Ta debata wywołała wiele emocji

a lot of emotion and angry rhetoric.

i gniewnej retoryki,

It's more ideological than practical,

bardziej ideologicznej niż praktycznej,

but it turns out it's an easy question.

choć samo pytanie jest proste.

We can know the answer to this question.

Możemy poznać odpowiedź

We can just run an experiment.

poprzez eksperyment.

And many experiments have been run, and they all have the same results,

Różne eksperymenty dały te same wyniki,

so I'm just going to talk to you about one.

więc opiszę tylko jeden z nich.

And this one that was in Kenya,

Przeprowadzono go w Kenii.

they went around and distributed to people

Prowadzący rozdawali

vouchers, discount vouchers.

kupony zniżkowe na zakup moskitier.

So people with their voucher

Można było wymienić kupon

could get the bed net in the local pharmacy.

na moskitierę w miejscowej aptece.

And some people get 100 percent discount,

Jedni dostali 100% zniżki,

and some people get 20 percent discounts,

inni 20% zniżki,

and some people get 50 percent discount, etc.

kolejni 50% zniżki, i tak dalej.

And now we can see what happens.

Zobaczmy, co się stało.

So, how about the purchasing?

Co z zakupami?

Well, what you can see is that

Otóż okazało się, że

when people have to pay for their bed nets,

gdy ludzie muszą płacić za moskitiery,

the coverage rate really falls down a lot.

stopień ich rozpowszechnienia znacznie spada.

So even with partial subsidy,

Nawet z dofinansowaniem,

three dollars is still not the full cost of a bed net,

bo 3 dolary to mniej niż koszt moskitiery.

and now you only have 20 percent of the people with the bed nets,

Tylko 20% osób kupuje moskitiery;

you lose the health immunity, that's not great.

tracimy korzyści zdrowotne, niedobrze.

Second thing is, how about the use?

Po drugie: co z wykorzystaniem?

Well, the good news is, people, if they have the bed nets,

Na plus: właściciel moskitiery

will use the bed nets regardless of how they got it.

używa jej, niezależnie od sposobu zdobycia.

If they get it for free, they use it.

Używają darmowych.

If they have to pay for it, they use it.

Używają kupionych.

How about the long term?

A na dłuższą metę?

In the long term,

Na dłuższą metę,

people who got the free bed nets,

właścicielom darmowych moskitier

one year later, were offered the option

po roku proponowano

to purchase a bed net at two dollars.

kupno kolejnej za 2 dolary.

And people who got the free one

Właściciele darmowych moskitier

were actually more likely to purchase the second one

częściej kupowali kolejną,

than people who didn't get a free one.

niż ci, którzy musieli za nią zapłacić.

So people do not get used to handouts; they get used to nets.

Przyzwyczaili się do moskitier, nie do prezentów.

Maybe we need to give them a little bit more credit.

Może powinniśmy bardziej im zaufać.

So, that's for bed nets. So you will think, "That's great.

Pewnie pomyślicie: "Wspaniale.

You know how to immunize kids, you know how to give bed nets."

Wiecie, jak szczepić i rozdawać moskitiery."

But what politicians need is a range of options.

Ale politycy potrzebują wielu opcji.

They need to know: Out of all the things I could do,

Chcą wiedzieć, która opcja

what is the best way to achieve my goals?

najlepiej zaprowadzi ich do celu.

So suppose your goal is to get kids into school.

Może chcemy wysłać dzieci do szkoły.

There are so many things you could do. You could pay for uniforms,

Jest wiele sposobów: kupić mundurki,

you could eliminate fees, you could build latrines,

znieść opłaty, zbudować latryny,

you could give girls sanitary pads, etc., etc.

rozdawać dziewczętom artykuły higieniczne, itp.

So what's the best?

Która metoda jest najlepsza?

Well, at some level, we think

Sądzimy, że na pewnym poziomie

all of these things should work.

zadziałają wszystkie.

So, is that sufficient? If we think they should work intuitively,

Ale czy sama intuicja

should we go for them?

wystarcza, by którąś wybrać?

Well, in business, that's certainly not the way we would go about it.

W świecie biznesu nikt by tak nie zrobił.

Consider for example

Weźmy np. przewóz towarów.

transporting goods.

Weźmy np. przewóz towarów.

Before the canals were invented

Zanim wymyślono kanały w Wielkiej Brytanii,

in Britain before the Industrial Revolution,

przed rewolucją przemysłową,

goods used to go on horse carts.

towary przewoziły konne wozy.

And then canals were built,

Potem zbudowano kanały

and with the same horseman and the same horse,

i ten sam woźnica i koń

you could carry ten times as much cargo.

mogli przewieźć 10 razy tyle.

So should they have continued

Czy mieliby

to carry the goods on the horse carts, on the ground,

nadal przewozić towary lądem,

that they would eventually get there?

starym, sprawdzonym sposobem?

Well, if that had been the case,

Wtedy nie mielibyśmy

there would have been no Industrial Revolution.

rewolucji przemysłowej.

So why shouldn't we do the same with social policy?

Czemu nie potraktować tak polityki społecznej?

In technology, we spend so much time

W technologii spędza się tyle czasu

experimenting, fine-tuning,

na eksperymentach, ulepszaniu,

getting the absolute cheapest way to do something,

zmniejszaniu kosztów.

so why aren't we doing that with social policy?

Dlaczego nie w polityce społecznej?

Well, with experiments, what you can do

Eksperymenty pozwalają

is answer a simple question.

odpowiedzieć na proste pytania.

Suppose you have 100 dollars to spend

Załóżmy, że mamy 100 dolarów

on various interventions.

do wydania na różne interwencje.

How many extra years of education

Ile dodatkowych lat edukacji

do you get for your hundred dollars?

dostaniemy za 100 dolarów?

Now I'm going to show you

Zademonstruję wyniki

what we get with various education interventions.

różnych interwencji w szkołach.

So the first ones are if you want the usual suspects,

Najpierw rzeczy oczywiste:

hire teachers, school meals,

zatrudnienie nauczycieli, szkolne posiłki,

school uniforms, scholarships.

mundurki i stypendia.

And that's not bad. For your hundred dollars,

Nieźle. 100 dolarów zapewni

you get between one and three extra years of education.

od roku do 3 lat dodatkowej edukacji.

Things that don't work so well is bribing parents,

Nie działa przekupywanie rodziców,

just because so many kids are already going to school

gdyż do szkoły chodzi już tyle dzieci,

that you end up spending a lot of money.

że wydatki byłby olbrzymie.

And here are the most surprising results.

Oto najbardziej zaskakujące wyniki.

Tell people the benefits of education,

Informowanie o korzyściach z edukacji.

that's very cheap to do.

Bardzo tani sposób.

So for every hundred dollars you spend doing that,

100 dolarów na ten cel

you get 40 extra years of education.

daje nam dodatkowe 40 lat edukacji.

And, in places where there are worms,

W miejscach występowania pasożytów,

intestinal worms,

głównie przewodu pokarmowego,

cure the kids of their worms.

wystarczy wyleczyć dzieci.

And for every hundred dollars,

Każde 100 dolarów na odrobaczanie

you get almost 30 extra years of education.

daje prawie 30 lat edukacji więcej.

So this is not your intuition,

Te rozwiązania nie wzięły się z intuicji.

this is not what people would have gone for,

Mało kto by na to wpadł, a jednak

and yet, these are the programs that work.

właśnie te programy są najbardziej skuteczne.

We need that kind of information, we need more of it,

Potrzebujemy więcej takich informacji.

and then we need to guide policy.

Potem trzeba pokierować polityką.

So now, I started from the big problem, and I couldn't answer it.

Nie znałam rozwiązania dla dużego problemu.

And I cut it into smaller questions,

Podzieliłam go więc na mniejsze pytania

and I have the answer to these smaller questions.

i znalazłam na nie odpowiedzi.

And they are good, scientific, robust answers.

Dobre, naukowe, solidne odpowiedzi.

So let's go back to Haiti for a moment.

Wróćmy na moment do Haiti.

In Haiti, about 200,000 people died --

Zginęło tam około 200 000 ludzi,

actually, a bit more by the latest estimate.

może nawet więcej.

And the response of the world was great:

Świat zareagował wspaniale.

Two billion dollars got pledged just last month,

Miesiąc temu obiecano 2 miliardy dolarów.

so that's about 10,000 dollars per death.

Czyli 10 tys. dolarów na ofiarę śmiertelną.

That doesn't sound like that much when you think about it.

Nie wydaje się to jakoś specjalnie dużo.

But if we were willing to spend 10,000 dollars

Gdybyśmy przeznaczyli 10 tys. dolarów

for every child under five who dies,

na każde umierające dziecko poniżej 5 lat,

that would be 90 billion per year

wyszłoby 90 miliardów rocznie

just for that problem.

tylko na ten cel.

And yet it doesn't happen.

A jednak tak się nie dzieje.

So, why is that?

Dlaczego?

Well, I think what part of the problem is that,

Myślę, że częściowo przyczyną jest fakt,

in Haiti, although the problem is huge,

że problem Haiti, jakkolwiek ogromny,

somehow we understand it, it's localized.

jest lokalny i możemy go ogarnąć umysłem.

You give your money to Doctors Without Borders,

Damy pieniądze Lekarzom Bez Granic,

you give your money to Partners In Health,

damy pieniądze organizacji Partners in Health,

and they'll send in the doctors, and they'll send in the lumber,

i oni wyślą na Haiti lekarzy, środki budowlane,

and they'll helicopter things out and in.

zapewnią transport helikopterami.

And the problem of poverty is not like that.

Natomiast problem ubóstwa jest inny.

So, first, it's mostly invisible;

Po pierwsze: jest w większości niewidoczny.

second, it's huge;

Po drugie: jest ogromny.

and third, we don't know whether we are doing the right thing.

Po trzecie: nie wiemy, czy działamy prawidłowo.

There's no silver bullet.

Nie istnieje idealne rozwiązanie.

You cannot helicopter people out of poverty.

Nie wyciągniemy ludzi z ubóstwa helikopterem.

And that's very frustrating.

To bardzo zniechęca.

But look what we just did today.

Ale spójrzmy na to, co dziś zrobiliśmy.

I gave you three simple answers to three questions:

Dałam trzy proste odpowiedzi na trzy pytania:

Give lentils to immunize people,

fasola zwiększająca ilość szczepień,

provide free bed nets, deworm children.

darmowe moskitiery, odrobaczanie dzieci.

With immunization or bed nets,

Szczepienia i moskitiery

you can save a life for 300 dollars per life saved.

pozwalają ocalić jedno życie za 300 dolarów.

With deworming, you can get

Odrobaczanie daje dodatkowy

an extra year of education for three dollars.

rok edukacji za trzy dolary.

So we cannot eradicate poverty just yet,

Jeszcze nie możemy zlikwidować ubóstwa,

but we can get started.

ale możemy zacząć.

And maybe we can get started small

Na małą skalę, stosując rozwiązania,

with things that we know are effective.

których skuteczność znamy.

Here's an example of how this can be powerful.

Oto przykład olbrzymiego sukcesu:

Deworming.

Odrobaczanie.

Worms have a little bit of a problem grabbing the headlines.

Ten temat rzadko trafia na nagłówki.

They are not beautiful and don't kill anybody.

Pasożyty są brzydkie i nikogo nie zabijają.

And yet, when the young global leader in Davos

Jednak gdy młody przywódca światowy w Davos

showed the numbers I gave you,

przedstawił liczby, które dziś pokazałam,

they started Deworm the World.

rozpoczęto akcję Deworm the World

And thanks to Deworm the World,

(Odrobaczyć Świat). Dzięki niej

and the effort of many country governments and foundations,

oraz wysiłkom wielu rządów i fundacji,

20 million school-aged children got dewormed in 2009.

w 2009 r. odrobaczono 20 milionów uczniów.

So this evidence is powerful.

To bardzo mocne dowody.

It can prompt action.

Motywują do działania.

So we should get started now.

Powinniśmy zacząć już teraz.

It's not going to be easy.

Na pewno nie będzie łatwo.

It's a very slow process.

To bardzo powolny proces.

You have to keep experimenting, and sometimes ideology

Musimy nadal eksperymentować. Czasem ideologia

has to be trumped by practicality.

musi ustąpić miejsca praktyce.

And sometimes what works somewhere doesn't work elsewhere.

Coś, co działa w jednym miejscu, nie działa w innym.

So it's a slow process,

Jest to więc powolny proces,

but there is no other way.

ale nie ma innego sposobu.

These economics I'm proposing,

Ekonomia, którą proponuję,

it's like 20th century medicine.

jest jak medycyna XX wieku:

It's a slow, deliberative process

powolny, uważny proces odkrywania.

of discovery.

powolny, uważny proces odkrywania.

There is no miracle cure,

Nie ma cudownego lekarstwa,

but modern medicine is saving

a jednak nowoczesna medycyna ratuje

millions of lives every year,

miliony istnień każdego roku.

and we can do the same thing.

My możemy zrobić to samo.

And now, maybe, we can go back to the bigger question

Teraz wróćmy do większego pytania,

that I started with at the beginning.

które padło na samym początku.

I cannot tell you

Nie potrafię powiedzieć,

whether the aid we have spent in the past has made a difference,

czy dotychczasowa pomoc poprawiła sytuację.

but can we come back here in 30 years

Ale czy za 30 lat,

and say, "What we have done,

będziemy mogli powiedzieć: "Nasza praca

it really prompted a change for the better."

naprawdę przyniosła zmiany na lepsze"?

I believe we can and I hope we will.

Wierzę, że tak.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)