Adam Spencer: Why I fell in love with monster prime numbers

Translator: Kanawat Senanan Reviewer: Kelwalin Dhanasarnsombut

Ah yes, those university days,

โอ้วันเก่าๆ สมัยมหาลัย

a heady mix of Ph.D-level pure mathematics

บุคคลิกผสมระหว่างนักคณิตศาสตร์บริสุทธิ์ ระดับปริญญาเอก

and world debating championships,

กับแชมป์โต้วาทีระดับโลก

or, as I like to say, "Hello, ladies. Oh yeah."

และอย่างที่ผมชอบพูด "หวัดดีสาวๆ โอ...เย..."

Didn't get much sexier than the Spence

ไม่มีใครจะเซ็กซี่ไปกว่าตัวผมเอง

at university, let me tell you.

ในสมัยมหาลัยแล้วนะจะบอกให้

It is such a thrill for a humble breakfast radio announcer

มันน่าตื่นเต้นสำหรับผู้ประกาศข่าวเช้าทางวิทยุ ผู้ต่ำต้อยอย่างผม

from Sydney, Australia, to be here on the TED stage

จากซิดนีย์ ออสเตรเลีย ที่ได้มาอยู่บนเวที TED แห่งนี้

literally on the other side of the world.

บนอีกฟากของโลก ตรงตามตัวอักษรเลย

And I wanted to let you know, a lot of the things you've heard

และผมอยากบอกพวกคุณว่า เรื่องเล่าต่างๆ ที่คุณเคยได้ยิน

about Australians are true.

เกี่ยวกับคนออสเตรเลียนั้น เป็นเรื่องจริง

From the youngest of ages, we display

ตั้งแต่แบเบาะ พวกเราแสดงถึง

a prodigious sporting talent.

อัจริยะภาพด้านกีฬา

On the field of battle, we are brave and noble warriors.

ในสนามรบ เราคือนักรบผู้กล้าหาญและทรงเกียรติ

What you've heard is true.

Australians, we don't mind a bit of a drink,

ที่คุณเคยได้ยินมานั้นจริง

คนออสเตรเลียไม่รังเกียจการดื่มเล็กๆ น้อยๆ

sometimes to excess, leading to embarrassing social situations. (Laughter)

บางครั้ง จนมันเลยเถิด ไปสู่สถานการณ์ทางสังคมที่น่าอับอาย (เสียงหัวเราะ)

This is my father's work Christmas party, December 1973.

นี่คือปาร์ตี้วันคริสต์มาสที่ที่ทำงานพ่อผม ธันวาคม 1973

I'm almost five years old. Fair to say,

ผมเกือบห้าขวบแล้ว ตอนนั้น

I'm enjoying the day a lot more than Santa was.

วันนั้นผมสนุกมากกว่าเป็นซานตาคลอสเสียอีก

But I stand before you today

แต่ที่ผมมายืนต่อหน้าพวกคุณในวันนี้

not as a breakfast radio host,

ไม่ใช่ในฐานะพิธีกรวิทยุช่วงเช้า

not as a comedian, but as someone who was, is,

ไม่ใช่ในฐานะนักแสดงตลก แต่ในฐานะคนหนึ่ง ที่เคย

and always will be a mathematician.

ที่เป็น และจะเป็นนักคณิตศาสตร์ไปตลอดกาล

And anyone who's been bitten by the numbers bug

และใครก็ตามที่เคยถูกแมงตัวเลขขบเข้า

knows that it bites early and it bites deep.

จะรู้ว่ามันกัดเร็วและฝังลึกทีเดียว

I cast my mind back when I was in second grade

ผมระลึกย้อนไปถึงเมื่อผมอยู่ ป.2

at a beautiful little government-run school

ในโรงเรียนรัฐอันสวยงามแห่งหนึ่ง

called Boronia Park in the suburbs of Sydney,

ชื่อว่า โบโรเนีย พาร์ค ในชานเมืองซิดนีย์

and as we came up towards lunchtime, our teacher,

ขณะใกล้พักเที่ยง คุณครูของเรา

Ms. Russell, said to the class,

คุณครูรัสเซลล์ กล่าวกับชั้นเรียนว่า

"Hey, year two. What do you want to do after lunch?

"นี่ เด็ก ป.2 พวกเธออยากทำอะไรหลังพักเที่ยง"

I've got no plans."

ครูว่างนะ"

It was an exercise in democratic schooling,

มันเป็นแบบฝึกหัดหนึ่งในโรงเรียนแบบประชาธิปไตย

and I am all for democratic schooling, but we were only seven.

ผมเชียร์เรื่องประชาธิปไตยในโรงเรียนเต็มที่ แต่เราเพิ่ง 7 ขวบในตอนนั้น

So some of the suggestions we made as to what

ดังนั้น บางข้อเสนอที่เราเสนอไป

we might want to do after lunch were a little bit impractical,

ว่าเราอยากทำอะไรหลังพักเที่ยง จึงค่อนข้างเป็นไปได้ยาก

and after a while, someone made a particularly silly suggestion

หลังจากผ่านไปครู่หนึ่ง บางคนเสนอความคิดปัญญาอ่อนสุดๆ

and Ms. Russell patted them down with that gentle aphorism,

และคุณครูรัสเซลล์ก็ปรามพวกเขา ด้วยคำพังเพยอย่างนุ่มนวลว่า

"That wouldn't work.

"นั่นคงไม่ดีหรอก

That'd be like trying to put a square peg through a round hole."

นั่นมันเหมือนกับ พยายามเอาหมุดสี่เหลี่ยมยัดเข้ารูกลมๆ น่ะสิ"

Now I wasn't trying to be smart.

ตอนนั้น ผมก็ไม่ได้พยายามจะทำตัวให้ดูฉลาด

I wasn't trying to be funny.

ไม่ได้อยากจะตลก

I just politely raised my hand,

ผมแค่ยกมือขึ้นอย่างสุภาพ

and when Ms. Russell acknowledged me, I said,

และเมื่อคุณครูรัสเซลล์อนุญาตให้ผมพูด ผมลุกขึ้นพูด

in front of my year two classmates, and I quote,

ต่อหน้าเพื่อนๆ ป.2 ทั้งชั้น และผมกล่าวว่า

"But Miss,

"แต่ครูครับ

surely if the diagonal of the square

ถ้าเส้นทแยงมุมของสี่เหลี่ยมจตุรัส

is less than the diameter of the circle,

น้อยกว่าเส้นผ่านศูนย์กลางของรูกลม

well, the square peg will pass quite easily through the round hole."

หมุดสี่เหลี่ยมจะผ่านเข้ารูกลมได้อย่างดายเลยนะครับ

(Laughter)

(เสียงหัวเราะ)

"It'd be like putting a piece of toast through a basketball hoop, wouldn't it?"

"คงเหมือนกับโยนขนมปังปิ้งเข้าห่วงบาสเกตบอล ไม่ใช่เหรอครับ?"

And there was that same awkward silence

และความเงียบสงัดน่าอึดอัดก็เกิดขึ้นชั่วครู่หนึ่ง

from most of my classmates,

จากเพื่อนๆ ส่วนใหญ่ในห้อง

until sitting next to me, one of my friends,

จนกระทั่ง เพื่อนผมคนหนึ่งที่นั่งข้างๆ ผม

one of the cool kids in class, Steven, leaned across

เป็นหนึ่งในกลุ่มเด็กเท่ห์ในห้อง สตีเฟน เอียงตัวมา

and punched me really hard in the head.

แล้วตบกระโหลกผมอย่างแรง

(Laughter)

(เสียงหัวเราะ)

Now what Steven was saying was, "Look, Adam,

ตอนนั้น สตีเฟนพูดกับผมว่า "เฮ๊ย อดัม

you are at a critical juncture in your life here, my friend.

แกกำลังถึงจุดหักเหของชีวิตนะเพื่อน

You can keep sitting here with us.

แกจะนั่งกับพวกเราตรงนี้ ต่อไปก็ได้

Any more of that sort of talk, you've got to go and sit

แต่ถ้าแกขืนพูดอะไรแบบเมื่อตะกี้อีกล่ะก็ แกย้ายไปนั่ง

over there with them."

กับพวกโน้นเลยไป"

I thought about it for a nanosecond.

ผมใคร่ครวญอยู่ประมาณหนึ่งนาโนวินาที

I took one look at the road map of life,

ผมคิดแวบหนึ่งถึงแผนการชีวิตของผม

and I ran off down the street marked "Geek"

และผมเลือกวิ่งไปตามเส้นทางที่เขียนว่า "บ้าตำรา"

as fast as my chubby, asthmatic little legs would carry me.

เร็วที่สุดเท่าที่ขาอ้วนๆ ของเด็กที่เป็นหอบหืดอย่างผม จะพาไปได้

I fell in love with mathematics from the earliest of ages.

ผมตกหลุมรักคณิตศาสตร์ตั้งแต่จำความได้

I explained it to all my friends. Maths is beautiful.

ผมอธิบายให้เพื่อนๆ ฟังว่า คณิตศาสตร์นั้นเป็นสิ่งสวยงาม

It's natural. It's everywhere.

มันคือธรรมชาติ มันอยู่ทุกหนแห่ง

Numbers are the musical notes

ตัวเลขคือโน้ตดนตรี

with which the symphony of the universe is written.

ซึ่งใช้เขียนบทบรรเลงแห่งจักรวาล

The great Descartes said something quite similar.

เดการ์ต (Descartes) ผู้ยิ่งใหญ่กล่าวไว้คล้ายๆ กันว่า

The universe "is written in the mathematical language."

จักรวาล "ถูกเขียนขึ้นด้วยภาษาแห่งคณิตศาสตร์"

And today, I want to show you one of those musical notes,

และวันนี้ ผมอยากแสดงให้คุณเห็น หนึ่งในโน้ตดนตรีเหล่านั้น

a number so beautiful, so massive,

ตัวเลขตัวหนึ่ง ที่ช่างสวยงาม และมหึมา

I think it will blow your mind.

เสียจนผมคิดว่ามันต้องทำให้คุณตะลึง

Today we're going to talk about prime numbers.

วันนี้ เราจะมาคุยกันเรื่องจำนวนเฉพาะ

Most of you I'm sure remember that six is not prime

พวกคุณส่วนใหญ่ ผมมั่นใจ ว่าคงจำได้ว่า 6 ไม่ใช่จำนวนเฉพาะ

because it's 2 x 3.

เพราะมันคือ 2 x 3

Seven is prime because it's 1 x 7,

เจ็ด เป็นจำนวนเฉพาะ เพื่อมันคือ 1 x 7

but we can't break it down into any smaller chunks,

แต่เราไม่สามารถแตกมันออกเป็นเลขที่เล็กกว่า

or as we call them, factors.

หรือที่เราเรียกมันว่า ตัวคูณ

Now a few things you might like to know about prime numbers.

ทีนี้ มีสองสามข้อที่คุณคงอยากรู้เกี่ยวกับจำนวนเฉพาะ

One is not prime.

เลขหนึ่ง ไม่ใช่จำนวนเฉพาะ

The proof of that is a great party trick

พิสูจน์นั้น เหมาะอย่างยิ่งสำหรับเอาโชว์ในงานปาร์ตี้

that admittedly only works at certain parties.

แต่มันคงสนุกแค่สำหรับบางปาร์ตี้นะครับ

(Laughter)

(เสียงหัวเราะ)

Another thing about primes, there is no final biggest prime number.

อีกสิ่งหนึ่งเกี่ยวกับจำนวนเฉพาะคือ มันไม่มีจำนวนเฉพาะตัวสุดท้ายที่มากที่สุด

They keep going on forever.

มันมากขึ้นเรื่อยๆ ตลอดเวลา

We know there are an infinite number of primes

เรารู้ว่าปริมาณของจำนวนเฉพาะนั้นเป็นอนันต์

due to the brilliant mathematician Euclid.

เนื่องจากนักวิทยาศาสตร์ผู้ปราดเปรื่อง ยูคลิด

Over thousands of years ago, he proved that for us.

เมื่อหลายพันปีที่แล้ว เขาพิสูจน์ให้เราเห็น

But the third thing about prime numbers,

แต่เรื่องที่สาม เกี่ยวกับจำนวนเฉพาะ

mathematicians have always wondered,

นักคณิตศาสตร์นั้นสงสัยตลอดมา

well at any given moment in time,

ว่า ณ เวลาหนึ่งๆ

what is the biggest prime that we know about?

จำนวนเฉพาะที่มากที่สุดที่เรารู้คือเลขอะไร?

Today we're going to hunt for that massive prime.

วันนี้ เราจะตามล่าจำนวนเฉพาะมหึมาตัวนั้น

Don't freak out.

อย่าเพิ่งกลัวครับ

All you need to know, of all the mathematics

ทุกอย่างที่คุณต้องรู้ จากวิชาคณิตศาสตร์ทั้งหมด

you've ever learned, unlearned, crammed, forgotten,

ที่คุณเคยเรียนรู้, คืนอาจารย์ไปแล้ว, พยายามอัดเข้าหัว, ลืมไปแล้ว

never understood in the first place,

หรือไม่เคยเข้าใจตั้งแต่แรก

all you need to know is this:

สิ่งที่คุณจำเป็นต้องรู้คือ:

When I say 2 ^ 5,

ถ้าผมบอกว่า 2^5

I'm talking about five little number twos next to each other

ผมหมายถึงเลข 2 ตัวน้อยๆ 5 ตัว วางเรียงกัน

all multiplied together,

แล้วคูณทุกตัวเข้าด้วยกัน

2 x 2 x 2 x 2 x 2.

2 x 2 x 2 x 2 x 2

So 2 ^ 5 is 2 x 2 = 4,

ดังนั้น 2 ^ 5 คือ 2 x 2 = 4

8, 16, 32.

8, 16, 32

If you've got that, you're with me for the entire journey. Okay?

ถ้าคุณเข้าใจ คุณตามผมทันตลอดทางแน่นอน โอเคไหมครับ?

So 2 ^ 5,

ดังนั้น 2 ^ 5

those five little twos multiplied together.

เลขสอง 5 ตัวคูณเข้าด้วยกัน

(2 ^ 5) - 1 = 31.

(2 ^ 5) -1 = 31

31 is a prime number, and that five in the power

31 เป็นจำนวนเฉพาะ และเลข 5 ซึ่งเป็นเลขยกำลัง

is also a prime number.

ก็เป็นจำนวนเฉพาะด้วยเช่นกัน

And the vast bulk of massive primes we've ever found

และเลขจำนวนเฉพาะขนาดยักษ์ ที่เราค้นพบนั้น

are of that form:

จำนวนมากมายได้มาจากรูปแบบนั้น

two to a prime number, take away one.

สองยกกำลังด้วยจำนวนเฉพาะ ลบออกหนึ่ง

I won't go into great detail as to why,

ผมคงไม่ลงรายละเอียดลึกว่าทำไม

because most of your eyes will bleed out of your head if I do,

ขืนผมทำอย่างนั้น คุณคงต้องดูกันจนเลือดตากระเด็นแน่ๆ

but suffice to say, a number of that form

เอาเป็นว่า ตัวเลขที่อยู่ในรูปนั้น

is fairly easy to test for primacy.

จะสามารถนำไปทดสอบได้ง่ายๆ ว่าเป็นจำนวนเฉพาะหรือไม่

A random odd number is a lot harder to test.

เลขคี่ที่สุ่มขึ้นมานั้น ทดสอบยากกว่ามาก

But as soon as we go hunting for massive primes,

เมื่อเราเริ่มตามล่าจำนวนเฉพาะขนาดยักษ์

we realize it's not enough

เรารู้ว่ามันไม่ใช่เพียง

just to put in any prime number in the power.

แค่การเอาเลขจำนวนเฉพาะมายกกำลัง

(2 ^ 11) - 1 = 2,047,

(2 ^ 11) -1 = 2,047

and you don't need me to tell you that's 23 x 89.

ไม่ต้องบอกก็รู้อยู่แล้วใช่ไหมว่ามันคือ 23 x 89

(Laughter)

(เสียงหัวเราะ)

But (2 ^ 13) - 1, (2 ^ 17) - 1

แต่ (2 ^ 13) - 1, (2 ^ 17) - 1

(2 ^ 19) - 1, are all prime numbers.

(2 ^ 19) -1 ทั้งหมดนี้คือจำนวนเฉพาะ

After that point, they thin out a lot.

หลังจากจุดนั้น มันหายากขึ้นมาก

And one of the things about the search for massive primes

และสิ่งหนึ่งเกี่ยวกับการค้นหา เลขจำนวนเฉพาะขนาดยักษ์

that I love so much is some of the great mathematical minds

ที่ผมชื่นชอบมาก นั่นคือ นักคณิตศาสตร์เก่งๆ ชั้นครู

of all time have gone on this search.

ไม่ว่าจะยุคสมัยไหน ก็ร่วมในการค้นหานี้

This is the great Swiss mathematician Leonhard Euler.

นี่คือนักวิทยาศาสตร์ชาวสวิสซ์ผู้ยิ่งใหญ่ ลีโอนาร์ด ออยเลอร์ (Leonhard Euler)

In the 1700s, other mathematicians said

ในปีช่วงปี 1700-1800 นักคณิตศาสตร์อื่นๆ กล่าวว่า

he is simply the master of us all.

เขาเป็นเจ้าเหนือหัวของพวกเราทั้งหมด

He was so respected, they put him on European currency

เขาเป็นที่เคารพมากจนกระทั่ง ภาพของเขาได้อยู่บนสกุลเงินยูโร

back when that was a compliment.

ในสมัยที่นั่นถือเป็นการให้เกียรตินะครับ

(Laughter)

(เสียงหัวเราะ)

Euler discovered at the time the world's biggest prime:

ออยเลอร์ค้นพบ สิ่งที่ถือเป็นจำนวนเฉพาะที่มากที่สุดในเวลานั้น

(2 ^ 31) - 1.

(2 ^ 31) -1

It's over two billion.

มันมากกว่า 2,000 ล้าน

He proved it was prime with nothing more

เขาพิสูจน์ว่ามันเป็นจำนวนเฉพาะด้วยเพียง

than a quill, ink, paper and his mind.

แค่ปากกาขนนก หมึก กระดาษ และมันสมองของเขา

You think that's big.

คุณคิดว่ามันใหญ่แล้วใช่ไหม

We know that (2 ^ 127) - 1

เรารู้ว่า (2 ^ 127) - 1

is a prime number.

เป็นจำนวนเฉพาะ

It's an absolute brute.

มันคือความทารุณโดยแท้

Look at it here: 39 digits long,

ดูนี่ครับ เลข 39 หลัก

proven to be prime in 1876

ถูกพิสูจน์ว่าเป็นจำนวนเฉพาะในปี 1876

by a mathematician called Lucas.

โดยนักคณิตศาสตร์ชื่อลูคัส

Word up, L-Dog.

สุดยอดเลย พี่ลูฯ

(Laughter)

(เสียงหัวเราะ)

But one of the great things about the search for massive primes,

แต่หนึ่งในความยิ่งใหญ่ ของการค้นหาจำนวนเฉพาะขนาดยักษ์นั้น

it's not just finding the primes.

ไม่ใช่แค่เพียงการหาจำนวนเฉพาะที่ว่า

Sometimes proving another number not to be prime is just as exciting.

บางครั้งการพิสูจน์ว่าเลขอีกตัวไม่ใช่จำนวนเฉพาะ ก็น่าตื่นเต้นพอๆ กัน

Lucas again, in 1876, showed us (2 ^ 67) - 1,

และก็ลูคัสอีกเช่นกัน ในปี 1876 แสดงให้เราเห็นว่า (2 ^ 67) -1

21 digits long, was not prime.

ซึ่งเป็นเลขยาว 21 หลัก นั้นไม่ใช่จำนวนเฉพาะ

But he didn't know what the factors were.

แต่เขาไม่รู้ว่าอะไรเป็นตัวคูณ

We knew it was like six, but we didn't know

เรารู้ว่ามันเหมือนกับเลข 6

what are the 2 x 3 that multiply together

แต่ไม่รู้ส่วนที่เป็น 2 x 3 ที่เอามาคูณกันแล้ว

to give us that massive number.

จะได้เลขมหึมาตัวนั้น

We didn't know for almost 40 years

เราไม่รู้จนกระทั่งต่อมาอีก 40 ปี

until Frank Nelson Cole came along.

จนถึงยุคของ แฟรงค์ เนลสัน โคล

And at a gathering of prestigious American mathematicians,

และที่งานชุมนุมของนักคณิตศาสตร์อเมริกันผู้สูงส่ง

he walked to the board, took up a piece of chalk,

เข้าเดินไปที่กระดานดำ หยิบชอล์กขึ้นมา

and started writing out the powers of two:

แล้วเริ่มเขียนเลขยกกำลังของสอง

two, four, eight, 16 --

สอง, สี่, แปด, 16 --

come on, join in with me, you know how it goes --

มาครับ ช่วยผมหน่อย คุณรู้ว่าต่อไปจะเป็นอะไร

32, 64, 128, 256,

32, 64, 128, 256,

512, 1,024, 2,048.

512, 1,024, 2,048

I'm in geek heaven. We'll stop it there for a second.

นี่ผมคงอยู่ในสวรรค์แห่งพวกบ้าตำรา เราจะหยุดไว้ตรงนี้สักครู่

Frank Nelson Cole did not stop there.

แฟรงค์ เนลสัน โคล ไม่ได้หยุดแค่นั้น

He went on and on

เขาไปต่อเรื่อยๆ

and calculated 67 powers of two.

และคำนวณ 2 ยกกำลัง 67

He took away one and wrote that number on the board.

เขาลบออกหนึ่ง แล้วเขียนเลขนั้นบนกระดาน

A frisson of excitement went around the room.

เสียงซุบซิบแห่งความตื้นเต้นเริ่มดังขึ้นในห้อง

It got even more exciting when he then wrote down

มันยิ่งน่าตื่นเต้น เมื่อเขาเขียน

these two large prime numbers in your standard multiplication format --

เลขจำนวนเฉพาะขนาดยักษ์สองตัวนี้ ในรูปการคูณกัน

and for the rest of the hour of his talk

และในเวลาชั่วโมงที่เหลือของปาถกฐาของเขา

Frank Nelson Cole busted that out.

แฟรงค์ เนลสัน โคล คูณมันออกมา

He had found the prime factors

เขาค้นพบตัวคูณร่วมที่เป็นจำนวนเฉพาะ

of (2 ^ 67) - 1.

ของ (2 ^ 67) - 1

The room went berserk --

ทั้งห้องแทบคลั่ง

(Laughter) --

(เสียงหัวเราะ)

as Frank Nelson Cole sat down,

ขณะที่ แฟรงค์ เนลสัน โคล นั่งลง

having delivered the only talk in the history of mathematics

หลังจากเสร็จสิ้นปาถกฐา หนึ่งเดียวในประวัติศาสตร์ของคณิตศาสตร์

with no words.

ที่ไม่ต้องพูดเลย

He admitted afterwards it wasn't that hard to do.

เขายอมรับในภายหลังว่า มันไม่ยากเลย

It took focus. It took dedication.

มันแค่อาศัยสมาธิ และการอุทิศตนอย่างสูง

It took him, by his estimate,

โดยการประมาณของเขา เขาใช้เวลาไปทั้งหมด

"three years of Sundays."

"สามปีของวันอาทิตย์"

But then in the field of mathematics,

แต่หลังจากนั้น ในสาขาของคณิตศาสตร์

as in so many of the fields that we've heard from in this TED,

เช่นเดียวกับอีกหลากหลายสาขา ที่เราได้ฟังใน TED ครั้งนี้

the age of the computer goes along and things explode.

ก็มาถึงยุคแห่งคอมพิวเตอร์ แล้วทุกสิ่งทุกอย่างก็บรรเจิด

These are the largest prime numbers we knew

เหล่านี้คือจำนวนเฉพาะที่ใหญ่ที่สุดที่เรารู้

decade by decade, each one dwarfing the one before

ในแต่ละทศวรรษ แต่ละตัวทำให้เลขตัวก่อนหน้านั้นจิ๊บจ๊อยไปเลย

as computers took over and our power to calculate

ในขณะที่คอมพิวเตอร์เข้ามามีบทบาท และพลังในการคำนวณของเรา

just grew and grew.

ก็สูงขึ้นเรื่อยๆ

This is the largest prime number we knew in 1996,

นี่คือจำนวนเฉพาะที่มากที่สุดที่เรารู้ในปี 1996

a very emotional year for me.

เป็นปีที่แสนอาลัยของผม

It was the year I left university.

มันเป็นปีที่ผมจบมหาลัย

I was torn between mathematics and media.

ผมเลือกไม่ถูกระหว่างคณิตศาสตร์ หรือสื่อสารมวลชน

It was a tough decision. I loved university.

มันเป็นการตัดสินใจที่ยากมาก ผมรักชีวิตมหาลัย

My arts degree was the best nine and a half years of my life.

ปริญญาด้านศิลปศาสตร์ของผม คือเก้าปีครึ่งที่ผมมีความสุขที่สุด

(Laughter)

(เสียงหัวเราะ)

But I came to a realization about my own ability.

แต่ผมก็ได้ตระหนักถึงความสามารถของผม

Put simply, in a room full of randomly selected people,

ง่ายๆ คือ ในห้องที่เต็มไปด้วยคนทั่วๆ ไป

I'm a maths genius.

ผมคืออัจฉริยะด้านคณิตศาสตร์

In a roomful of maths Ph.Ds,

แต่ในห้องที่เต็มไปด้วยเด็กปริญญาเอกด้านคณิตศาสตร์

I'm as dumb as a box of hammers.

ผมจะกลายเป็นไอ้ทึ่มไปเลย

My skill is not in the mathematics.

ทักษะของผมไม่ใช่ด้านคณิตศาสตร์

It is in telling the story of the mathematics.

หากแต่อยู่ในการเล่าเรื่องของคณิตศาสตร์

And during that time, since I've left university,

ในขณะนั้น ที่ผมเพิ่งจบมหาลัย

these numbers have got bigger and bigger,

เลขเหล่านั้นใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ

each one dwarfing the last,

เลขแต่ละตัวใหญ่กว่าตัวก่อนหน้ามัน

until along came this man, Dr. Curtis Cooper,

แล้วชายคนนี้ก็เข้ามา ดร.เคอร์ติส คูเปอร์

who a few years ago held the record for the largest ever prime,

ผู้ซึ่งเมื่อสองสามปีก่อน ครองสถิติเลขจำนวนเฉพาะที่ใหญ่ที่สุด

only to see it snatched away by a rival university.

แล้วก็ต้องเห็นสถิตินั้นถูกชิง โดยมหาลัยคู่แข่งต่อหน้าต่อตา

And then Curtis Cooper got it back.

แต่จากนั้นเคอร์ติส คูเปอร์ก็ชิงมันคืนมา

Not years ago, not months ago, days ago.

ไม่ใช่ปีก่อน ไม่ใช่เดือนก่อน แต่เป็นไม่กี่วันก่อนหน้านี้

In an amazing moment of serendipity,

ในช่วงเวลาอันน่าอัศจรรย์ใจกับความบังเอิญนี้

I had to send TED a new slide

ผมต้องส่งไสลด์ชุดใหม่ให้ TED

to show you what this guy had done.

เพื่อแสดงให้คุณเห็นสิ่งที่เขาได้ทำ

I still remember -- (Applause) --

ผมยังจำได้ -- (เสียงปรบมือ) --

I still remember when it happened.

ผมยังจำได้ถึงตอนที่มันเกิดขึ้น

I was doing my breakfast radio show.

ผมกำลังดำเนินรายการวิทยุยามเช้าของผม

I looked down on Twitter. There was a tweet:

ผมเหลือบไปเห็นใน ทวิตเตอร์ มันมีข้อความหนึ่งขึ้นว่า:

"Adam, have you seen the new largest prime number?"

"อดัม คุณเห็นเลขจำนวนเฉพาะที่ใหญ่ที่สุดตัวใหม่หรือยัง"

I shivered --

ผมถึงกับตัวสั่น

(Laughter) --

(เสียงหัวเราะ)

contacted the women who produced my radio show out in the other room,

รีบติดต่อเหล่าสาวๆ ผู้ผลิตรายการวิทยุของผม ที่อยู่อีกห้องหนึ่ง

and said "Girls, hold the front page.

และพูดว่า "สาวๆ เตรียมที่พาดหัวข่าวเลย"

We're not talking politics today.

วันนี้เราไม่คุยเรื่องการเมือง

We're not talking sport today.

เราไม่คุยเรื่องกีฬา

They found another megaprime."

เขาเจอจำนวนเฉพาะยักษ์ อีกตัวหนึ่งแล้ว"

The girls just shook their heads,

พวกสาวๆ ได้แต่ส่ายหัว

put them in their hands, and let me go my own way.

ซบหน้าลงบนฝ่ามือ แล้วปล่อยให้ผมพร่ำต่อไป

It's because of Curtis Cooper that we know,

นั่นเป็นเพราะ เคอรติส คูเปอร์ที่เรารู้จัก

currently the largest prime number we know,

เลขจำนวนเฉพาะที่ใหญ่ที่สุดที่เรารู้จัก

is 2 ^ 57,885,161.

คือ 2 ^ 57,885,161

Don't forget to subtract the one.

อย่าลืมลบหนึ่งด้วยนะ

This number is almost 17 and a half million digits long.

ตัวเลขนี้ยาวถึงเกือบ 17.5 ล้านหลัก

If you typed it out on a computer and saved it as a text file,

ถ้าคุณพิมพ์มันในคอมพิวเตอร์ แล้วบันทึกมันเป็นไฟล์ข้อความ

that's 22 meg.

มันจะกินที่ 22 เมกะไบต์

For the slightly less geeky of you,

สำหรับพวกคุณที่บ้าตำราน้อยหน่อย

think about the Harry Potter novels, okay?

นึกถึงนิยาย แฮรี พอตเตอร์ นะครับ

This is the first Harry Potter novel.

นี่คือ แฮรี พอตเตอร์ เล่มแรก

This is all seven Harry Potter novels,

นี่คือ แฮรี พอตเตอร์ ทั้งเจ็ดเล่ม

because she did tend to faff on a bit near the end.

คือ เธอ [J K Rowling] ชอบยืดเยื้อเกินไปหน่อยตอนท้ายๆ เรื่องน่ะครับ

(Laughter)

(เสียงหัวเราะ)

Written out as a book, this number would run

ถ้าเขียนเป็นหนังสือ เลขตัวนี้จะเทียบเท่ากับ

the length of the Harry Potter novels and half again.

ความยาวของนิยายแฮรี พอตเตอร์ หนึ่งชุดครึ่ง

Here's a slide of the first 1,000 digits of this prime.

นี่คือสไลด์แสดง 1,000 หลักแรก ของจำนวนเฉพาะตัวนี้

If, when TED had begun, at 11 o'clock on Tuesday,

ถ้า TED เริ่มตอน 11 โมงเช้าวันอังาร

we'd walked out and simply hit one slide every second,

ผมคงเดินลง แล้วปล่อยให้สไลด์เลื่อนเองหน้าละวินาที

it would have taken five hours to show you that number.

จะต้องใช้เวลาถึงห้าชั่วโมง เพื่อแสดงเลขตัวนั้นให้คุณดู

I was keen to do it, could not convince Bono.

ผมอยากทำแบบนั้นมาก แต่โน้มน้าวโบโน่ไม่ได้

That's the way it goes.

เลยลงเอยแบบนี้

This number is 17 and a half thousand slides long,

เลขตัวนี้ยาวถึง 17,500 สไลด์

and we know it is prime as confidently

และเรามั่นใจว่ามันเป็นจำนวนเฉพาะ

as we know the number seven is prime.

เช่นเดียวกับที่เรามั่นใจว่า 7 เป็นจำนวนเฉพาะ

That fills me with almost sexual excitement.

มันทำให้ผม แทบจะเต็มไปด้วยอารมณ์ทางเพศเลยครับ

And who am I kidding when I say almost?

ผมโกหกนะครับ ที่บอกว่า "แทบจะ" น่ะ

(Laughter)

(เสียงหัวเราะ)

I know what you're thinking:

ผมรู้ว่าคุณกำลังคิดอะไรอยู่:

Adam, we're happy that you're happy,

อดัม พวกเราดีใจที่เห็นคุณมีความสุขนะ

but why should we care?

แต่ทำไมเราต้องสนใจด้วย?

Let me give you just three reasons why this is so beautiful.

ให้ผมให้เหตุผลคุณสัก 3 ข้อ ทำไมสิ่งนี้จึงช่างสวยงามนัก

First of all, as I explained, to ask a computer

ข้อแรก ดังที่กล่าวไปแล้ว การที่จะถามคอมพิวเตอร์

"Is that number prime?" to type it in its abbreviated form,

ว่า "นี่เป็นเลขจำนวนเฉพาะหรือเปล่า?" การที่จะพิมพ์มันลงไปในรูปแบบย่อ

and then only about six lines of code is the test for primacy,

แล้วต่อด้วยอีกหกบรรทัดของโปรแกรม ที่จะทดสอบมันว่าเป็นจำนวนเฉพาะ

is a remarkably simple question to ask.

มันเป็นคำถามที่ง่ายเหลือเชื่อ

It's got a remarkably clear yes/no answer,

มันมีคำตอบว่า ใช่/ไม่ใช่ อย่างชัดเจน

and just requires phenomenal grunt.

มันแค่ต้องใช้โคตรของความถึก

Large prime numbers are a great way of testing

จำนวนเฉพาะตัวใหญ่ๆ คือวิธีอันยอดเยี่ยม

the speed and accuracy of computer chips.

ที่จะทดสอบความเร็วและความแม่นยำ ของหน่วยประมวลผลของคอมพิวเตอร์

But secondly, as Curtis Cooper was looking for that monster prime,

ข้อที่สอง ขณะที่เคอร์ติส คูเปอร์ กำลังตามล่าจำนวนเฉพาะยักษ์อยู่นั้น

he wasn't the only guy searching.

เขาไม่ใช่คนเดียวที่กำลังตามล่า

My laptop at home was looking through

เครื่องโน้ตบุ๊คที่บ้านผมก็กำลังตรวจสอบ

four potential candidate primes myself

เลขผู้ท้าชิงอีก 4 ตัวเช่นกัน

as part of a networked computer hunt around the world

เป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายคอมพิวเตอร์กระจายทั่วโลก

for these large numbers.

เพื่อตามล่าเลขยักษ์เหล่านี้

The discovery of that prime is similar to the work

การค้นพบจำนวนเฉพาะตัวนั้น มันคล้ายกับ

people are doing in unraveling RNA sequences,

งานของกลุ่มคนที่วิจัยเพื่อถอดรหัสลำดับ RNA

in searching through data from SETI and other astronomical projects.

คล้ายกับการวิเคราะห์ข้อมูลจาก SETI และโครงการดาราศาสตร์อื่นๆ

We live in an age where some of the great breakthroughs

เรามีชีวิตอยู่ในช่วงที่การค้นพบอันยิ่งใหญ่

are not going to happen in the labs or the halls of academia

ไม่ได้เกิดขึ้นในห้องวิจัย หรือห้องโถงของสถาบันศึกษา

but on laptops, desktops,

ในเป็นในคอมพิวเตอร์ แล็ปท็อป, เดสก์ทอป,

in the palms of people's hands

ในอุ้งมือของผู้คน

who are simply helping out for the search.

ผู้เพียงแค่มีส่วนช่วยในการค้นหา

But for me it's amazing because it's a metaphor

แต่สำหรับผม มันมหัศจรรย์เพราะมันคืออุปมา

for the time in which we live,

สำหรับช่วงเวลาที่เรามีชีวิตอยู่

when human minds and machines can conquer together.

ที่ซึ่งจิตใจของมนุษย์และเครื่องจักรมีชัยชนะร่วมกัน

We've heard a lot about robots in this TED.

เราได้ฟังหลากเรื่องราวเกี่ยวกับหุ่นยต์ใน TED ครั้งนี้

We've heard a lot about what they can and can't do.

เราได้ฟังหลากเรื่องราวว่ามันทำอะไรได้ หรือทำอะไรไม่ได้

It is true, you can now download onto your smartphone

จริงอยู่ คุณสามารถดาวน์โหลดโปรแกรมทางมือถือ

an app that would beat most grandmasters at chess.

ที่จะเอาชนะปรมาจารย์หมากรุกได้

You think that's cool.

คุณคิดว่านั่นเจ๋งแล้วใช่ไหม

Here's a machine doing something cool.

เครื่องจักรที่ทำได้อย่างนี้ต่างหาก ถึงเรียกว่าเจ๋ง

This is the CubeStormer II.

นี่คือ คิวบ์สตอร์มเมอร์ 2

It can take a randomly shuffled Rubik's Cube.

มันสามารถแก้ลูกบาศก์รูบิค ที่ถูกบิดแบบสุ่มๆ

Using the power of the smartphone,

โดยใช้พลังของสมาร์ทโฟน

it can examine the cube and solve the cube

มันสามารถตรวจสอบลูกบาศก์ และแก้ลูกบาศก์

in five seconds.

ได้ใน 5 วินาที

(Applause)

(เสียงปรบมือ)

That scares some people. That excites me.

บางคนกลัวมัน แต่มันทำให้ผมตื่นเต้น

How lucky are we to live in this age

เราโชคดีแค่ไหนที่มีชีวิตอยู่ในยุคนี้

when mind and machine can work together?

ยุคที่จิตใจและเครื่องจักรสามารถทำงานร่วมกัน

I was asked in an interview last year in my capacity

ผมเคยถูกถามในการสัมภาษณ์ครั้งหนึ่ง เมื่อปีที่แล้ว

as a lower-case "c" celebrity in Australia,

ในฐานะนักแสดงตกอับในออสเตรเลีย

"What was your highlight of 2012?"

"อะไรคือไฮไลท์สำหรับคุณในปี 2012"

People were expecting me to talk about

ผู้คนต่างหวังให้ผมพูดเกี่ยวกับ

my beloved Sydney Swans football team.

ทีมฟุตบอลซิดนีย์ สวอนส์ ที่ผมชื่นชอบ

In our beautiful, indigenous sport of Australian football,

ฟุตบอลออสเตรเลียนั้น เป็นกีฬาพื้นเมืองอันสวยงาม

they won the equivalent of the Super Bowl.

มันเทียบได้กับศึกซุปเปอร์โบวล์เลย

I was there. It was the most emotional, exciting day.

ผมไปเชียร์ด้วย มันเป็นวันที่น่าตื่นเต้น

It wasn't my highlight of 2012.

แต่นั้นไม่ใช่ไฮไลท์ปี 2012 ของผม

People thought it might have been an interview I'd done on my show.

ผู้คนคิดว่าคงจะเป็นบทสัมภาษณ์จากรายการของผม

It might have been a politician. It might have been a breakthrough.

คงสัมภาษณ์นักการเมือง หรือการค้นพบครั้งยิ่งใหญ่

It might have been a book I read, the arts. No, no, no.

คงเป็นหนังสือที่ผมอ่าน ศิลปะต่างๆ ไม่ใช่เลย

It might have been something my two gorgeous daughters had done.

คงจะเป็นบางสิ่งที่ลูกสาวที่น่ารักทั้งสองของผมทำ

No, it wasn't. The highlight of 2012, so clearly,

ก็ไม่ใช่อีก ไฮไลท์ปี 2012 ของผมอย่างไม่ต้องสงสัยเลย

was the discovery of the Higgs boson.

คือการค้นพบ ฮิกซ์ โบซอน

Give it up for the fundamental particle

ขอเสียงปรบมือให้กับอนุภาคพื้นฐาน

that bequeaths all other fundamental particles their mass.

ที่ให้มวลแก่อนุภาคอื่นๆ ที่เหลือครับ

(Applause)

(เสียงปรบมือ)

And what was so gorgeous about this discovery was

และที่มันช่างสวยงามเกี่ยวกับการค้นพบครั้งนี้

50 years ago Peter Higgs and his team

คือ 50 ปีที่แล้ว ปีเตอร์ ฮิกส์ และทีมของเขา

considered one of the deepest of all questions:

ใคร่ครวญปัญหาที่ลึกสุดหยั่งถึง:

How is it that the things that make us up have no mass?

ทำไมสิ่งที่สร้างเป็นตัวเราขึ้นมาไม่มีมวล?

I've clearly got mass. Where does it come from?

ผมมีมวลแน่ๆ แต่มันมาจากไหน?

And he postulated a suggestion

เขาตั้งสมมติฐานว่า

that there's this infinite, incredibly small field

มีสนามที่เล็กเป็นอนันต์

stretching throughout the universe,

แผ่ขยายไปทั่วจักรวาล

and as other particles go through those particles

และในขณะที่อนุภาคอื่นๆ วิ่งผ่านอนุภาคเหล่านั้น

and interact, that's where they get their mass.

และเกิดปฏิสัมพันธ์กัน และนั่นทำให้พวกมันได้มาซึ่งมวล

The rest of the scientific community said,

นักวิทยาศาสตร์อื่นๆ บอกว่า

"Great idea, Higgsy.

"ความคิดยอดไปเลย ฮิกซ์

We've got no idea if we could ever prove it.

แต่ไม่รู้ว่าจะหาทางพิสูจน์มันได้ยังไง

It's beyond our reach."

มันเกินความสามารถเรานะ"

And within just 50 years,

และภายใน 50 ปี

in his lifetime, with him sitting in the audience,

ในช่วงชีวิตเขา โดยเขานั่งอยู่ในกลุ่มผู้ฟัง

we had designed the greatest machine ever

เราได้ออกแบบเครื่องจักรที่ยิ่งใหญ่ที่สุด

to prove this incredible idea

เพื่อพิสูจน์แนวคิดอันเหลือเชื่อนี้

that originated just in a human mind.

อันเกิดขึ้นมาจากเพียงในสมองมนุษย์

That's what is so exciting for me about this prime number.

นั่นคือสิ่งที่ทำให้ผมตื่นเต้นเกี่ยวกับจำนวนเฉพาะ

We thought it might be there,

เราคิดว่ามันคงมีอยู่จริง

and we went and found it.

เราออกค้นหา และเจอมัน

That is the essence of being human.

นี่คือจิตวิญญาณแห่งมนุษย์

That is what we are all about.

นั่นคือสิ่งที่ทำให้เราเป็นเรา

Or as my friend Descartes might put it,

หรือหากกล่าวอย่างที่ เดการ์ต เคยพูดไว้

we think,

เพราะเราคิด

therefore we are.

เราจึงเป็นมีอยู่

Thank you.

ขอบคุณครับ

(Applause)

(เสียงปรบมือ)