Adam Spencer: Why I fell in love with monster prime numbers

Μετάφραση: Chryssa Takahashi Επιμέλεια: Kyriakos Athanasiou

Ah yes, those university days,

Α, ναι, τα φοιτητικά χρόνια,

a heady mix of Ph.D-level pure mathematics

ένα μεθυστικό μείγμα αμιγών μαθηματικών διδακτορικού επιπέδου

and world debating championships,

και παγκόσμια πρωταθλήματα διαλόγου,

or, as I like to say, "Hello, ladies. Oh yeah."

ή, όπως μ' αρέσει να λέω, «Γεια σας κορίτσια. Ω ναι.»

Didn't get much sexier than the Spence

Δεν υπήρχε τίποτα πιο σέξυ από τον Σπενς

at university, let me tell you.

στο Πανεπιστήμιο, μόνο αυτό σας λέω.

It is such a thrill for a humble breakfast radio announcer

Είναι τεράστια συγκίνηση για έναν ταπεινό ραδιοεκφωνητή πρωινής εκπομπής

from Sydney, Australia, to be here on the TED stage

από το Σίδνεϊ, την Αυστραλίας, να είναι εδώ στη σκηνή του TED

literally on the other side of the world.

κυριολεκτικά στην άλλη πλευρά του κόσμου.

And I wanted to let you know, a lot of the things you've heard

Και θα ήθελα να σας ενημερώσω πως πολλά από τα πράγματα που έχετε ακούσει

about Australians are true.

για τους Αυστραλούς, είναι αλήθεια.

From the youngest of ages, we display

Από πολύ μικρή ηλικία, προβάλλουμε

a prodigious sporting talent.

ένα καταπληκτικό αθλητικό ταλέντο.

On the field of battle, we are brave and noble warriors.

Στο πεδίο της μάχης, είμαστε γενναίοι και ευγενείς πολεμιστές.

What you've heard is true.

Australians, we don't mind a bit of a drink,

Ό,τι έχετε ακούσει είναι αλήθεια.

Σε εμάς τους Αυστραλούς, αρέσει το ποτό,

sometimes to excess, leading to embarrassing social situations. (Laughter)

μερικές φορές τόσο υπερβολικά, που οδηγεί σε ενοχλητικές κοινωνικές καταστάσεις. (Γέλια)

This is my father's work Christmas party, December 1973.

Αυτό είναι το Χριστουγεννιάτικο πάρτι στη δουλειά του πατέρα μου, το Δεκέμβρη του 1973.

I'm almost five years old. Fair to say,

Είμαι σχεδόν πέντε ετών. Μπορώ να πω με σιγουριά,

I'm enjoying the day a lot more than Santa was.

ότι απολαμβάνω την ημέρα πολύ περισσότερο από τον Άγιο Βασίλη.

But I stand before you today

Αλλά στέκομαι ενώπιόν σας σήμερα

not as a breakfast radio host,

όχι ως ένας ραδιοεκφωνητής πρωινής εκπομπής,

not as a comedian, but as someone who was, is,

ούτε ως κωμικός, αλλά ως κάποιος που ήταν, είναι,

and always will be a mathematician.

και πάντα θα είναι ένας μαθηματικός.

And anyone who's been bitten by the numbers bug

Και όποιος έχει κολλήσει την αρρώστια των αριθμών

knows that it bites early and it bites deep.

ξέρει ότι την κολλάει νωρίς και την κολλάει πολύ βαριά.

I cast my mind back when I was in second grade

Θυμάμαι, όταν ήμουν στη δευτέρα τάξη

at a beautiful little government-run school

σ' ένα όμορφο μικρό δημόσιο σχολείο

called Boronia Park in the suburbs of Sydney,

που ονομάζεται Πάρκο Μπορόνια στα προάστια του Σίδνεϊ,

and as we came up towards lunchtime, our teacher,

και καθώς πλησιάζαμε προς το μεσημέρι, η δασκάλα,

Ms. Russell, said to the class,

η Κα Ράσελ, είπε στην τάξη,

"Hey, year two. What do you want to do after lunch?

«Λοιπόν, δευτεράκια. Τι θέλετε να κάνετε μετά το μεσημεριανό;

I've got no plans."

Δεν έχω σχέδια».

It was an exercise in democratic schooling,

Ήταν μια άσκηση στη δημοκρατική εκπαίδευση,

and I am all for democratic schooling, but we were only seven.

και υποστηρίζω τη δημοκρατική εκπαίδευση, αλλά ήμασταν μόλις επτά.

So some of the suggestions we made as to what

Έτσι, ορισμένες από τις προτάσεις που κάναμε ως προς το τι

we might want to do after lunch were a little bit impractical,

μπορεί να θέλουμε να κάνουμε μετά το μεσημεριανό γεύμα ήταν λίγο ανέφικτες,

and after a while, someone made a particularly silly suggestion

και μετά από λίγο, κάποιος έκανε μία ιδιαίτερα ανόητη πρόταση

and Ms. Russell patted them down with that gentle aphorism,

και η κα Ράσελ την απέρριψε με αυτό το ευγενικό γνωμικό,

"That wouldn't work.

«Δεν γίνεται αυτό.

That'd be like trying to put a square peg through a round hole."

Αυτό θα ήταν σαν να προσπαθείς να περάσεις ένα τετράγωνο καρφί μέσα από μια στρογγυλή τρύπα».

Now I wasn't trying to be smart.

Τώρα εγώ δεν το έπαιζα ξύπνιος.

I wasn't trying to be funny.

Δεν προσπαθούσα να κάνω πνεύμα.

I just politely raised my hand,

Απλά σήκωσα ευγενικά το χέρι μου,

and when Ms. Russell acknowledged me, I said,

και όταν η κα Ράσελ μου έδωσε το λόγο, είπα,

in front of my year two classmates, and I quote,

μπροστά στους συμμαθητές μου της δευτέρας τάξης, είπα κατά λέξη,

"But Miss,

«Αλλά κυρία,

surely if the diagonal of the square

σίγουρα αν η διαγώνιος του τετραγώνου

is less than the diameter of the circle,

είναι μικρότερη από τη διάμετρο του κύκλου,

well, the square peg will pass quite easily through the round hole."

τότε το τετράγωνο καρφί θα περάσει αρκετά εύκολα από την στρογγυλή τρύπα».

(Laughter)

(Γέλια)

"It'd be like putting a piece of toast through a basketball hoop, wouldn't it?"

«Είναι σαν να βάζουμε μία φέτα του τοστ μέσα από μια στεφάνη μπάσκετας, έτσι δεν είναι;»

And there was that same awkward silence

Και εκεί ήταν αυτή η ίδια αμήχανη σιωπή

from most of my classmates,

από τους περισσότερους συμμαθητές μου,

until sitting next to me, one of my friends,

μέχρι που αυτός που καθόταν δίπλα μου, ένας από τους φίλους μου,

one of the cool kids in class, Steven, leaned across

ένα από τα δημοφιλή παιδιά στην τάξη, ο Στήβεν, γύρισε προς τη μεριά μου

and punched me really hard in the head.

και μου έδωσε μία δυνατή μπουνιά στο κεφάλι.

(Laughter)

(Γέλια)

Now what Steven was saying was, "Look, Adam,

Τώρα αυτό που έλεγε ο Στήβεν ήταν, «Κοίτα, Άνταμ,

you are at a critical juncture in your life here, my friend.

βρίσκεσαι σε μια κρίσιμη καμπή στη ζωή σου, φίλε μου.

You can keep sitting here with us.

Μπορείς να συνεχίσεις να κάθεσαι εδώ μαζί μας.

Any more of that sort of talk, you've got to go and sit

Συνέχισε να λες τέτοια και θα πρέπει να πας να κάτσεις

over there with them."

εκεί με αυτούς».

I thought about it for a nanosecond.

Το σκέφτηκα για ένα νανοδευτερόλεπτο.

I took one look at the road map of life,

Έριξα μία ματιά στην πορεία της ζωής

and I ran off down the street marked "Geek"

και έτρεξα στον δρόμο με το όνομα «Σπασικλάκι»

as fast as my chubby, asthmatic little legs would carry me.

τόσο γρήγορα όσο μπορούσαν τα παχουλά, ασθματικά μου πόδια.

I fell in love with mathematics from the earliest of ages.

Ερωτεύτηκα τα μαθηματικά από πολύ νωρίς.

I explained it to all my friends. Maths is beautiful.

Το εξήγησα σε όλους τους φίλους μου. Τα μαθηματικά είναι υπέροχα.

It's natural. It's everywhere.

Είναι φυσικά. Είναι παντού.

Numbers are the musical notes

Οι αριθμοί είναι οι μουσικές νότες

with which the symphony of the universe is written.

με την οποία γράφεται η συμφωνία του σύμπαντος.

The great Descartes said something quite similar.

Ο σπουδαίος Ντεκάρτ είπε κάτι αρκετά παρόμοιο.

The universe "is written in the mathematical language."

Το σύμπαν «είναι γραμμένο στη γλώσσα των μαθηματικών».

And today, I want to show you one of those musical notes,

Και σήμερα, θέλω να δείξω μία από αυτές τις μουσικές νότες,

a number so beautiful, so massive,

ένας αριθμός τόσο όμορφος, τόσο τεράστιος,

I think it will blow your mind.

που νομίζω πως θα σας συναρπάσει.

Today we're going to talk about prime numbers.

Σήμερα θα μιλήσουμε για τους πρώτους αριθμούς.

Most of you I'm sure remember that six is not prime

Είμαι σίγουρος πως οι περισσότεροι από εσάς θυμόσαστε ότι το έξι δεν είναι πρώτος

because it's 2 x 3.

επειδή είναι 2 x 3.

Seven is prime because it's 1 x 7,

Το επτά είναι πρώτος επειδή είναι 1 x 7,

but we can't break it down into any smaller chunks,

αλλά δεν μπορούμε να τον διασπάσουμε σε οποιαδήποτε μικρότερα κομμάτια,

or as we call them, factors.

ή, όπως λέμε, διαιρέτες.

Now a few things you might like to know about prime numbers.

Τώρα μερικά πράγματα που θα θέλατε να ξέρετε για τους πρώτους αριθμούς.

One is not prime.

Το ένα δεν είναι πρώτος.

The proof of that is a great party trick

Η απόδειξη του είναι ένα πολύ καλό κόλπο για πάρτι

that admittedly only works at certain parties.

που ομολογουμένως λειτουργεί μόνο σε ορισμένα πάρτι.

(Laughter)

(Γέλια)

Another thing about primes, there is no final biggest prime number.

Ένα άλλο πράγμα σχετικά με τους πρώτους, δεν υπάρχει τελικός πρώτος αριθμός.

They keep going on forever.

Συνεχίζουν για πάντα.

We know there are an infinite number of primes

Γνωρίζουμε ότι υπάρχει ένας άπειρος αριθμός πρώτων αριθμών

due to the brilliant mathematician Euclid.

λόγω του λαμπρού μαθηματικού Ευκλείδη.

Over thousands of years ago, he proved that for us.

Μας το απέδειξε χιλιάδες χρόνια πριν.

But the third thing about prime numbers,

Αλλά το τρίτο πράγμα για τους πρώτους αριθμούς,

mathematicians have always wondered,

πάντα αναρωτιόντουσαν οι μαθηματικοί,

well at any given moment in time,

σε οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή στο χρόνο,

what is the biggest prime that we know about?

ποιος είναι ο μεγαλύτερος πρώτος αριθμός που γνωρίζουμε;

Today we're going to hunt for that massive prime.

Σήμερα θα κυνηγήσουμε αυτόν τον τεράστιο πρώτο.

Don't freak out.

Μην φρικάρετε.

All you need to know, of all the mathematics

Όλα όσα πρέπει να ξέρετε, από όλα τα μαθηματικά

you've ever learned, unlearned, crammed, forgotten,

που μάθατε, ξεμάθατε, που διαβάσατε την τελευταία στιγμή για εξετάσεις, που έχετε ξεχάσει,

never understood in the first place,

που ποτέ δεν καταλάβατε εξαρχής,

all you need to know is this:

όλα όσα πρέπει να ξέρετε είναι το εξής:

When I say 2 ^ 5,

Όταν λέω 2 ^ 5,

I'm talking about five little number twos next to each other

μιλάω για πέντε μικρά δυαράκια το ένα δίπλα στο άλλο

all multiplied together,

που πολλαπλασιάζονται μαζί,

2 x 2 x 2 x 2 x 2.

2 x 2 x 2 x 2 x 2.

So 2 ^ 5 is 2 x 2 = 4,

Έτσι, 2 ^ 5 είναι 2 x 2 = 4,

8, 16, 32.

8, 16, 32.

If you've got that, you're with me for the entire journey. Okay?

Αν το πιάσατε αυτό, είστε μαζί μου για το σύνολο της διαδρομής. Εντάξει?

So 2 ^ 5,

Έτσι 2 ^ 5,

those five little twos multiplied together.

τα πέντε δυαράκια πολλαπλασιάζονται μαζί.

(2 ^ 5) - 1 = 31.

(2 ^ 5)-1 = 31.

31 is a prime number, and that five in the power

Το 31 είναι πρώτος αριθμός και αυτό το πέντε στη δύναμη

is also a prime number.

επίσης είναι πρώτος αριθμός.

And the vast bulk of massive primes we've ever found

Και ο μεγάλος όγκος των τεράστιων πρώτων που βρήκαμε ποτέ

are of that form:

ανήκουν σε αυτή την φόρμα:

two to a prime number, take away one.

δύο εις την δύναμη κάποιου πρώτου αριθμού, αφαιρώ ένα.

I won't go into great detail as to why,

Δεν θα μπω σε μεγάλη λεπτομέρεια ως προς το γιατί,

because most of your eyes will bleed out of your head if I do,

επειδή τα μάτια σας θα βγουν από το κεφάλι σας αιμορραγώντας, αν το κάνω,

but suffice to say, a number of that form

αλλά αρκεί να πω, ένας αριθμός αυτής της μορφής

is fairly easy to test for primacy.

είναι αρκετά εύκολο να δοκιμαστεί για πρώτος.

A random odd number is a lot harder to test.

Ένας τυχαίος μονός αριθμός είναι πολύ πιο δύσκολο να δοκιμαστεί.

But as soon as we go hunting for massive primes,

Αλλά από τη στιγμή που πάμε για κυνήγι για τεράστιους πρώτους,

we realize it's not enough

αντιλαμβανόμαστε ότι δεν είναι αρκετό

just to put in any prime number in the power.

απλά να υψώνουμε οποιονδήποτε πρώτο αριθμό στη δύναμη.

(2 ^ 11) - 1 = 2,047,

(2 ^ 11)-1 = 2.047,

and you don't need me to tell you that's 23 x 89.

και δεν χρειάζεται να σας πω ότι είναι 23 x 89.

(Laughter)

(Γέλια)

But (2 ^ 13) - 1, (2 ^ 17) - 1

Αλλά (2 ^ 13) - 1, (2 ^ 17) - 1

(2 ^ 19) - 1, are all prime numbers.

(2 ^ 19) - 1, είναι όλοι τους πρώτοι αριθμοί.

After that point, they thin out a lot.

Μετά από αυτό το σημείο, αραιώνουν πολύ.

And one of the things about the search for massive primes

Και ένα από τα πράγματα σχετικά με την αναζήτηση για τεράστιους πρώτους

that I love so much is some of the great mathematical minds

που αγαπώ τόσο πολύ, είναι ότι μερικά από τα μεγάλα μαθηματικά μυαλά

of all time have gone on this search.

όλων των εποχών έχουν πάει σε αυτήν την αναζήτηση.

This is the great Swiss mathematician Leonhard Euler.

Αυτός είναι ο σπουδαίος Ελβετός μαθηματικός Λέοναρντ Όιλερ.

In the 1700s, other mathematicians said

Τον 18ο αιώνα, οι άλλοι μαθηματικοί είπαν

he is simply the master of us all.

ότι είναι απλά ο κύριος όλων μας.

He was so respected, they put him on European currency

Είχε κερδίσει τόσο τον σεβασμό, που τον έβαλαν σε Ευρωπαϊκό νόμισμα

back when that was a compliment.

τότε που αυτό ήταν φιλοφρόνηση.

(Laughter)

(Γέλια)

Euler discovered at the time the world's biggest prime:

Ο Όιλερ ανακάλυψε τότε τον μεγαλύτερο πρώτο στον κόσμο:

(2 ^ 31) - 1.

(2 ^ 31) - 1.

It's over two billion.

Είναι πάνω από δύο δισεκατομμύρια.

He proved it was prime with nothing more

Απέδειξε ότι ήταν πρώτος με τίποτα παραπάνω

than a quill, ink, paper and his mind.

από μία πένα, μελάνι, χαρτί και το μυαλό του.

You think that's big.

Νομίζετε ότι αυτός είναι μεγάλος.

We know that (2 ^ 127) - 1

Γνωρίζουμε ότι (2 ^ 127) - 1

is a prime number.

είναι πρώτος αριθμός.

It's an absolute brute.

Είναι ένα απόλυτο κτήνος.

Look at it here: 39 digits long,

Κοιτάξτε εδώ: μέγεθος 39 ψηφίων,

proven to be prime in 1876

αποδείχθηκε ότι είναι πρώτος το 1876

by a mathematician called Lucas.

από έναν μαθηματικό που ονομάζεται Λούκας.

Word up, L-Dog.

Φιλάρα, είσαι και πολύ πρώτος.

(Laughter)

(Γέλια)

But one of the great things about the search for massive primes,

Αλλά ένα από τα σπουδαία πράγματα σχετικά με την αναζήτηση για τεράστιους πρώτους,

it's not just finding the primes.

δεν είναι απλά να βρεις τους πρώτους.

Sometimes proving another number not to be prime is just as exciting.

Μερικές φορές, το να αποδείξεις ότι ένας άλλος αριθμός δεν είναι πρώτος είναι εξίσου συναρπαστικό.

Lucas again, in 1876, showed us (2 ^ 67) - 1,

Ο Λούκας και πάλι, το 1876, μας έδειξε ότι ο (2 ^ 67) - 1,

21 digits long, was not prime.

μέγεθος 21 ψηφίων, δεν ήταν πρώτος.

But he didn't know what the factors were.

Αλλά δεν ήξερε ποιοι ήταν οι διαιρέτες.

We knew it was like six, but we didn't know

Ξέραμε ότι ήταν περίπου έξι, αλλά δεν γνωρίζουμε

what are the 2 x 3 that multiply together

ποια είναι τα 2 x 3 που πολλαπλασιάζονται μαζί

to give us that massive number.

για να μας δώσουν εκείνο τον τεράστιο αριθμό.

We didn't know for almost 40 years

Δεν γνωρίζαμε για σχεδόν 40 χρόνια

until Frank Nelson Cole came along.

έως ότου ήρθε ο Φρανκ Νέλσον Κόουλ.

And at a gathering of prestigious American mathematicians,

Και σε μια συγκέντρωση Αμερικανών μαθηματικών κύρους,

he walked to the board, took up a piece of chalk,

πήγε στον πίνακα, πήρε ένα κομμάτι κιμωλίας,

and started writing out the powers of two:

και άρχισε να γράφει τις δυνάμεις του δύο:

two, four, eight, 16 --

δύο, τέσσερα, οκτώ, 16 --

come on, join in with me, you know how it goes --

ελάτε, πείτε τις μαζί μου, ξέρετε πώς πηγαίνει --

32, 64, 128, 256,

32, 64, 128, 256,

512, 1,024, 2,048.

512, 1.024, 2.048.

I'm in geek heaven. We'll stop it there for a second.

Είμαι σε παράδεισο για σπασικλάκια. Θα σταματήσουμε εκεί για ένα δευτερόλεπτο.

Frank Nelson Cole did not stop there.

Ο Φρανκ Νέλσον Κόουλ δεν σταμάτησε εκεί.

He went on and on

Συνέχισε

and calculated 67 powers of two.

και υπολόγισε 67 δυνάμεις του δύο.

He took away one and wrote that number on the board.

Αφαίρεσε το ένα και έγραψε αυτόν τον αριθμό στον πίνακα.

A frisson of excitement went around the room.

Ένα ρίγος ενθουσιασμού πέρασε στο δωμάτιο.

It got even more exciting when he then wrote down

Έγινε ακόμα πιο συναρπαστικό όταν έγραψε στη συνέχεια

these two large prime numbers in your standard multiplication format --

αυτούς τους δύο μεγάλους πρώτους αριθμούς στην κλασική μορφή πολλαπλασιασμού --

and for the rest of the hour of his talk

και για το υπόλοιπο της ώρας της ομιλίας του

Frank Nelson Cole busted that out.

ο Φρανκ Νέλσον Κόουλ έκανε κάτι συναρπαστικό.

He had found the prime factors

Βρήκε τους πρώτους διαιρέτες

of (2 ^ 67) - 1.

του (2 ^ 67) - 1.

The room went berserk --

Το ακροατήριο τρελάθηκε --

(Laughter) --

(Γέλια)--

as Frank Nelson Cole sat down,

καθώς ο Φρανκ Νέλσον Κόουλ κάθισε,

having delivered the only talk in the history of mathematics

έχοντας κάνει την μόνη ομιλία στην ιστορία των μαθηματικών

with no words.

χωρίς καμία λέξη.

He admitted afterwards it wasn't that hard to do.

Παραδέχτηκε στη συνέχεια ότι δεν ήταν και τόσο δύσκολο.

It took focus. It took dedication.

Χρειάστηκε συγκέντρωση. Χρειάστηκε αφοσίωση.

It took him, by his estimate,

Του πήρε, από τις εκτιμήσεις του,

"three years of Sundays."

«τρία χρόνια Κυριακές.»

But then in the field of mathematics,

Αλλά, στη συνέχεια, στο πεδίο των μαθηματικών,

as in so many of the fields that we've heard from in this TED,

όπως και σε τόσα πολλά από τα πεδία που έχουμε ακούσει σε αυτό το TED,

the age of the computer goes along and things explode.

έρχεται η εποχή των υπολογιστών και γίνεται μία έκρηξη.

These are the largest prime numbers we knew

Αυτοί είναι οι μεγαλύτεροι πρώτοι αριθμοί που γνωρίζαμε

decade by decade, each one dwarfing the one before

δεκαετία με δεκαετία, καθένας ξεπερνούσε τον προηγούμενό του

as computers took over and our power to calculate

καθώς ανέλαβαν οι υπολογιστές και η δύναμη μας να υπολογίζουμε

just grew and grew.

απλά μεγάλωνε συνεχώς.

This is the largest prime number we knew in 1996,

Αυτός είναι ο μεγαλύτερος πρώτος αριθμός που γνωρίζαμε το 1996,

a very emotional year for me.

μια πολύ συναισθηματική χρονιά για μένα.

It was the year I left university.

Ήταν η χρονιά που άφησα το πανεπιστήμιο.

I was torn between mathematics and media.

Ήμουν διχασμένος μεταξύ των μαθηματικών και των μέσων ενημέρωσης.

It was a tough decision. I loved university.

Ήταν μια δύσκολη απόφαση. Μου άρεσε το Πανεπιστήμιο.

My arts degree was the best nine and a half years of my life.

Το πτυχίο μου στις τέχνες ήταν τα καλύτερα εννιάμισι χρόνια της ζωής μου.

(Laughter)

(Γέλια)

But I came to a realization about my own ability.

Αλλά συνειδητοποίησα κάτι σχετικά με τη δική μου ικανότητα.

Put simply, in a room full of randomly selected people,

Απλά, σε ένα δωμάτιο γεμάτο από τυχαία επιλεγμένους ανθρώπους,

I'm a maths genius.

είμαι μια μαθηματική μεγαλοφυία .

In a roomful of maths Ph.Ds,

Σε ένα δωμάτιο γεμάτο με διδάκτορες μαθηματικών,

I'm as dumb as a box of hammers.

είμαι τόσο ηλίθιος, όσο ένα κιβώτιο με σφυριά.

My skill is not in the mathematics.

Η ικανότητά μου δεν είναι στα μαθηματικά.

It is in telling the story of the mathematics.

Είναι στην αφήγηση της ιστορίας των μαθηματικών.

And during that time, since I've left university,

Και κατά την περίοδο αυτή, από τότε που άφησα το Πανεπιστήμιο,

these numbers have got bigger and bigger,

αυτοί οι αριθμοί έχουν γίνει όλο και μεγαλύτεροι,

each one dwarfing the last,

ο καθένας ξεπερνά τον προηγούμενο,

until along came this man, Dr. Curtis Cooper,

έως ότου, ήρθε αυτός ο άνθρωπος, ο Δρ. Κέρτις Κούπερ,

who a few years ago held the record for the largest ever prime,

ο οποίος πριν από λίγα χρόνια κατείχε το ρεκόρ για τον μεγαλύτερο πρώτο αριθμό,

only to see it snatched away by a rival university.

μέχρι που του το άρπαξε ένα αντίπαλο Πανεπιστήμιο.

And then Curtis Cooper got it back.

Και στη συνέχεια ο Κέρτις Κούπερ το πήρε πίσω.

Not years ago, not months ago, days ago.

Δεν ήταν πριν από χρόνια, ούτε πριν από μήνες, ήταν πριν από μέρες.

In an amazing moment of serendipity,

Σε μια καταπληκτική στιγμή τρομερής τύχης,

I had to send TED a new slide

χρειάστηκε να στείλω στο TED μια νέα διαφάνεια

to show you what this guy had done.

για να σας δείξω τι είχε κάνει αυτός ο τύπος.

I still remember -- (Applause) --

Θυμάμαι ακόμα -- (Χειροκροτήματα) --

I still remember when it happened.

θυμάμαι ακόμα όταν συνέβη.

I was doing my breakfast radio show.

Έκανα την πρωινή μου ραδιοφωνική εκπομπή.

I looked down on Twitter. There was a tweet:

Κοίταξα στο Twitter. Υπήρχε ένα τιτίβισμα:

"Adam, have you seen the new largest prime number?"

«Άνταμ, είδες τον καινούργιο μεγαλύτερο πρώτο αριθμό;»

I shivered --

Ανατρίχιασα --

(Laughter) --

(Γέλια) --

contacted the women who produced my radio show out in the other room,

επικοινώνησα με τις παραγωγούς της ραδιοφωνικής εκπομπής μου στο άλλο δωμάτιο,

and said "Girls, hold the front page.

και είπα «Κορίτσια, κρατήστε την πρώτη σελίδα.

We're not talking politics today.

Σήμερα δεν θα μιλήσουμε για πολιτική.

We're not talking sport today.

Σήμερα δεν θα μιλήσουμε για αθλητικά.

They found another megaprime."

Βρήκαν έναν άλλο μεγαπρώτο».

The girls just shook their heads,

Τα κορίτσια απλά κούνησαν το κεφάλι τους,

put them in their hands, and let me go my own way.

το έβαλαν στα χέρια τους, και με άφησαν να συνεχίσω.

It's because of Curtis Cooper that we know,

Είναι λόγω του Κέρτις Κούπερ που γνωρίζουμε,

currently the largest prime number we know,

ότι αυτή την στιγμή ο μεγαλύτερος γνωστός πρώτος αριθμός

is 2 ^ 57,885,161.

είναι ο 2 ^ 57,885,161.

Don't forget to subtract the one.

Μην ξεχάσετε να αφαιρέσετε το ένα.

This number is almost 17 and a half million digits long.

Ο αριθμός αυτός είναι σχεδόν 17μισι εκατομμύριο ψηφία μεγάλος.

If you typed it out on a computer and saved it as a text file,

Εάν τον δακτυλογραφήσετε σε έναν υπολογιστή και τον αποθηκεύσετε ως αρχείο κειμένου,

that's 22 meg.

θα είναι 22 μεγκαμπάιτ.

For the slightly less geeky of you,

Για εσάς που είσαστε λιγότερο σπασικλάκια,

think about the Harry Potter novels, okay?

σκεφτείτε τα μυθιστορήματα του Χάρι Πότερ, εντάξει;

This is the first Harry Potter novel.

Αυτό είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Χάρι Πότερ.

This is all seven Harry Potter novels,

Αυτό είναι και τα επτά μυθιστορήματα του Χάρι Πότερ,

because she did tend to faff on a bit near the end.

επειδή προς το τέλος τα έκανε κάπως πιο χοντρά.

(Laughter)

(Γέλια)

Written out as a book, this number would run

Αν τον γράψουμε σαν ένα βιβλίο, αυτός ο αριθμός θα είχε

the length of the Harry Potter novels and half again.

το μήκος των μυθιστορημάτων του Χάρι Πότερ και μισό ακόμη.

Here's a slide of the first 1,000 digits of this prime.

Εδώ είναι μια διαφάνεια από τα πρώτα 1.000 ψηφία αυτού του πρώτου.

If, when TED had begun, at 11 o'clock on Tuesday,

Αν, όταν είχε αρχίσει το TED, στις 11 η ώρα την Τρίτη,

we'd walked out and simply hit one slide every second,

βγαίναμε και απλά δείχναμε μία διαφάνεια κάθε δευτερόλεπτο,

it would have taken five hours to show you that number.

θα χρειαζόντουσαν πέντε ώρες για να σας δείξω εκείνο τον αριθμό.

I was keen to do it, could not convince Bono.

Ήθελα να το κάνω, δεν μπόρεσα να πείσω τον Μπόνο.

That's the way it goes.

Έτσι πάει.

This number is 17 and a half thousand slides long,

Αυτός ο αριθμός έχει μέγεθος 17μισι χιλιάδες διαφάνειες,

and we know it is prime as confidently

και γνωρίζουμε ότι είναι πρώτος με την ίδια σιγουριά

as we know the number seven is prime.

που γνωρίζουμε ότι ο αριθμός επτά είναι πρώτος.

That fills me with almost sexual excitement.

Αυτό σχεδόν μου προκαλεί σεξουαλικό ενθουσιασμό.

And who am I kidding when I say almost?

Ποιον κοροϊδεύω όταν λέω σχεδόν;

(Laughter)

(Γέλια)

I know what you're thinking:

Ξέρω τι σκέφτεστε:

Adam, we're happy that you're happy,

Άνταμ, χαιρόμαστε που χαίρεσαι,

but why should we care?

αλλά τι μας νοιάζει;

Let me give you just three reasons why this is so beautiful.

Επιτρέψτε μου να σας δώσω ακριβώς τρεις λόγους, γιατί αυτό είναι τόσο όμορφο.

First of all, as I explained, to ask a computer

Πρώτα από όλα, όπως εξήγησα, το να ρωτήσεις έναν υπολογιστή

"Is that number prime?" to type it in its abbreviated form,

«Είναι αυτός ο αριθμός πρώτος;», να τον πληκτρολογήσετε στην συντετμημένη του μορφή,

and then only about six lines of code is the test for primacy,

και μετά από μόνο έξι γραμμές κώδικα είναι η δοκιμή για το αν είναι πρώτος,

is a remarkably simple question to ask.

είναι μια εξαιρετικά απλή ερώτηση.

It's got a remarkably clear yes/no answer,

Έχει μία εξαιρετικά σαφής απάντηση ναι/όχι,

and just requires phenomenal grunt.

και απαιτεί μόνο ένα φαινομενικό γρύλισμα.

Large prime numbers are a great way of testing

Οι μεγάλοι πρώτοι αριθμοί είναι ένας πολύ καλός τρόπος να δοκιμάσεις

the speed and accuracy of computer chips.

την ταχύτητα και την ακρίβεια των τσιπ υπολογιστών.

But secondly, as Curtis Cooper was looking for that monster prime,

Αλλά κατά δεύτερον, καθώς ο Κέρτις Κούπερ έψαχνε γι'αυτόν τον τερατώδη πρώτο,

he wasn't the only guy searching.

δεν ήταν ο μόνος που έψαχνε.

My laptop at home was looking through

Ο φορητός υπολογιστής μου στο σπίτι, έψαχνε ανάμεσα

four potential candidate primes myself

σε τέσσερις πιθανούς υποψήφιους πρώτους

as part of a networked computer hunt around the world

ως μέρος ενός κυνηγιού με δικτυωμένους υπολογιστές σε όλο τον κόσμο

for these large numbers.

γι'αυτούς τους μεγάλους αριθμούς.

The discovery of that prime is similar to the work

Η ανακάλυψη αυτού του πρώτου είναι παρόμοια με το έργο

people are doing in unraveling RNA sequences,

που κάνουν αυτοί που ξεμπλέκουν ακολουθίες RNA,

in searching through data from SETI and other astronomical projects.

αναζητούν μέσα σε δεδομένα από το SETI και άλλα αστρονομικά προγράμματα.

We live in an age where some of the great breakthroughs

Ζούμε σε μια εποχή όπου ορισμένες από τις μεγάλες ανακαλύψεις

are not going to happen in the labs or the halls of academia

δεν πρόκειται να συμβούν στα εργαστήρια ή τις αίθουσες των πανεπιστημίων

but on laptops, desktops,

αλλά σε φορητούς υπολογιστές, επιτραπέζιους υπολογιστές,

in the palms of people's hands

στις παλάμες των χεριών του κόσμου

who are simply helping out for the search.

που απλά βοηθούν στην αναζήτηση.

But for me it's amazing because it's a metaphor

Αλλά για μένα είναι εκπληκτικό γιατί είναι μια αλληγορία

for the time in which we live,

για τον καιρό στον οποίο ζούμε,

when human minds and machines can conquer together.

όταν τα ανθρώπινα μυαλά και οι μηχανές μπορούν να κατακτήσουν μαζί.

We've heard a lot about robots in this TED.

Έχουμε ακούσει πολλά για τα ρομπότ σε αυτό το TED.

We've heard a lot about what they can and can't do.

Έχουμε ακούσει πολλά για το τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν.

It is true, you can now download onto your smartphone

Είναι αλήθεια, τώρα μπορείτε να κατεβάσετε στο smartphone σας

an app that would beat most grandmasters at chess.

μία εφαρμογή που θα μπορούσε να νικήσει τους περισσότερους γκρανμέτρ στο σκάκι.

You think that's cool.

Νομίζετε ότι αυτό είναι φοβερό.

Here's a machine doing something cool.

Να μια μηχανή που κάνει κάτι φοβερό.

This is the CubeStormer II.

Αυτό είναι το CubeStormer II.

It can take a randomly shuffled Rubik's Cube.

Μπορεί να πάρει έναν τυχαία ανακατεμένο κύβο του Ρούμπικ.

Using the power of the smartphone,

Χρησιμοποιώντας την ισχύ του έξυπνου τηλέφωνου,

it can examine the cube and solve the cube

μπορεί να εξετάσει τον κύβο και να λύσει τον κύβο

in five seconds.

σε πέντε δευτερόλεπτα.

(Applause)

(Χειροκρότημα)

That scares some people. That excites me.

Αυτό τρομάζει κάποιους ανθρώπους. Εμένα με ενθουσιάζει.

How lucky are we to live in this age

Πόσο τυχεροί είμαστε να ζούμε σε αυτή την εποχή

when mind and machine can work together?

όπου το μυαλό και η μηχανή μπορούν να συνεργαστούν;

I was asked in an interview last year in my capacity

Μου ζητήθηκε, σε μία περσινή συνέντευξή με την ιδιότητά μου

as a lower-case "c" celebrity in Australia,

ως μικρή διασημότητα στην Αυστραλία,

"What was your highlight of 2012?"

«Ποια ήταν η κορυφαία στιγμή σου το 2012;»

People were expecting me to talk about

Ο κόσμος περίμενε να μιλήσω για

my beloved Sydney Swans football team.

την αγαπημένη μου ομάδα ποδοσφαίρου του Σίδνεϊ, τους Κύκνους.

In our beautiful, indigenous sport of Australian football,

Στο όμορφο, αυτόχθονο σπορ του Αυστραλέζικου ποδόσφαιρου,

they won the equivalent of the Super Bowl.

κέρδισαν το ισοδύναμο του Super Bowl.

I was there. It was the most emotional, exciting day.

Ήμουν εκεί. Ήταν η πιο συναισθηματική, συναρπαστική μέρα.

It wasn't my highlight of 2012.

Δεν ήταν η κορυφαία στιγμή μου του 2012.

People thought it might have been an interview I'd done on my show.

Ο κόσμος πίστευε πως θα μπορούσε να είναι μια συνέντευξη που είχα κάνει στην εκπομπή μου.

It might have been a politician. It might have been a breakthrough.

Θα μπορούσε να είναι ένας πολιτικός. Θα μπορούσε να είναι ένα επίτευγμα.

It might have been a book I read, the arts. No, no, no.

Θα μπορούσε να είναι ένα βιβλίο που διάβασα, οι τέχνες. Όχι, όχι, όχι.

It might have been something my two gorgeous daughters had done.

Θα μπορούσε να ήταν κάτι που είχαν κάνει οι δύο πανέμορφες κόρες μου.

No, it wasn't. The highlight of 2012, so clearly,

Οχι, δεν ήταν. Η σπουδαία στιγμή του 2012, ξεκάθαρα,

was the discovery of the Higgs boson.

ήταν η ανακάλυψη του Μποζονίου Χιγκς.

Give it up for the fundamental particle

Ένα χειροκρότημα για το θεμελιώδες σωματίδιο

that bequeaths all other fundamental particles their mass.

που προσδίδει σε όλα τα άλλα θεμελιώδη σωματίδια την μάζα τους

(Applause)

(Χειροκρότημα)

And what was so gorgeous about this discovery was

Και αυτό που ήταν τόσο υπέροχο γι'αυτή την ανακάλυψη ήταν

50 years ago Peter Higgs and his team

ότι πριν από 50 χρόνια ο Πήτερ Χίγκς και η ομάδα του

considered one of the deepest of all questions:

σκέφτηκαν μία από τις βαθύτερες ερωτήσεις:

How is it that the things that make us up have no mass?

Πώς γίνεται και αυτά που μας απαρτίζουν δεν έχουν μάζα;

I've clearly got mass. Where does it come from?

Σαφώς και έχω μάζα. Από πού προέρχεται;

And he postulated a suggestion

Και έθεσε ως αίτημα μια πρόταση

that there's this infinite, incredibly small field

ότι υπάρχει αυτό το άπειρο, απίστευτα μικρό πεδίο

stretching throughout the universe,

που εκτείνεται σε όλο το σύμπαν,

and as other particles go through those particles

και όπως άλλα σωματίδια περνάνε μέσα από αυτά τα σωματίδια

and interact, that's where they get their mass.

και αλληλεπιδρούν, από εκεί παίρνουν την μάζα τους.

The rest of the scientific community said,

Η υπόλοιπη επιστημονική κοινότητα, είπε,

"Great idea, Higgsy.

«Σπουδαία ιδέα, Χίγκσυ.

We've got no idea if we could ever prove it.

Δεν έχουμε ιδέα εάν θα μπορούσαμε ποτέ να το αποδείξουμε.

It's beyond our reach."

Είναι ανέφικτο».

And within just 50 years,

Και μέσα σε μόλις 50 χρόνια,

in his lifetime, with him sitting in the audience,

στη διάρκεια της ζωής του, με τον ίδιο να κάθεται στο ακροατήριο,

we had designed the greatest machine ever

σχεδιάσαμε το μεγαλύτερο μηχάνημα ποτέ

to prove this incredible idea

για να αποδείξει αυτή την απίστευτη ιδέα

that originated just in a human mind.

που απλώς προέρχεται από ένα ανθρώπινο μυαλό.

That's what is so exciting for me about this prime number.

Αυτό είναι τόσο συναρπαστικό για μένα γι' αυτόν τον πρώτο αριθμό.

We thought it might be there,

Σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσε να είναι εκεί,

and we went and found it.

και πήγαμε και το βρήκαμε.

That is the essence of being human.

Αυτή είναι η ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης.

That is what we are all about.

Αυτό είμαστε.

Or as my friend Descartes might put it,

Ή όπως ίσως να έλεγε ο φίλος μου ο Ντεκάρτ,

we think,

σκεφτόμαστε,

therefore we are.

άρα υπάρχουμε.

Thank you.

Ευχαριστώ.

(Applause)

(Χειροκρότημα)