Eric X. Li: A tale of two political systems

Tłumaczenie: Ola Świderek Świderska Korekta: Rysia Wand

Good morning.

Dzień dobry.

My name is Eric Li, and I was born here.

Nazywam się Eric Li i urodziłem się tutaj.

But no, I wasn't born there.

Nie, nie tam.

This was where I was born:

Oto gdzie się urodziłem:

Shanghai, at the height of the Cultural Revolution.

Szangaj, w szczytowym okresie Rewolucji Kulturalnej.

My grandmother tells me that she heard

Babcia opowiadała, że moim pierwszym krzykom

wtórowały odgłosy strzelaniny.

the sound of gunfire along with my first cries.

When I was growing up, I was told a story

Gdy dorastałem, opowiedziano mi historię,

that explained all I ever needed to know about humanity.

która wyjaśniła mi wszystko, co powinienem wiedzieć o ludzkości.

It went like this.

Brzmiała tak.

All human societies develop in linear progression,

Wszystkie społeczeństwa rozwijają się liniowo,

beginning with primitive society, then slave society,

począwszy od prymitywnego społeczeństwa, poprzez niewolnictwo,

feudalism, capitalism, socialism,

feudalizm, kapitalizm, socjalizm,

and finally, guess where we end up?

aż do - zgadnijcie, dokąd to zmierza?

Communism!

Do komunizmu!

Sooner or later, all of humanity,

Prędzej czy później cała ludzkość,

regardless of culture, language, nationality,

niezależnie od kultury, języka, narodowości,

will arrive at this final stage

dotrze do tej fazy końcowej

of political and social development.

politycznego i społecznego rozwoju.

The entire world's peoples will be unified

Ludzkość całego świata połączy się

in this paradise on Earth

w tym raju na ziemi

and live happily ever after.

i będzie żyła długo i szczęśliwie.

But before we get there, we're engaged

Zanim tam dotrzemy, jesteśmy uwikłani

in a struggle between good and evil,

w walkę dobra ze złem,

the good of socialism against the evil of capitalism,

dobra socjalizmu przeciw złu kapitalizmu,

and the good shall triumph.

a dobro zwycięży.

That, of course, was the meta-narrative

To, oczywiście, była powiastka

distilled from the theories of Karl Marx.

zaczerpnięta z teorii Karola Marksa.

And the Chinese bought it.

A Chińczycy to kupili.

We were taught that grand story day in and day out.

Uczono nas tej wspaniałej historii świątek i piątek.

It became part of us, and we believed in it.

Stała się częścią nas i uwierzyliśmy w nią.

The story was a bestseller.

Ta historyjka była bestsellerem.

About one third of the entire world's population

Jedna trzecia ludności całego świata

lived under that meta-narrative.

żyła pod czarem tej powiastki.

Then, the world changed overnight.

Potem świat się zmienił w ciągu jednej nocy.

As for me, disillusioned by the failed religion of my youth,

Rozczarowany upadkiem religii mojej młodości,

I went to America and became a Berkeley hippie.

pojechałem do Ameryki i zostałem hipisem z Berkeley.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, as I was coming of age, something else happened.

Gdy dorastałem, zdarzyło się coś jeszcze.

As if one big story wasn't enough,

Jakby było mało jednej wspaniałej historii,

I was told another one.

opowiedziano mi kolejną.

This one was just as grand.

Równie wspaniałą.

It also claims that all human societies

Ona też zakłada, że wszystkie społeczeństwa

develop in a linear progression towards a singular end.

rozwijają się liniowo aż do wyjątkowego zakończenia.

This one went as follows:

Ta historia głosiła:

All societies, regardless of culture,

wszystkie społeczeństwa, niezależnie od kultury,

be it Christian, Muslim, Confucian,

chrześcijaństwo, islam, konfucjanizm,

must progress from traditional societies

muszą rozwijać się od społeczności tradycyjnych,

in which groups are the basic units

w których grupy to jednostka podstawowa,

to modern societies in which atomized individuals

do współczesnych społeczeństw, gdzie poszczególni osobnicy

are the sovereign units,

są niezależnymi jednostkami.

and all these individuals are, by definition, rational,

Wszystkie te osoby są z definicji rozsądne,

and they all want one thing:

i chcą jednej rzeczy:

the vote.

prawa głosu.

Because they are all rational, once given the vote,

Ponieważ są rozsądni, dzięki prawu głosu,

they produce good government

wybierają dobry rząd

and live happily ever after.

i żyją długo i szczęśliwie.

Paradise on Earth, again.

Raj na ziemi, ponownie.

Sooner or later, electoral democracy will be

Prędzej czy później, demokracja wyborcza

the only political system for all countries and all peoples,

będzie jedynym systemem politycznym dla wszystkich krajów i narodów,

with a free market to make them all rich.

z wolnym rynkiem, by mogli się bogacić.

But before we get there, we're engaged in a struggle

Zanim tam dotrzemy, jesteśmy uwikłani w walkę

between good and evil.

dobra ze złem.

(Laughter)

(Śmiech)

The good belongs to those who are democracies

Po stronie dobra są ci, którzy mają demokrację

and are charged with a mission of spreading it

i mają poczucie misji szerzenia jej

around the globe, sometimes by force,

po całym świecie, czasem siłą,

against the evil of those who do not hold elections.

przeciwko złu tych, którzy nie przeprowadzają wyborów.

(Video) George H.W. Bush: A new world order...

(Wideo) George H. W. Bush: "Nowy porządek świata...

(Video) George W. Bush:... ending tyranny in our world...

(Wideo) George W. Bush: " "... kończący tyranię na świecie..."

(Wideo) Barack Obama: "... jeden standard dla wszystkich

(Video) Barack Obama:... a single standard for all

dzierżących władzę".

who would hold power.

Eric X. Li: Now --

Eric X. Li: Teraz...

(Laughter) (Applause)

(Śmiech) (Brawa)

This story also became a bestseller.

Ta historyjka też stała się bestsellerem.

According to Freedom House,

Według Freedom House,

the number of democracies went from 45 in 1970

ilość krajów demokratycznych wzrosła z 45 w 1970 r.

to 115 in 2010.

do 115 w 2010.

In the last 20 years, Western elites tirelessly

Przez ostatnie 20 lat zachodnie elity niestrudzenie

trotted around the globe selling this prospectus:

objeżdżały kulę ziemską sprzedając taki prospekt:

Multiple parties fight for political power

szereg partii walczy o władzę polityczną

and everyone voting on them

i głosowanie na nich

is the only path to salvation

to jedyna droga do zbawienia

to the long-suffering developing world.

dla od dawna cierpiących państw rozwijających się.

Those who buy the prospectus are destined for success.

Nabywcy prospektu są skazani na sukces.

Those who do not are doomed to fail.

Ci, którzy nie kupią, są skazani na porażkę.

But this time, the Chinese didn't buy it.

Ale tym razem Chińczycy tego nie kupili.

Fool me once...

Mądry Polak po szkodzie.

(Laughter)

(Śmiech)

The rest is history.

Reszta to historia.

In just 30 years, China went from

W ciągu zaledwie 30 lat Chiny przeistoczyły się

one of the poorest agricultural countries in the world

z najuboższego kraju rolniczego na świecie

w drugą co do wielkości gospodarkę światową.

to its second-largest economy.

Six hundred fifty million people

650 milionów ludzi

were lifted out of poverty.

zostało wydźwigniętych z ubóstwa.

Eighty percent of the entire world's poverty alleviation

80% ogólnoświatowej walki z biedą

during that period happened in China.

w tamtych czasach odbyło się w Chinach.

In other words, all the new and old democracies

Dokonania wszystkich nowych i starych demokracji

put together amounted to a mere fraction

wzięte razem są małą częścią tego,

of what a single, one-party state did without voting.

co jeden monopartyjny kraj dokonał bez głosowania.

See, I grew up on this stuff: food stamps.

Wychowałem się na kartkach żywnościowych.

Meat was rationed to a few hundred grams

Mięso wydawano po kilkadziesiąt deko

per person per month at one point.

na osobę na miesiąc.

Needless to say, I ate all my grandmother's portions.

Zjadałem całe mięso babci.

So I asked myself, what's wrong with this picture?

Zastanawiałem się, co tu nie gra?

Here I am in my hometown,

Oto jestem w mieście rodzinnym,

my business growing leaps and bounds.

biznes rozwija się w gwałtownie.

Entrepreneurs are starting companies every day.

Przedsiębiorcy każdego dnia zakładają firmy.

Middle class is expanding in speed and scale

Klasa średnia rozwija się w skali i tempie

unprecedented in human history.

niespotkanym wcześniej w historii ludzkości.

Yet, according to the grand story,

Tyle że zgodnie z tą wspaniałą historią

none of this should be happening.

nic z tego nie powinno mieć miejsca.

So I went and did the only thing I could. I studied it.

Zrobiłem więc jedyne, co mogłem. Zbadałem to.

Yes, China is a one-party state

Tak, Chiny są państwem monopartyjnym,

run by the Chinese Communist Party, the Party,

rządzonym przez Chińską Partię Komunistyczną,

and they don't hold elections.

i nie przeprowadza się tam wyborów powszechnych.

Three assumptions are made

Trzy założenia

by the dominant political theories of our time.

dominujących dziś teorii politycznych mówią,

Such a system is operationally rigid,

że taki system jest sztywny w działaniu,

politically closed, and morally illegitimate.

politycznie zamknięty i moralnie bezprawny.

Well, the assumptions are wrong.

Te założenia są błędne.

The opposites are true.

Tak naprawdę jest na odwrót.

Adaptability, meritocracy, and legitimacy

Możliwość przystosowania, merytokracja i prawowitość

are the three defining characteristics

to trzy główne cechy

of China's one-party system.

chińskiego systemu monopartyjnego.

Now, most political scientists will tell us

Większość politologów powie,

że system monopartyjny jest z natury niezdolny

that a one-party system is inherently incapable

of self-correction.

do samo-naprawy.

It won't last long because it cannot adapt.

Nie przetrwa, bo nie może się przystosować.

Now here are the facts.

A teraz fakty.

In 64 years of running the largest country in the world,

Przez 64 lata rządzenia największym państwem świata,

the range of the Party's policies has been wider

zasięg rządów Partii był większy

than any other country in recent memory,

niż gdziekolwiek dotąd,

from radical land collectivization to the Great Leap Forward,

od radykalnej kolektywizacji rolnictwa do wielkiego skoku naprzód,

then privatization of farmland,

a potem prywatyzację roli,

then the Cultural Revolution,

Rewolucję Kulturalną,

then Deng Xiaoping's market reform,

reformę rynkową Denga Xiaopinga,

then successor Jiang Zemin took the giant political step

i wielki krok polityczny jego następcy, Jianga Zemina

of opening up Party membership to private businesspeople,

który umożliwił członkostwo w Partii prywatnym biznesmenom,

something unimaginable during Mao's rule.

coś niewyobrażalnego za rządów Mao.

So the Party self-corrects in rather dramatic fashions.

Partia naprawia się sama w dość dramatycznym stylu.

Institutionally, new rules get enacted

W sposób zinstytucjonalizowany ustanawia się nowe zasady,

to correct previous dysfunctions.

by naprawić poprzednie nieprawidłowości.

For example, term limits.

Na przykład ograniczenia czasowe.

Political leaders used to retain their positions for life,

Dawni liderzy polityczni trzymali posady dożywotnio,

and they used that to accumulate power

czego używali do kumulowania władzy

i utrwalenia własnych rządów.

and perpetuate their rules.

Mao was the father of modern China,

Mao był ojcem współczesnych Chin,

yet his prolonged rule led to disastrous mistakes.

lecz jego przedłużone rządy doprowadziły do katastrofalnych błędów.

So the Party instituted term limits

Partia uchwaliła limity czasowe,

with mandatory retirement age of 68 to 70.

z obowiązkową emeryturą w wieku 68-70 lat.

One thing we often hear is,

Często słyszymy, że reformy polityczne

"Political reforms have lagged far behind economic reforms,"

"zostały daleko w tyle za reformami ekonomicznymi",

and "China is in dire need of political reform."

i "Chiny rozpaczliwie potrzebują reformy politycznej".

But this claim is a rhetorical trap

Ale jest to pułapka retoryczna,

hidden behind a political bias.

ukryta za uprzedzeniami politycznymi.

See, some have decided a priori

Niektórzy zdecydowali a priori,

what kinds of changes they want to see,

jakich chcą zmian,

and only such changes can be called political reform.

i że tylko takie zmiany można nazwać reformą polityczną.

The truth is, political reforms have never stopped.

Tak naprawdę reformy polityczne w Chinach nigdy nie ustały.

Compared with 30 years ago, 20 years, even 10 years ago,

W porównaniu z sytuacją sprzed 30, 20 a nawet 10 lat

every aspect of Chinese society,

każdy aspekt Chińskiego społeczeństwa,

how the country is governed,

zarządzanie krajem

from the most local level to the highest center,

od poziomu lokalnego do centralnego,

are unrecognizable today.

jest dziś nie do poznania.

Now such changes are simply not possible

Takich zmian nie da się przeprowadzić

without political reforms of the most fundamental kind.

bez gruntownych reform politycznych.

Now I would venture to suggest the Party

Śmiem twierdzić, że Partia

is the world's leading expert in political reform.

to największy w świecie ekspert w reformach politycznych.

The second assumption is that in a one-party state,

Drugie założenie przyjmuje, że w państwie monopartyjnym

power gets concentrated in the hands of the few,

władza skupia się w rękach nielicznych,

and bad governance and corruption follow.

co prowadzi do złego zarządzania i korupcji.

Indeed, corruption is a big problem,

W istocie, korupcja to poważny problem,

but let's first look at the larger context.

ale najpierw spójrzmy na szerszy kontekst.

Now, this may be counterintuitive to you.

Być może was to zaskoczy.

The Party happens to be one of the most meritocratic

Partia to jedna z najbardziej merytokratycznych

political institutions in the world today.

instytucji politycznych w dzisiejszym świecie.

China's highest ruling body, the Politburo, has 25 members.

Najwyższy organ chińskiej władzy, Politbiuro, ma 25 członków.

In the most recent one, only five of them

W obecnej wersji, tylko pięciu z nich

came from a background of privilege, so-called princelings.

pochodzi z warstwy uprzywilejowanej, tzw. książątek.

The other 20, including the president and the premier,

Pozostałych 20, włączając prezydenta i premiera,

came from entirely ordinary backgrounds.

pochodzi z całkiem zwyczajnych środowisk.

In the larger central committee of 300 or more,

W komitecie centralnym liczącym ponad 300 członków

the percentage of those who were born

odsetek osób z rodzin wpływowych i bogatych

into power and wealth was even smaller.

jest jeszcze mniejszy.

The vast majority of senior Chinese leaders

Przeważająca większość chińskich liderów wyższego szczebla

worked and competed their way to the top.

zapracowała i wygrała rywalizację w drodze na szczyt.

Compare that with the ruling elites

Porównajcie to z rządzącymi elitami

in both developed and developing countries,

zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się,

I think you'll find the Party being near the top

chyba odkryjecie, że Partia jest w ścisłej czołówce

in upward mobility.

pod względem możliwości awansu.

The question then is, how could that be possible

Pytanie brzmi, jak to możliwe

in a system run by one party?

w systemie prowadzonym przez jedną partię?

Now we come to a powerful political institution,

Mowa tu o wpływowej instytucji politycznej,

little-known to Westerners:

mało znanej ludziom Zachodu:

the Party's Organization Department.

Departament Organizacyjny Partii.

The department functions like a giant

Ten departament działa jak wielka machina

human resource engine that would be the envy

zarządzania zasobami ludzkimi, której pozazdrościłyby

of even some of the most successful corporations.

niektóre z najbardziej dochodowych korporacji.

It operates a rotating pyramid

Departament obsługuje obracającą się piramidę,

made up of three components:

złożoną z trzech części składowych:

civil service, state-owned enterprises,

administracji państwowej, spółek skarbu państwa

and social organizations like a university

i instytucji użyteczności publicznej, jak uniwersytety,

or a community program.

czy ośrodki pomocy społecznej.

They form separate yet integrated career paths

Te składniki tworzą osobne, choć połączone ścieżki kariery

for Chinese officials.

dla chińskich urzędników.

They recruit college grads into entry-level positions

Rekrutują absolwentów na stanowiska najniższego szczebla

in all three tracks, and they start from the bottom,

we wszystkich trzech ścieżkach, a zaczyna się od najniższego stanowiska,

called "keyuan" [clerk].

nazwanego "keyuan" [referent].

Then they could get promoted

Potem absolwenci mogą awansować

through four increasingly elite ranks:

przez cztery rosnące stopnie: fuke [wice-kierownik odcinka],

fuke [deputy section manager], ke [section manager], fuchu [deputy division manager], and chu [division manger].

ke [kierownik odcinka], fuchu [wice-kierownik oddziału] i chu [kierownik oddziału].

Now these are not moves from "Karate Kid," okay?

To nie są chwyty z "Karate Kid".

To poważna sprawa.

It's serious business.

The range of positions is wide,

Zakres stanowisk jest szeroki,

from running health care in a village

od prowadzenia opieki zdrowotnej na wsi,

to foreign investment in a city district

przez inwestycje obcego kapitału w okręgu miejskim,

to manager in a company.

do dyrektora w przedsiębiorstwie.

Once a year, the department reviews their performance.

Raz na rok wydział sprawdza ich osiągnięcia.

They interview their superiors, their peers,

Rozmawiają z ich przełożonymi, kolegami,

their subordinates. They vet their personal conduct.

podwładnymi. Sprawdzają ich zachowanie.

They conduct public opinion surveys.

Ankietują opinię publiczną.

Then they promote the winners.

Potem awansują najlepszych.

Throughout their careers, these cadres

W trakcie kariery kadry mogą przechodzić

przez wszystkie 3 gałęzie.

can move through and out of all three tracks.

Over time, the good ones move beyond the four base levels

Najlepsi przebijają się ponad 4 podstawowe poziomy

to the fuju [deputy bureau chief] and ju [bureau chief] levels.

do stanowiska poziomów fuju [wice-szef biura] i ju [szef biura].

There, they enter high officialdom.

To już wysoki poziom aparatu urzędniczego.

By that point, a typical assignment will be

Tutaj do zadań należy zwykle

to manage a district with a population in the millions

zarządzanie rejonem z 5 milionami mieszkańców

or a company with hundreds of millions of dollars in revenue.

lub przedsiębiorstwem z setkami milionów dolarów dochodu.

Just to show you how competitive the system is,

Ten system zmusza do rywalizacji.

in 2012, there were 900,000 fuke and ke levels,

W 2012 r. było 900 tys. poziomów fuke i ke,

600,000 fuchu and chu levels,

600 tys. poziomów fuchu i chu

and only 40,000 fuju and ju levels.

i tylko 40 tys. poziomów fuju i ju.

After the ju levels,

Po poziomie ju

the best few move further up several more ranks,

kilku najlepszych awansuje o parę stopni

and eventually make it to the Central Committee.

i ostatecznie trafiają do Komitetu Centralnego.

The process takes two to three decades.

Taki proces zajmuje 20 do 30 lat.

Does patronage play a role? Yes, of course.

Czy protekcja odgrywa tu rolę? Owszem.

But merit remains the fundamental driver.

Jednak podstawę stanowią zasługi.

In essence, the Organization Department runs

Departament Organizacyjny prowadzi

a modernized version of China's centuries-old

unowocześnioną wersję starego chińskiego

mentoring system.

systemu mentorskiego.

China's new president, Xi Jinping,

Nowy prezydent Chin, Xi Jinping,

is the son of a former leader, which is very unusual,

jest synem byłego przywódcy, co jest bardzo niezwykłe,

first of his kind to make the top job.

to pierwsza taka osoba, której udało się zdobyć szczyt władzy.

Even for him, the career took 30 years.

Nawet jemu kariera zajęła 30 lat.

He started as a village manager,

Zaczął jako zarządca wioski,

and by the time he entered the Politburo,

po pewnym czasie wszedł do Politbiura,

he had managed areas with a total population

zarządzał terenami o populacji

of 150 million people

150 milionów ludzi

and combined GDPs of 1.5 trillion U.S. dollars.

i łącznym PKB 1,5 bln USD.

Now, please don't get me wrong, okay?

Nie zrozumcie mnie źle.

This is not a put-down of anyone. It's just a statement of fact.

Nie robię kpin, tylko stwierdzam fakty.

George W. Bush, remember him?

George W. Bush, pamiętacie go?

This is not a put-down.

Nie naśmiewam się.

(Laughter)

(Śmiech)

Before becoming governor of Texas,

Zanim został gubernatorem Teksasu,

or Barack Obama before running for president,

albo Barack Obama zanim kandydował na prezydenta,

could not make even a small county manager

nie mogliby zostać nawet zarządcami małej prowincji

in China's system.

w chińskim systemie.

Winston Churchill once said that democracy

Winston Churchill powiedział kiedyś, że demokracja

is a terrible system except for all the rest.

to najgorszy system, ale nie wymyślono nic lepszego.

Well, apparently he hadn't heard of the Organization Department.

Najwyraźniej nie słyszał o Departamencie Organizacyjnym.

Now, Westerners always assume that

Ludzie Zachodu zawsze przyjmują,

multi-party election with universal suffrage

że wielopartyjne wybory z powszechnym prawem wyborczym

is the only source of political legitimacy.

to jedyne źródło politycznej prawowitości.

I was asked once, "The Party wasn't voted in by election.

Na pytanie: "Partia nie wybrano w wyborach,

Where is the source of legitimacy?"

więc co ją prawnie uzasadnia?",

I said, "How about competency?"

odpowiedziałem: "Kompetencje".

We all know the facts.

Wszyscy znamy fakty.

In 1949, when the Party took power,

W 1949, kiedy Partia przejęła władzę,

China was mired in civil wars, dismembered by foreign aggression,

Chiny trawiła wojna domowa, agresja obcych państw,

average life expectancy at that time, 41 years old.

przeciętna długość życia wynosiła w tym czasie 41 lat.

Today, it's the second largest economy in the world,

Dzisiaj, Chiny są druga największą gospodarką światową,

an industrial powerhouse, and its people live

przemysłowym inkubatorem,

in increasing prosperity.

a naród żyje w rosnącym dobrobycie.

Pew Research polls Chinese public attitudes,

Pew Research bada opinię publiczną w Chinach,

and here are the numbers in recent years.

i oto wyniki z ostatnich lat.

Satisfaction with the direction of the country: 85 percent.

Zadowolenia z kierunku zmian w kraju: 85%.

Those who think they're better off than five years ago:

Odsetek osób, którym żyje się lepiej niż 5 lat temu:

70%.

70 percent.

Those who expect the future to be better:

Kto spodziewa się lepszej przyszłości:

a whopping 82 percent.

imponujący wynik 82%.

Financial Times polls global youth attitudes,

Financial Times bada opinię publiczną wśród młodzieży całego świata

and these numbers, brand new, just came from last week.

i te dane pochodzą z zeszłego tygodnia.

Ninety-three percent of China's Generation Y

93% chińskiego pokolenia Y

are optimistic about their country's future.

ma optymistyczne nastawienie do przyszłości kraju.

Now, if this is not legitimacy, I'm not sure what is.

Jeśli to nie daje władzy prawowitości, to nie wiem, co daje.

In contrast, most electoral democracies around the world

Większość demokracji wyborczych na świecie

are suffering from dismal performance.

cierpi przez żałosne zarządzanie.

I don't need to elaborate for this audience

Nie muszę tu opowiadać

how dysfunctional it is, from Washington to European capitals.

o usterkach od Waszyngtonu po europejskie stolice.

With a few exceptions, the vast number

Poza paroma wyjątkami, ogromna liczba

of developing countries that have adopted electoral regimes

krajów rozwijających się, które przejęły system wyborczy,

are still suffering from poverty and civil strife.

wciąż zmagają się z ubóstwem i wojnami domowymi.

Governments get elected, and then they fall

Rządy są wybierane, a potem ich poparcie

below 50 percent approval in a few months

spada poniżej 50% w ciągu kilku miesięcy,

and stay there and get worse until the next election.

po czym pogarsza się do następnych wyborów.

Democracy is becoming a perpetual cycle

Demokracja staje się ciągłym cyklem

of elect and regret.

wyboru i żałowania tego wyboru.

At this rate, I'm afraid it is democracy,

Jeśli nic się nie zmieni, obawiam się, że to demokracja,

not China's one-party system, that is in danger

a nie chiński system monopartyjny, jest zagrożona

of losing legitimacy.

utratą prawnego uzasadnienia.

Now, I don't want to create the misimpression

Nie chcę tworzyć błędnego wrażenia,

that China's hunky-dory, on the way

że Chiny są idealne i na drodze

to some kind of superpowerdom.

do bycia supermocarstwem.

The country faces enormous challenges.

Ten kraj zmaga się z wielkimi wyzwaniami.

The social and economic problems that come

Wszystkie problemy społeczne i gospodarcze, które wiążą się

with wrenching change like this are mind-boggling.

z ogromnymi zmianami, nie mieszczą się w głowie.

Pollution is one. Food safety. Population issues.

Zanieczyszczenie środowiska to jeden. Bezpieczeństwo żywności. Problemy demograficzne.

On the political front, the worst problem is corruption.

W polityce największym problemem jest korupcja.

Corruption is widespread and undermines the system

Korupcja jest powszechna i podkopuje system

and its moral legitimacy.

i jego uzasadnienie moralne.

But most analysts misdiagnose the disease.

Ale większość analityków źle rozpoznaje chorobę.

They say that corruption is the result of the one-party system,

Mówią, że korupcja jest wynikiem systemu monopartyjnego,

and therefore, in order to cure it,

i dlatego, by ją wyleczyć,

you have to do away with the entire system.

należy pozbyć się całego systemu.

But a more careful look would tell us otherwise.

Bardziej wnikliwe spojrzenie prowadzi do odwrotnych wniosków.

Transparency International ranks China

Transparency International klasyfikuje teraz Chiny

between 70 and 80 in recent years among 170 countries,

między 70 a 80 pozycją na 170 państw,

and it's been moving up.

i widać poprawę.

India, the largest democracy in the world,

Indie, największa demokracja świata,

94 and dropping.

to pozycja 94 i spada.

For the hundred or so countries that are ranked below China,

Z setki państw sklasyfikowanych niżej niż Chiny,

ponad połowa to demokracje wyborcze.

more than half of them are electoral democracies.

So if election is the panacea for corruption,

Jeśli wybory są cudownym środkiem przeciwko korupcji,

how come these countries can't fix it?

czemu te państwa nie mogą się jej pozbyć?

Now, I'm a venture capitalist. I make bets.

Jestem ryzykantem. Zakładam się.

It wouldn't be fair to end this talk without

Byłoby nie fair skończyć wystąpienie

putting myself on the line and making some predictions.

bez podjęcia ryzyka przedstawienia prognozy.

So here they are.

Oto ona.

In the next 10 years, China will surpass the U.S.

Przez następne 10 lat Chiny pobiją USA

and become the largest economy in the world.

i zostaną największą gospodarką światową.

Income per capita will be near the top

Dochód na osobę będzie na szczycie

of all developing countries.

wszystkich krajów rozwijających się.

Corruption will be curbed, but not eliminated,

Korupcja zostanie ograniczona, ale nie wyeliminowana całkowicie,

and China will move up 10 to 20 notches

a Chiny podniosą się o 10 do 20 stopni,

to above 60 in T.I. ranking.

na ponad 60, w rankingu T.I.

Economic reform will accelerate, political reform will continue,

Reformy gospodarcze przyspieszą, reformy polityczne nie ustaną,

and the one-party system will hold firm.

a system monopartyjny będzie miał się dobrze.

We live in the dusk of an era.

Żyjemy na początku nowej ery.

Meta-narratives that make universal claims

Powiastki, które niosą uniwersalne przesłanie,

failed us in the 20th century

zawiodły nas w XX wieku

and are failing us in the 21st.

i zawodzą nas w XXI.

Meta-narrative is the cancer

Powiastka to rak,

that is killing democracy from the inside.

który zabija demokrację od środka.

Now, I want to clarify something.

Chcę coś wyjaśnić.

I'm not here to make an indictment of democracy.

Nie jestem tu, by oskarżać demokrację.

On the contrary, I think democracy contributed

Przeciwnie, uważam, że demokracja wiele wniosła

to the rise of the West and the creation of the modern world.

do rozwoju Zachodu i powstania współczesnego świata.

It is the universal claim that many Western elites

To te uniwersalne przesłanie, które wiele elit Zachodu

are making about their political system, the hubris,

wyciąga z systemu politycznego, ta pycha,

that is at the heart of the West's current ills.

to jest sedno aktualnej choroby Zachodu.

If they would spend just a little less time

Gdyby te elity traciły nieco mniej czasu

on trying to force their way onto others,

na narzucaniu innym własnego sposobu rządzenia,

and a little bit more on political reform at home,

a więcej czasu poświęciły reformie politycznej u siebie,

they might give their democracy a better chance.

mogłyby dać swojej demokracji szansę na lepsze jutro.

China's political model will never supplant

Modelu politycznego Chin nigdy nie wyprze

electoral democracy, because unlike the latter,

demokracja wyborcza, bo w odróżnieniu od niej,

it doesn't pretend to be universal.

chiński model nie usiłuje być uniwersalny.

It cannot be exported. But that is the point precisely.

Nie da się wyeksportować. W tym tkwi sedno.

The significance of China's example

Znaczenie chińskiego przykładu

is not that it provides an alternative,

to nie dostarczenie alternatywy,

but the demonstration that alternatives exist.

ale pokazanie, że alternatywy istnieją.

Let us draw to a close this era of meta-narratives.

Niech skończy się epoka przypowiastek.

Communism and democracy may both be laudable ideals,

Komunizm i demokracja to może i godne pochwały ideały,

but the era of their dogmatic universalism is over.

ale epoka ich bezkrytycznego uniwersalizmu jest skończona.

Let us stop telling people and our children

Przestańmy wmawiać ludziom i dzieciom,

there's only one way to govern ourselves

że jest tylko jeden sposób na rządzenie

and a singular future towards which

i jedna droga w przyszłość,

all societies must evolve.

do której zmierzają wszystkie społeczeństwa.

It is wrong. It is irresponsible.

To nieprawda. To nieodpowiedzialne.

And worst of all, it is boring.

A co najgorsze, to nudne.

Let universality make way for plurality.

Niech uniwersalizm ustąpi miejsca pluralizmowi.

Perhaps a more interesting age is upon us.

Może nadejdzie ciekawsza era.

Are we brave enough to welcome it?

Czy mamy dość odwagi by ją powitać?

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)

Thank you. Thank you. Thank you. Thanks.

Dziękuję.

Bruno Giussani: Eric, stay with me for a couple of minutes,

Bruno Giussani: Zostań ze mną chwilę,

because I want to ask you a couple of questions.

bo chcę ci zadać parę pytań.

I think many here, and in general in Western countries,

Chyba wielu widzów i w ogóle kraje Zachodu

would agree with your statement about analysis

zgodziłyby się z twoim podsumowaniem

of democratic systems becoming dysfunctional,

niewydolności systemów demokratycznych,

but at the same time, many would kind of find

ale jednocześnie trudno się pogodzić,

unsettling the thought that there is an unelected

że macie niewybieralną władzę,

authority that, without any form of oversight or consultation,

która, bez żadnego nadzoru czy konsultacji,

decides what the national interest is.

odgórnie decyduje, czym jest interes narodowy.

What is the mechanism in the Chinese model

Co w chińskim modelu

that allows people to say, actually,

pozwala ludziom powiedzieć,

the national interest as you defined it is wrong?

że interes narodowy, jak go przedstawiłeś, jest zły?

EXL: You know, Frank Fukuyama, the political scientist,

EXL: Frank Fukuyama, politolog,

called the Chinese system "responsive authoritarianism."

nazwał chiński system "wrażliwą tyranią".

It's not exactly right, but I think it comes close.

Nie jest to do końca prawdziwe, ale bliskie prawdy.

So I know the largest public opinion survey company

Znam największy ośrodek badania

in China, okay?

opinii publicznej w Chinach.

Do you know who their biggest client is?

Kto jest największym zleceniodawcą?

The Chinese government.

Chiński rząd.

Not just from the central government,

Nie tylko władza centralna,

the city government, the provincial government,

władza miejska, władza prowincjonalna,

to the most local neighborhood districts.

aż do najbardziej lokalnych okręgów.

They conduct surveys all the time.

Cały czas przeprowadzają ankiety.

Are you happy with the garbage collection?

Czy podoba ci się wywóz śmieci?

Are you happy with the general direction of the country?

Czy podoba ci się ogólny kierunek zmian w kraju?

So there is, in China, there is a different kind of mechanism

Zatem w Chinach jest inny mechanizm

to be responsive to the demands and the thinking of the people.

wyczulenia na potrzeby i myślenie ludności.

My point is, I think we should get unstuck

Uważam, że powinniśmy porzucić myśl,

from the thinking that there's only one political system --

że jest tylko jeden system polityczny,

election, election, election --

wybory, wybory, wybory,

that could make it responsive.

który umożliwia wrażliwość na potrzeby ludności.

I'm not sure, actually, elections produce

Właściwie wcale nie jestem pewien, czy wybory

responsive government anymore in the world.

dają jeszcze władzę wrażliwą na potrzeby ogółu.

(Applause)

(Brawa)

BG: Many seem to agree.

BG: Wielu się zgadza.

One of the features of a democratic system

Jedna z cech systemu demokratycznego zakłada

is a space for civil society to express itself.

miejsce dla głosu ruchów społecznych.

And you have shown figures about the support

A ty pokazałeś dane o poparciu,

that the government and the authorities have in China.

jakie mają chiński rząd i władze.

But then you've just mentioned other elements

Ale wspomniałeś też o innych elementach,

like, you know, big challenges, and there are, of course,

jak wielkie wyzwania, i są też pewnie

a lot of other data that go in a different direction:

inne dane, które pokażą coś innego:

tens of thousands of unrests and protests

dziesiątki tysięcy protestów i niepokoi

and environmental protests, etc.

i protestów ekologów, itd.

So you seem to suggest the Chinese model

Zatem sugerujesz, że chiński model

doesn't have a space outside of the Party

nie dopuszcza ruchów społecznych

for civil society to express itself.

spoza Partii do wyrażenia się.

EXL: There's a vibrant civil society in China,

EXL: Ruch społeczny jest prężny,

whether it's environment or what-have-you.

czy jest to ruch ekologów czy inny

But it's different. You wouldn't recognize it.

Ale jest inny. Nie rozpoznałbyś go.

Because, by Western definitions, a so-called civil society

Według zachodnich standardów tak zwane ruchy społeczne

has to be separate or even in opposition

muszą być w oddzieleniu a nawet w opozycji

to the political system,

do systemu politycznego,

but that concept is alien for Chinese culture.

ale ten pogląd jest obcy chińskiej kulturze.

For thousands of years, you have civil society,

Przez tysiące lat społeczeństwo obywatelskie

yet they are consistent and coherent

było zgodne i spójne

and part of a political order, and I think

z politycznym porządkiem.

it's a big cultural difference.

Na tym polega ogromna różnica kulturowa.

BG: Eric, thank you for sharing this with TED. EXL: Thank you.

BG: Dziękuję, że się tym podzieliłeś. EXL: Dziękuję.