Why are these 32 symbols found in caves all over Europe | Genevieve von Petzinger | TED

Tłumaczenie: Marta Grochowalska Korekta: Rysia Wand

There's something about caves --

Jest coś takiego w jaskiniach,

a shadowy opening in a limestone cliff that draws you in.

ciemny otwór w wapiennym klifie, który cię przyciąga.

As you pass through the portal between light and dark,

Przechodząc przez portal między światłem a ciemnością,

you enter a subterranean world --

wchodzisz do podziemnego świata,

a place of perpetual gloom, of earthy smells, of hushed silence.

miejsca wiecznego mroku, zapachu ziemi i ciszy.

Long ago in Europe,

Dawno temu w Europie

ancient people also entered these underground worlds.

ludzie prehistoryczni też wchodzili do tych podziemnych światów.

As witness to their passage,

Jako świadectwo przejścia

they left behind mysterious engravings and paintings,

pozostawili tajemnicze ryty i rysunki,

like this panel of humans, triangles and zigzags from Ojo Guareña in Spain.

jak ten zbiór ludzi, trójkątów i zygzaków z Ojo Guareña w Hiszpanii.

You now walk the same path as these early artists.

Idziesz teraz tą samą drogą, co tamci wcześni twórcy.

And in this surreal, otherworldly place,

W tym surrealistycznym miejscu nie z tego świata,

it's almost possible to imagine

można sobie wyobrazić,

that you hear the muffled footfall of skin boots on soft earth,

stłumiony odgłos stóp w skórzanych butach na miękkiej ziemi

or that you see the flickering of a torch around the next bend.

albo że za najbliższym zakrętem migoce pochodnia.

When I'm in a cave,

Kiedy jestem w jaskini,

często się zastanawiam, co sprawiło, że ci ludzie zaszli tak daleko w głąb,

I often find myself wondering what drove these people to go so deep

to brave dangerous and narrow passageways to leave their mark?

nie bacząc na niebezpieczne korytarze, żeby zostawić ślad po sobie.

In this video clip,

Na tym filmie

that was shot half a kilometer, or about a third of a mile, underground,

nagranym pół kilometra, czy jedną trzecią mili,

in the cave of Cudon in Spain,

w głąb jaskini Cudon w Hiszpani,

we found a series of red paintings on a ceiling

znaleźliśmy zbiór czerwonych rysunków na sklepieniu

in a previously unexplored section of the cave.

wcześniej niezbadanej części jaskini.

As we crawled forward, military-style, with the ceiling getting ever lower,

Czołgając się jak żołnierze pod coraz niższym sklepieniem,

we finally got to a point where the ceiling was so low

dotarliśmy wreszcie do miejsca, gdzie było tak niskie,

że mój mąż i fotograf projektu, Dylan,

that my husband and project photographer, Dylan,

could no longer achieve focus on the ceiling with his DSLR camera.

nie mógł dłużej filmować go cyfrową lustrzanką.

So while he filmed me,

Kiedy filmował mnie,

I kept following the trail of red paint with a single light

posuwałam się za czerwoną farbą z jedną lampą

and a point-and-shoot camera that we kept for that type of occasion.

i aparatem kompaktowym przygotowanym na taką okazję.

Half a kilometer underground.

Pół kilometra pod ziemią.

Seriously.

Serio.

What was somebody doing down there with a torch or a stone lamp?

Co tam robił ktoś z pochodnią czy kamiennym kagankiem?

(Laughter)

(Śmiech)

I mean -- me, it makes sense, right?

Oczywiście moja obecność tam ma sens.

Na takie pytania próbuję

But you know,

this is the kind of question that I'm trying to answer with my research.

odpowiedzieć w swoich badaniach.

I study some of the oldest art in the world.

Badam najstarsze dzieła sztuki na świecie,

It was created by these early artists in Europe,

stworzone w Europie

between 10,000 and 40,000 years ago.

10 do 40 tys. lat temu.

And the thing is

Rzecz w tym,

that I'm not just studying it because it's beautiful,

że nie badam ich, bo są piękne,

though some of it certainly is.

chociaż część na pewno jest.

But what I'm interested in is the development of the modern mind,

Interesuje mnie za to rozwój współczesnego umysłu,

of the evolution of creativity, of imagination, of abstract thought,

ewolucja kreatywności, wyobraźni, abstrakcyjnego myślenia

about what it means to be human.

i co to znaczy być człowiekiem.

While all species communicate in one way or another,

Wszystkie gatunki mają jakiś system porozumiewania,

only we humans have really taken it to another level.

ale my, ludzie, nadaliśmy mu naprawdę inny wymiar.

Our desire and ability to share and collaborate

Nasza chęć i zdolność do dzielenia się i współpracy

has been a huge part of our success story.

odegrała ogromną rolę w tym sukcesie.

Our modern world is based on a global network of information exchange

Współczesny świat bazuje na siatce wymiany informacji,

powstałej w dużej mierze dzięki naszej umiejętności porozumienia,

made possible, in large part, by our ability to communicate --

in particular, using graphic or written forms of communication.

zwłaszcza przy użyciu graficznych lub pisemnych form.

The thing is, though,

Ale rzecz w tym,

that we've been building on the mental achievements

że opieramy się na mentalnych dokonaniach tych,

of those that came before us for so long

którzy żyli tak dawno temu,

that it's easy to forget that certain abilities haven't already existed.

że łatwo jest zapomnieć, że niektórych umiejętności nie było.

It's one of the things I find most fascinating

To jedna z najbardziej fascynujących rzeczy

about studying our deep history.

w badaniu najdawniejszej historii.

Those people didn't have the shoulders of any giants to stand on.

Ci ludzie nie mogli stawać na ramionach gigantów.

They were the original shoulders.

To oni byli pierwszymi ramionami.

And while a surprising number of important inventions

Chociaż z tych zamierzchłych czasów pochodzi zdumiewająco wiele

come out of that distant time,

ważnych wynalazków,

what I want to talk to you about today is the invention of graphic communication.

chcę dzisiaj opowiedzieć wam o wynalezieniu komunikacji graficznej.

There are three main types of communication,

Są trzy główne typy komunikacji,

spoken, gestural -- so things like sign language --

mowa, gesty, jak język migowy,

and graphic communication.

i komunikacja graficzna.

Spoken and gestural are by their very nature ephemeral.

Mowa i gesty są z natury rzeczy ulotne.

It requires close contact for a message to be sent and received.

Potrzeba bliskiego kontaktu, żeby nadać i odebrać komunikat,

And after the moment of transmission, it's gone forever.

a po przekazie nic nie pozostaje.

Graphic communication, on the other hand, decouples that relationship.

Komunikacja graficzna znosi tę zależność.

And with its invention, it became possible for the first time

Wraz z jej wynalezieniem po raz pierwszy można było

for a message to be transmitted and preserved

nadać i zachować komunikat

beyond a single moment in place and time.

poza jednym miejscem w czasie i przestrzeni.

Europe is one of the first places

Europa to jedno z pierwszych miejsc,

that we start to see graphic marks regularly appearing

gdzie regularnie zaczynają pojawiać się znaki graficzne,

in caves, rock shelters and even a few surviving open-air sites.

w jaskiniach, skalnych schronieniach, a nawet kilku miejscach pod gołym niebem.

Ale to nie Europa, jaką obecnie znamy.

But this is not the Europe we know today.

This was a world dominated by towering ice sheets,

Był to świat pokryty przez lądolód

three to four kilometers high,

o grubości trzech do czterech kilometrów,

with sweeping grass plains and frozen tundra.

z bezkresem trawiastych równin i tundrą.

This was the Ice Age.

To była epoka lodowcowa.

Over the last century,

W ubiegłym stuleciu

more than 350 Ice Age rock art sites have been found across the continent,

odkryto w Europie ponad 350 miejsc

decorated with animals, abstract shapes and even the occasional human

udekorowanych abstrakcyjnymi kształtami, wizerunkami zwierząt, a czasem ludzi,

like these engraved figures from Grotta dell'Addaura in Sicily.

jak te postaci wyryte w Grotta dell'Addaura na Sycylii,

They provide us with a rare glimpse

dające nam rzadką możliwość wglądu

into the creative world and imagination of these early artists.

do świata wyobraźni wczesnych twórców.

Since their discovery,

Od czasu ich odkrycia

it's been the animals that have received the majority of the study

najwięcej badań poświęcono wizerunkom zwierząt,

jak czarnemu koniowi z Cullalvera w Hiszpanii

like this black horse from Cullalvera in Spain,

albo niezwykłemu, fioletowemu bizonowi z La Pasiega.

or this unusual purple bison from La Pasiega.

But for me, it was the abstract shapes, what we call geometric signs,

Ale mnie do badania tej sztuki przyciągnęły abstrakcyjne kształty,

that drew me to study the art.

nazywane znakami geometrycznymi.

The funny this is that at most sites

Co ciekawe, w większości miejsc

the geometric signs far outnumber the animal and human images.

znaków geometrycznych jest dużo więcej niż wizerunków zwierząt czy ludzi.

But when I started on this back in 2007,

Kiedy zaczynałam badać je w 2007 roku,

there wasn't even a definitive list of how many shapes there were,

nie było nawet listy wszystkich występujących kształtów

nor was there a strong sense

ani mocnego przekonania,

of whether the same ones appeared across space or time.

czy te same znaki występowały w różnym czasie i przestrzeni.

Before I could even get started on my questions,

Zanim mogłam się zająć moimi pytaniami,

my first step was to compile a database

stworzyłam bazę danych

of all known geometric signs from all of the rock art sites.

zawierającą wszystkie znaki geometryczne.

The problem was that while they were well documented at some sites,

W niektórych miejscach były dobrze udokumentowane,

usually the ones with the very nice animals,

zazwyczaj te przedstawiające ładne zwierzęta,

there was also a large number of them where it was very vague --

ale wiele z tych, które były niejasne,

there wasn't a lot of description or detail.

nie było szczegółowo opisanych.

Some of them hadn't been visited in half a century or more.

Niektórych z nich nikt nie oglądał od pół wieku albo dłużej.

These were the ones that I targeted for my field work.

Na nich skupiłam badania terenowe.

Over the course of two years,

Przez dwa lata spędziliśmy z moim oddanym mężem Dylanem

my faithful husband Dylan and I each spent over 300 hours underground,

po ponad 300 godzin pod ziemią,

hiking, crawling and wriggling around 52 sites

wędrując i czołgając się po 52 miejscach

in France, Spain, Portugal and Sicily.

we Francji, Hiszpanii, Portugalii i na Sycylii.

And it was totally worth it.

Naprawdę było warto.

We found new, undocumented geometric signs at 75 percent of the sites we visited.

Znaleźliśmy nowe, niezbadane znaki geometryczne w 75% tych miejsc.

This is the level of accuracy I knew I was going to need

To był poziom dokładności, jakiego potrzebowałam,

if I wanted to start answering those larger questions.

żeby odpowiedzieć na większe pytania.

So let's get to those answers.

Przejdźmy do odpowiedzi.

Barring a handful of outliers, there are only 32 geometric signs.

Nie licząc garstki wyjątków mamy tylko 32 znaki geometryczne.

Only 32 signs

Tylko 32 znaki

across a 30,000-year time span and the entire continent of Europe.

przez 30 tys. lat w całej Europie.

That is a very small number.

To bardzo mało.

Now, if these were random doodles or decorations,

Gdyby były to przypadkowe rysunki czy dekoracje,

we would expect to see a lot more variation,

powinniśmy widzieć znacznie większe zróżnicowanie,

but instead what we find are the same signs

a jednak są to te same znaki

repeating across both space and time.

powtarzające się w przestrzeni i czasie.

Some signs start out strong, before losing popularity and vanishing,

Jednych jest dużo, zanim zaczną tracić popularność i znikną,

while other signs are later inventions.

inne pojawiają się później.

But 65 percent of those signs stayed in use during that entire time period --

Ale 65% znaków było w użyciu przez cały ten czas,

things like lines, rectangles triangles, ovals and circles

jak linie, prostokąty, trójkąty, owale i koła,

like we see here from the end of the Ice Age,

jak te tutaj z końca epoki lodowcowej

at a 10,000-year-old site high in the Pyrenees Mountains.

w liczącym 10 tys. lat stanowisku wysoko w Pirenejach.

And while certain signs span thousands of kilometers,

Niektóre znaki pojawiają się na przestrzeni tysięcy kilometrów,

other signs had much more restricted distribution patterns,

a występowanie innych jest mocno ograniczone,

with some being limited to a single territory,

w tym niektórych do jednego obszaru,

like we see here with these divided rectangles

jak widoczne tutaj podzielone prostokąty,

that are only found in northern Spain,

które występują tylko w północnej Hiszpanii

and which some researchers have speculated

i jak przypuszczają niektórzy badacze,

could be some sort of family or clan signs.

mogą oznaczać rodzinę lub klan.

On a side note,

Nawiasem mówiąc,

there is surprising degree of similarity in the earliest rock art

najwcześniejsza sztuka naskalna jest zaskakująco podobna

found all the way from France and Spain to Indonesia and Australia.

od Francji i Hiszpanii po Indonezję i Australię.

With many of the same signs appearing in such far-flung places,

Wiele znaków pojawia się w tak odległych miejscach,

especially in that 30,000 to 40,000-year range,

zwłaszcza w okresie od 30 do 40 tys. lat temu.

it's starting to seem increasingly likely

Rośnie prawdopodobieństwo,

that this invention actually traces back to a common point of origin in Africa.

że ich początek bierze się ze wspólnej kolebki w Afryce.

But that I'm afraid, is a subject for a future talk.

Obawiam się, że to temat na przyszłą prelekcję,

So back to the matter at hand.

więc wróćmy do naszego zagadnienia.

There could be no doubt that these signs were meaningful to their creators,

Niewątpliwie te znaki coś oznaczały dla ich twórców,

like these 25,000-year-old bas-relief sculptures

jak te liczące 25 tys. lat płaskorzeźby

from La Roque de Venasque in France.

z La Roque de Venasque we Francji.

We might not know what they meant, but the people of the time certainly did.

My możemy nie wiedzieć, co oznaczają, ale ówcześni ludzie na pewno wiedzieli.

The repetition of the same signs, for so long, and at so many sites

Powtarzalność znaków, tak długo i w tak wielu miejscach,

tells us that the artists were making intentional choices.

mówi nam, że twórcy dokonywali umyślnych wyborów.

If we're talking about geometric shapes,

W przypadku znaków geometrycznych,

with specific, culturally recognized, agreed-upon meanings,

konkretnych, kulturowo rozpoznawalnych i o uzgodnionym znaczeniu,

than we could very well be looking

bardzo możliwe, że patrzymy

at one of the oldest systems of graphic communication in the world.

na jeden z najstarszych systemów komunikacji graficznej na świecie.

I'm not talking about writing yet.

Nie mówię jeszcze o piśmie.

There's just not enough characters at this point

W tym momencie nie ma jeszcze wystarczająco dużo znaków,

to have represented all of the words in the spoken language,

żeby oddać wszystkie słowa języka mówionego,

something which is a requirement for a full writing system.

co jest niezbędne dla kompletnego systemu piśmienniczego.

Nor do we see the signs repeating regularly enough

Znaki nie powtarzają się też na tyle regularnie,

to suggest that they were some sort of alphabet.

żeby wyglądało to na rodzaj alfabetu.

But what we do have are some intriguing one-offs,

Mamy za to intrygujące unikaty,

jak ten panel z La Pasiega in Spain, znany jako "Inskrypcja,"

like this panel from La Pasiega in Spain, known as "The Inscription,"

with its symmetrical markings on the left,

z symetrycznymi oznaczeniami po lewej,

possible stylized representations of hands in the middle,

prawdopodobnie stylizowanym wizerunkiem dłoni po środku

and what looks a bit like a bracket on the right.

i czymś wyglądającym trochę na nawias po prawej.

The oldest systems of graphic communication in the world --

Najstarsze systemy komunikacji graficznej,

Sumerian cuneiform, Egyptian hieroglyphs, the earliest Chinese script,

sumeryjskie pismo klinowe, hieroglify egipskie i pismo chińskie

all emerged between 4,000 and 5,000 years ago,

wyłoniły się między 4 a 5 tys. lat temu

with each coming into existence from an earlier protosystem

ze starszego protosystemu złożonego ze znaków

made up of counting marks and pictographic representations,

służących do liczenia oraz piktogramów,

where the meaning and the image were the same.

gdzie znaczenie pokrywało się z obrazkiem.

So a picture of a bird would really have represented that animal.

Obrazek przedstawiający ptaka naprawdę oznaczał ptaka.

It's only later that we start to see these pictographs become more stylized,

Dopiero później widać coraz mocniejszą stylizację piktogramów,

until they almost become unrecognizable

aż staną się prawie nierozpoznawalne,

a poza tym pojawia się coraz więcej symboli

and that we also start to see more symbols being invented

na oznaczenie wszystkich innych brakujących słów w języku,

to represent all those other missing words in language --

things like pronouns, adverbs, adjectives.

jak przyimki, przysłówki, przymiotniki.

Z tą wiedzą wydaje się wątpliwe,

So knowing all this,

it seems highly unlikely that the geometric signs from Ice Age Europe

żeby znaki geometryczne z epoki lodowcowej

were truly abstract written characters.

były naprawdę abstrakcyjnymi znakami pisanymi.

Instead, what's much more likely

Jest bardziej prawdopodobne,

is that these early artists were also making counting marks,

że ci wcześni twórcy używali znaków służących do liczenia,

maybe like this row of lines from Riparo di Za Minic in Sicily,

może jak ten rząd linii z Riparo di Za Minic na Sycylii,

as well as creating stylized representations

a także tworzyli stylizowane reprezentacje

of things from the world around them.

otaczających ich rzeczy.

Could some of the signs be weaponry or housing?

Czy te znaki mogłyby oznaczać broń albo schronienie?

Or what about celestial objects like star constellations?

A co z ciałami niebieskimi jak konstelacje gwiazd?

Or maybe even rivers, mountains, trees -- landscape features,

A może nawet rzekami, górami, drzewami czy innymi cechami krajobrazu,

possibly like this black penniform surrounded by strange bell-shaped signs

jak ten czarny kształt pióra otoczony dziwnymi znakami podobnymi do dzwonka

from the site of El Castillo in Spain.

z El Castillo w Hiszpanii.

The term penniform means "feather-shaped" in Latin,

Po łacinie określany wprawdzie jako "penniform", "mający kształt pióra",

but could this actually be a depiction of a plant or a tree?

ale czy nie mogłaby to być jakaś roślina albo drzewo?

Some researchers have begun to ask these questions

Niektórzy badacze zaczęli zadawać te pytania

about certain signs at specific sites,

w odniesieniu do pewnych znaków w określonych miejscach,

but I believe the time has come to revisit this category as a whole.

ale moim zdaniem nadszedł czas, żeby zrewidować całą tę kategorię.

The irony in all of this, of course,

Oczywiście, jak na ironię,

is that having just carefully classified all of the signs into a single category,

po zaklasyfikowaniu wszystkich znaków do jednej kategorii, mam wrażenie,

I have a feeling that my next step will involve breaking it back apart

że kolejny etap to będzie ponowne rozłożenie jej na części,

as different types of imagery are identified and separated off.

w miarę jak różne typy znaków są rozpoznawane i rozdzielane.

Now don't get me wrong,

Nie zrozumcie mnie źle,

the later creation of fully developed writing

późniejsze stworzenie w pełni rozwiniętego pisma

was an impressive feat in its own right.

było samo w sobie nie lada wyczynem.

But it's important to remember

Ale trzeba pamiętać,

that those early writing systems didn't come out of a vacuum.

że te wczesne systemy pisma nie powstały w próżni.

And that even 5,000 years ago,

Nawet 5 tys. lat temu

people were already building on something much older,

ludzie już budowali na czymś dużo starszym,

with its origins stretching back tens of thousands of years --

czego początki sięgają dziesiątek tysięcy lat,

to the geometric signs of Ice Age Europe and far beyond,

do znaków geometrycznych Europy z czasów epoki lodowcowej i dalej,

do tego momentu naszej odległej, wspólnej historii,

to that point, deep in our collective history,

when someone first came up with the idea of making a graphic mark,

kiedy ktoś po raz pierwszy zrobił znak graficzny,

and forever changed the nature of how we communicate.

na zawsze zmieniając nasz sposób komunikacji.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)