Barry Schwartz: Using our practical wisdom

91,992 views ・ 2011-01-03

TED


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Józef Piecyk Korekta: Weronika Łabaj
00:15
The first thing I want to do is say thank you to all of you.
0
15260
3000
Najpierw chcę wam podziękować.
00:18
The second thing I want to do is introduce my co-author
1
18260
3000
Następnie chcę przedstawić współautora,
00:21
and dear friend and co-teacher.
2
21260
2000
bliskiego przyjaciela i nauczyciela.
00:23
Ken and I have been working together
3
23260
2000
Ken i ja pracujemy razem
00:25
for almost 40 years.
4
25260
2000
prawie 40 lat.
00:27
That's Ken Sharpe over there.
5
27260
2000
Oto Ken Sharpe.
00:29
(Applause)
6
29260
2000
(Brawa)
00:31
So there is among many people --
7
31260
3000
Jest wśród nas wielu ludzi --
00:34
certainly me and most of the people I talk to --
8
34260
2000
szczególnie wśród mnie i moich znajomych --
00:36
a kind of collective dissatisfaction
9
36260
3000
pewne zbiorowe niezadowolenie
00:39
with the way things are working,
10
39260
2000
z tego co się dzieje,
00:41
with the way our institutions run.
11
41260
3000
z tego jak działają instytucje.
00:44
Our kids' teachers seem to be failing them.
12
44260
4000
Nauczyciele zawodzą nasze dzieci.
00:48
Our doctors don't know who the hell we are,
13
48260
3000
Lekarze nie wiedzą kim do cholery jesteśmy
00:51
and they don't have enough time for us.
14
51260
2000
i nie mają dla nas dość czasu.
00:53
We certainly can't trust the bankers,
15
53260
2000
Nie możemy ufać bankowcom
00:55
and we certainly can't trust the brokers.
16
55260
3000
a już na pewno brokerom.
00:58
They almost brought the entire financial system down.
17
58260
3000
Prawie zniszczyli cały system finansowy.
01:01
And even as we do our own work,
18
61260
3000
Nawet w naszej własnej pracy,
01:04
all too often,
19
64260
2000
zbyt często,
01:06
we find ourselves having to choose
20
66260
3000
jesteśmy zmuszeni wybierać
01:09
between doing what we think is the right thing
21
69260
3000
pomiędzy robieniem, tego co uważamy za słuszne,
01:12
and doing the expected thing,
22
72260
2000
a robieniem tego, czego się od nas oczekuje,
01:14
or the required thing,
23
74260
2000
czy też wymaga
01:16
or the profitable thing.
24
76260
2000
lub co daje zyski.
01:18
So everywhere we look,
25
78260
2000
Gdziekolwiek spojrzymy
01:20
pretty much across the board,
26
80260
2000
praktycznie w każdej dziedzinie
01:22
we worry that the people we depend on
27
82260
3000
martwimy się, że ludzie, na których polegamy
01:25
don't really have our interests at heart.
28
85260
3000
mają gdzieś nasze sprawy,
01:29
Or if they do have our interests at heart,
29
89260
3000
a jeśli nasze sprawy leżą im na sercu,
01:32
we worry that they don't know us well enough
30
92260
2000
że nie znają nas dość dobrze,
01:34
to figure out what they need to do
31
94260
2000
by wiedzieć co mają zrobić
01:36
in order to allow us
32
96260
2000
by umożliwić nam
01:38
to secure those interests.
33
98260
2000
załatwienie tych spraw.
01:40
They don't understand us.
34
100260
2000
Nie rozumieją nas.
01:42
They don't have the time to get to know us.
35
102260
2000
Nawet nie mają czasu by nas poznać.
01:44
There are two kinds of responses
36
104260
2000
Są dwa rodzaje reakcji,
01:46
that we make
37
106260
2000
które okazujemy w odpowiedzi
01:48
to this sort of general dissatisfaction.
38
108260
3000
na tego rodzaju niezadowolenie.
01:52
If things aren't going right,
39
112260
2000
Gdy źle się dzieje
01:54
the first response is:
40
114260
2000
pierwszą reakcją jest:
01:56
let's make more rules,
41
116260
2000
ustanówmy więcej zasad,
01:58
let's set up a set
42
118260
2000
ustalmy zbiór
02:00
of detailed procedures
43
120260
2000
szczegółowych procedur
02:02
to make sure that people will do the right thing.
44
122260
3000
by upewnić się, że inni postąpią właściwie.
02:05
Give teachers scripts
45
125260
2000
Dajmy nauczycielom skrypty
02:07
to follow in the classroom,
46
127260
2000
do przerobienia w klasach
02:09
so even if they don't know what they're doing
47
129260
2000
by nawet gdy nie będą wiedzieli co robią
02:11
and don't care about the welfare of our kids,
48
131260
3000
i nie będzie ich obchodzić dobro naszych dzieci,
02:14
as long as they follow the scripts,
49
134260
2000
tak długo jak przerabiają skrypt
02:16
our kids will get educated.
50
136260
2000
nasze dzieci zostaną wykształcone.
02:18
Give judges a list of mandatory sentences
51
138260
3000
Dajmy sędziom listę wyroków
02:21
to impose for crimes,
52
141260
2000
do nakładania za przestępstwa
02:23
so that you don't need to rely
53
143260
2000
by nie musieli polegać
02:25
on judges using their judgment.
54
145260
3000
na swoich własnych osądach.
02:28
Instead, all they have to do
55
148260
2000
Zamiast tego niech tylko
02:30
is look up on the list
56
150260
2000
znajdą na liście
02:32
what kind of sentence goes with what kind of crime.
57
152260
3000
wyrok odpowiedni dla danego przestępstwa.
02:35
Impose limits
58
155260
2000
Nałóżmy ograniczenia
02:37
on what credit card companies can charge in interest
59
157260
3000
na limity na kartach kredytowych
02:40
and on what they can charge in fees.
60
160260
2000
oraz ile firmy mogą na tym zarabiać.
02:42
More and more rules
61
162260
2000
Coraz więcej zasad
02:44
to protect us
62
164260
2000
by nas chronić
02:46
against an indifferent, uncaring
63
166260
2000
przed obojętnymi i nieczułymi instytucjami,
02:48
set of institutions we have to deal with.
64
168260
3000
z którymi musimy sobie radzić.
02:51
Or -- or maybe and --
65
171260
2000
Albo -- albo może i --
02:53
in addition to rules,
66
173260
2000
oprócz zasad
02:55
let's see if we can come up
67
175260
2000
może będziemy w stanie wymyślić
02:57
with some really clever incentives
68
177260
2000
naprawdę mądre zachęty,
02:59
so that, even if the people we deal with
69
179260
2000
by w interesie ludzi,
03:01
don't particularly want to serve our interests,
70
181260
3000
którym nie zależy na nas,
03:04
it is in their interest
71
184260
2000
by w ich interesie leżało
03:06
to serve our interest --
72
186260
2000
służenie naszemu dobru --
03:08
the magic incentives
73
188260
2000
magiczne bodźce,
03:10
that will get people to do the right thing
74
190260
2000
by ludzie postępowali dobrze
03:12
even out of pure selfishness.
75
192260
3000
nawet z czystego egoizmu.
03:15
So we offer teachers bonuses
76
195260
2000
Dajemy nauczycielom premie
03:17
if the kids they teach
77
197260
2000
jeśli dzieci, które uczą
03:19
score passing grades on these big test scores
78
199260
3000
osiągną dobry wynik w testach końcowych,
03:22
that are used to evaluate
79
202260
2000
które są używane do oszacowania
03:24
the quality of school systems.
80
204260
2000
jakości systemu edukacji.
03:27
Rules and incentives --
81
207260
2000
Zasady i zachęty --
03:29
"sticks" and "carrots."
82
209260
2000
kije i marchewki.
03:31
We passed a bunch of rules
83
211260
2000
Ustaliliśmy zbiór zasad
03:33
to regulate the financial industry
84
213260
2000
by regulować sektor finansowy
03:35
in response to the recent collapse.
85
215260
2000
w odpowiedzi na ostatni kryzys.
03:37
There's the Dodd-Frank Act,
86
217260
2000
Mamy akt Dodda-Frank'a
03:39
there's the new Consumer Financial Protection Agency
87
219260
3000
nową Agencję do Spraw Ochrony Finansowej Konsumenta,
03:42
that is temporarily being headed through the backdoor
88
222260
3000
która jest tymczasowo sekretnie kierowana
03:45
by Elizabeth Warren.
89
225260
2000
przez Elizabeth Warren.
03:47
Maybe these rules
90
227260
2000
Może te zasady
03:49
will actually improve
91
229260
3000
ulepszą sposób
03:52
the way these financial services companies behave.
92
232260
4000
w jaki instytucje finansowe się zachowują.
03:56
We'll see.
93
236260
2000
Zobaczymy.
03:58
In addition, we are struggling
94
238260
2000
Oprócz tego staramy się
04:00
to find some way to create incentives
95
240260
3000
odnaleźć sposób jak zachęcić
04:03
for people in the financial services industry
96
243260
3000
osoby oferujące usługi finansowe
04:06
that will have them more interested
97
246260
2000
do zainteresowania się
04:08
in serving the long-term interests
98
248260
2000
osiąganiem celów długoterminowych
04:10
even of their own companies,
99
250260
2000
nawet dla własnych firm,
04:12
rather than securing short-term profits.
100
252260
3000
zamiast osiągania krótkotrwałych zysków.
04:16
So if we find just the right incentives,
101
256260
2000
Zatem jeśli znajdziemy dobre zachęty
04:18
they'll do the right thing -- as I said -- selfishly,
102
258260
3000
żeby robili co należy -- nawet samolubnie,
04:21
and if we come up with the right rules and regulations,
103
261260
3000
i jeśli wymyślimy odpowiednie regulacje i zasady
04:24
they won't drive us all over a cliff.
104
264260
3000
nie doprowadzą nas do zguby.
04:27
And Ken [Sharpe] and I certainly know
105
267260
3000
Ken i ja z pewnością wiemy,
04:30
that you need to reign in the bankers.
106
270260
3000
że musicie panować nad bankowcami.
04:33
If there is a lesson to be learned from the financial collapse
107
273260
3000
Jeśli można się czegoś nauczyć z kryzysu finansowego
04:36
it is that.
108
276260
2000
to właśnie tego.
04:38
But what we believe,
109
278260
2000
Jednak wierzymy
04:40
and what we argue in the book,
110
280260
2000
i udowadniamy to w książce,
04:42
is that there is no set of rules,
111
282260
3000
że nie ma takiego zbioru zasad,
04:45
no matter how detailed,
112
285260
2000
nieważne jak szczegółowych,
04:47
no matter how specific,
113
287260
2000
nieważne jak precyzyjnych,
04:49
no matter how carefully monitored
114
289260
2000
nieważne jak ściśle monitorowanych
04:51
and enforced,
115
291260
2000
i egzekwowanych,
04:53
there is no set of rules
116
293260
2000
nie ma takiego zbioru zasad,
04:55
that will get us what we need.
117
295260
2000
który da nam to, czego potrzebujemy.
04:57
Why? Because bankers are smart people.
118
297260
3000
Dlaczego? Ponieważ bankowcy są sprytni.
05:01
And, like water,
119
301260
2000
I jak woda
05:03
they will find cracks
120
303260
2000
znajdą szczeliny
05:05
in any set of rules.
121
305260
3000
w jakimkolwiek zbiorze zasad.
05:08
You design a set of rules that will make sure
122
308260
3000
Ustalasz reguły gwarantujące,
05:11
that the particular reason
123
311260
2000
że ten szczególny powód,
05:13
why the financial system "almost-collapse"
124
313260
2000
przez który system finansowy prawie się załamał
05:15
can't happen again.
125
315260
2000
nigdy się nie powtórzy.
05:17
It is naive beyond description
126
317260
2000
Jest niebywale naiwne by sądzić,
05:19
to think that having blocked
127
319260
2000
że przez zablokowanie
05:21
this source of financial collapse,
128
321260
2000
tego źródła załamania finansowego
05:23
you have blocked all possible sources of financial collapse.
129
323260
3000
zablokujemy wszystkie możliwe źródła kryzysu.
05:26
So it's just a question of waiting for the next one
130
326260
3000
Wystarczy tylko poczekać na następny
05:29
and then marveling at how we could have been so stupid
131
329260
3000
i potem zastanawiać się jak mogliśmy być tak głupi,
05:32
as not to protect ourselves against that.
132
332260
3000
by się przed tym nie uchronić.
05:35
What we desperately need,
133
335260
2000
Desperacko potrzebujemy --
05:37
beyond, or along with, better rules
134
337260
3000
poza lub wraz z lepszymi zasadami
05:40
and reasonably smart incentives,
135
340260
2000
i możliwe sprytnymi zachętami --
05:42
is we need virtue.
136
342260
3000
potrzebujemy cnót,
05:45
We need character.
137
345260
2000
potrzebujemy charakteru
05:47
We need people who want to do the right thing.
138
347260
3000
oraz ludzi, którzy chcą postępować właściwie.
05:50
And in particular,
139
350260
2000
W szczególności cnotą,
05:52
the virtue that we need most of all
140
352260
3000
której potrzebujemy przede wszystkim
05:55
is the virtue that Aristotle called
141
355260
2000
jest - jak to Arystoteles nazywał --
05:57
"practical wisdom."
142
357260
3000
zdrowy rozsądek.
06:00
Practical wisdom
143
360260
2000
Zdrowy rozsądek
06:02
is the moral will
144
362260
2000
to moralna chęć
06:04
to do the right thing
145
364260
2000
do postępowania właściwie
06:06
and the moral skill
146
366260
2000
i moralna umiejętność
06:08
to figure out what the right thing is.
147
368260
3000
zauważania co jest właściwe.
06:11
So Aristotle was very interested in watching
148
371260
3000
Arystoteles bardzo lubił
06:14
how the craftsmen around him worked.
149
374260
3000
obserwować rzemieślników podczas pracy.
06:17
And he was impressed
150
377260
2000
Był pod wielkim wrażeniem tego,
06:19
at how they would improvise
151
379260
2000
jak improwizując byli w stanie
06:21
novel solutions to novel problems --
152
381260
2000
znaleźć innowacyjne rozwiązania problemów,
06:23
problems that they hadn't anticipated.
153
383260
2000
których się nie spodziewali.
06:25
So one example is he sees these stonemasons
154
385260
2000
Dla przykładu, oglądał kamieniarzy
06:27
working on the Isle of Lesbos,
155
387260
3000
pracujących na wyspach Lesbos.
06:30
and they need to measure out
156
390260
2000
Musieli oni zmierzyć
06:32
round columns.
157
392260
2000
okrągłe kolumny.
06:34
Well if you think about it,
158
394260
2000
Gdy się nad tym zastanowić
06:36
it's really hard to measure out round columns using a ruler.
159
396260
3000
bardzo trudno jest zmierzyć okrągłe kolumny linijką.
06:39
So what do they do?
160
399260
2000
Więc co zrobili?
06:41
They fashion a novel solution to the problem.
161
401260
3000
Wypracowali nowatorskie rozwiązanie problemu.
06:44
They created a ruler that bends,
162
404260
3000
Stworzyli linijkę, która się wygina,
06:47
what we would call these days a tape measure --
163
407260
3000
co nazwalibyśmy dziś metrówką --
06:50
a flexible rule,
164
410260
2000
elastyczną linijką,
06:52
a rule that bends.
165
412260
2000
którą można wyginać.
06:54
And Aristotle said,
166
414260
2000
Arystoteles powiedział,
06:56
"Hah, they appreciated that sometimes
167
416260
3000
że doceniali to, że czasem
06:59
to design rounded columns,
168
419260
3000
by zaprojektować okrągłą kolumnę
07:02
you need to bend the rule."
169
422260
3000
trzeba naginać zasady.
07:05
And Aristotle said
170
425260
2000
Arystoteles powiedział,
07:07
often in dealing with other people,
171
427260
3000
że często w kontaktach z ludźmi
07:10
we need to bend the rules.
172
430260
3000
musimy naginać zasady.
07:13
Dealing with other people
173
433260
2000
Porozumiewanie się z innymi
07:15
demands a kind of flexibility
174
435260
3000
wymaga pewnej elastyczności,
07:18
that no set of rules can encompass.
175
438260
3000
której żaden zbiór zasad nie obejmie.
07:21
Wise people know when and how
176
441260
2000
Mądrzy ludzie wiedzą kiedy i jak
07:23
to bend the rules.
177
443260
2000
naginać zasady.
07:25
Wise people know how to improvise.
178
445260
3000
Mądrzy ludzie wiedzą jak improwizować.
07:28
The way my co-author , Ken, and I talk about it,
179
448260
3000
Jak to z Ken'em mówimy --
07:31
they are kind of like jazz musicians.
180
451260
2000
są jak muzycy jazzowi;
07:33
The rules are like the notes on the page,
181
453260
2000
zasady są jak nuty na kartce
07:35
and that gets you started,
182
455260
2000
dzięki nim wiesz jak zacząć
07:37
but then you dance around the notes on the page,
183
457260
3000
ale później tańczysz wśród tych nut
07:40
coming up with just the right combination
184
460260
2000
wymyślając kombinację właściwą
07:42
for this particular moment
185
462260
2000
dla tego szczególnego momentu
07:44
with this particular set of fellow players.
186
464260
3000
uwzględniając innych muzyków.
07:47
So for Aristotle,
187
467260
2000
Więc dla Arystotelesa
07:49
the kind
188
469260
3000
pewnego rodzaju
07:52
of rule-bending,
189
472260
3000
naginanie zasad,
07:55
rule exception-finding and improvisation
190
475260
3000
znajdywanie wyjątku od reguł i improwizacja,
07:58
that you see in skilled craftsmen
191
478260
2000
którą widzieliśmy u rzemieślników
08:00
is exactly what you need
192
480260
2000
jest właśnie tym czego trzeba
08:02
to be a skilled moral craftsman.
193
482260
3000
by zręcznie parać się "moralnym rzemiosłem".
08:05
And in interactions with people,
194
485260
2000
W relacjach z innymi ludźmi,
08:07
almost all the time,
195
487260
2000
prawie cały czas,
08:09
it is this kind of flexibility that is required.
196
489260
2000
ta elastyczność jest konieczna.
08:11
A wise person knows when to bend the rules.
197
491260
3000
Mądra osoba wie kiedy naginać zasady.
08:14
A wise person knows when to improvise.
198
494260
2000
Mądra osoba wie kiedy improwizować.
08:16
And most important,
199
496260
2000
I co najważniejsze
08:18
a wise person does this improvising and rule-bending
200
498260
3000
mądra osoba improwizuje i nagina zasady
08:21
in the service of the right aims.
201
501260
3000
w służbie słucznym celom.
08:25
If you are a rule-bender and an improviser
202
505260
3000
Jeśli naginasz zasady bądź improwizujesz
08:28
mostly to serve yourself,
203
508260
2000
tylko dla swojej korzyści
08:30
what you get is ruthless manipulation of other people.
204
510260
3000
po prostu manipulujesz innymi osobami.
08:33
So it matters that you do this wise practice
205
513260
2000
Więc ważne jest byś czynił mądrze
08:35
in the service of others
206
515260
2000
w służbie innym
08:37
and not in the service of yourself.
207
517260
2000
a nie tylko sobie.
08:39
And so the will to do the right thing
208
519260
3000
Chęć robienia właściwych rzeczy
08:42
is just as important as the moral skill
209
522260
2000
jest tak ważną umiejętnością moralną
08:44
of improvisation
210
524260
2000
jak improwizacja
08:46
and exception-finding.
211
526260
2000
lub dostrzeganie wyjątków.
08:48
Together they comprise practical wisdom,
212
528260
3000
Razem tworzą zdrowy rozsądek,
08:51
which Aristotle thought
213
531260
2000
który Arystoteles uznawał
08:53
was the master virtue.
214
533260
2000
za cnotę mistrzów.
08:55
So I'll give you an example
215
535260
2000
Dam wam przykład
08:57
of wise practice in action.
216
537260
2000
zdrowego rozsądku w działaniu.
08:59
It's the case of Michael.
217
539260
3000
Opowiem wam o Michael'u.
09:02
Michael's a young guy.
218
542260
2000
Michael jest młodym facetem.
09:04
He had a pretty low-wage job.
219
544260
2000
Miał nisko płatną prace.
09:06
He was supporting his wife and a child,
220
546260
3000
Utrzymywał swoją żonę i dziecko,
09:09
and the child was going to parochial school.
221
549260
2000
dziecko chodziło do szkoły parafialnej.
09:11
Then he lost his job.
222
551260
3000
Nagle stracił pracę.
09:14
He panicked
223
554260
2000
Spanikował nie wiedząc
09:16
about being able to support his family.
224
556260
3000
czy da rade utrzymać rodzinę.
09:19
One night, he drank a little too much,
225
559260
3000
Jednej nocy wypił trochę za dużo
09:22
and he robbed a cab driver --
226
562260
2000
i obrabował taksówkarza --
09:24
stole 50 dollars.
227
564260
2000
ukradł $50.
09:26
He robbed him at gunpoint.
228
566260
2000
Obrabował go grożąc bronią.
09:28
It was a toy gun.
229
568260
3000
Był to zabawkowy pistolet.
09:31
He got caught. He got tried.
230
571260
3000
Złapali go, osądzili
09:34
He got convicted.
231
574260
2000
i skazali.
09:36
The Pennsylvania sentencing guidelines
232
576260
3000
Wytyczne odnośnie wyroków w Pensylwanii
09:39
required a minimum sentence for a crime like this
233
579260
3000
dla tego typu przestępstwa wymagają
09:42
of two years, 24 months.
234
582260
2000
kary co najmniej 2 lat, 24 miesięcy.
09:44
The judge on the case, Judge Lois Forer
235
584260
3000
Sędzia Lois Forer, która sądziła tą sprawę,
09:47
thought that this made no sense.
236
587260
3000
uznała że to bez sensu.
09:50
He had never committed a crime before.
237
590260
3000
Michael nigdy wcześniej nie popełnił przestępstwa.
09:53
He was a responsible husband and father.
238
593260
3000
Był odpowiedzialnym mężem i ojcem.
09:56
He had been faced with desperate circumstances.
239
596260
2000
Musiał się z mierzyć z beznadziejną sytuacją.
09:58
All this would do is wreck a family.
240
598260
3000
To wszystko mogłoby zniszczyć rodzinę.
10:01
And so she improvised a sentence -- 11 months,
241
601260
3000
Więc zaimprowizowała z wyrokiem -- 11 miesięcy.
10:04
and not only that,
242
604260
2000
Co więcej, przyznała mu przepustkę
10:06
but release every day to go to work.
243
606260
2000
by każdego dnia mógł pójść do pracy.
10:08
Spend your night in jail, spend your day holding down a job.
244
608260
3000
Spędzał noc w więzieniu, a dzień w pracy.
10:11
He did. He served out his sentence.
245
611260
3000
Zrobił to. Odsiedział swój wyrok.
10:14
He made restitution
246
614260
2000
Zapłacił za swój błąd
10:16
and found himself a new job.
247
616260
2000
i znalazł sobie nową pracę.
10:18
And the family was united.
248
618260
3000
Rodzina została zjednoczona.
10:21
And it seemed on the road
249
621260
2000
Wyglądało to na drogę
10:23
to some sort of a decent life --
250
623260
3000
do przyzwoitego życia --
10:26
a happy ending to a story
251
626260
3000
historii z szczęśliwym zakończeniem
10:29
involving wise improvisation
252
629260
2000
zawierającej mądrą improwizację
10:31
from a wise judge.
253
631260
3000
mądrego sędziego.
10:34
But it turned out
254
634260
3000
Ale okazało się,
10:37
the prosecutor was not happy
255
637260
3000
że prokurator nie był szczęśliwy,
10:40
that Judge Forer ignored the sentencing guidelines
256
640260
3000
bo Sędzia Forer zignorowała wytyczne
10:43
and sort of invented her own,
257
643260
2000
i niejako wymyśliła własne zasady,
10:45
and so he appealed.
258
645260
3000
więc złożył apelację.
10:48
And he asked for the mandatory minimum sentence
259
648260
3000
Zażądał minimalnej kary przewidzianej
10:51
for armed robbery.
260
651260
2000
za napad z bronią w ręku --
10:53
He did after all have a toy gun.
261
653260
3000
mimo wszystko miał zabawkowy pistolet.
10:56
The mandatory minimum sentence for armed robbery
262
656260
2000
Minimalna kara za napad z bronią w ręku
10:58
is five years.
263
658260
3000
to 5 lat.
11:01
He won the appeal.
264
661260
2000
Wygrał apelację.
11:03
Michael was sentenced to five years in prison.
265
663260
3000
Michael został skazany na 5 lat więzienia.
11:07
Judge Forer had to follow the law.
266
667260
3000
Sędzia Forer musiała przestrzegać prawa.
11:11
And by the way, this appeal went through
267
671260
2000
Przy okazji, apelacja miała miejsce
11:13
after he had finished serving his sentence,
268
673260
2000
po tym jak skończył odsiadywać wyrok,
11:15
so he was out and working at a job
269
675260
3000
znalazł nową pracę i pracował,
11:18
and taking care of his family
270
678260
2000
utrzymywał swoją rodzinę,
11:20
and he had to go back into jail.
271
680260
2000
ale musiał wrócić do więzienia.
11:22
Judge Forer did what she was required to do,
272
682260
3000
Sędzia Forer zrobiła co musiała,
11:25
and then she quit the bench.
273
685260
3000
a potem odeszła z sądu.
11:29
And Michael disappeared.
274
689260
3000
Michael zniknął.
11:33
So that is an example,
275
693260
2000
Jest to przykład
11:35
both of wisdom in practice
276
695260
2000
zarówno mądrości w praktyce
11:37
and the subversion of wisdom
277
697260
2000
jak i jej odwrotności --
11:39
by rules that are meant, of course, to make things better.
278
699260
3000
zasad, którą mają oczywiście wszystko polepszyć.
11:42
Now consider Ms. Dewey.
279
702260
2000
Teraz pomyślcie o pani Dewey.
11:44
Ms. Dewey's a teacher in a Texas elementary school.
280
704260
3000
Jest nauczycielką w szkole podstawowej w Teksasie.
11:47
She found herself listening to a consultant one day
281
707260
3000
Słuchała pewnego dnia doradcy,
11:50
who was trying to help teachers
282
710260
2000
który chciał pomóc nauczycielom
11:52
boost the test scores of the kids,
283
712260
2000
podnieść wyniki testów
11:54
so that the school
284
714260
2000
by szkoła
11:56
would reach the elite category
285
716260
3000
dostała się do elitarnej kategorii
11:59
in percentage of kids passing big tests.
286
719260
2000
wyników testów końcowych.
12:01
All these schools in Texas compete with one another
287
721260
2000
Wszystkie szkoły rywalizują ze sobą
12:03
to achieve these milestones,
288
723260
2000
by osiągnąć te wymagania,
12:05
and there are bonuses and various other treats
289
725260
3000
są również premie i inne zachęty,
12:08
that come if you beat the other schools.
290
728260
3000
które dostają gdy pokonają inne szkoły.
12:11
So here was the consultant's advice:
291
731260
3000
Oto rada doradcy:
12:14
first, don't waste your time on kids
292
734260
3000
po pierwsze, nie marnujcie czasu na dzieci,
12:17
who are going to pass the test no matter what you do.
293
737260
3000
które i tak zdadzą niezależnie od tego, co zrobicie.
12:21
Second, don't waste your time
294
741260
2000
Po drugie, nie marnujcie czasu
12:23
on kids who can't pass the test
295
743260
3000
na dzieci,
12:26
no matter what you do.
296
746260
2000
które i tak obleją.
12:28
Third, don't waste your time
297
748260
2000
Po trzecie, nie marnujcie czasu na dzieci,
12:30
on kids who moved into the district
298
750260
3000
które właśnie przeniosły się do was,
12:33
too late for their scores to be counted.
299
753260
3000
bo za późno by ich wyniki były uwzględnione.
12:36
Focus all of your time and attention
300
756260
3000
Skupcie cały czas i uwagę na dzieciach,
12:39
on the kids who are on the bubble,
301
759260
3000
które ledwo zdają,
12:42
the so-called "bubble kids" --
302
762260
2000
tak zwanych średniaków --
12:44
kids where your intervention
303
764260
2000
przy których wasza interwencja
12:46
can get them just maybe over the line
304
766260
2000
może podciągnąć ich ponad próg,
12:48
from failing to passing.
305
768260
2000
by nie oblały.
12:50
So Ms. Dewey heard this,
306
770260
2000
Gdy pani Dewey to usłyszała
12:52
and she shook her head in despair
307
772260
3000
potrząsnęła głową z rozpaczy,
12:55
while fellow teachers were sort of cheering each other on
308
775260
3000
gdy inni nauczyciele jakby zachęcali się wzajemnie
12:58
and nodding approvingly.
309
778260
2000
i aprobująco potakiwali.
13:00
It's like they were about to go play a football game.
310
780260
2000
Jakby mieli iść grać w piłkę nożną.
13:02
For Ms. Dewey,
311
782260
2000
Według pani Dewey
13:04
this isn't why she became a teacher.
312
784260
3000
nie po to została nauczycielką.
13:07
Now Ken and I are not naive,
313
787260
2000
Ken i ja nie jesteśmy naiwni --
13:09
and we understand that you need to have rules.
314
789260
3000
wiemy, że trzeba mieć zasady.
13:12
You need to have incentives.
315
792260
2000
Trzeba mieć też zachęty.
13:14
People have to make a living.
316
794260
2000
Ludzie muszą z czegoś żyć.
13:16
But the problem
317
796260
2000
Ale problem
13:18
with relying on rules and incentives
318
798260
2000
z poleganiem na zasadach i zachętach
13:20
is that they demoralize
319
800260
3000
polega na tym, że demoralizuje
13:23
professional activity,
320
803260
2000
aktywność zawodową.
13:25
and they demoralize professional activity
321
805260
2000
Demoralizuje ją
13:27
in two senses.
322
807260
2000
w dwojaki sposób.
13:29
First, they demoralize the people
323
809260
2000
Po pierwsze, demoralizuje ludzi,
13:31
who are engaged in the activity.
324
811260
2000
którzy są związani z pracą.
13:33
Judge Forer quits,
325
813260
2000
Sędzia Forer odeszła
13:35
and Ms. Dewey in completely disheartened.
326
815260
2000
a pani Dewey kompletnie straciła zapał.
13:37
And second,
327
817260
2000
A po drugie,
13:39
they demoralize the activity itself.
328
819260
2000
demoralizuje pracę samą w sobie.
13:41
The very practice is demoralized,
329
821260
3000
Sama praktyka jest demoralizowana
13:44
and the practitioners are demoralized.
330
824260
2000
i praktykujący również.
13:46
It creates people --
331
826260
2000
Tworzy to ludzi --
13:48
when you manipulate incentives to get people to do the right thing --
332
828260
3000
gdy manipulujesz zachętami by robili właściwe rzeczy --
13:51
it creates people
333
831260
2000
tworzy to ludzi
13:53
who are addicted to incentives.
334
833260
2000
uzależnionych od zachęt.
13:55
That is to say, it creates people
335
835260
2000
To znaczy, tworzy to ludzi,
13:57
who only do things for incentives.
336
837260
2000
którzy robią wszystko tylko dla zachęt.
13:59
Now the striking thing about this
337
839260
2000
Uderzający jest fakt,
14:01
is that psychologists have known this
338
841260
2000
że psychologowie wiedzieli o tym
14:03
for 30 years.
339
843260
2000
od 30 lat.
14:05
Psychologists have known
340
845260
2000
Psychologowie wiedzieli
14:07
about the negative consequences of incentivizing everything
341
847260
3000
o negatywnych konsekwencjach zachęt do wszystkiego
14:10
for 30 years.
342
850260
2000
od 30 lat.
14:12
We know that if you reward kids for drawing pictures,
343
852260
3000
Wiemy, że jeśli nagradzamy dzieci za malowanie obrazków
14:15
they stop caring about the drawing
344
855260
2000
stracą zainteresowanie malowaniem
14:17
and care only about the reward.
345
857260
2000
i zaczną myśleć tylko o nagrodzie.
14:19
If you reward kids for reading books,
346
859260
2000
Jeśli nagradzamy dzieci za czytanie książek
14:21
they stop caring about what's in the books
347
861260
3000
stracą zainteresowanie ich treścią
14:24
and only care about how long they are.
348
864260
2000
a będą tylko zwracać uwagę na ich długość.
14:26
If you reward teachers for kids' test scores,
349
866260
3000
Jeśli nagradzamy nauczycieli za wyniki testów dzieci
14:29
they stop caring about educating
350
869260
2000
przestaną interesować się uczeniem ich,
14:31
and only care about test preparation.
351
871260
2000
będą myśleć tylko o przygotowaniach do testu.
14:33
If you were to reward doctors
352
873260
2000
Gdybyśmy nagradzali lekarzy
14:35
for doing more procedures --
353
875260
2000
za przeprowadzanie większej ilości zabiegów
14:37
which is the current system -- they would do more.
354
877260
2000
co dzieje się obecnie -- będą robili więcej.
14:39
If instead you reward doctors for doing fewer procedures,
355
879260
3000
Ale gdybyśmy nagradzali lekarzy za przeprowadzanie
14:42
they will do fewer.
356
882260
2000
mniejszej ilości zabiegów robili by mniej.
14:44
What we want, of course,
357
884260
2000
Oczywiście chcemy
14:46
is doctors who do just the right amount of procedures
358
886260
2000
by lekarze wykonywali odpowiednią ilość zabiegów
14:48
and do the right amount for the right reason --
359
888260
3000
i robili ich odpowiednio dużo w dobrym celu --
14:51
namely, to serve the welfare of their patients.
360
891260
3000
mianowicie w służbie dobrobytu pacjentów.
14:54
Psychologists have known this for decades,
361
894260
2000
Psychologowie wiedzieli o tym od wieków.
14:56
and it's time for policymakers
362
896260
3000
Nadszedł czas by decydenci
14:59
to start paying attention
363
899260
2000
zaczęli słuchać
15:01
and listen to psychologists a little bit,
364
901260
3000
również psychologów,
15:04
instead of economists.
365
904260
3000
a nie tylko ekonomistów.
15:07
And it doesn't have to be this way.
366
907260
2000
To nie musi działać w ten sposób.
15:09
We think, Ken and I, that there are real sources of hope.
367
909260
3000
Wraz z Ken'em uważamy, że jest nadzieja.
15:12
We identify one set of people
368
912260
2000
Zidentyfikowaliśmy grupę ludzi
15:14
in all of these practices
369
914260
2000
wśród osób czynnych zawodowo,
15:16
who we call canny outlaws.
370
916260
2000
których nazywamy sprytnymi banitami.
15:18
These are people
371
918260
2000
Są to ludzie,
15:20
who, being forced to operate
372
920260
3000
którzy będąc zmuszeni do pracy
15:23
in a system that demands rule-following
373
923260
2000
w systemie wymagającym przestrzegania zasad
15:25
and creates incentives,
374
925260
2000
i tworzącym zachęty
15:27
find away around the rules,
375
927260
2000
potrafią obejść zasady,
15:29
find a way to subvert the rules.
376
929260
3000
znajdują sposób ich zniesienia.
15:32
So there are teachers who have these scripts to follow,
377
932260
2000
Nauczyciele muszą uczyć zgodnie z programem,
15:34
and they know that if they follow these scripts, the kids will learn nothing.
378
934260
3000
ale wiedzą, że przez to dzieci nic się nie nauczą.
15:37
And so what they do is they follow the scripts,
379
937260
3000
Dlatego wykonują program, który muszą,
15:40
but they follow the scripts at double-time
380
940260
3000
ale robią to w zdwojonym tempie
15:43
and squirrel away little bits of extra time
381
943260
3000
dzięki czemu zyskują trochę dodatkowego czasu,
15:46
during which they teach in the way
382
946260
2000
w którym uczą je w sposób,
15:48
that they actually know is effective.
383
948260
3000
który jest skuteczny.
15:51
So these are little ordinary, everyday heroes,
384
951260
3000
Są oni zwyczajnymi, codziennymi bohaterami,
15:54
and they're incredibly admirable,
385
954260
2000
którzy są godni podziwu,
15:56
but there's no way that they can sustain this kind of activity
386
956260
3000
ale nie ma szans by mogli kontynuować taką działalność
15:59
in the face of a system
387
959260
2000
w obliczu systemu,
16:01
that either roots them out
388
961260
2000
który albo ich wykończy
16:03
or grinds them down.
389
963260
2000
albo ich zdołuje.
16:05
So canny outlaws are better than nothing,
390
965260
2000
Więc sprytni banici są lepsi niż nic,
16:07
but it's hard to imagine any canny outlaw
391
967260
2000
ale ciężko wyobrazić sobie,
16:09
sustaining that for an indefinite period of time.
392
969260
3000
by wytrzymali przez długi okres czasu.
16:12
More hopeful
393
972260
2000
Na szczęście są jeszcze ludzie,
16:14
are people we call system-changers.
394
974260
2000
których nazywamy zmieniającymi system.
16:16
These are people who are looking
395
976260
2000
Ci ludzie nie bawią się
16:18
not to dodge the system's rules and regulations,
396
978260
3000
w omijanie zasad i praw,
16:21
but to transform the system,
397
981260
2000
ale chcą zmienić system,
16:23
and we talk about several.
398
983260
2000
omówimy kilku z nich.
16:25
One in particular
399
985260
2000
Wyjątkowym przypadkiem
16:27
is a judge named Robert Russell.
400
987260
3000
jest sędzia Robert Russell.
16:30
And one day he was faced
401
990260
2000
Pewnego dnia miał do czynienia
16:32
with the case of Gary Pettengill.
402
992260
3000
ze sprawą Gary'ego Pettengill.
16:35
Pettengill was a 23-year-old vet
403
995260
3000
Pettengill był 23 letnim pielęgniarzem,
16:38
who had planned to make the army a career,
404
998260
2000
który planował zrobić karierę w armii,
16:40
but then he got a severe back injury in Iraq,
405
1000260
2000
ale został poważnie ranny w Iraku
16:42
and that forced him to take a medical discharge.
406
1002260
3000
co zmusiło go do wzięcia zwolnienia lekarskiego.
16:45
He was married, he had a third kid on the way,
407
1005260
3000
Był żonaty, trzecie dziecko w drodze,
16:48
he suffered from PTSD, in addition to the bad back,
408
1008260
3000
cierpiał z powodu zespołu stresu pourazowego,
16:51
and recurrent nightmares,
409
1011260
2000
problemów z plecami i nawracających koszmarów.
16:53
and he had started using marijuana
410
1013260
2000
Zaczął palić marihuanę
16:55
to ease some of the symptoms.
411
1015260
3000
by złagodzić niektóre objawy.
16:58
He was only able to get part-time work because of his back,
412
1018260
3000
Pracował w niepełnym wymiarze godzin z powodu pleców
17:01
and so he was unable to earn enough to put food on the table
413
1021260
3000
nie był w stanie zarobić na jedzenie
17:04
and take care of his family.
414
1024260
2000
ani utrzymanie swojej rodziny.
17:06
So he started selling marijuana.
415
1026260
2000
Zaczął handlować marihuaną.
17:08
He was busted in a drug sweep.
416
1028260
3000
Został złapany.
17:11
His family was kicked out of their apartment,
417
1031260
2000
Jego rodzinę wyrzucono z mieszkania,
17:13
and the welfare system
418
1033260
2000
a system opieki społecznej
17:15
was threatening to take away his kids.
419
1035260
2000
groził odebraniem dzieci.
17:17
Under normal sentencing procedures,
420
1037260
2000
Według standardowych procedur
17:19
Judge Russell would have had little choice
421
1039260
3000
sędzia Russell nie miałby wyboru
17:22
but to sentence Pettengill to serious jail-time
422
1042260
2000
i musiałby skazać Pettengill'a na długą odsiadkę
17:24
as a drug felon.
423
1044260
3000
za handel narkotykami.
17:27
But Judge Russell did have an alternative.
424
1047260
3000
Ale sędzia Russell miał inną opcję.
17:30
And that's because he was in a special court.
425
1050260
3000
A miał dzięki temu, że był w specjalnym sądzie --
17:33
He was in a court called the Veterans' Court.
426
1053260
3000
Sądzie dla Weteranów.
17:36
In the Veterans' Court --
427
1056260
2000
W Sądzie dla Weteranów --
17:38
this was the first of its kind in the United States.
428
1058260
3000
to był pierwszy taki sąd w Stanach Zjednoczonych.
17:41
Judge Russell created the Veterans' Court.
429
1061260
2000
Sędzia Russel założył Sąd dla Weteranów.
17:43
It was a court only for veterans
430
1063260
2000
Był on przeznaczony dla weteranów,
17:45
who had broken the law.
431
1065260
3000
którzy złamali prawo.
17:48
And he had created it exactly because
432
1068260
2000
Został on założony właśnie dlatego,
17:50
mandatory sentencing laws
433
1070260
2000
że wytyczne dla wyroków
17:52
were taking the judgment out of judging.
434
1072260
3000
wiązały sędziom ręce.
17:55
No one wanted non-violent offenders --
435
1075260
3000
Nikt nie chce by nieagresywni przestępcy --
17:58
and especially non-violent offenders who were veterans to boot --
436
1078260
3000
zwłaszcza jeśli byli weteranami --
18:01
to be thrown into prison.
437
1081260
2000
trafili do więzienia.
18:03
They wanted to do something about what we all know,
438
1083260
3000
Chcieli zrobić coś co jest dla nas oczywiste, mianowicie --
18:06
namely the revolving door of the criminal justice system.
439
1086260
3000
stworzyć drzwi obrotowe systemu sądownictwa karnego.
18:09
And what the Veterans' Court did,
440
1089260
2000
Sąd dla Weteranów
18:11
was it treated each criminal as an individual,
441
1091260
3000
traktował każdy przypadek jako wyjątkowy,
18:14
tried to get inside their problems,
442
1094260
3000
starał się dotrzeć do sedna problemów,
18:17
tried to fashion responses to their crimes
443
1097260
3000
dopasować do popełnionych przestępstw
18:20
that helped them to rehabilitate themselves,
444
1100260
2000
co pomagało się im zrehabilitować
18:22
and didn't forget about them once the judgment was made.
445
1102260
3000
i nie zapominał o nich po wydaniu wyroku.
18:25
Stayed with them, followed up on them,
446
1105260
3000
Zostawał z nimi, podążał za nimi,
18:28
made sure that they were sticking to whatever plan
447
1108260
2000
upewniał się, że stosują się do planu,
18:30
had been jointly developed
448
1110260
2000
który wspólnie stworzyli
18:32
to get them over the hump.
449
1112260
2000
by wydobyli się z tego dołka.
18:34
There are now 22 cities
450
1114260
2000
Takie Sądy dla Weteranów
18:36
that have Veterans' Courts like this.
451
1116260
2000
działają obecnie w 22 miastach.
18:38
Why has the idea spread?
452
1118260
3000
Dlaczego ta myśl się rozprzestrzeniła?
18:41
Well, one reason is
453
1121260
2000
Jednym z powodów jest to,
18:43
that Judge Russell
454
1123260
2000
że sędzia Russell
18:45
has now seen 108 vets
455
1125260
2000
widział 108 weteranów
18:47
in his Veterans' Court
456
1127260
2000
w Sądzie Weteranów
18:49
as of February of this year,
457
1129260
2000
do lutego tego roku
18:51
and out of 108,
458
1131260
2000
i spośród 108
18:53
guess how many have gone back through
459
1133260
2000
zgadnijcie ilu przeszło z powrotem
18:55
the revolving door of justice
460
1135260
2000
przez obrotowe drzwi sprawiedliwości
18:57
into prison.
461
1137260
2000
do więzienia?
18:59
None. None.
462
1139260
2000
Żaden.
19:01
Anyone would glom onto
463
1141260
3000
Gdy się na to spojrzy
19:04
a criminal justice system
464
1144260
2000
jest to swoisty rekord
19:06
that has this kind of a record.
465
1146260
2000
w systemie karnym.
19:08
So here's is a system-changer, and it seems to be catching.
466
1148260
3000
Mamy zmieniających system i wydaje się to być zaraźliwe.
19:11
There's a banker
467
1151260
2000
Pewien bankowiec
19:13
who created a for-profit community bank
468
1153260
2000
stworzył prywatny bank spółdzielczy,
19:15
that encouraged bankers -- I know this is hard to believe --
469
1155260
3000
który zachęcał bankowców -- trudno w to uwierzyć --
19:18
encouraged bankers who worked there to do well
470
1158260
3000
zachęcał ich by zarabiali
19:21
by doing good for their low-income clients.
471
1161260
3000
przez dbanie o klientów z niskim dochodem.
19:24
The bank helped finance the rebuilding
472
1164260
3000
Bank ten pomógł finansować odbudowę tego,
19:27
of what was otherwise a dying community.
473
1167260
3000
co byłoby zamierającą częścią społeczeństwa.
19:30
Though their loan recipients were high-risk by ordinary standards,
474
1170260
3000
Mimo, że pożyczkobiorcy należeli do grupy wysokiego ryzyka
19:33
the default rate was extremely low.
475
1173260
3000
stopa niewypłacalności był wyjątkowo niska.
19:36
The bank was profitable.
476
1176260
3000
Bank przynosił dochód.
19:39
The bankers stayed with their loan recipients.
477
1179260
2000
Bankowcy zostali ze swoimi pożyczkobiorcami.
19:41
They didn't make loans and then sell the loans.
478
1181260
2000
Nie dawali pożyczek, a potem nie sprzedawali.
19:43
They serviced the loans.
479
1183260
2000
Zaczęli świadczyć usługi pożyczkowe.
19:45
They made sure that their loan recipients
480
1185260
2000
Upewniali się, że ich pożyczkobiorcy
19:47
were staying up with their payments.
481
1187260
3000
będą płacić na czas.
19:50
Banking hasn't always been
482
1190260
3000
Usługi bankowe nie zawsze były takie,
19:53
the way we read about it now in the newspapers.
483
1193260
4000
jak czytamy o nich teraz w gazetach.
19:57
Even Goldman Sachs
484
1197260
2000
Nawet Goldman Sachs
19:59
once used to serve clients,
485
1199260
3000
kiedyś służył klientom
20:02
before it turned into an institution
486
1202260
3000
zanim zamienił się w instytucję,
20:05
that serves only itself.
487
1205260
2000
która służy tylko sobie.
20:07
Banking wasn't always this way,
488
1207260
2000
Usługi bankowe nie zawsze takie były
20:09
and it doesn't have to be this way.
489
1209260
3000
i nie muszą takie być.
20:14
So there are examples like this in medicine --
490
1214260
3000
Mamy również przykłady w medycynie --
20:17
doctors at Harvard
491
1217260
2000
lekarze w Harvardzie
20:19
who are trying to transform medical education,
492
1219260
2000
starają się zmienić system nauczania medycyny,
20:21
so that you don't get a kind of ethical erosion
493
1221260
2000
by nie było takiej etycznej erozji
20:23
and loss of empathy,
494
1223260
2000
i utraty empatii,
20:25
which characterizes most medical students
495
1225260
2000
która dopada większość studentów medycyny
20:27
in the course of their medical training.
496
1227260
2000
w toku nauczania.
20:29
And the way they do it is to give third-year medical students
497
1229260
3000
Studentom 3 roku przydzielają pacjentów,
20:32
patients who they follow for an entire year.
498
1232260
2000
którymi opiekują się przez cały rok.
20:34
So the patients are not organ systems,
499
1234260
2000
Więc pacjenci nie są systemem narządów,
20:36
and they're not diseases;
500
1236260
2000
nie są też chorobą;
20:38
they're people, people with lives.
501
1238260
2000
są ludźmi, żywymi ludźmi.
20:40
And in order to be an effective doctor,
502
1240260
2000
By być skutecznym lekarzem
20:42
you need to treat people who have lives and not just disease.
503
1242260
3000
musisz leczyć żywych ludzi a nie tylko choroby.
20:45
In addition to which there's an enormous amount of back and forth,
504
1245260
3000
Dodatkowo jest tam bardzo dużo współpracy,
20:48
mentoring of one student by another,
505
1248260
2000
mentorowania jednego studenta przez innego
20:50
of all the students by the doctors,
506
1250260
3000
i wszystkich studentów przez lekarzy
20:53
and the result is a generation -- we hope -- of doctors
507
1253260
3000
czego skutkiem -- mamy nadzieję -- będzie pokolenie lekarzy,
20:56
who do have time for the people they treat.
508
1256260
2000
mających czas dla pacjentów.
20:58
We'll see.
509
1258260
2000
Zobaczymy.
21:00
So there are lots of examples like this that we talk about.
510
1260260
3000
Przytaczamy wiele takich przykładów.
21:03
Each of them shows that it is possible
511
1263260
2000
Każdy z nich pokazuje, że jest możliwe
21:05
to build on and nurture character
512
1265260
3000
zbudowanie i zachowanie charakteru
21:08
and keep a profession
513
1268260
2000
i utrzymanie zawodu,
21:10
true to its proper mission --
514
1270260
2000
który spełnia swoje prawdziwe zadanie --
21:12
what Aristotle would have called its proper telos.
515
1272260
3000
Arystoteles nazwałby to właściwym telos.
21:16
And Ken and I believe
516
1276260
2000
Ken i ja wierzymy,
21:18
that this is what practitioners actually want.
517
1278260
3000
że właśnie tego pragną praktycy.
21:21
People want to be allowed
518
1281260
2000
Ludzie chcą by pozwolono im
21:23
to be virtuous.
519
1283260
2000
być cnotliwymi.
21:25
They want to have permission to do the right thing.
520
1285260
3000
Chcą mieć pozwolenie na robienie tego co właściwe.
21:28
They don't want to feel
521
1288260
2000
Nie chcą się czuć
21:30
like they need to take a shower
522
1290260
2000
jakby musieli brać prysznic,
21:32
to get the moral grime off their bodies everyday
523
1292260
3000
by zmyć z siebie brud moralny
21:35
when they come home from work.
524
1295260
3000
codziennie po powrocie z pracy.
21:38
Aristotle thought that practical wisdom
525
1298260
2000
Arystoteles uważał, że zdrowy rozsądek
21:40
was the key to happiness,
526
1300260
2000
jest kluczem do szczęścia
21:42
and he was right.
527
1302260
3000
i miał rację.
21:45
There's now a lot of research being done in psychology
528
1305260
3000
W psychologii przeprowadza się wiele badań
21:48
on what makes people happy,
529
1308260
2000
nad szczęściem
21:50
and the two things that jump out in study after study --
530
1310260
3000
i są 2 rzeczy obecne we wszystkich badaniach --
21:53
I know this will come as a shock to all of you --
531
1313260
2000
wiem, że może was to zaskoczyć --
21:55
the two things that matter most to happiness
532
1315260
3000
2 rzeczy, którą liczą się najbardziej
21:58
are love and work.
533
1318260
3000
to miłość i praca.
22:01
Love: managing successfully
534
1321260
3000
Miłość: tworzenie i utrzymywanie
22:04
relations with the people who are close to you
535
1324260
2000
relacji z ludźmi, którzy są ci bliscy
22:06
and with the communities of which you are a part.
536
1326260
3000
w społecznościach, których jesteś częścią.
22:09
Work: engaging in activities
537
1329260
3000
Praca: angażowanie się w aktywności,
22:12
that are meaningful and satisfying.
538
1332260
3000
które mają znaczenie i są satysfakcjonujące.
22:15
If you have that, good close relations with other people,
539
1335260
3000
Gdy masz dobre i bliskie relacje z innymi ludźmi
22:18
work that's meaningful and fulfilling,
540
1338260
3000
oraz pracę mającą sens, w której się spełniasz
22:21
you don't much need anything else.
541
1341260
3000
nie trzeba ci wiele więcej.
22:24
Well, to love well and to work well,
542
1344260
3000
Jednakże by dobrze kochać i dobrze pracować
22:27
you need wisdom.
543
1347260
2000
potrzebujesz mądrości.
22:29
Rules and incentives don't tell you
544
1349260
2000
Zasady i zachęty nie mówią ci
22:31
how to be a good friend, how to be a good parent,
545
1351260
3000
jak być dobrym przyjacielem, rodzicem,
22:34
how to be a good spouse,
546
1354260
2000
jak być dobrym małżonkiem
22:36
or how to be a good doctor or a good lawyer
547
1356260
2000
albo dobrym lekarzem czy prawnikiem,
22:38
or a good teacher.
548
1358260
2000
lub dobrym nauczycielem.
22:40
Rules and incentives
549
1360260
2000
Zasady i zachęty
22:42
are no substitutes for wisdom.
550
1362260
2000
nie zastąpią mądrości.
22:44
Indeed, we argue,
551
1364260
2000
Naprawdę uważamy,
22:46
there is no substitute for wisdom.
552
1366260
3000
że nie ma substytutu mądrości.
22:49
And so practical wisdom
553
1369260
2000
Zatem zdrowy rozsądek
22:51
does not require
554
1371260
2000
nie wymaga
22:53
heroic acts of self-sacrifice
555
1373260
3000
heroicznego aktu poświęcania się
22:56
on the part of practitioners.
556
1376260
3000
ze strony pracujących.
22:59
In giving us the will and the skill
557
1379260
2000
Daje nam chęci i umiejętności
23:01
to do the right thing -- to do right by others --
558
1381260
3000
by robić to co właściwe -- przez innych --
23:04
practical wisdom also gives us
559
1384260
2000
zdrowy rozsądek daje nam
23:06
the will and the skill
560
1386260
2000
chęć i umiejętności
23:08
to do right by ourselves.
561
1388260
3000
do czynienia dobrze samemu.
23:11
Thanks.
562
1391260
2000
Dziękuję.
23:13
(Applause)
563
1393260
3000
(Oklaski)
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7