Christina Warinner: Tracking ancient diseases using ... plaque

Tłumaczenie: Katarzyna Wiktoria Klag Korekta: Marta Krzeminska

Have you ever wondered

Zastanawialiście się kiedyś,

what is inside your dental plaque?

co jest w osadzie nazębnym?

Probably not, but people like me do.

Tacy jak ja to robią.

I'm an archeological geneticist

Jestem dentystą-archeologiem,

at the Center for Evolutionary Medicine

w Centrum Medycyny Ewolucyjnej

at the University of Zurich,

na uniwersytecie w Zurichu.

and I study the origins and evolution of human health and disease

Badam początki i rozwój zdrowia człowieka

by conducting genetic research

z pomocą badań genetycznych

on the skeletal and mummified remains of ancient humans.

na szkieletach i zmumifikowanych szczątkach ludzi.

And through this work, I hope to better understand

Poprzez tę pracę staram się zrozumieć

the evolutionary vulnerabilities of our bodies,

ewolucyjne słabości naszych ciał,

so that we can improve

byśmy mogli poprawić zdrowie

and better manage our health in the future.

i lepiej nim kierować w przyszłości.

There are different ways to approach evolutionary medicine,

Medycyna ewolucyjna używa różnych metod.

and one way is to extract human DNA

Jedną z nich jest ekstrahowanie DNA

from ancient bones.

ze starych kości.

And from these extracts,

Dzięki tym fragmentom możemy odbudować

we can reconstruct the human genome at different points in time

ludzki genom w różnych momentach w historii,

and look for changes that might be related to adaptations,

szukać zmian wynikających z przystosowania,

risk factors and inherited diseases.

czynników ryzyka czy chorób dziedzicznych.

But this is only one half of the story.

To tylko część historii.

The most important health challenges today

Największe wyzwania dla zdrowia

are not caused by simple mutations in our genome,

nie są wywołane mutacjami w genomie,

but rather result from a complex and dynamic interplay

ale spowodowane skomplikowanym oddziaływaniem

between genetic variation,

pomiędzy genetycznymi różnicami,

diet, microbes and parasites

dietą, mikrobami, pasożytami

and our immune response.

i reakcją immunologiczną.

All of these diseases

Wszystkie te choroby

have a strong evolutionary component

zawierają element ewolucyjny

that directly relates to the fact

odnoszący się do faktu, że obecnie

that we live today in a very different environment

żyjemy w innym środowisku, niż to,

than the ones in which our bodies evolved.

w którym wyewoluowały nasze ciała.

And in order to understand these diseases,

By zrozumieć te choroby,

we need to move past studies of the human genome alone

należy rozszerzyć badania nad genomem

and towards a more holistic approach

do ogólnego spojrzenia

to human health in the past.

na zdrowie człowieka w przeszłości.

But there are a lot of challenges for this.

Jest w tym wiele wyzwań.

And first of all, what do we even study?

Po co w ogóle coś badamy?

Skeletons are ubiquitous; they're found all over the place.

Szkielety są wszechobecne.

But of course, all of the soft tissue has decomposed,

Oczywiście cała tkanka miękka uległa rozkładowi,

and the skeleton itself

a sam szkielet zawiera ograniczone informacje.

has limited health information.

a sam szkielet zawiera ograniczone informacje.

Mummies are a great source of information,

Mumie są świetne,

except that they're really geographically limited

ale ograniczone do jednego obszaru geograficznego

and limited in time as well.

i ograniczone w czasie.

Coprolites are fossilized human feces,

Koprolity to skamieniałe ludzkie ekskrementy,

and they're actually extremely interesting.

bardzo interesujące.

You can learn a lot about ancient diet and intestinal disease,

Można się dowiedzieć wiele o dawnej diecie,

but they are very rare.

chorobach jelit. Ale są bardzo rzadkie.

(Laughter)

(Śmiech)

So to address this problem,

Brak danych popchnął mnie

I put together a team of international researchers

do zebrania grupy międzynarodowych naukowców

in Switzerland, Denmark and the U.K.

w Szwajcarii, Holandii, Wlk.Brytanii,

to study a very poorly studied, little known material

by zbadać mało znany i mało analizowany materiał,

that's found on people everywhere.

obecny u ludzi na całym świecie.

It's a type of fossilized dental plaque

Rodzaj skamieniałego osadu nazębnego

that is called officially dental calculus.

zwanego zmineralizowaną płytką nazębną.

Many of you may know it by the term tartar.

Wielu z was zna to pod nazwą kamień.

It's what the dentist cleans off your teeth

Czyli to co dentysta usuwa

every time that you go in for a visit.

podczas każdej wizyty.

And in a typical dentistry visit,

Podczas zwykłej wizyty,

you may have about 15 to 30 milligrams removed.

usuwa się około 15-30 miligramów.

But in ancient times before tooth brushing,

Ale dawniej, zanim zaczęto myć zęby,

up to 600 milligrams might have built up on the teeth

w ciągu całego życia

over a lifetime.

zbierało się na zębach do 600 miligramów.

And what's really important about dental calculus

Co ważne, kamień nazębny

is that it fossilizes just like the rest of the skeleton,

kamienieje tak, jak reszta szkieletu,

it's abundant in quantity before the present day

Było go dawniej dużo

and it's ubiquitous worldwide.

i można go znaleźć wszędzie,

We find it in every population around the world at all time periods

u wszystkich światowych społeczności, w każdym okresie,

going back tens of thousands of years.

nawet dziesiątki tysięcy lat wstecz.

And we even find it in neanderthals and animals.

Znajduje się na Neandertalczykach i zwierzętach.

And so previous studies

Poprzednie badania

had only focused on microscopy.

skupiały się na mikroskopii.

They'd looked at dental calculus under a microscope,

Badało się kamień pod mikroskopem

and what they had found was things like pollen

i znajdowano elementy takie jak pyłki,

and plant starches,

skrobie roślinne,

and they'd found muscle cells from animal meats

komórki mięśniowe z mięsa

and bacteria.

i bakterie.

And so what my team of researchers, what we wanted to do,

Wraz z zespołem

is say, can we apply

chcieliśmy użyć technologii

genetic and proteomic technology

genetycznej i proteomicznej,

to go after DNA and proteins,

by szukać DNA i białek.

and from this can we get better taxonomic resolution

Sprawdzić, czy dzięki temu uzyskamy

to really understand what's going on?

lepszy przekrój danych.

And what we found

Okazało się, że znaleźliśmy

is that we can find many commensal and pathogenic bacteria

wiele bakterii patogenicznych i komensalicznych

that inhabited the nasal passages and mouth.

zamieszkujących jamę nosową i ustną.

We also have found immune proteins

Odkryliśmy też białka odpornościowe

related to infection and inflammation

powiązane z infekcjami i zapaleniami

and proteins and DNA related to diet.

oraz białka i DNA powiązane z dietą.

But what was surprising to us, and also quite exciting,

Zaskakujące i ekscytujące jest to,

is we also found bacteria

że znaleźliśmy też bakterie,

that normally inhabit upper respiratory systems.

które zwykle zamieszkują górne drogi oddechowe.

So it gives us virtual access to the lungs,

Dało nam to wgląd w płuca,

which is where many important diseases reside.

gdzie rozwija się wiele ważnych chorób.

And we also found bacteria

Znaleźliśmy też bakterie,

that normally inhabit the gut.

zwykle zamieszkujące jelita.

And so we can also now virtually gain access

Mamy teraz dostęp

to this even more distant organ system

do jeszcze dalszego systemu organów,

that, from the skeleton alone,

które już dawno

has long decomposed.

uległy całkowitemu rozpadowi.

And so by applying ancient DNA sequencing

Używając systemu sekwencjonowania DNA

and protein mass spectrometry technologies

i spektometrii masy białek

to ancient dental calculus,

do badania dawnego kamienia,

we can generate immense quantities of data

uzyskaliśmy ogromne ilości danych,

that then we can use to begin to reconstruct a detailed picture

które można wykorzystać do odtworzenia

of the dynamic interplay

wzajemnych oddziaływań

between diet, infection and immunity

pomiędzy dietą, infekcjami i odpornością

thousands of years ago.

sprzed tysięcy lat.

So what started out as an idea,

Dzięki tej technice,

is now being implemented

która zaczęła od pomysłu,

to churn out millions of sequences

by wyodrębnić miliony sekwencji DNA,

that we can use to investigate

których można użyć do zbadania

the long-term evolutionary history of human health and disease,

długoterminowej historii ewolucji zdrowia i chorób u ludzi,

right down to the genetic code of individual pathogens.

wraz z kodem genetycznym pojedynczych patogenów.

And from this information

Dzięki tym danym

we can learn about how pathogens evolve

poznamy sposób ewolucji patogenów

and also why they continue to make us sick.

i dlaczego nadal mogą nas infekować.

And I hope I have convinced you

Mam nadzieję, że przekonałam was

of the value of dental calculus.

o wartościach kamienia nazębnego.

And as a final parting thought,

Na koniec poproszę

on behalf of future archeologists,

w imieniu przyszłych archeologów,

I would like to ask you to please think twice

byście zastanowili się dwa razy

before you go home and brush your teeth.

nim umyjecie zęby.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)