Building a dinosaur from a chicken | Jack Horner

Tłumaczenie: Magdalena Kosińska Korekta: Kinga Skorupska

When I was growing up in Montana,

Dorastając w Montanie

I had two dreams.

miałem dwa marzenia.

I wanted to be a paleontologist,

Zostać paleontologiem

a dinosaur paleontologist,

badającym dinozaury

and I wanted to have a pet dinosaur.

i mieć własnego dinozaura.

And so that's what I've been striving for

O to walczyłem

all of my life.

całe życie.

I was very fortunate

Miałem dużo szczęścia

early in my career.

na początku kariery.

I was fortunate

Byłem dobry

in finding things.

w znajdywaniu rzeczy.

I wasn't very good at reading things.

Nigdy nie byłem dobry w czytaniu.

In fact, I don't read much of anything.

Prawie w ogóle nie czytam.

I am extremely dyslexic,

Mam skrajną dysleksję

and so reading is the hardest thing I do.

czytanie jest bardzo trudne.

But instead, I go out and I find things.

Zamiast tego znajduję rzeczy.

Then I just pick things up.

I je zbieram.

I basically practice for finding money on the street.

Ćwiczę znajdowanie pieniędzy na ulicy. (Śmiech)

(Laughter)

Ćwiczę znajdowanie pieniędzy na ulicy. (Śmiech)

And I wander about the hills,

Włóczę się po wzgórzach.

and I have found a few things.

Znalazłem kilka rzeczy.

And I have been fortunate enough

Szczęście dopisało mi na tyle,

to find things like the first eggs in the Western hemisphere

że odnalazłem pierwsze jaja na wschodniej półkuli

and the first baby dinosaurs in nests,

i pierwsze pisklęta dinozaurów w gnieździe,

the first dinosaur embryos

pierwsze zarodki dinozaura i mnóstwo kości.

and massive accumulations of bones.

pierwsze zarodki dinozaura i mnóstwo kości.

And it happened to be at a time

Było to w czasie

when people were just starting to begin to realize

gdy ludzie zaczęli myśleć, że dinozaury

that dinosaurs weren't the big, stupid, green reptiles

to nie tylko wielkie, głupie, zielone gady

that people had thought for so many years.

jak się nam wydawało przez wiele lat.

People were starting to get an idea

Gdy zaczynali rozumieć,

that dinosaurs were special.

że dinozaury były wyjątkowe.

And so, at that time,

W tym czasie

I was able to make some interesting hypotheses

stworzyłem kilka ciekawych hipotez

along with my colleagues.

razem ze współpracownikami.

We were able to actually say

Wiedzieliśmy już,

that dinosaurs -- based on the evidence we had --

bazując na wynikach badań,

that dinosaurs built nests

że dinozaury budowały gniazda

and lived in colonies

oraz żyły w koloniach

and cared for their young,

i opiekowały się młodymi

brought food to their babies

dostarczając im pożywienie

and traveled in gigantic herds.

oraz przemieszczały się w ogromnych stadach.

So it was pretty interesting stuff.

Było to bardzo ciekawe.

I have gone on to find more things

Kontynuując badania odkryłem,

and discover that dinosaurs really were very social.

że dinozaury były bardzo towarzyskie.

We have found a lot of evidence

Mamy wiele dowodów na to,

that dinosaurs changed

że dinozaury zmieniały się

from when they were juveniles to when they were adults.

w ciągu swojego życia.

The appearance of them would have been different --

Zmieniał się ich wygląd -

which it is in all social animals.

jak u wszystkich zwierząt towarzyskich.

In social groups of animals,

Młode zwierzęta towarzyskie

the juveniles always look different than the adults.

zawsze wyglądają inaczej niż dorosłe.

The adults can recognize the juveniles;

Dorosłe osobniki rozpoznają młode

the juveniles can recognize the adults.

a młode rozpoznają dorosłe.

And so we're making a better picture

Wiemy więcej o tym

of what a dinosaur looks like.

jak wyglądały dinozaury.

And they didn't just all chase Jeeps around.

Nie polowały wyłącznie na jeepy.

(Laughter)

(Śmiech)

But it is that social thing

To cechy towarzyskie

that I guess attracted Michael Crichton.

zainspirowały Michaela Crichtona.

And in his book, he talked about the social animals.

W swojej książce opowiada o zwierzętach towarzyskich.

And then Steven Spielberg, of course,

Później Steven Spielberg

depicts these dinosaurs

też przedstawił te dinozaury

as being very social creatures.

jako bardzo towarzyskie stworzenia.

The theme of this story is building a dinosaur,

Temat filmu to stworzenie dinozaura

and so we come to that part of "Jurassic Park."

dochodzimy do tej części Parku Jurajskiego.

Michael Crichton really was one of the first people

Michael Crichton był jednym z pierwszych,

to talk about bringing dinosaurs back to life.

pomysłodawców przywrócenia dinozaurów.

You all know the story, right.

Wszyscy znacie tę historię.

I mean, I assume everyone here has seen "Jurassic Park."

Domyślam się, że każdy oglądał Park Jurajski.

If you want to make a dinosaur,

Jeśli chcesz stworzyć dinozaura,

you go out, you find yourself a piece of petrified tree sap --

znajdujesz kawałek skamieniałej żywicy

otherwise known as amber --

nazywanej bursztynem,

that has some blood-sucking insects in it,

która zawiera owady krwiopijne,

good ones,

wybierasz jednego

and you get your insect and you drill into it

i wwiercasz się w niego

and you suck out some DNA,

pobierając DNA.

because obviously all insects that sucked blood in those days

Bez wątpienia ówczesne insekty żywiące się krwią

sucked dinosaur DNA out.

zassały DNA dinozaurów.

And you take your DNA back to the laboratory

Zabierasz DNA do labolatorium

and you clone it.

i je klonujesz.

And I guess you inject it into maybe an ostrich egg,

Wstrzykujesz je do strusiego jaja,

or something like that,

czy czegoś podobnego.

and then you wait,

Czekasz, a po chwili

and, lo and behold, out pops a little baby dinosaur.

pojawia się mały dinozaur

And everybody's happy about that.

i wszyscy się cieszą.

(Laughter)

(Śmiech)

And they're happy over and over again.

Za każdym razem się im to podoba.

They keep doing it; they just keep making these things.

Więc to kontynuują

And then, then, then, and then ...

A wtedy, wtedy, wtedy...

Then the dinosaurs, being social,

Wtedy towarzyskie dinozaury

act out their socialness,

okazują towarzyskość.

and they get together,

Zbierają się w grupę

and they conspire.

i spiskują.

And, of course, that's what makes Steven Spielberg's movie --

O tym opowiada film Stevena Spielberga,

conspiring dinosaurs chasing people around.

spisujące dinozaury polujące na ludzi.

So I assume everybody knows

Wszyscy pewnie wiecie,

that if you actually had a piece of amber and it had an insect in it,

że gdybyśmy znaleźli owada w bursztynie

and you drilled into it,

i wwiercilibyśmy się w niego

and you got something out of that insect,

pobierając próbkę

and you cloned it, and you did it over and over and over again,

i sklonowalibyśmy ją kilkukrotnie,

you'd have a room full of mosquitos.

mielibyśmy pokój pełen komarów.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

And probably a whole bunch of trees as well.

Oraz dużo drzew.

Now if you want dinosaur DNA,

Jeżeli szukasz DNA dinozaura,

I say go to the dinosaur.

pobierasz je od dinozaura.

So that's what we've done.

Więc to zrobiliśmy.

Back in 1993 when the movie came out,

W 1993, roku premiery filmu

we actually had a grant from the National Science Foundation

otrzymaliśmy dotację z Narodowej Fundacji na rzecz Nauki

to attempt to extract DNA from a dinosaur,

na próbę pobrania DNA od dinozaura.

and we chose the dinosaur on the left,

Wybraliśmy dinozaura po lewej,

a Tyrannosaurus rex, which was a very nice specimen.

Tyranozaura Rexa - był ciekawym okazem.

And one of my former doctoral students,

Jeden z moich byłych doktorantów,

Dr. Mary Schweitzer,

dr Mary Schweitzer,

actually had the background

ma wykształcenie

to do this sort of thing.

pozwalające na wykonanie tej operacji.

And so she looked into the bone of this T. rex,

Oglądając próbki z kości udowej T. Rexa

one of the thigh bones,

Oglądając próbki z kości udowej T. Rexa

and she actually found

odkryła ciekawe struktury.

some very interesting structures in there.

odkryła ciekawe struktury.

They found these red circular-looking objects,

Odkryła te okrągłe czerwone obiekty,

and they looked, for all the world,

które wszystkim wyglądały

like red blood cells.

na czerwone krwinki.

And they're in

Znajdują się one

what appear to be the blood channels

w czymś jak naczynia krwionośne

that go through the bone.

znajdujące się w kości.

And so she thought, well, what the heck.

Więc pomyślała... "Co mi szkodzi".

So she sampled some material out of it.

Pobrała próbkę.

Now it wasn't DNA; she didn't find DNA.

Co prawda nie znalazła DNA,

But she did find heme,

ale odkryła hem,

which is the biological foundation

podstawowy składnik

of hemoglobin.

hemoglobiny.

And that was really cool.

To było fajne.

That was interesting.

To było ciekawe.

That was -- here we have 65-million-year-old heme.

Mieliśmy przed sobą hem mający 65 milionów lat.

Well we tried and tried

Próbowaliśmy i próbowaliśmy

and we couldn't really get anything else out of it.

ale nie mogliśmy znaleźć dobrej próbki.

So a few years went by,

Po kilku latach

and then we started the Hell Creek Project.

rozpoczęliśmy projekt Hell Creek.

And the Hell Creek Project was this massive undertaking

Dzięki niemu chcieliśmy odnaleźć

to get as many dinosaurs as we could possibly find,

jak najwięcej dinozaurów,

and hopefully find some dinosaurs

mając nadzieję na odkrycie

that had more material in them.

potrzebnej ilości materiału.

And out in eastern Montana

We wschodniej Montanie

there's a lot of space, a lot of badlands,

jest dużo przestrzeni, dużo badlandów

and not very many people,

i mało ludzi.

and so you can go out there and find a lot of stuff.

Można tam znaleźć wiele rzeczy.

And we did find a lot of stuff.

Tak też się stało.

We found a lot of Tyrannosaurs,

Znaleźliśmy wiele tyranozaurów,

but we found one special Tyrannosaur,

ale jeden okaz był wyjątkowy,

and we called it B-rex.

nazwaliśmy go B-rex.

And B-rex was found

Odnaleźliśmy go

under a thousand cubic yards of rock.

pod tysiącami metrów sześciennych skał.

It wasn't a very complete T. rex,

To nie był kompletny T. Rex

and it wasn't a very big T. rex,

ani bardzo duży T. Rex,

but it was a very special B-rex.

ale był to wyjątkowy B-rex.

And I and my colleagues cut into it,

Pobraliśmy z niego próbki

and we were able to determine,

i stwierdziliśmy,

by looking at lines of arrested growth, some lines in it,

obserwując warstwy przyrostu kości,

that B-rex had died at the age of 16.

że B-rex zmarł w wieku 16 lat.

We don't really know how long dinosaurs lived,

Nie wiemy ile przeciętnie żyły dinozaury,

because we haven't found the oldest one yet.

ponieważ nie odnaleźliśmy wciąż najstarszych.

But this one died at the age of 16.

Ale ten zmarł w wieku 16 lat.

We gave samples to Mary Schweitzer,

Przekazaliśmy próbki Mary Schweitzer,

and she was actually able to determine

która stwierdziła,

that B-rex was a female

że B-rex to samica

based on medullary tissue

na podstawie tkanki rdzennej

found on the inside of the bone.

znajdującej się w kości.

Medullary tissue is the calcium build-up,

Tkanka rdzenna wytwarza wapń

the calcium storage basically,

i go magazynuje

when an animal is pregnant,

podczas ciąży zwierzęcia,

when a bird is pregnant.

podczas ciąży ptaka.

So here was the character

To było ogniwo

that linked birds and dinosaurs.

łączące ptaki z dinozaurami.

But Mary went further.

Mary posunęła się dalej.

She took the bone, and she dumped it into acid.

Zanurzyła kość w kwasie.

Now we all know that bones are fossilized,

Wiemy, że kości są skamieniałe,

and so if you dump it into acid,

więc po zanurzeniu ich w kwasie

there shouldn't be anything left.

nie powinno nic zostać.

But there was something left.

Jednak coś zostało.

There were blood vessels left.

Naczynia krwionośne.

There were flexible, clear blood vessels.

Elastyczne, wyraźne naczynia krwionośne.

And so here was the first soft tissue from a dinosaur.

Otrzymaliśmy pierwszą tkankę miękką dinozaura.

It was extraordinary.

To było wyjątkowe.

But she also found osteocytes,

Odnalazła także osteocyty,

which are the cells that laid down the bones.

znajdujące się wewnątrz kości.

And try and try, we could not find DNA,

Nie mogła znaleźć DNA,

but she did find evidence of proteins.

ale znalazła ślady protein.

But we thought maybe --

Pomyśleliśmy,

well, we thought maybe

że materiał genetyczny

that the material was breaking down after it was coming out of the ground.

może się psuć podczas wydobywania z ziemi.

We thought maybe it was deteriorating very fast.

Szybko traci na wartości.

And so we built a laboratory

Więc zabudowaliśmy laboratorium

in the back of an 18-wheeler trailer,

w 18-kołowej przyczepie

and actually took the laboratory to the field

i przenieśliśmy je w teren

where we could get better samples.

aby pobrać lepsze próbki.

And we did. We got better material.

Zdobyliśmy lepszy materiał.

The cells looked better.

Tkanki wyglądały lepiej.

The vessels looked better.

Naczynia wyglądały lepiej.

Found the protein collagen.

oraz kolagen.

I mean, it was wonderful stuff.

Wszytsko wspaniałej jakości.

But it's not dinosaur DNA.

Ale nie DNA.

So we have discovered

Wywnioskowaliśmy,

that dinosaur DNA, and all DNA,

że DNA

just breaks down too fast.

ulega rozkładowi zbyt szybko.

We're just not going to be able

Nie jesteśmy w stanie

to do what they did in "Jurassic Park."

powtórzyć historii z Parku Jurajskiego.

We're not going to be able to make a dinosaur

Nie odtworzymy dinozaura

based on a dinosaur.

z dinozaura.

But birds are dinosaurs.

Ale ptaki to dinozaury.

Birds are living dinosaurs.

To żyjące dinozaury.

We actually classify them

Sklasyfikowaliśmy je

as dinosaurs.

jako dinozaury.

We now call them non-avian dinosaurs

Istnieje podział na "nieptasie" dinozaury

and avian dinosaurs.

oraz "ptasie" dinozaury.

So the non-avian dinosaurs

"Nieptasie"

are the big clunky ones that went extinct.

to wielkie, niezgrabne, które wyginęły.

Avian dinosaurs are our modern birds.

Ptasie dinozaury to ptaki.

So we don't have to make a dinosaur

Nie musimy tworzyć dinozaurów,

because we already have them.

bo już je mamy.

(Laughter)

(Śmiech)

I know, you're as bad as the sixth-graders.

Jesteście jak szóstoklasiści.

(Laughter)

(Śmiech)

The sixth-graders look at it and they say, "No."

Oni patrzą na ptaki i mówią: Nie!

(Laughter)

(Śmiech)

"You can call it a dinosaur,

"Możesz go nazwać dinozaurem,

but look at the velociraptor: the velociraptor is cool."

ale nie jest tak fajny jak Welociraptor".

(Laughter)

(Śmiech)

"The chicken is not."

"Kurczak nie jest fajny"

(Laughter)

(Śmiech)

So this is our problem,

To jest nasz problem

as you can imagine.

jak się domyślacie.

The chicken is a dinosaur.

Kurczak to dinozaur.

I mean it really is.

Naprawdę.

You can't argue with it

Nie możecie zaprzeczyć,

because we're the classifiers and we've classified it that way.

bo już go tak sklasyfikowaliśmy.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

But the sixth-graders demand it.

Szóstoklasiści się domagają.

"Fix the chicken."

"Naprawcie kurczaka."

(Laughter)

(Śmiech)

So that's what I'm here to tell you about:

Więc o tym wam opowiem:

how we are going to fix a chicken.

jak zamierzamy naprawić kurczaka.

So we have a number of ways

Istnieje kilka sposobów

that we actually can fix the chicken.

na naprawienie kurczaka.

Because evolution works,

Dzięki ewolucji

we actually have some evolutionary tools.

mamy kilka narzędzi.

We'll call them biological modification tools.

To narzędzia inżynierii genetycznej.

We have selection.

Dobór naturalny.

And we know selection works.

Wiemy jak on działa.

We started out with a wolf-like creature

Zaczynamy od wilczego stworzenia

and we ended up with a Maltese.

a kończymy na Maltańczyku.

I mean, that's --

To znaczy

that's definitely genetic modification.

to na pewno modyfikacja genetyczna.

Or any of the other funny-looking little dogs.

Albo jakikolwiek inny zabawny pies.

We also have transgenesis.

Transgeneza też jest ciekawa.

Transgenesis is really cool too.

Transgeneza też jest ciekawa.

That's where you take a gene out of one animal and stick it in another one.

Pobieramy gen z jednego zwierzęcia i umieszczamy go w innym.

That's how people make GloFish.

W ten sposób powstały GloFish.

You take a glow gene

Pobieramy świecący gen

out of a coral or a jellyfish

z korala lub meduzy

and you stick it in a zebrafish,

i umieszczamy go w danio.

and, puff, they glow.

Puff, danio świeci.

And that's pretty cool.

To naprawdę fajne.

And they obviously make a lot of money off of them.

Można też na tym dużo zarobić.

And now they're making Glow-rabbits

Teraz powstają świecące króliki

and Glow-all-sorts-of-things.

i inne świecące rzeczy.

I guess we could make a glow chicken.

Moglibyśmy stworzyć świecącego kurczaka.

(Laughter)

(Śmiech)

But I don't think that'll satisfy the sixth-graders either.

Ale to też nie zadowoli szóstoklasistów.

But there's another thing.

Ale jest coś jeszcze.

There's what we call atavism activation.

Nazywamy to atawizmem.

And atavism activation

Atawizm to po prostu...

is basically --

Atawizm to po prostu...

an atavism is an ancestral characteristic.

Atawizm to cecha przodków.

You heard

Słyszeliście o noworodkach z ogonami,

that occasionally children are born with tails,

Słyszeliście o noworodkach z ogonami,

and it's because it's an ancestral characteristic.

ogon to cecha odległych przodków.

And so there are a number of atavisms

Istnieje wiele przykładów atawizmów.

that can happen.

Istnieje wiele przykładów atawizmów.

Snakes are occasionally born with legs.

Węże z łapami.

And here's an example.

A to przykład

This is a chicken with teeth.

kurczaka z zębami.

A fellow by the name of Matthew Harris

Matthew Harris

at the University of Wisconsin in Madison

z Uniwersytetu Wisconsin w Madison

actually figured out a way to stimulate

odkrył gen symulujący

the gene for teeth,

wzrost zębów

and so was able to actually turn the tooth gene on

i był w stanie stworzyć

and produce teeth in chickens.

kurczaka z zębami.

Now that's a good characteristic.

To dobra cecha.

We can save that one.

Przyda się nam.

We know we can use that.

Możemy jej użyć.

We can make a chicken with teeth.

Możemy stworzyć kurczaka z zębami.

That's getting closer.

Jesteśmy bliżej.

That's better than a glowing chicken.

To lepsze od świecącego kurczaka.

(Laughter)

(Śmiech)

A friend of mine, a colleague of mine,

Mój znajomy

Dr. Hans Larsson at McGill University,

dr Hans Larsson z Uniwersytetu McGill

is actually looking at atavisms.

zajmuje się atawizmami.

And he's looking at them

Analizuje je

by looking at the embryo genesis of birds

badając powstanie ptasich zarodków

and actually looking at how they develop,

i ich rozwój.

and he's interested in how birds actually lost their tail.

Interesuje go jak ptaki pozbyły się ogona.

He's also interested in the transformation

Oraz transformacja

of the arm, the hand, to the wing.

łapy w skrzydło.

He's looking for those genes as well.

Poszukuje także tych genów.

And I said, "Well, if you can find those,

Powiedziałem mu: “Jeśli je znajdziesz,

I can just reverse them

wystarczy je odwrócić

and make what I need to make for the sixth-graders."

i uszczęśliwię szóstoklasistów."

And so he agreed.

Zgodził się.

And so that's what we're looking into.

Na tym się skupiamy.

If you look at dinosaur hands,

Łapy dinozaurów,

a velociraptor

jak welociraptora,

has that cool-looking hand with the claws on it.

takie fajne łapy z pazurami.

Archaeopteryx, which is a bird, a primitive bird,

Archaeopteryx, prymitywny ptak

still has that very primitive hand.

również posiadał takie łapy.

But as you can see, the pigeon,

Ale gołąb,

or a chicken or anything else, another bird,

kurczak czy inny ptak,

has kind of a weird-looking hand,

posiada dziwną łapę,

because the hand is a wing.

jego łapa to skrzydło.

But the cool thing is

Ciekawe jest to, że zarodek,

that, if you look in the embryo,

Ciekawe jest to, że zarodek,

as the embryo is developing

rozwijający się zarodek

the hand actually looks

ma łapę

pretty much like the archaeopteryx hand.

bardzo podobną do archaeopteryxa.

It has the three fingers, the three digits.

Posiada trzy palce.

But a gene turns on that actually fuses those together.

Ale pewien gen łączy je ze sobą.

And so what we're looking for is that gene.

Tego genu szukamy.

We want to stop that gene from turning on,

Chcemy zatrzymać jego aktywację

fusing those hands together,

i jego działanie aby otrzymać

so we can get a chicken that hatches out with a three-fingered hand,

kurczaka wykluwającego się z 3 palczastą łapą,

like the archaeopteryx.

jak archaeopteryx.

And the same goes for the tails.

To samo z ogonami.

Birds have basically

Ptaki posiadają

rudimentary tails.

szczątkowe ogony.

And so we know

Wiemy, że zarodek

that in embryo,

Wiemy, że zarodek

as the animal is developing,

podczas rozwoju

it actually has a relatively long tail.

posiada całkiem długi ogon.

But a gene turns on

Ale aktywuje się gen,

and resorbs the tail, gets rid of it.

który hamuje rozmów ogona.

So that's the other gene we're looking for.

To drugi gen, którego poszukujemy.

We want to stop that tail from resorbing.

Aby zatrzymać hamowanie rozwoju ogona.

So what we're trying to do really

Dążymy do zmodyfikowania kurczaka

is take our chicken,

Dążymy do zmodyfikowania kurczaka

modify it

do tego stopnia

and make the chickenosaurus.

by stworzyć kurczakozaura.

(Laughter)

(Śmiech)

It's a cooler-looking chicken.

Ulepszonego kurczaka.

But it's just the very basics.

Ogólnie rzecz biorąc,

So that really is what we're doing.

to jest nasz cel.

And people always say, "Why do that?

Ludzie zawsze pytają: “Dlaczego?

Why make this thing?

Dlaczego go tworzyć?

What good is it?"

Po co?”

Well, that's a good question.

Dobre pytanie.

Actually, I think it's a great way to teach kids

To dobry sposób nauczenia dzieci

about evolutionary biology

biologii ewolucyjnej

and developmental biology

i biologii rozwoju

and all sorts of things.

oraz innych rzeczy.

And quite frankly, I think

Uważam, że jeśli Harland Sanders,

if Colonel Sanders

założyciel KFC,

was to be careful how he worded it,

dobrze by go zareklamował,

he could actually advertise an extra piece.

to mógłby sprzedać dodatkowy kawałek kurczaka. (Śmiech)

(Laughter)

to mógłby sprzedać dodatkowy kawałek kurczaka. (Śmiech)

Anyway --

Poza tym...

When our dino-chicken hatches,

Kiedy nasz dino-kurczak się wykluje

it will be, obviously, the poster child,

będzie "dzieckiem z plakatu"

or what you might call a poster chick,

a raczej "kurczakiem" - symbolem

for technology, entertainment and design.

technologii, rozrywki oraz designu.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)