Building a dinosaur from a chicken | Jack Horner

Translator: Naira Sahakyan Reviewer: Ani Latoyan

When I was growing up in Montana,

Երբ Մոնտանայում էի ապրում,

I had two dreams.

երկու երազանք ունեի:

I wanted to be a paleontologist,

Ուզում էի հնէաբան դառնալ`

a dinosaur paleontologist,

դինոզավրերի հնէաբան,

and I wanted to have a pet dinosaur.

և փոքրիկ դինոզավր ունենալ:

And so that's what I've been striving for

Ահա թե ինչի եմ ձգտել

all of my life.

իմ ամբողջ կյանքում:

I was very fortunate

Ես շատ բախտավոր եմ եղել

early in my career.

կարիերայիս հենց սկզբից:

I was fortunate

Բախտավոր եմ եղել

in finding things.

շատ բաներ բացահայտելիս:

I wasn't very good at reading things.

Ես այնքան էլ սեր չունեի ընթերցանության հետ:

In fact, I don't read much of anything.

Իրականում այդքան էլ շատ բան չեմ կարդացել,

I am extremely dyslexic,

քանի որ դիսլեքսիա ունեմ,

and so reading is the hardest thing I do.

այդ իսկ պատճառով ընթերցանությունն ամենաբարդ բանն է ինձ համար:

But instead, I go out and I find things.

Փոխարենը ես դուրս եմ գալիս ու ինչ-որ բաներ փնտրում ու գտնում:

Then I just pick things up.

Հետո պարզապես վերցնում եմ դրանք:

I basically practice for finding money on the street.

Ըստ էության, արդեն վարժվել եմ փողոցում փող գտնելուն:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And I wander about the hills,

Ես նաև սիրում եմ թափառել լեռներով

and I have found a few things.

և այդ ընթացքում մի շարք բաներ բացահայտել:

And I have been fortunate enough

Ես արդեն իսկ բախտավոր եմ,

to find things like the first eggs in the Western hemisphere

քանի որ բացահայտել եմ արևմտյան կիսագնդի դինոզավրերի առաջին ձվերը,

and the first baby dinosaurs in nests,

դրանց ձագուկներն իրենց բների մեջ,

the first dinosaur embryos

դինոզավրերի առաջին սաղմերը

and massive accumulations of bones.

և դրանց ոսկորների զանգվածային կույտերը:

And it happened to be at a time

Սա եղավ հենց այն ժամանակ,

when people were just starting to begin to realize

երբ մարդիկ պարզապես սկսեցին գիտակցել,

that dinosaurs weren't the big, stupid, green reptiles

որ դինոզավրերը այն մեծ, հիմար, կանաչ սողունները չեն,

that people had thought for so many years.

որ երկար տարիներ մարդիկ կարծել են:

People were starting to get an idea

Նրանք արդեն գաղափար էին կազմում դինոզավրերի մասին`

that dinosaurs were special.

որպես առանձնահատուկ կենդանիներ:

And so, at that time,

Եվ այսպես, հենց այդ ժամանակ

I was able to make some interesting hypotheses

ես կարողացա առաջ քաշել մի շարք հետաքրքիր վարկածներ`

along with my colleagues.

իմ գործընկերների հետ միասին:

We were able to actually say

Հիմնվելով մեր ունեցած ապացույցների վրա,

that dinosaurs -- based on the evidence we had --

մենք կարողացանք ասել, որ, փաստորեն, դինոզավրերը

that dinosaurs built nests

բույն են շինել,

and lived in colonies

ապրել են խմբերով,

and cared for their young,

հոգ են տարել իրենց ձագուկների մասին,

brought food to their babies

սնունդ են հայթայթել նրանց համար

and traveled in gigantic herds.

և ճանապարհ են ընկել հսկայական խմբերով:

So it was pretty interesting stuff.

Սա իսկապես շատ հետաքրքիր է:

I have gone on to find more things

Ես շարունակում էի ինչ-որ բաներ բացահայտել

and discover that dinosaurs really were very social.

և հայտնաբերեցի, որ դինոզավրերն իսկապես շատ հաղորդասեր են եղել:

We have found a lot of evidence

Մենք բազմաթիվ ապացույցներ գտանք,

that dinosaurs changed

որ դինոզավրերի ձագերը փոխակերպվել են,

from when they were juveniles to when they were adults.

երբ մեծացել են:

The appearance of them would have been different --

Դրանք արտաքնապես տարբերվում էին մեծ դինոզավրերից,

which it is in all social animals.

ինչը հատուկ է բոլոր հաղորդասեր կենդանիներին:

In social groups of animals,

Կենդանիների խմբերի մեջ

the juveniles always look different than the adults.

ձագերը տարբերվում են մեծերից իրենց տեսքով:

The adults can recognize the juveniles;

Մեծերը կարող են ճանաչել ձագերին,

the juveniles can recognize the adults.

փոքրերն էլ իրենց հերթին ճանաչում են մեծերին:

And so we're making a better picture

Եվ այսպես մենք ավելի հստակ պատկերացում ենք կազմում,

of what a dinosaur looks like.

թե ինչ տեսք ունի դինոզավրը:

And they didn't just all chase Jeeps around.

Դրանք չէին հետապնդում ջիպ մեքենաներին:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

But it is that social thing

Սակայն կարծում եմ, որ հենց այս փաստն է,

that I guess attracted Michael Crichton.

որ գրավել է Մայքլ Քրայքթոնին:

And in his book, he talked about the social animals.

Իր գրքում նա խոսում է կենդանիների նաման վարքագծի մասին:

And then Steven Spielberg, of course,

Այնուհետև Սթիվեն Սփիլբերգը

depicts these dinosaurs

պատկերեց այս կենդանիներին`

as being very social creatures.

որպես հաղորդասեր կենդանիների:

The theme of this story is building a dinosaur,

Սա մի պատմություն է, որ պատմում է դինոզավրերին կրկին վերաստեղծելու մասին,

and so we come to that part of "Jurassic Park."

ուստի անդրադառնանք «Jurassic Park»-ին:

Michael Crichton really was one of the first people

Մայքլ Քրայքթոնն իսկապես այն առաջիններից էր,

to talk about bringing dinosaurs back to life.

որ խոսեց դինոզավրերին կյանք վերադարձնելու մասին:

You all know the story, right.

Բոլորդ էլ լսել եք այդ պատմության մասին, այնպես չէ՞:

I mean, I assume everyone here has seen "Jurassic Park."

Նկատի ունեմ, բոլորդ էլ տեսած կլինեք «Jurassic Park» ֆիլմը:

If you want to make a dinosaur,

Եթե ուզում եք դինոզավր ստանալ,

you go out, you find yourself a piece of petrified tree sap --

դուրս եք գալիս, փնտրում և գտնում եք ծառի կարծրացած բուսահյութ,

otherwise known as amber --

որն այլ կերպ հայտնի է որպես սաթ անունով,

that has some blood-sucking insects in it,

(դրանց մեջ կան արյունախում միջատներ),

good ones,

ընտրում եք ամենալավերը,

and you get your insect and you drill into it

վերցնում եք դրանք, ծակում հորատիչով,

and you suck out some DNA,

և հետազոտում ԴՆԹ-ն,

because obviously all insects that sucked blood in those days

քանզի ակնհայտ է, որ այն օրերին բոլոր արյունախում միջատներն էլ

sucked dinosaur DNA out.

կծած կլինեին դինոզավրերին և քաշած կլինեին դրանց արյանը, ուստի և ԴՆԹ-ն:

And you take your DNA back to the laboratory

Այս ԴՆԹ-ն տանում եք լաբորատորիա

and you clone it.

և կլոնավորում այն:

And I guess you inject it into maybe an ostrich egg,

Երևի այն կներարկեք ջայլամի ձվի մեջ,

or something like that,

կամ նմանատիպ այլ բանի մեջ:

and then you wait,

Հետո կսպասեք,

and, lo and behold, out pops a little baby dinosaur.

և ահա, ձվից դուրս կգա մի փոքրիկ դինոզավր:

And everybody's happy about that.

Եվ այս փաստը կերջանկացնի բոլորիս:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And they're happy over and over again.

Եվ նրանք կրկին անգամ կերջանիկանան:

They keep doing it; they just keep making these things.

Նրանք շարունակում են նման բաներ անել:

And then, then, then, and then ...

Եվ այսպես շարունակ…

Then the dinosaurs, being social,

Քանի որ դինոզավրերը բավականին հաղորդասեր կենդանիներ են,

act out their socialness,

կարողանում են ցուցաբերել իրենց այդ հատկանիշը:

and they get together,

Նրանք չեն հավաքվում միասին

and they conspire.

և դավադրություն չեն կազակերպում:

And, of course, that's what makes Steven Spielberg's movie --

Անշուշտ, հենց սրա մասին է Սթիվեն Սփիլբերգի ֆիլմը.

conspiring dinosaurs chasing people around.

դավադիր դինոզավրերը մարդկանց հալածելիս:

So I assume everybody knows

Ես համոզված եմ, բոլորն էլ գիտեն, որ

that if you actually had a piece of amber and it had an insect in it,

եթե վերցնենք սաթի կտոր լի արյունախում միջատներով,

and you drilled into it,

ծակենք հորատիչով

and you got something out of that insect,

և արյուն վերցնենք միջատից,

and you cloned it, and you did it over and over and over again,

հետո կլոնավորենք այն, և սա կատարենք պարբերաբար,

you'd have a room full of mosquitos.

ապա արդյունքում կունենանք մի սենյակ` լի մոծակներով:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

(Applause)

(Ծափահարություններ)

And probably a whole bunch of trees as well.

Կամ էլ հավանաբար մի ամբողջ անտառ լի ծառերով:

Now if you want dinosaur DNA,

Ուստի, եթե ուզում ենք դինոզավրի ԴՆԹ-ը,

I say go to the dinosaur.

ապա պետք է հենց դինոզավրից վերցնենք այն:

So that's what we've done.

Եվ մենք հենց այդպես էլ արեցինք:

Back in 1993 when the movie came out,

1993 թվականից հետո, երբ ֆիլմը դուրս եկավ,

we actually had a grant from the National Science Foundation

Գիտությունների Ազգային Հիմնադրամի կողմից մենք դրամաշնորհ ստացանք`

to attempt to extract DNA from a dinosaur,

դինոզավրից ԴՆԹ ստանալու փորձարկում կատալելու համար:

and we chose the dinosaur on the left,

Եվ մենք ընտրեցինք դինոզավրի մի տեսակ`

a Tyrannosaurus rex, which was a very nice specimen.

Tyrannosaurus Rex-ը, որը հիանալի նմուշ էր:

And one of my former doctoral students,

Իմ նախկին դոկտորական ուսանողներից մեկը,

Dr. Mary Schweitzer,

դոկտոր Մարի Շվայցերը,

actually had the background

իսկապես ուներ նախադրալներ

to do this sort of thing.

նման գործով զբաղվելու համար:

And so she looked into the bone of this T. rex,

Եվ այսպես, նա հետազոտեց T. Rex-ի ազդրերի

one of the thigh bones,

ոսկորներից մեկը,

and she actually found

և ըստ էության, նա

some very interesting structures in there.

այնտեղ շատ հետաքրքիր կառուցվածքներ հայտնաբերեց:

They found these red circular-looking objects,

Նրանք հայտնաբերեցին կարմիր շրջանաձև կետեր,

and they looked, for all the world,

որոնք նման էին աշխարհին հայտնի

like red blood cells.

արյան կարմիր բջիջներին:

And they're in

Դրանք գտնվում են

what appear to be the blood channels

արյուանատար անոթների մեջ,

that go through the bone.

որոնք անցնում են ոսկորների միջով:

And so she thought, well, what the heck.

Նա զարմացած էր. գրողը տանի:

So she sampled some material out of it.

Ուստի որոշեց նմուշի համար որոշակի նյութեր հանել այդտեղից:

Now it wasn't DNA; she didn't find DNA.

Դա ԴՆԹ չէր, նա չկարողացավ ԴՆԹ գտնել:

But she did find heme,

Սակայն նա գտավ հեմատին,

which is the biological foundation

որը հանդիսանում է հեմոգլոբինի

of hemoglobin.

կենսաբանական հիմքը:

And that was really cool.

Եվ դա իսկապես հիանալի էր:

That was interesting.

Շատ հետաքրքիր էր:

That was -- here we have 65-million-year-old heme.

Այսինքն, մենք ունեինք 65 մլն տարեկան հեմատին:

Well we tried and tried

Դե մենք փորձեցինք, փորձեցինք,

and we couldn't really get anything else out of it.

սակայն այդպես էլ չկարողացանք ինչ-որ բան ստանալ դրանից:

So a few years went by,

Եվ այսպես անցավ մի քանի տարի,

and then we started the Hell Creek Project.

և այդ ժամանակ մենք սկսեցինք իրականացնել «Hell Creek» նախագիծը:

And the Hell Creek Project was this massive undertaking

Իսկ նախագիծն իրենից ներկայացնում էր մասսայական հետազոտություն`

to get as many dinosaurs as we could possibly find,

որքան հնարավոր է շատ դինոզավրեր գտնելու նպատակով,

and hopefully find some dinosaurs

և հույսով լի հայտնաբերելու այնպիսի դինոզավրեր,

that had more material in them.

որոնք ավելի շատ նյութ կպարունակեին իրենց մեջ:

And out in eastern Montana

Իսկ դրսում` Արևելյան Մոնտանայում

there's a lot of space, a lot of badlands,

ահռելի տարածություններ կան, ամայի վայրեր,

and not very many people,

որտեղ շատ քիչ մարդիկ կան:

and so you can go out there and find a lot of stuff.

Ուստի կարող ես գալ այստեղ և շատ բաներ հայտնաբերել:

And we did find a lot of stuff.

Մենք շատ բաներ ենք բացահայտել հենց այստեղ:

We found a lot of Tyrannosaurs,

Բազմաթիվ Tyrannosaur-ներ ենք գտել,

but we found one special Tyrannosaur,

սակայն կար մեկը, որն առանձնահատուկ էր,

and we called it B-rex.

և մենք նրան կոչեցինք «B-rex»:

And B-rex was found

B-rex-ին գտանք

under a thousand cubic yards of rock.

1000 խորանարդ յարդ խորության տակ գտնվող ապարների տակից:

It wasn't a very complete T. rex,

Դա ամբողջական T. Rex չէր,

and it wasn't a very big T. rex,

և ոչ էլ խոշոր T. Rex էր,

but it was a very special B-rex.

դա շատ յուրահատուկ B-rex էր:

And I and my colleagues cut into it,

Եվ այսպես, ես և իմ գործընկերները` փորելով հասանք դրան,

and we were able to determine,

և կարողացանք բացահայտել,

by looking at lines of arrested growth, some lines in it,

նայելով նրա աճի կանգման պատճառ հանդիսացող գծերին,

that B-rex had died at the age of 16.

որ B-rex-ը սատկել է 16 տարին լրանալուն պես:

We don't really know how long dinosaurs lived,

Մենք իրականում չգիտենք, թե որքան երկար են դինոզավրերն ապրել,

because we haven't found the oldest one yet.

քանի որ դեռ չենք գտել ամենահին դինոզավրին:

But this one died at the age of 16.

Սակայն այս մեկը, անշուշտ, սատկել էր 16 տարեկանում:

We gave samples to Mary Schweitzer,

Մենք նմուշները տվեցինք Մարի Շվայցերին,

and she was actually able to determine

և նա, փաստորեն, հիմնվելով ոսկորի մեջ հայտնաբերված

that B-rex was a female

ոսկրածուծի հյուսվածքի վրա,

based on medullary tissue

կարողացավ որոշել,

found on the inside of the bone.

որ B-rex-ը եղել է իգական սեռի դինոզավր:

Medullary tissue is the calcium build-up,

Ոսկրածուծի հյուսվածքն, ըստ էության, կալցիումի կուտակումն է,

the calcium storage basically,

դա հիմնականում կուտակվում է

when an animal is pregnant,

հղի կենդանիների

when a bird is pregnant.

կամ հղի թռչունների ոսկրերի մեջ:

So here was the character

Ահա այն հատկանիշը,

that linked birds and dinosaurs.

որ միավորում է թռչուններին և դինոզավրերին:

But Mary went further.

Սակայն Մարին շարունակեց իր գործը:

She took the bone, and she dumped it into acid.

Նա վերցրեց ոսկորը և այն ընկղմեց թթվի մեջ:

Now we all know that bones are fossilized,

Դե բոլորս էլ գիտենք, որ ոսկորները բրածո են,

and so if you dump it into acid,

և եթե դրանք ընկղմենք թթվի մեջ

there shouldn't be anything left.

ապա դրանցից ոչինչ չի մնա:

But there was something left.

Բայց, այնուամենայնիվ, մի բան մնաց:

There were blood vessels left.

Արյան անոթներն էին մնացել:

There were flexible, clear blood vessels.

Դրանք ճկուն, հստակ արյան անոթներ էին:

And so here was the first soft tissue from a dinosaur.

Եվ այսպես, մենք ունեյինք դինոզավրի առաջին փափուկ հյուսվածքը:

It was extraordinary.

Արտակարգ էր:

But she also found osteocytes,

Պետք է նաև նշել, որ նա հայտնաբերեց օստեոցիտներ.

which are the cells that laid down the bones.

սրանք ոսկրերի մեջ տեղավորված բջիջներ են:

And try and try, we could not find DNA,

Փորձեցինք, փորձեցինք և այդպես էլ ԴՆԹ չգտանք,

but she did find evidence of proteins.

սակայն Մարին գտավ սպիտակուցների ապացույցներ:

But we thought maybe --

Եվ մենք մտածեցինք.

well, we thought maybe

իսկ միգուցե

that the material was breaking down after it was coming out of the ground.

գետնի տակից հանելուց հետո նյութերը քայքայվո՞ւմ են:

We thought maybe it was deteriorating very fast.

Մենք կարծում էինք, որ դրանք շատ արագ փչանում են:

And so we built a laboratory

Ուստի կառուցեցինք մի լաբորատորիա`

in the back of an 18-wheeler trailer,

բեռնատար մեքենայի կցավագոնի ետնամասում,

and actually took the laboratory to the field

իսկ, լաբորատորիան կառուցեցինք դաշտում,

where we could get better samples.

որտեղից ավելի լավ նմուշներ կարող էինք գտանել:

And we did. We got better material.

Եվ այդպես էլ արեցինք: Մենք ավելի լավ նմուշներ գտանք:

The cells looked better.

Բջիջներն ավելի լավ տեսք ունեին:

The vessels looked better.

Անոթները ևս լավ տեսք ունեին:

Found the protein collagen.

Նույնը վերաբերվում էր նաև կոլագենին:

I mean, it was wonderful stuff.

Նկատի ունեմ, այդ ամենը հրաշալի էր:

But it's not dinosaur DNA.

Սակայն դինոզավրի ԴՆԹ չգտանք:

So we have discovered

Եվ այսպես, մենք բացահայտեցինք,

that dinosaur DNA, and all DNA,

որ դինոզավրի ԴՆԹ-ն, և ցանկած ԴՆԹ

just breaks down too fast.

շատ արագ քայքայվում է:

We're just not going to be able

Եվ մենք, պարզապես, ի վիճակի չենք լինի

to do what they did in "Jurassic Park."

անել այն, ինչ արել են «Jurassic Park»-ում:

We're not going to be able to make a dinosaur

Մենք չենք կարողանա դինոզավրից

based on a dinosaur.

դինոզավր ստեղծել:

But birds are dinosaurs.

Սակայն թռչուններն արդեն իսկ դինոզավրեր են:

Birds are living dinosaurs.

Նրանք կենդանի դինոզավրեր են:

We actually classify them

Իրականում մենք դասում ենք նրանց

as dinosaurs.

դինոզավրերի շարքին:

We now call them non-avian dinosaurs

Ներկայումս մենք նրանց դասակարգում ենք ոչ փետրավոր

and avian dinosaurs.

և փետրավոր դինոզավրեր:

So the non-avian dinosaurs

Եվ այսպես, ոչ փետրավոր դինոզավրերը

are the big clunky ones that went extinct.

այն հսկա անճոռնի դինոզավրերն են, որոնք ոչնչացել են:

Avian dinosaurs are our modern birds.

Իսկ փետրավոր դինոզավրերը ներկայիս թռչուններն են:

So we don't have to make a dinosaur

Ուստի մենք դինոզավր ստեղծելու կարիք չունենք,

because we already have them.

քանզի արդեն ունենք դինոզավր:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

I know, you're as bad as the sixth-graders.

Գիտեմ, ձեզ համար սա նույնքան բարդ է, որքան վեցերորդ դասարանցու համար:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

The sixth-graders look at it and they say, "No."

Վեցերորդ դասարանի աշակերտները նայում են այս ամենին և ասաում. «Ո'չ»:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

"You can call it a dinosaur,

«Դուք կարող եք դրան կոչել դինոզավր,

but look at the velociraptor: the velociraptor is cool."

սակայն նայեք վելոսիրապտեր դինոզավրին: Այն հրրաշալի է:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

"The chicken is not."

«Իսկ հավը` ոչ»:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

So this is our problem,

Եվ այսպես, ահա մեր խնդիրը,

as you can imagine.

ինչպես տեսնում եք:

The chicken is a dinosaur.

Հավը դինոզավր է:

I mean it really is.

Նկատի ունեմ, որ դա իսկապես այդպես է:

You can't argue with it

Եվ դուք չեք կարող վիճել դրա շուրջ,

because we're the classifiers and we've classified it that way.

քանի որ մենք ենք դասակարգողները, իսկ մենք նման կերպ ենք դասակգումը կատարել:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

(Applause)

(Ծափահարություններ)

But the sixth-graders demand it.

Սակայն վեցերորդ դասարանցիները պահանջում են,

"Fix the chicken."

«Սահմանեք, թե ինչ է իրենից ներկայացնում հավը»:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

So that's what I'm here to tell you about:

Ահա թե ինչի մասին ենք պատրաստվում խոսել.

how we are going to fix a chicken.

թե ինչպես ենք սահամանելու հավը:

So we have a number of ways

Եվ այսպես, կան տարբեր միջոցներ,

that we actually can fix the chicken.

որոնցով իրականում կարող ենք բնորոշել հավին:

Because evolution works,

Քանի որ էվոլյուցիա ասվածը գործում է,

we actually have some evolutionary tools.

բնականաբար մենք ունենք որոշ էվոլյուցիոն գործիքներ:

We'll call them biological modification tools.

Դրանք կկոչենք կենսաբանական փոփոխությունների գործիքներ:

We have selection.

Գոյություն ունի նաև ընտրություն կոչվածը:

And we know selection works.

Եվ մենք գիտենք, որ դա նույպես գործում է:

We started out with a wolf-like creature

Մենք կատարեցինք մի փորձարկում գայլանման մի կենդանու հետ

and we ended up with a Maltese.

և այն վերածեցինք Մալտես ցեղատեսակի շնիկի:

I mean, that's --

Նկատի ունեմ, որ

that's definitely genetic modification.

իրոք գենետիկական փոփոխություն կատարեցինք:

Or any of the other funny-looking little dogs.

Կամ նրան վերածեցինք որևէ այլ զվարճալի փոքրիկ շնիկի:

We also have transgenesis.

Գոյություն ունի նաև գենային փոխանցում կոչվածը:

Transgenesis is really cool too.

Սա ևս չափազանց հետաքրքիր գործընթաց է:

That's where you take a gene out of one animal and stick it in another one.

Դա նշանակում է, երբ մի կենդանուց վերցնում ես դրա գենը և այն փոխանցում մեկ այլ կենդանու:

That's how people make GloFish.

Ահա թե ինչպես են մարդիկ ստացել գլոուֆիշ ձկան տեսակը:

You take a glow gene

Վերցնում եք ակտիվ գենը

out of a coral or a jellyfish

մարջանից կամ մեդուզայից

and you stick it in a zebrafish,

և այն ներարկում եք զեբրաձկան մեջ,

and, puff, they glow.

և, ահա, դրանք կենդանություն են ստանում:

And that's pretty cool.

Սա իսկապես հետաքրքիր է:

And they obviously make a lot of money off of them.

Ակնհայտ է, որ մարդիկ դրանցից մեծ փողեր են ստեղծում:

And now they're making Glow-rabbits

Իսկ հիմա նրանք աշխատում են գլոու - ճագարների

and Glow-all-sorts-of-things.

և նմանատիպ այլ կենդանիերի ստեղծման վրա:

I guess we could make a glow chicken.

Կարծում եմ, որ մենք էլ կարող ենք ստեղծել գլո հավեր:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

But I don't think that'll satisfy the sixth-graders either.

Սակայն, ըստ իս, դա էլ չի բավարարի վեցերորդ դասարանցիներին:

But there's another thing.

Չնայած գոյություն ունի մեկ այլ հանգամանք ևս:

There's what we call atavism activation.

Այն, ինչ մենք կոչում ենք ատավիզմի ակտիվացում:

And atavism activation

Իսկ ատավիզմի ակտիվացումը,

is basically --

ընդհանուր առմամբ,

an atavism is an ancestral characteristic.

իրենից ներկայացնում է ժառանգական գեների խախտում:

You heard

Երևի լսել եք,

that occasionally children are born with tails,

որ երբեմն երեխաները ծնվում են պոչով,

and it's because it's an ancestral characteristic.

հենց սա էլ կոչվում է ժառանգական գեների խախտում:

And so there are a number of atavisms

Այսպիսով, կան մի շարք ատավիզմներ,

that can happen.

որոնք կարող են դրսևորվել:

Snakes are occasionally born with legs.

Օրինակ երբ օձերը ծնվում են ոտքերով:

And here's an example.

Կամ մեկ այլ օրինակ:

This is a chicken with teeth.

Սա ատամներով հավ է:

A fellow by the name of Matthew Harris

Իմ ընկերը` Մեթյու Հարրիսը ,

at the University of Wisconsin in Madison

որ աշխատում է Մեդիսոնի Վիսկոնսին Համալսարանում,

actually figured out a way to stimulate

իրականում գտավ այն միջոցը, որով ակտիվացրեց

the gene for teeth,

ատամի գենը,

and so was able to actually turn the tooth gene on

և, փաստորեն, այդպիսով կարողացավ շարժի գցել դա,

and produce teeth in chickens.

որի միջոցով հավերի մոտ ատամներ սկսեցին աճել:

Now that's a good characteristic.

Եվ այսպես, սա լավ հատկանիշ է:

We can save that one.

Կարող ենք պահպանել սա,

We know we can use that.

քանի որ հստակ գիտենք, որ կօգտագործենք դա:

We can make a chicken with teeth.

Մենք կարող ենք ստեղծել ատամներով հավ:

That's getting closer.

Կամաց - կամաց մոտենում ենք մեր նշանակոտին:

That's better than a glowing chicken.

Սա ավելի լավ է, քան գենի փոխանցումը:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

A friend of mine, a colleague of mine,

Իմ ընկերը, որը նաև իմ գործընկերն է,

Dr. Hans Larsson at McGill University,

դոկտոր Հանս Լարսոնը ՄակԳիլ համալսարանից,

is actually looking at atavisms.

ներկայումս ուսումնասիրում է ատավիզմները:

And he's looking at them

Նա հետազոտության է ենթարկում թռչուններին`

by looking at the embryo genesis of birds

զննելով վերջիններիս նախասաղմի կազմավորումը

and actually looking at how they develop,

և, ըստ էության նաև այն, թե ինչպես է այն զարգանում:

and he's interested in how birds actually lost their tail.

Նրան հետաքրքրում է, թե ինչպես են թռչուններն, իրականում, կորցրել իրենց պոչը:

He's also interested in the transformation

Նա հետաքրքրում է նաև բազուկի, առջևի վերջույթի

of the arm, the hand, to the wing.

փոխակերպումը թևի:

He's looking for those genes as well.

Նա փնտրում է այդ գեները:

And I said, "Well, if you can find those,

Ուստի ես ասացի. «Դե, եթե կարողանաս գտնել այդ գեները,

I can just reverse them

ես կարող եմ հակադրել դրանք

and make what I need to make for the sixth-graders."

և անել այն, ինչ անհրաժեշտ է անել վեցերորդ դասարանցիներին համոզելու համար»:

And so he agreed.

Եվ այսպես նա համաձայնեց:

And so that's what we're looking into.

Ահա թե ինչ ենք մենք ուսումնասիրում:

If you look at dinosaur hands,

Եթե նայեք դինոզավրի թևերին,

a velociraptor

վելոսիրապտերը

has that cool-looking hand with the claws on it.

ունի հետաքրքրիր ճիրաններով թևեր:

Archaeopteryx, which is a bird, a primitive bird,

Արքեոպտերիքսը, որը պարզունակ թռչունի տեսակ է,

still has that very primitive hand.

նույնպես ունի շատ պարզունակ թև:

But as you can see, the pigeon,

Բայց ինչպես տեսնում եք, աղավնին,

or a chicken or anything else, another bird,

կամ հավը, կամ նմանատիպ այլ թռչուն,

has kind of a weird-looking hand,

ունի մի տեսակ տարօրինակ թև,

because the hand is a wing.

քանզի այն ոչ թե ձեռք է, այլ թև է:

But the cool thing is

Սակայն հետաքրքիրն այն է,

that, if you look in the embryo,

որ, եթե նայեք սաղմին,

as the embryo is developing

մինչ այն զարգանում է,

the hand actually looks

ապա կտեսնեք, որ այն իրականում ավելի շատ նման է

pretty much like the archaeopteryx hand.

արքեոպտերիքսի թևին:

It has the three fingers, the three digits.

Այն ունի երեք մատ, երեք ֆալանգ:

But a gene turns on that actually fuses those together.

Սակայն գենը ակտիվանում է, և դրանք իրականում միաձուլվում են:

And so what we're looking for is that gene.

Եվ այն, ինչ փնտրում ենք, հենց այդ գենն է:

We want to stop that gene from turning on,

Մենք ուզում ենք, որ դադարի գործելուց այն գենը,

fusing those hands together,

որը միմյանց է ձուլում մատները,

so we can get a chicken that hatches out with a three-fingered hand,

այնպես, որ կարողանանք ստանալ ճուտիկ, որը ձվից դուրս կգա երեք-մատնյա թևով,

like the archaeopteryx.

ինչպես արքեոպտերիքսը:

And the same goes for the tails.

Նույնը վերաբերում է նաև պոչին:

Birds have basically

Հիմնականում թռչունները ունեն

rudimentary tails.

թերաճ պոչ:

And so we know

Ուստի, մենք գիտենք, որ

that in embryo,

սաղմը,

as the animal is developing,

մինչ այն զարգանում է,

it actually has a relatively long tail.

իրականում ունի համեմատաբար երկար պոչ:

But a gene turns on

Սակայն հենց գենը սկսում է ակտիվանալ,

and resorbs the tail, gets rid of it.

կլանում է պոչը և ձերբազատվում դրանից:

So that's the other gene we're looking for.

Իսկ դա այն հենց այն գենն է, որ մենք փնտրում էինք:

We want to stop that tail from resorbing.

Մենք ուզում ենք կասեցնել պոչի սերտաճումը:

So what we're trying to do really

Այդ իսկ պատճառով, այն, ինչ ուզում ենք անել, հետևյալն է.

is take our chicken,

վերցնել հավը,

modify it

փոփոխել այն

and make the chickenosaurus.

և ստանալ հավազավր:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

It's a cooler-looking chicken.

Հետաքրքիր արտաքինով հավ կլինի:

But it's just the very basics.

Սակայն սրանք միայն հիմնական հիմունքներն են:

So that really is what we're doing.

Ուստի, հենց այն է, ինչ մենք անում ենք, ինչ մեզ հարկավոր է:

And people always say, "Why do that?

Մարդիկ հաճախ հարցնում են. «Ինչո՞ւ եք անում նման բաներ:

Why make this thing?

Ինչո՞ւ է պետք նմանատիպ բաներ անել:

What good is it?"

Ի՞նչ օգուտ կա դրանից»:

Well, that's a good question.

Այո, լավ հարց է:

Actually, I think it's a great way to teach kids

Ըստ էության, կարծում եմ, որ սա լավ միջոց է երեխաներին սովորեցնելու

about evolutionary biology

էվոլյուցիան

and developmental biology

և զարգացող կենսաբանությունը

and all sorts of things.

ու նմաատիպ այլ բաները:

And quite frankly, I think

Եվ, անկեղծ ասած, ես կարծում եմ, որ

if Colonel Sanders

եթե գնդապետ Սենդերսը

was to be careful how he worded it,

ուշադիր լիներ, թե ինչպես է արտահայտվում այս ամենի մասին,

he could actually advertise an extra piece.

նա կարող էր իրականում գովազդել շատ ավելին:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

Anyway --

Ամեն դեպքում..

When our dino-chicken hatches,

Երբ մեր դինո-ճուտիկը ձվից դուրս գա

it will be, obviously, the poster child,

այն կլինի, ակնահայտորեն, օրինակ կծառայի մյւսների համար,

or what you might call a poster chick,

կամ ինչպես դուք կկոչեիք, հայտնի ճուտիկի օրնակ կծառայի,

for technology, entertainment and design.

որ պատկերվել է տեխնոլոգինաերի, ժամանցի և դիզայնի նպատակով:

Thank you.

Շնորհակալություն:

(Applause)

(Ծափահարություններ)