Nathaniel Kahn: My father, my architect

Vertaald door: Axel Saffran Nagekeken door: Christel Foncke

One thing I wanted to say about film making is -- about this film --

Wat ik wilde zeggen over filmmaken -- over deze film --

in thinking about some of the wonderful talks we've heard here,

denkend aan de prachtige talks de we hier hoorden,

Michael Moschen, and some of the talks about music,

Michael Moschen, en de talks over muziek;

this idea that there is a narrative line,

het idee van een verhaallijn,

and that music exists in time.

dat muziek bestaat in tijd.

A film also exists in time; it's an experience

Een film bestaat ook in tijd; het is een ervaring

that you should go through emotionally.

waar je emotioneel doorheen moet gaan.

And in making this film I felt that so many of the documentaries I've seen

Ik vond dat zoveel documentaires

were all about learning something,

gaan over het leren van iets,

or knowledge, or driven by talking heads, and driven by ideas.

of kennis, of pratende hoofden, gedreven door ideeën.

And I wanted this film to be driven by emotions,

Ik wilde dat deze film gedreven werd door emoties,

and really to follow my journey.

wilde echt mijn reis volgen.

So instead of doing the talking head thing, instead it's composed of scenes,

Dus in plaats van uit pratende hoofden, bestaat de film uit scenes,

and we meet people along the way.

en we ontmoeten onderweg mensen.

We only meet them once.

We ontmoeten ze slechts eenmaal.

They don't come back several times, so it really chronicles a journey.

Ze komen niet herhaaldelijk terug, dus het geeft echt een reis weer.

It's something like life, that once you get in it

Het is zoiets als leven: als je er eenmaal in zit

you can't get out.

kun je er niet uit.

There are two clips I want to show you,

Er zijn twee fragmenten die ik wilde tonen.

the first one is a kind of hodgepodge,

Het eerste is een hutspot,

its just three little moments, four little moments

drie korte momenten, vier kleine momenten

with three of the people who are here tonight.

met drie mensen die vanavond hier zijn.

It's not the way they occur in the film,

Het is niet hoe ze in de film voorkomen.

because they are part of much larger scenes.

Ze zijn deel van veel grotere scènes.

They play off each other in a wonderful way.

Ze vullen elkaar wonderbaarlijk aan.

And that ends with a little clip of my father, of Lou,

Het eindigt met een klein fragment van mijn vader, Lou,

talking about something that is very dear to him,

die praat over iets dat hem dierbaar is:

which is the accidents of life.

de toevalligheden in het leven.

I think he felt that the greatest things in life were accidental,

Ik denk dat hij vond dat de grootste dingen

and perhaps not planned at all.

in het leven toevallig waren.

And those three clips will be followed by a scene of

Die drie fragmenten worden gevolgd door een scène

perhaps what, to me, is really his greatest building

met wat ik zijn beste gebouw vind:

which is a building in Dhaka, Bangladesh.

een gebouw in Dhaka, Bangladesh.

He built the capital over there.

Hij bouwde de hoofdstad daar.

And I think you'll enjoy this building, it's never been seen --

Ik denk dat het gebouw je zal bevallen --

it's been still photographed, but never photographed by a film crew.

het was voorheen enkel gefotografeerd, nooit gefilmd.

We were the first film crew in there.

Wij waren de eersten die er filmden.

So you'll see images of this remarkable building.

Dus je ziet beelden van dit opmerkelijke gebouw.

A couple of things to keep in mind when you see it,

Een paar dingen om te weten:

it was built entirely by hand,

het werd volledig met de hand gebouwd.

I think they got a crane the last year.

ik geloof dat ze in het laatste jaar een kraan kregen.

It was built entirely by hand off bamboo scaffolding,

Men maakte gebruik van bamboesteigers, met mensen

people carrying these baskets of concrete on their heads,

die emmers beton naar boven droegen

dumping them in the forms.

op hun hoofd.

It is the capital of the country,

Het is de hoofdstad van het land,

and it took 23 years to build,

en de bouw duurde 23 jaar.

which is something they seem to be very proud of over there.

Dat is iets waarop men daar erg trots lijkt te zijn.

It took as long as the Taj Mahal.

Het duurde zolang als de Taj Mahal.

Unfortunately it took so long that Lou never saw it finished.

Helaas duurde het zo lang dat Lou het nooit af heeft gezien.

He died in 1974.

Hij stierf in 1974.

The building was finished in 1983.

Het gebouw werd in 1983 voltooid.

So it continued on for many years

Dus men bouwde vele jaren

after he died.

na zijn dood.

Think about that when you see that building,

Denk daaraan wanneer je dat gebouw ziet,

that sometimes the things we strive for so hard in life we never get to see finished.

dat we sommige dingen die we zo hard nastreven, nooit voltooid aanschouwen.

And that really struck me about my father,

Dat trof me echt aan mijn vader.

in the sense that he had such belief

Hij had zo'n geloof

that somehow, doing these things

dat uit de dingen die hij gaf,

giving in the way that he gave, that something good would come out of it,

iets goeds tevoorschijn zou komen,

even in the middle of a war, there was a war with Pakistan at one point,

dat zelfs tijdens de oorlog met Pakistan,

and the construction stopped totally and he kept working,

toen de constructie stopte, hij doorwerkte

because he felt, "Well when the war is done

omdat hij vond: "Als de oorlog voorbij is

they'll need this building."

hebben ze het gebouw nodig."

So, those are the two clips I'm going to show.

Dat zijn de twee fragmenten die ik laat zien.

Roll that tape.

Draaien maar.

(Applause)

(Applaus)

Richard Saul Wurman: I remember hearing him talk at Penn.

Richard Saul Wurman: Ik hoorde hem spreken op Penn.

And I came home and I said to my father and mother,

Ik kwam thuis en zei tegen mijn ouders:

"I just met this man: doesn't have much work,

"Ik heb een man ontmoet: heeft niet veel werk,

and he's sort of ugly, funny voice,

nogal lelijk, met een vreemde stem,

and he's a teacher at school.

en hij geeft les op school.

I know you've never heard of him, but just mark this day

Ik weet dat je nooit van hem gehoord hebt, maar onthoud dit

that someday you will hear of him,

want ooit zul je van hem horen,

because he's really an amazing man."

hij is een verbazingwekkende man."

Frank Gehry: I heard he had some kind of a fling with Ingrid Bergman. Is that true?

Frank Gehry: Ik hoorde dat hij iets had gehad met Ingrid Bergman. Klopt dat?

Nathaniel Kahn: If he did he was a very lucky man.

Nathaniel Kahn: Zo ja, dan was hij een geluksvogel.

(Laughter)

(Gelach)

NK: Did you hear that, really?

NK: Heb je dat echt gehoord?

FG: Yeah, when he was in Rome.

FG: Ja, toen hij in Rome was.

Moshe Safdie: He was a real nomad.

Moshe Safdie: Hij was een echte nomade.

And you know, when I knew him when I was in the office,

Weet je, als ik op zijn kantoor was,

he would come in from a trip, and he would be in the office

kwam hij terug van een reis, was 2 of 3 dagen

for two or three days intensely, and he would pack up and go.

intensief op kantoor, en dan ging hij weer op reis.

You know he'd be in the office till three in the morning working with us

Hij was tot drie uur 's ochtends met ons aan het werk

and there was this kind of sense of the nomad in him.

en er ging een echte nomade in hem schuil.

I mean as tragic as his death was in a railway station,

Ik bedoel: zo tragisch als zijn dood op een treinstation was,

it was so consistent with his life, you know?

het paste bij hem, weet je?

I mean I often think I'm going to die in a plane,

Ik bedoel: ik denk vaak dat ik in een vliegtuig

or I'm going to die in an airport,

of op een vliegveld zal sterven,

or die jogging without an identification on me.

of bij het joggen, zonder identificatie bij me.

I don't know why I sort of carry that

Ik weet niet waarom ik dat meenam

from that memory of the way he died.

van de herinnering aan zijn dood.

But he was a sort of a nomad at heart.

Maar hij was een soort nomade van binnen.

Louis Kahn: How accidental our existences are really

Louis Kahn: Hoe toevallig onze existentie in feite is,

and how full of influence by circumstance.

en hoe vol met invloeden van omstandigheden.

Man: We are the morning workers who come, all the time, here

Man: Wij zijn de ochtendwerkers die hier altijd komen

and enjoy the walking, city's beauty and the atmosphere

voor de wandelingen, de schoonheid van de stad en de atmosfeer.

and this is the nicest place of Bangladesh.

Dit is de mooiste plek van Bangladesh.

We are proud of it.

We zijn er trots op.

NK: You're proud of it?

NK: U bent er trots op?

Man: Yes, it is the national image of Bangladesh.

Man: Ja, het is het nationale beeld van Bangladesh.

NK: Do you know anything about the architect?

NK: Weet u iets over de architect?

Man: Architect? I've heard about him; he's a top-ranking architect.

Man: Architect? Ik heb over hem gehoord; hij is een top-architect.

NK: Well actually I'm here because I'm the architect's son,

NK: Ik ben hier omdat ik de zoon van de architect ben,

he was my father.

hij was mijn vader.

Man: Oh! Dad is Louis Farrakhan?

Man: Oh! Vader is Louis Farrakhan?

NK: Yeah. No not Louis Farrakhan, Louis Kahn.

NK: Ja. Nee, niet Louis Farrakhan, Louis Kahn.

Man: Louis Kahn, yes!

Man: Louis Kahn, ja!

(Laughter)

(Gelach)

Man: Your father, is he alive?

Man: Uw vader, leeft hij nog?

NK: No, he's been dead for 25 years.

NK: Nee, hij stierf 25 jaar geleden.

Man: Very pleased to welcome you back.

Man: Welkom terug!

NK: Thank you.

NK: Dank u.

NK: He never saw it finished, Pop.

NK: Hij zag het nooit voltooid.

No, he never saw this.

Nee, hij heeft dit nooit gezien.

Shamsul Wares: It was almost impossible, building for a country like ours.

Shamsul Wares: Het was bijna onmogelijk om voor een land als het onze te bouwen.

In 30, 50 years back, it was nothing, only paddy fields,

30, 50 jaar geleden was er niets, alleen rijstvelden,

and since we invited him here,

en vanaf het moment dat we hem uitnodigden,

he felt that he has got a responsibility.

voelde hij dat hij een verantwoordelijkheid had.

He wanted to be a Moses here, he gave us democracy.

Hij wilde een Moses zijn, hij gaf ons democratie.

He is not a political man,

Hij is geen politiek man,

but in this guise he has given us

maar in deze vorm heeft hij ons

the institution for democracy, from where we can rise.

toegang tot de democratie gegeven, vanwaar we kunnen opstaan.

In that way it is so relevant.

Op die manier is het zo relevant.

He didn't care for how much money this country has,

Hij vond het onbelangrijk hoeveel geld dit land heeft,

or whether he would be able to ever finish this building,

en of hij ooit dit gebouw zou afkrijgen,

but somehow he has been able to do it, build it, here.

maar toch heeft hij het gedaan... gebouwd.

And this is the largest project he has got in here, the poorest country in the world.

Dit is het grootste project dat hij heeft, in het armste land van de wereld.

NK: It cost him his life.

NK: Het kostte hem zijn leven.

SW: Yeah, he paid. He paid his life for this,

SW: Ja, hij betaalde ervoor met zijn leven,

and that is why he is great and we'll remember him.

en daarom is hij groot en houden we hem in herinnering.

But he was also human.

Maar hij was ook menselijk.

Now his failure to satisfy the family life,

Hij faalde in zijn gezinsleven:

is an inevitable association of great people.

een onvermijdelijk fenomeen bij grote mensen.

But I think his son will understand this,

Maar ik denk dat zijn zoon dit zal begrijpen,

and will have no sense of grudge,

en geen wrok zal koesteren,

or sense of being neglected, I think.

of zich verwaarloosd zal voelen, denk ik.

He cared in a very different manner,

Zijn liefde kwam op een heel andere manier,

but it takes a lot of time to understand that.

maar het duurt lang voor je dat begrijpt.

In social aspect of his life

In sociale aspecten van zijn leven

he was just like a child, he was not at all matured.

was hij net een kind, helemaal niet volwassen.

He could not say no to anything,

Hij kon geen nee zeggen op iets,

and that is why, that he cannot say no to things,

en dat is ook de reden, waarom

we got this building today.

wij dit gebouw nu hebben.

You see, only that way you can be able to understand him.

Alleen op die manier kun je hem begrijpen.

There is no other shortcut,

Er is geen snellere route,

no other way to really understand him.

geen andere manier om hem te begrijpen.

But I think he has given us this building

Maar ik denk.. hij heeft ons dit gebouw gegeven

and we feel all the time for him,

en wij voelen altijd voor hem,

that's why, he has given love for us.

daarom...hij heeft ons liefde gegeven.

He could not probably give the right kind of love for you,

Hij kon jou waarschijnlijk niet de juiste soort liefde geven,

but for us, he has given the people the right kind of love,

maar ons, de mensen, heeft hij de juiste soort liefde gegeven,

that is important.

dat is belangrijk.

You have to understand that.

Dat moet je begrijpen.

He had an enormous amount of love,

Hij had ongelofelijk veel liefde,

he loved everybody.

hij hield van iedereen.

To love everybody, he sometimes did not see

Van iedereen, en soms verloor hij het zicht

the very closest ones,

op de allernaasten,

and that is inevitable for men of his stature.

en dat is onvermijdelijk voor mensen van zijn kaliber.

(Applause)

(Applaus)