Nathaniel Kahn: My father, my architect

Translator: Nga Nguyễn Reviewer: Lam Hoang Quan

One thing I wanted to say about film making is -- about this film --

Một điều tôi muốn nói về việc làm phim là - về bộ phim này -

in thinking about some of the wonderful talks we've heard here,

lúc nghĩ về những bài diễn thuyết tuyệt vời chúng ta đã được nghe tại đây,

Michael Moschen, and some of the talks about music,

Michael Moschen, và ~ bài nói về âm nhạc,

this idea that there is a narrative line,

tôi có ý tưởng về một lối kể tự sự,

and that music exists in time.

và có âm nhạc nổi lên đúng lúc.

A film also exists in time; it's an experience

Một bộ phim cũng được hiện lên đồng thời; đó là một trải nghiệm

that you should go through emotionally.

mà bạn nên trải nghiệm bằng cả cảm xúc.

And in making this film I felt that so many of the documentaries I've seen

Và lúc làm phim tôi thấy rất nhiều phim tài liệu mà tôi đã xem

were all about learning something,

đều giúp chúng ta học hỏi điều gì đó

or knowledge, or driven by talking heads, and driven by ideas.

hoặc là kiến thức hay được dẫn dắt bởi những đoạn hội thoại hoặc là các ý tưởng

And I wanted this film to be driven by emotions,

Và tôi muốn bộ phim này được dẫn dắt bởi những cảm xúc,

and really to follow my journey.

và thực sự theo dõi hành trình của tôi.

So instead of doing the talking head thing, instead it's composed of scenes,

Nên thay vì là 1 bài diễn thuyết, đây sẽ là tập hợp những cảnh tượng

and we meet people along the way.

và chúng ta gặp gỡ những con người dọc đường đi ấy.

We only meet them once.

Chúng ta chỉ gặp họ một lần duy nhất.

They don't come back several times, so it really chronicles a journey.

Họ không quay lại nhiều lần, vậy nên bộ phim thật sự ghi lại một cuộc hành trình.

It's something like life, that once you get in it

Giống như cuộc sống vậy, một khi bạn đã đi qua

you can't get out.

Bạn không thể quay lại.

There are two clips I want to show you,

Có hai đoạn clip tôi muốn cho các bạn xem,

the first one is a kind of hodgepodge,

Đầu tiên là một sự pha trộn,

its just three little moments, four little moments

Chỉ gồm 3 khoảnh khoắc, 4 khoảnh khắc

with three of the people who are here tonight.

của 3 người đang có mặt tối hôm nay.

It's not the way they occur in the film,

Đó không phải là cách họ xuất hiện trong phim,

because they are part of much larger scenes.

bởi vì họ là một phần của nhiều cảnh lớn hơn.

They play off each other in a wonderful way.

Họ phối hợp với nhau theo một cách tuyệt vời.

And that ends with a little clip of my father, of Lou,

Và kết thúc bằng 1 đoạn phim nhỏ về cha tôi, Lou,

talking about something that is very dear to him,

nói về một thứ gì đó rất quý đối với ông,

which is the accidents of life.

đó là sự ngẫu nhiên trong cuộc đời.

I think he felt that the greatest things in life were accidental,

Tôi nghĩ ông ấy cảm nhận được những điều tuyệt vời nhất trong đời đều đến 1 cách tình cờ

and perhaps not planned at all.

và có lẽ không có kế hoạch nào cả.

And those three clips will be followed by a scene of

Và theo sau 3 đoạn phim đó sẽ là một cảnh

perhaps what, to me, is really his greatest building

có lẽ, đối với tôi, là công trình kiến trúc vĩ đại nhất của ông ấy

which is a building in Dhaka, Bangladesh.

đó là tòa nhà ở Dhaka, Bangladesh.

He built the capital over there.

Ông ấy đã xây thủ phủ ở đó.

And I think you'll enjoy this building, it's never been seen --

Và tôi nghĩ bạn sẽ thích toà nhà này Nó chưa từng được nhìn thấy bao giờ

it's been still photographed, but never photographed by a film crew.

Nó vẫn được chụp lại, nhưng chưa bao giờ được chụp bởi một đoàn phim

We were the first film crew in there.

Chúng tôi là đoàn làm phim đầu tiên ở đó.

So you'll see images of this remarkable building.

Vì thế bạn sẽ nhìn thấy những hình ảnh của công trình đặc biệt này.

Một vài điều cần lưu ý khi bạn nhìn thấy nó,

A couple of things to keep in mind when you see it,

it was built entirely by hand,

nó được xây hoàn toàn bằng tay,

I think they got a crane the last year.

tôi nghĩ họ đã có một cái cần cẩu vào năm ngoái.

It was built entirely by hand off bamboo scaffolding,

Nó được xây hoàn toàn bằng tay qua giàn giáo tre

people carrying these baskets of concrete on their heads,

người ta mang những chiếc giỏ chứa bê tông này trên đầu

dumping them in the forms.

trút chúng xuống khuôn.

It is the capital of the country,

Nó là thủ đô đất nước

and it took 23 years to build,

và mất 23 năm để xây dựng

which is something they seem to be very proud of over there.

mà họ dường như rất tự hào về việc đó

It took as long as the Taj Mahal.

Nó cũng mất thời gian dài như Taj Mahal

Unfortunately it took so long that Lou never saw it finished.

Tiếc thay, nó kéo dài quá lâu nên Lou chưa bao giờ được thấy nó hoàn thành

He died in 1974.

Ông mất năm 1974.

The building was finished in 1983.

Công trình hoàn thành năm 1983.

So it continued on for many years

Vậy là nó được tiếp tục qua nhiều năm

after he died.

sau khi ông mất.

Think about that when you see that building,

Hãy nghĩ về điều đó khi bạn thấy công trình này,

that sometimes the things we strive for so hard in life we never get to see finished.

đôi khi có những thứ mà chúng ta phấn đấu hết mình trong cuộc sống nhưng lại chưa được chứng kiến chúng hoàn thành.

And that really struck me about my father,

và điều đó khiến tôi nghĩ về cha mình,

in the sense that he had such belief

ông cũng có thứ niềm tin như thế

that somehow, doing these things

và bằng cách nào đó, làm những việc này,

giving in the way that he gave, that something good would come out of it,

cống hiến theo cách mà ông đã cống hiến, rằng điều gì đó tốt đẹp sẽ xuất hiện

even in the middle of a war, there was a war with Pakistan at one point,

thậm chí ngay giữa một cuộc chiến, đã có thời điểm xảy ra chiến tranh với Pakistan,

and the construction stopped totally and he kept working,

và việc xây dựng ngưng lại hoàn toàn, nhưng ông vẫn cứ tiếp tục,

because he felt, "Well when the war is done

Vì ông cảm thấy: "Khi chiến tranh kết thúc

they'll need this building."

họ sẽ cần công trình này".

So, those are the two clips I'm going to show.

Vậy nên, đậy là 2 đoạn phim mà tôi sẽ cho các bạn xem.

Roll that tape.

Chạy đoạn băng nào.

(Applause)

( Vỗ tay )

Richard Saul Wurman: I remember hearing him talk at Penn.

Richard Saul Wurman: tôi nhớ đã nghe ông ấy nói chuyện ở Penn.

And I came home and I said to my father and mother,

Và tôi về nhà nói với bố mẹ,

"I just met this man: doesn't have much work,

" Con vừa gặp người đàn ông này: không có nhiều việc,

and he's sort of ugly, funny voice,

và ông ấy khá là xấu xí với giọng nói hài hước,

and he's a teacher at school.

và ông ấy là một giáo viên ở trường.

I know you've never heard of him, but just mark this day

Con biết bố mẹ chưa bao giờ nghe về ông ấy, nhưng hãy nhớ ngày hôm nay

that someday you will hear of him,

rằng một ngày nào đó bố mẹ sẽ nghe về ông ấy,

because he's really an amazing man."

vì ông thật sự là một con người tuyệt vời."

Frank Gehry: I heard he had some kind of a fling with Ingrid Bergman. Is that true?

Frank Gehry: Tôi nghe nói ông ta nói nặng lời với Ingrid Bergman. Có phải không?

Nathaniel Kahn: If he did he was a very lucky man.

Nathaniel Kahn: Nếu có thì ông ta là một người đàn ông may mắn

(Laughter)

(Cười)

NK: Did you hear that, really?

NK: Bạn đã nghe điều đó, thật sao?

FG: Yeah, when he was in Rome.

FG: ừ, khi ông ta ở Rome

Moshe Safdie: He was a real nomad.

Moshe Safdie: Anh ta là một dân du cư thực sự.

And you know, when I knew him when I was in the office,

Anh biết không, khi tôi biết anh ta tôi đang ở trong văn phòng,

he would come in from a trip, and he would be in the office

anh ta vừa đến từ một chuyến đi, và anh ta sẽ ở văn phòng

for two or three days intensely, and he would pack up and go.

khoảng 2 hay 3 ngày, và sẽ thu xếp hành lí lên đường.

You know he'd be in the office till three in the morning working with us

Anh ta ở văn phòng đến tận 3 giờ sáng làm việc với chúng tôi

and there was this kind of sense of the nomad in him.

và có cảm giác của 1 người du mục trong anh ta.

I mean as tragic as his death was in a railway station,

Ý tôi thật là bi thảm khi cái chết của anh ta lại ở trạm ga,

it was so consistent with his life, you know?

nó thật phù hợp với cuộc sống của anh ta, phải không?

I mean I often think I'm going to die in a plane,

Ý tôi là tôi thường nghĩ mình sẽ chết trên một chiếc máy bay,

or I'm going to die in an airport,

hay tôi sẽ chết tại sân bay,

or die jogging without an identification on me.

hay chết khi đang chạy bộ mà không có giấy tờ xác nhận gì trên người.

I don't know why I sort of carry that

Tôi không biết tại sao mình lại nghĩ về điều đó

from that memory of the way he died.

từ khi biết về cách anh ta chết.

But he was a sort of a nomad at heart.

Nhưng anh ta là một dân dư cu đúng nghĩa.

Louis Kahn: How accidental our existences are really

Louis Kahn: sự tồn tại của chúng ta thật tình cờ làm sao

and how full of influence by circumstance.

và đầy ảnh hưởng do hoàn cảnh.

Man: We are the morning workers who come, all the time, here

Man: Chúng ta là những người làm việc ban ngày đến, mọi lúc, đến đây

and enjoy the walking, city's beauty and the atmosphere

và tận hưởng việc đi bộ, vẻ đẹp của thành phố và bầu không khí

and this is the nicest place of Bangladesh.

và đây là nơi đẹp nhất ở Bangladesh.

We are proud of it.

Chúng ta tự hào về nó.

NK: You're proud of it?

NK: Bạn tự hào về nó ư?

Man: Yes, it is the national image of Bangladesh.

Man: Đúng vậy, nó là hình ảnh quốc gia Bangladesh.

NK: Do you know anything about the architect?

NK: Bạn có biết gì về kiến trúc sư của công trình này không?

Man: Architect? I've heard about him; he's a top-ranking architect.

Man: Kiến trúc sư ư? Tôi đã nghe về ông ấy; ông ấy là 1 nhà kiến trúc hàng đầu.

NK: Well actually I'm here because I'm the architect's son,

NK: Thật ra tôi ở đây bởi vì tôi là con trai của ông,

he was my father.

ông ấy là cha của tôi.

Man: Oh! Dad is Louis Farrakhan?

Man: Ồ! Cha anh là Louis Farrakhan?

NK: Yeah. No not Louis Farrakhan, Louis Kahn.

NK: Vâng. Không phải Louis Farrakhan, là Louis Kahn.

Man: Louis Kahn, yes!

Man: Louis Kahn, vâng!

(Laughter)

(Cười)

Man: Your father, is he alive?

Man: Bố của anh, ông ấy còn sống không?

NK: No, he's been dead for 25 years.

NK: Không, ông ấy mất được 25 năm rồi.

Man: Very pleased to welcome you back.

Man: Rất vui chào mừng anh trở lại.

NK: Thank you.

NK: Cảm ơn ông.

NK: He never saw it finished, Pop.

NK: Ông ấy chưa được chứng kiến nó hoàn thành, Pop.

No, he never saw this.

Không, ông ấy chưa bao giờ thấy được.

Shamsul Wares: It was almost impossible, building for a country like ours.

Shamsul Wares: Nó gần như là bất khả thi, để xây dựng với một đất nước như chúng tôi.

In 30, 50 years back, it was nothing, only paddy fields,

Vào 30, 50 năm trước, chỗ này chẳng có gì cả, chỉ toàn những ruộng lúa,

and since we invited him here,

và từ khi chúng tôi mời ông ấy tới đây,

he felt that he has got a responsibility.

ông ấy nhận thấy mình phải có trách nhiệm.

He wanted to be a Moses here, he gave us democracy.

Ông ấy muốn là một Moses - nhà tiên tri tại đây, ông ấy đưa chúng tôi đến với nền dân chủ.

He is not a political man,

Ông không phải là 1 nhà chính trị,

but in this guise he has given us

nhưng dưới chiêu bài này ông ấy đã ban

the institution for democracy, from where we can rise.

hiến pháp về nền dân chủ, từ nơi chúng tôi có thể vực dậy.

In that way it is so relevant.

Ở phương diện đó nó rất có liên quan.

He didn't care for how much money this country has,

Ông ấy không quan tâm đất nước này có bao nhiêu tiền,

or whether he would be able to ever finish this building,

hay liệu ông có thể có khả năng hoàn thành dự án này không,

but somehow he has been able to do it, build it, here.

nhưng dù sao ông đã làm được, xây nó, ở đây.

And this is the largest project he has got in here, the poorest country in the world.

Và đây là dự án lớn nhất ông đã từng nhận ở đây, đất nước nghèo nhất trên thế giới.

NK: It cost him his life.

NK: Nó trả giá bằng cả cuộc đời ông.

SW: Yeah, he paid. He paid his life for this,

SW: Vâng, ông ấy đã trả giá. Ông đã trả cả cuộc đời vì nó,

and that is why he is great and we'll remember him.

và đó là lý do tại sao ông vĩ đại và chúng tôi sẽ luôn ghi nhớ về ông.

But he was also human.

Nhưng ông cũng là con người.

Now his failure to satisfy the family life,

Vậy nên thất bại của ông đối với cuộc sống gia đình,

is an inevitable association of great people.

là điều không thể tránh khỏi của những con người vĩ đại.

But I think his son will understand this,

Nhưng tôi nghĩ con trai ông ấy sẽ hiểu được,

and will have no sense of grudge,

và sẽ không oán hận,

or sense of being neglected, I think.

hay xa lánh ông, tôi nghĩ vậy.

He cared in a very different manner,

Ông ấy quan tâm theo 1 cách khác,

but it takes a lot of time to understand that.

nhưng lại mất nhiều thời gian để thấu hiểu.

In social aspect of his life

Về mặt xã hội trong cuộc đời ông

he was just like a child, he was not at all matured.

ông chỉ là 1 đứa trẻ, không trưởng thành tí nào.

He could not say no to anything,

không thể nói không với bất cứ cái gì,

and that is why, that he cannot say no to things,

và là tại sao, ông ấy không thể nói không với những thứ,

we got this building today.

mà là công trình này chúng ta nhận được ngày nay.

You see, only that way you can be able to understand him.

Bạn thấy đó, chỉ khi bạn có thể hiểu ông theo hướng đó.

There is no other shortcut,

Sẽ không có con đường nào ngắn hơn,

no other way to really understand him.

không còn hướng nào để thật sự hiểu được ông.

But I think he has given us this building

Nhưng tôi nghĩ ông ấy đã cống hiến công trình này

and we feel all the time for him,

và chúng tôi cảm nhận được ông mọi lúc,

that's why, he has given love for us.

đó là cách, ông ấy trao tình yêu thương đến chúng tôi.

He could not probably give the right kind of love for you,

Ông ấy đã không thể trao tình thương thích hợp cho anh,

but for us, he has given the people the right kind of love,

nhưng đối với chúng tôi, ông ấy đã trao cho dân mình lòng yêu thương cần phải có,

that is important.

đó mới là quan trọng.

You have to understand that.

Anh phải hiểu được.

He had an enormous amount of love,

Ông ấy có lòng yêu thương dồi dào

he loved everybody.

Ông ấy yêu mọi người.

To love everybody, he sometimes did not see

Để yêu mọi người, ông ấy đôi khi không thấy được

the very closest ones,

những người thân thương nhất,

and that is inevitable for men of his stature.

và là không thể tránh khỏi đối với những con người tầm cỡ như ông

(Applause)

(Vỗ tay)