Nathaniel Kahn: My father, my architect

Tłumaczenie: Magda Rittenhouse Korekta: Igor Lipinski

One thing I wanted to say about film making is -- about this film --

Jedna rzecz, jeśli chodzi o filmy i o mój film --

in thinking about some of the wonderful talks we've heard here,

przyszło mi to do głowy podczas tych wspaniałych wykładów,

Michael Moschen, and some of the talks about music,

Michaela Moschena i innych dotyczących muzyki.

this idea that there is a narrative line,

Chodzi o to, że istnieje narracja.

and that music exists in time.

I że muzyka istnieje w czasie.

A film also exists in time; it's an experience

Film również istnieje w czasie. Jest doświadczeniem,

that you should go through emotionally.

które odwołuje się do emocji.

And in making this film I felt that so many of the documentaries I've seen

Kręcąc ten film miałem świadomość, że większość dokumentów,

were all about learning something,

które widziałem, przekazuje nam jakąś wiedzę --

or knowledge, or driven by talking heads, and driven by ideas.

występują w nich gadające głowy, pojawiają się idee.

And I wanted this film to be driven by emotions,

A ja chciałem, by mój film odwoływał się do emocji,

and really to follow my journey.

by był zapisem podróży.

So instead of doing the talking head thing, instead it's composed of scenes,

Dlatego nie ma w nim gadających głów. Zamiast tego są sceny,

and we meet people along the way.

a ludzi spotykamy po drodze.

We only meet them once.

Pojawiają się tylko raz.

They don't come back several times, so it really chronicles a journey.

Potem już ich nie widzimy, więc naprawdę jest to zapis podróży.

It's something like life, that once you get in it

Trochę jak w życiu. Jak raz coś zaczniesz,

you can't get out.

to nie możesz się już cofnąć.

There are two clips I want to show you,

Chciałbym wam pokazać dwa fragmenty.

the first one is a kind of hodgepodge,

Pierwszy to taki trochę miszmasz.

its just three little moments, four little moments

Trzy, cztery zaledwie momenty,

with three of the people who are here tonight.

w których pojawiają się trzy osoby obecne tu dziś z nami.

It's not the way they occur in the film,

W filmie wygląda to wszystko trochę inaczej

because they are part of much larger scenes.

bo są to fragmenty znacznie obszerniejszych scen.

They play off each other in a wonderful way.

I oni doskonale ze sobą współgrają.

And that ends with a little clip of my father, of Lou,

Na samym końcu pojawia się mój ojciec, Lou,

talking about something that is very dear to him,

który opowiada o czymś, co jest dla niego bardzo ważne --

which is the accidents of life.

o roli przypadku w życiu.

I think he felt that the greatest things in life were accidental,

Czuł, że najważniejsze rzeczy w życiu,

and perhaps not planned at all.

były dziełem przypadku, nie zostały zaplanowane.

And those three clips will be followed by a scene of

Po tych trzech fragmentach, pojawia się

perhaps what, to me, is really his greatest building

najważniejszy moim zdaniem budynek ojca,

which is a building in Dhaka, Bangladesh.

W Dhace, w Bangladeszu.

He built the capital over there.

Wybudował tam parlament.

And I think you'll enjoy this building, it's never been seen --

Myślę, że obejrzycie go z przyjemnością -- nie był nigdy pokazywany.

it's been still photographed, but never photographed by a film crew.

Często go fotografowano,

We were the first film crew in there.

ale my byliśmy pierwszą ekipą, która go sfilmowała.

So you'll see images of this remarkable building.

Więc zobaczycie ten niezwykły budynek.

A couple of things to keep in mind when you see it,

Warto mieć na uwadze kilka rzeczy.

it was built entirely by hand,

Był on w całości zbudowany ręcznie.

I think they got a crane the last year.

Zdaje się, że w ostatnim roku pojawił się tam dźwig.

It was built entirely by hand off bamboo scaffolding,

Więc był budowany ręcznie na rusztowaniach z bambusa,

people carrying these baskets of concrete on their heads,

po których ludzie wnosili na swoich głowach kosze z cementem,

dumping them in the forms.

który wlewali w formy.

It is the capital of the country,

To stolica kraju.

and it took 23 years to build,

Budowa trwała 23 lata,

which is something they seem to be very proud of over there.

z czego mieszkańcy tego kraju są bardzo dumni.

It took as long as the Taj Mahal.

Trwało to tyle co budowa Taj Mahal.

Unfortunately it took so long that Lou never saw it finished.

Niestety ojciec nigdy nie zobaczył ukończonego budynku.

He died in 1974.

Zmarł w 1974 roku.

The building was finished in 1983.

Budowę skończono w 1983.

So it continued on for many years

Więc trwało to jeszcze długo

after he died.

po jego śmierci.

Think about that when you see that building,

Pomyślcie, kiedy będziecie oglądać ten budynek,

that sometimes the things we strive for so hard in life we never get to see finished.

że czasem to, o co bardzo zabiegamy, nie zostaje za naszego życia ukończone.

And that really struck me about my father,

Coś, co uderzało mnie, jeśli chodzi o życie ojca,

in the sense that he had such belief

to jego głębokie przekonanie,

that somehow, doing these things

że kiedy coś z siebie dajemy,

giving in the way that he gave, that something good would come out of it,

tak jak on to robił, to coś dobrego po nas pozostanie.

even in the middle of a war, there was a war with Pakistan at one point,

W którymś momencie z powodu wojny z Pakistanem

and the construction stopped totally and he kept working,

ta budowa została wstrzymana. Ale on nadal pracował,

because he felt, "Well when the war is done

myśląc sobie, że kiedy skończy się wojna,

they'll need this building."

ten budynek będzie potrzebny.

So, those are the two clips I'm going to show.

Więc to są dwa fragmenty, które wam zaraz pokażę.

Roll that tape.

Proszę przewinąć taśmę.

(Applause)

(Brawa)

Richard Saul Wurman: I remember hearing him talk at Penn.

Richard Saul Wurman: Pamiętam jego wykład na Uniwersytecie Penn.

And I came home and I said to my father and mother,

Przyszedłem do domu i powiedziałem do moich rodziców

"I just met this man: doesn't have much work,

"Spotkałem człowieka, który nie ma zbyt wielu zleceń,

and he's sort of ugly, funny voice,

jest brzydki, mówi śmiesznym głosem

and he's a teacher at school.

i jest wykładowcą na uczelni.

I know you've never heard of him, but just mark this day

Wiem, że nigdy żeście o nim nie słyszeli, ale zapamiętajcie ten dzień,

that someday you will hear of him,

bo jeszcze kiedyś usłyszycie.

because he's really an amazing man."

Jest naprawdę niezwykłym człowiekiem".

Frank Gehry: I heard he had some kind of a fling with Ingrid Bergman. Is that true?

Frank Gehry: Słyszałem, że miał jakiś epizod z Ingrid Bergman. Czy to prawda?

Nathaniel Kahn: If he did he was a very lucky man.

Nathaniel Kahn: Jeśli tak, to był farciarzem.

(Laughter)

(Śmiech)

NK: Did you hear that, really?

NK: Naprawdę tak słyszałeś?

FG: Yeah, when he was in Rome.

FG: Tak, kiedy był w Rzymie.

Moshe Safdie: He was a real nomad.

Moshe Safdie: Był prawdziwym nomadą.

And you know, when I knew him when I was in the office,

W czasach kiedy z nim pracowałem,

he would come in from a trip, and he would be in the office

wracał z podróży, przychodził do biura,

for two or three days intensely, and he would pack up and go.

i przez dwa czy trzy dni intensywnie pracował,

You know he'd be in the office till three in the morning working with us

siedząc do trzeciej nad ranem. A potem się pakował i wyjeżdżał.

and there was this kind of sense of the nomad in him.

Zawsze było w nim coś z nomady.

I mean as tragic as his death was in a railway station,

Jakkolwiek tragiczna była jego śmierć na stacji kolejowej,

it was so consistent with his life, you know?

to to bardzo pasowało do jego życia.

I mean I often think I'm going to die in a plane,

Myślę często, że ja pewnie umrę w samolocie,

or I'm going to die in an airport,

albo na jakimś lotnisku,

or die jogging without an identification on me.

albo podczas uprawiania joggingu, nie mając przy sobie żadnych papierów.

I don't know why I sort of carry that

Nie wiem czemu, ale gdy myślę o jego śmierci

from that memory of the way he died.

zawsze przychodzi mi to na myśl.

But he was a sort of a nomad at heart.

On w głębi duszy był nomadą.

Louis Kahn: How accidental our existences are really

Louis Kahn: Jakże zależne od przypadku jest nasze życie

and how full of influence by circumstance.

jak wielki wpływ mają nań okoliczności.

Man: We are the morning workers who come, all the time, here

Mężczyzna: My robotnicy porannej zmiany bardzo lubimy tu przychodzić.

and enjoy the walking, city's beauty and the atmosphere

Cieszyć się pięknem tego miasta.

and this is the nicest place of Bangladesh.

To jest najpiękniejsze miejsce w Bangladeszu.

We are proud of it.

Jesteśmy z niego dumni.

NK: You're proud of it?

NK: Jesteście dumni?

Man: Yes, it is the national image of Bangladesh.

Mężczyzna: Tak, to symbol narodowy Bangladeszu.

NK: Do you know anything about the architect?

NK: Wiesz cokolwiek o architekcie?

Man: Architect? I've heard about him; he's a top-ranking architect.

Mężczyzna: Architekt? Słyszałem o nim, że jest [niewyraźne słowo]

NK: Well actually I'm here because I'm the architect's son,

NK: Tak się składa, że jestem jego synem.

he was my father.

To był mój ojciec.

Man: Oh! Dad is Louis Farrakhan?

Mężczyzna: Naprawdę? Twoim ojcem jest Louis Farrakhan?

NK: Yeah. No not Louis Farrakhan, Louis Kahn.

NK: Tak. Ale nie Louis Farrakhan, tylko Louis Kahn.

Man: Louis Kahn, yes!

Mężczyzna: Louis Kahn! Tak!

(Laughter)

(Śmiech)

Man: Your father, is he alive?

Mężczyzna: Czy twój ojciec jeszcze żyje?

NK: No, he's been dead for 25 years.

NK: Nie, zmarł 25 lat temu.

Man: Very pleased to welcome you back.

Mężczyzna: Z radością cię tu witamy.

NK: Thank you.

NK: Dziękuję.

NK: He never saw it finished, Pop.

NK: Tata nigdy nie zobaczył ukończonego budynku.

No, he never saw this.

Nigdy go nie widział.

Shamsul Wares: It was almost impossible, building for a country like ours.

Shamsul Wares: Budowanie w takim kraju jak nasz graniczyło z niemożliwością.

In 30, 50 years back, it was nothing, only paddy fields,

Pięćdziesiąt lat temu, nie było tu nic oprócz pól ryżowych.

and since we invited him here,

Zaprosiliśmy go tu

he felt that he has got a responsibility.

i on miał poczucie, że coś jest nam winien.

He wanted to be a Moses here, he gave us democracy.

Chciał być niczym Mojżesz. Zawdzięczamy mu nasza demokrację.

He is not a political man,

Nie był politykiem.

but in this guise he has given us

A mimo to przyczynił się do tego,

the institution for democracy, from where we can rise.

że powstały tu instytucje demokratyczne. Mieliśmy od czego zacząć.

In that way it is so relevant.

Dlatego to było tak ważne.

He didn't care for how much money this country has,

Nie obchodziło go za bardzo, ile w tym kraju jest pieniędzy.

or whether he would be able to ever finish this building,

Ani czy będzie w stanie doprowadzić tą budowę do końca.

but somehow he has been able to do it, build it, here.

Ale jakoś mu się udało. Wybudować to tutaj.

And this is the largest project he has got in here, the poorest country in the world.

To był jego największy projekt. W najbiedniejszym kraju świata.

NK: It cost him his life.

NK: Zapłacił za to życiem.

SW: Yeah, he paid. He paid his life for this,

SW: Tak. Zapłacił za to własnym życiem

and that is why he is great and we'll remember him.

i dlatego jest wielki i będziemy go pamiętać.

But he was also human.

Był bardzo ludzki.

Now his failure to satisfy the family life,

Jego niepowodzenia w życiu rodzinnym

is an inevitable association of great people.

to coś, co jest nieuniknione w przypadku wielkich ludzi.

But I think his son will understand this,

Ale myślę, że jego syn potrafi to zrozumieć

and will have no sense of grudge,

i nie mieć do niego żalu.

or sense of being neglected, I think.

Nie mieć poczucia odrzucenia.

He cared in a very different manner,

On nie był obojętny, choć do uczuć podchodził w inny sposób.

but it takes a lot of time to understand that.

Trzeba dużo czasu, by to zrozumieć.

In social aspect of his life

Jeśli chodzi o kontakty z ludźmi,

he was just like a child, he was not at all matured.

on był trochę jak dziecko. Nie do końca dojrzały.

He could not say no to anything,

Nigdy nie potrafił powiedzieć "nie".

and that is why, that he cannot say no to things,

Ale właśnie dzięki temu,

we got this building today.

mamy tu dziś jego budynek.

You see, only that way you can be able to understand him.

Tylko w ten sposób można go zrozumieć.

There is no other shortcut,

Nie ma innego sposobu,

no other way to really understand him.

żeby go zrozumieć.

But I think he has given us this building

Dając nam ten budynek --

and we feel all the time for him,

czujemy to przez cały czas –

that's why, he has given love for us.

dał nam swoją miłość.

He could not probably give the right kind of love for you,

Być może tobie nie potrafił dać takiej miłości, na jaką czekałeś.

but for us, he has given the people the right kind of love,

Ale naszemu narodowi dał miłość, o jakiej marzyliśmy.

that is important.

I to jest bardzo ważne.

You have to understand that.

Musisz to zrozumieć.

He had an enormous amount of love,

Był pełen miłości.

he loved everybody.

Kochał wszystkich.

To love everybody, he sometimes did not see

Ale czasem, kiedy kocha się wszystkich,

the very closest ones,

zaniedbuje się tych najbliższych.

and that is inevitable for men of his stature.

To nieuniknione w przypadku ludzi takiego kalibru jak on.

(Applause)

(Brawa)