How I'm discovering the secrets of ancient texts | Gregory Heyworth

Vertaald door: Saskia O'Neill Nagekeken door: Rik Delaet

On January 26, 2013,

Op 26 januari 2013

a band of al-Qaeda militants entered the ancient city of Timbuktu

bestormde een troep Al Qaida strijders de oude stad Timboektoe,

aan de zuidelijke rand van de Sahara.

on the southern edge of the Sahara Desert.

There, they set fire to a medieval library of 30,000 manuscripts

Ze stichtten brand in een middeleeuwse bibliotheek met 30.000 manuscripten,

written in Arabic and several African languages

geschreven in het Arabisch en een aantal Afrikaanse talen,

variërend in onderwerp van astronomie tot geografie, geschiedenis en geneeskunde.

and ranging in subject from astronomy to geography, history to medicine,

including one book which records

Zo was er een boek dat mogelijk de eerste behandeling

perhaps the first treatment for male erectile dysfunction.

van erectiestoornissen bij mannen beschrijft.

Unknown in the West,

Onbekend in het Westen

was dit de verzamelde kennis van een heel continent,

this was the collected wisdom of an entire continent,

the voice of Africa at a time when Africa was thought not to have a voice at all.

de stem van Afrika in een tijd waarin men dacht dat Afrika geen stem had.

The mayor of Bamako, who witnessed the event,

De burgemeester van Bamako, die het zag gebeuren,

noemde de verbranding van de manuscripten

called the burning of the manuscripts

"a crime against world cultural heritage."

een misdaad tegenover het culturele werelderfgoed.

And he was right --

En hij had gelijk --

or he would have been, if it weren't for the fact that he was also lying.

of zou gelijk gehad hebben; hij vertelde namelijk een leugen.

In fact, just before,

Want kort tevoren

African scholars had collected a random assortment of old books

hadden Afrikaanse geleerden een aantal willekeurige oude boeken verzameld

and left them out for the terrorists to burn.

en daar voor de terroristen achtergelaten.

De collectie ligt tegenwoordig verstopt in Bamako,

Today, the collection lies hidden in Bamako,

the capital of Mali,

de hoofdstad van Mali,

moldering in the high humidity.

wegrottend in de hoge vochtigheid.

What was rescued by ruse

Wat gered werd door een list

is now once again in jeopardy,

wordt opnieuw bedreigd,

dit keer door het klimaat.

this time by climate.

But Africa, and the far-flung corners of the world,

Afrika en de verafgelegen uithoeken van de wereld

are not the only places, or even the main places

zijn niet de enige of voornaamste plaatsen

in which manuscripts that could change the history of world culture

waar manuscripten die de geschiedenis van de wereldcultuur kunnen veranderen,

are in jeopardy.

in gevaar zijn.

Several years ago, I conducted a survey of European research libraries

Een paar jaar terug heb ik onderzoek gedaan

onder Europese onderzoeksbibliotheken

and discovered that, at the barest minimum,

en ik ontdekte dat er ten minste

there are 60,000 manuscripts

60.000 manuscripten zijn,

pre-1500

daterend van voor 1500,

that are illegible because of water damage,

die onleesbaar zijn door waterschade,

fading, mold and chemical reagents.

vervaging, schimmel en chemische verbindingen.

The real number is likely double that,

Het werkelijke aantal is waarschijnlijk tweemaal zo groot

and that doesn't even count

en dat is exclusief

renaissancemanuscripten, moderne manuscripten

Renaissance manuscripts and modern manuscripts

and cultural heritage objects such as maps.

en objecten die tot het culturele erfgoed behoren, zoals kaarten.

What if there were a technology

Wat als er een technologie bestond

that could recover these lost and unknown works?

die deze verloren en onbekende werken kon herstellen?

Imagine worldwide how a trove of hundreds of thousands

Stel je voor hoe wereldwijd honderdduizenden

of previously unknown texts

voorheen onbekende teksten

could radically transform our knowledge of the past.

onze kennis van het verleden radicaal zouden kunnen veranderen.

Imagine what unknown classics we would discover

Stel je voor welke onbekende klassiekers we zouden kunnen ontdekken,

which would rewrite the canons of literature, history,

die de canons van literatuur, geschiedenis, filosofie en muziek

philosophy, music --

zouden herschrijven --

or, more provocatively, that could rewrite our cultural identities,

of die zelfs onze culturele identiteiten zouden kunnen herschrijven

building new bridges between people and culture.

en zo nieuwe bruggen bouwen tussen mensen en culturen.

These are the questions that transformed me

Door deze vragen veranderde ik

van een middeleeuwen-kenner, iemand die teksten leest,

from a medieval scholar, a reader of texts,

into a textual scientist.

in een tekstuele wetenschapper.

'Lezer' is zo'n vervelend woord.

What an unsatisfying word "reader" is.

For me, it conjures up images of passivity,

Het wekt bij mij beelden van passiviteit op,

iemand die lui in een gemakkelijke stoel zit te wachten

of someone sitting idly in an armchair

waiting for knowledge to come to him

tot de kennis hem bereikt in een mooi klein pakketje.

in a neat little parcel.

How much better to be a participant in the past,

Het is toch veel beter om actief deel te nemen aan het verleden,

an adventurer in an undiscovered country,

een avonturier in een onontdekt land te zijn,

searching for the hidden text.

op zoek naar een verborgen tekst.

As an academic, I was a mere reader.

Als academicus was ik niet meer dan een lezer.

I read and taught the same classics

Ik las en onderwees dezelfde klassieke teksten

die mensen al honderd jaar lezen en onderwijzen --

that people had been reading and teaching for hundreds of years --

Vergilius, Ovidius, Chaucer, Petrarca --

Virgil, Ovid, Chaucer, Petrarch --

and with every scholarly article that I published

en met ieder artikel dat ik publiceerde,

I added to human knowledge in ever-diminishing slivers of insight.

droeg ik bij aan de menselijke kennis, in steeds kleinere mate.

What I wanted to be

Wat ik wou zijn,

was an archaeologist of the past,

was een archeoloog van het verleden,

a discoverer of literature,

een ontdekker van literatuur,

een Indiana Jones zonder de zweep --

an Indiana Jones without the whip --

of, eigenlijk, met de zweep.

or, actually, with the whip.

(Laughter)

(Gelach)

And I wanted it not just for myself but I wanted it for my students as well.

Ik wou dat niet alleen voor mijzelf, maar ook voor mijn studenten.

And so six years ago, I changed the direction of my career.

Dus ben ik zes jaar geleden een andere richting ingegaan.

At the time, I was working on "The Chess of Love,"

Ik werkte op dat moment aan 'The Chess of Love',

the last important long poem of the European Middle Ages

een belangrijk dichtwerk uit de Europese middeleeuwen

never to have been edited.

dat nog nooit was bewerkt.

And it wasn't edited because it existed in only one manuscript

Het was nog nooit bewerkt omdat er maar één manuscript was

en dat was zo ernstig beschadigd tijdens de bombardementen in Dresden

which was so badly damaged during the firebombing of Dresden

in World War II

in de Tweede Wereldoorlog,

that generations of scholars had pronounced it lost.

dat generaties geleerden het als verloren hadden beschouwd.

For five years, I had been working with an ultraviolet lamp

Vijf jaar lang werkte ik met een uv-lamp

trying to recover traces of the writing

om restanten van het handschrift te vinden

and I'd gone about as far as technology at the time

en ik kwam zo ver als ik kon met de technologie van dat moment.

could actually take me.

And so I did what many people do.

Toen deed ik wat veel mensen doen.

I went online,

Ik ging online

and there I learned about

en las daar

how multispectral imaging had been used to recover two lost treatises

hoe met behulp van multispectrale beeldvorming twee verborgen verhandelingen

van de beroemde Griekse wiskundige Archimedes werden ontdekt

of the famed Greek mathematician Archimedes

in een 13-eeuwse palimpsest.

from a 13th-century palimpsest.

A palimpsest is a manuscript which has been erased and overwritten.

Een palimpsest is een manuscript dat is uitgewist en overgeschreven.

And so, out of the blue,

Ik besloot spontaan

I decided to write to the lead imaging scientist

om te schrijven naar het hoofd van de groep wetenschappers

on the Archimedes palimpsest project,

die aan het Archimedespalimpsest werkte,

Professor Roger Easton,

Professor Roger Easton,

with a plan and a plea.

met een plan en een pleidooi.

En hij schreef nog terug ook.

And to my surprise, he actually wrote back.

Met zijn hulp kon ik een subsidie krijgen van de Amerikaanse overheid

With his help, I was able to win a grant from the US government

to build a transportable, multispectral imaging lab,

voor het bouwen van een verplaatsbaar lab voor multispectrale beeldvorming.

And with this lab, I transformed what was a charred and faded mess

En in dat lab transformeerde ik een verkoolde en verbleekte zooi

into a new medieval classic.

in een nieuwe middeleeuwse klassieker.

So how does multispectral imaging actually work?

Hoe werkt multispectrale beeldvorming eigenlijk?

Het idee achter multispectrale beeldvorming

Well, the idea behind multispectral imaging

is something that anyone who is familiar with infrared night vision goggles

is iets wat iedereen die bekend is met infraroodbrillen

will immediately appreciate:

onmiddellijk zal herkennen:

that what we can see in the visible spectrum of light

wat we zien in het zichtbare lichtspectrum

is only a tiny fraction of what's actually there.

is maar een fractie van wat er daadwerkelijk is.

The same is true with invisible writing.

Dat geldt ook voor onzichtbaar schrift.

Our system uses 12 wavelengths of light

Ons systeem maakt gebruik van licht op 12 golflengtes,

between the ultraviolet and the infrared,

tussen het ultraviolet en het infrarood.

Dat wordt van bovenaf op het manuscript gericht

and these are shown down onto the manuscript from above

met behulp van ledlampen

from banks of LEDs,

and another multispectral light source

en een andere multispectrale lichtbron

which comes up through the individual leaves of the manuscript.

schijnt van onderen door de bladzijden van het manuscript.

Up to 35 images per sequence per leaf are imaged this way

Zo maken we van elke bladzijde ongeveer 35 opnames

met een krachtige digitale camera voorzien van een lens

using a high-powered digital camera equipped with a lens

which is made out of quartz.

die gemaakt is van kwarts.

There are about five of these in the world.

Daar zijn er ongeveer vijf van in de wereld.

And once we capture these images,

Als we die beelden hebben gemaakt,

we feed them through statistical algorithms

laten we er statistische algoritmes op los,

to further enhance and clarify them,

om ze te verbeteren en te verhelderen,

using software which was originally designed for satellite images

met software die oorspronkelijk was ontworpen voor satellietbeelden

and used by people like geospatial scientists

en gebruikt werd door bijvoorbeeld geospatiale wetenschappers

en de CIA.

and the CIA.

De resultaten zijn soms spectaculair.

The results can be spectacular.

You may already have heard of what's been done

Misschien ben je al wel bekend met het werk

for the Dead Sea Scrolls,

aan de Dode Zee-rollen,

which are slowly gelatinizing.

die langzaam vergelen.

Using infrared, we've been able to read even the darkest corners

Met behulp van infrarood kunnen we zelfs de donkerste hoeken

van de Dode Zee-rollen lezen.

of the Dead Sea Scrolls.

You may not be aware, however,

Maar je weet misschien niet

of other Biblical texts that are in jeopardy.

dat meer Bijbelse teksten gevaar lopen.

Dit is bijvoorbeeld een bladzijde van een manuscript

Here, for example, is a leaf from a manuscript

that we imaged,

waar we opnames van hebben gemaakt,

which is perhaps the most valuable Christian Bible in the world.

misschien wel de meest waardevolle christelijke bijbel van de wereld.

The Codex Vercellensis is the oldest translation of the Gospels into Latin,

De Codex Vercellensis is de oudste vertaling van de evangeliën in het Latijn,

and it dates from the first half of the fourth century.

daterend uit de eerste helft van de vierde eeuw.

This is the closest we can come

Dit is het beste voorbeeld

to the Bible at the time of the foundation of Christendom

van een bijbel uit de tijd van het ontstaan van het christendom

under Emperor Constantine,

onder keizer Constantijn

and at the time also of the Council of Nicaea,

en uit de tijd van het concilie van Nicea,

toen het algemene credo van het christendom werd vastgelegd.

when the basic creed of Christianity was being agreed upon.

This manuscript, unfortunately, has been very badly damaged,

Dit manuscript is helaas ernstig beschadigd,

and it's damaged because for centuries

omdat het eeuwenlang

werd gebruikt en aangeraakt

it had been used and handled

in swearing in ceremonies in the church.

tijdens inwijdingsceremonies in de kerk.

In fact, that purple splotch that you see in the upper left hand corner

Die paarse vlek die je daar in de linkerbovenhoek ziet

is Aspergillus, which is a fungus

is Aspergillus, een schimmel,

which originates in the unwashed hands

afkomstig van de ongewassen handen

of a person with tuberculosis.

van iemand met tuberculose.

Our imaging has enabled me to make the first transcription

Door middel van ons beeldvormen, heb ik de eerste transcriptie

of this manuscript in 250 years.

van dit manuscript kunnen maken in 250 jaar.

Having a lab that can travel to collections where it's needed, however,

Maar een lab dat je mee kunt nemen naar de betreffende collecties,

is only part of the solution.

is slechts een gedeeltelijke oplossing.

The technology is expensive and very rare,

De technologie is duur en zeer zeldzaam

and the imaging and image processing skills are esoteric.

en de beeldvormings- en verwerkingsvaardigheden zijn esoterisch.

That means that mounting recoveries

Dus de herstelwerkzaamheden

is beyond the reach of most researchers and all but the wealthiest institutions.

kunnen maar door een paar onderzoekers en de rijkste instituten worden gebruikt.

That's why I founded the Lazarus Project,

Daarom heb ik het Lazarus Project opgericht, een non-profit initiatief

a not-for-profit initiative

to bring multispectral imaging to individual researchers

om multispectrale beeldvorming aan individuele onderzoekers te geven,

and smaller institutions at little or no cost whatsoever.

en aan kleinere instituten, tegen weinig of geen kosten.

Over the past five years,

De afgelopen vijf jaar

our team of imaging scientists, scholars and students

is ons team van wetenschappers, geleerden en studenten

naar zeven verschillende landen gereisd

has travelled to seven different countries

and have recovered some of the world's most valuable damaged manuscripts,

en ze hebben een paar van de waardevolste, beschadigde manuscripten gered,

waaronder het Vercelli Book, oudste boek met Engelse teksten,

included the Vercelli Book, which is the oldest book of English,

the Black Book of Carmarthen, the oldest book of Welsh,

het zwarte boek van Carmarthen, oudste boek in het Welsh,

and some of the most valuable earliest Gospels

en een paar van de waardevolste, vroegste evangelies,

located in what is now the former Soviet Georgia.

in wat nu voormalig Sovjet Georgië is.

So, spectral imaging can recover lost texts.

Dus spectrale beeldvorming kan verloren geschriften herwinnen.

More subtly, though, it can recover a second story behind every object,

En het kan zelfs nog een tweede verhaal achter elk object onthullen,

the story of how, when and by whom a text was created,

het verhaal van hoe, wanneer en door wie een geschrift werd gecreëerd

and, sometimes, what the author was thinking at the time he wrote.

en soms zelfs wat de auteur dacht toen hij aan het schrijven was.

Take, for example, a draft of the Declaration of Independence

Neem dit concept van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring,

written in Thomas Jefferson's own hand,

in Thomas Jefferson's eigen handschrift,

dat een aantal collega's een tijdje terug heeft opgenomen

which some colleagues of mine imaged a few years ago

at the Library of Congress.

in de Library of Congress.

Curators had noticed that one word throughout

Curatoren hadden gezien dat een bepaald woord telkens

was doorgestreept en vervangen.

had been scratched out and overwritten.

The word overwritten was "citizens."

Het was vervangen door 'burgers'.

Perhaps you can guess what the word underneath was.

Misschien kan je wel raden wat het woord eronder was.

"Subjects."

'Onderdanen'.

There, ladies and gentlemen, is American democracy

Dat, dames en heren, is de Amerikaanse democratie

evolving under the hand of Thomas Jefferson.

die zich daar onder de hand van Thomas Jefferson ontwikkelt.

Or consider the 1491 Martellus Map,

Of neem de kaart van Martellus uit 1491,

which we imaged at Yale's Beinecke Library.

gescand in de Beinecke Library van Yale.

This was the map that Columbus likely consulted

Dit was de kaart die Columbus waarschijnlijk zag

voor zijn vertrek naar de Nieuwe Wereld

before he traveled to the New World

and which gave him his idea of what Asia looked like

en die hem een idee gaf van hoe Azië eruit zag

and where Japan was located.

en waar Japan lag.

The problem with this map is that its inks and pigments

Het probleem met deze kaart was dat de inkt en kleurpigmenten

had so degraded over time

zo waren afgebroken over de jaren

that this large, nearly seven-foot map,

dat op deze grote kaart van twee meter

made the world look like a giant desert.

de wereld eruitzag als een enorme woestijn.

Until now, we had very little idea, detailed idea, that is,

Tot nog toe hadden we geen idee, niet in detail in ieder geval,

wat Columbus wist over de wereld

of what Columbus knew of the world

and how world cultures were represented.

en hoe culturen werden weergegeven.

The main legend of the map was entirely illegible under normal light.

De hoofdlegenda was onleesbaar onder normale lichtomstandigheden.

Ultraviolet did very little for it.

Ultravioletlicht hielp weinig.

Multispectral gave us everything.

Multispectraal gaf ons alles.

In Asia, we learned of monsters with ears so long

In Azië zagen we monsters met oren zo lang

that they could cover the creature's entire body.

dat ze het hele lichaam van het beest konden bedekken.

In Afrika een slang die de grond kon laten roken.

In Africa, about a snake who could cause the ground to smoke.

Like starlight, which can convey images

Zoals sterlicht een beeld kan geven

of the way the Universe looked in the distant past,

van hoe het universum er lang geleden uitzag,

so multispectral light can take us back to the first stuttering moments

zo kan multispectraal licht ons meevoeren naar de allereerste momenten

of an object's creation.

van de creatie van een object.

Through this lens, we witness the mistakes, the changes of mind,

Door deze lens zien we de fouten, de gedachteveranderingen,

the naïvetés, the uncensored thoughts,

de naïviteiten, de ongecensureerde gedachtes,

the imperfections of the human imagination

de imperfecties van de menselijke fantasie

that allow these hallowed objects and their authors

waardoor deze sacrale objecten en hun auteurs échter worden

to become more real,

en de geschiedenis dichterbij brengen.

that make history closer to us.

What about the future?

En de toekomst?

There's so much of the past,

Er is zo veel van het verleden

and so few people with the skills to rescue it

en er zijn zo weinig getrainde mensen die de objecten kunnen redden,

before these objects disappear forever.

voordat ze voor altijd verdwenen zijn.

That's why I have begun to teach this new hybrid discipline

Daarom geef ik nu les in deze nieuwe, hybride discipline,

that I call "textual science."

die ik 'tekstuele wetenschappen' noem.

Textual science is a marriage

Tekstuele wetenschappen is een mix

of the traditional skills of a literary scholar --

van traditionele literaire wetenschappen,

the ability to read old languages and old handwriting,

het lezen van oude talen en oude handschriften,

the knowledge of how texts are made

weten hoe teksten zijn gemaakt,

zodat je ze kunt plaatsen en dateren,

in order to be able to place and date them --

with new techniques like imaging science,

en nieuwe technieken zoals beeldvormingwetenschappen,

the chemistry of inks and pigments,

de scheikunde van inkt en pigmenten,

computer-aided optical character recognition.

computerondersteunde optische tekenherkenning.

Vorig jaar was een van mijn studenten,

Last year, a student in my class,

a freshman,

een eerstejaars,

with a background in Latin and Greek,

die Grieks en Latijn studeerde,

was image-processing a palimpsest

de beelden aan het verwerken van een palimpset,

that we had photographed at a famous library in Rome.

gefotografeerd in een beroemde bibliotheek in Rome.

As he worked, tiny Greek writing began to appear from behind the text.

Langzaam werden heel klein geschreven Griekse woorden zichtbaar.

Everyone gathered around,

Iedereen kwam om hem heen staan

and he read a line from a lost work

en hij las een zin uit het verloren werk

of the Greek comic dramatist Menander.

van de Griekse komedieschrijver Menander.

This was the first time in well over a thousand years

Het was de eerste keer in ruim duizend jaar

that those words had been pronounced aloud.

dat die woorden hardop werden uitgesproken.

In that moment, he became a scholar.

Op dat moment werd hij een geleerde.

Ladies and gentlemen, that is the future of the past.

Dames en heren, dat is de toekomst van het verleden.

Thank you very much.

Hartelijk bedankt.

(Applaus)

(Applause)