Michael Tilson Thomas: Music and emotion through time

Translator: Timothy Covell Reviewer: Morton Bast

Vertaald door: Els De Keyser Nagekeken door: Christel Foncke

Well when I was asked to do this TEDTalk, I was really chuckled,

Toen ik de vraag kreeg om deze TEDTalk te doen, moest ik lachen,

because, you see, my father's name was Ted,

want mijn vader heette Ted.

and much of my life, especially my musical life,

Een groot deel van mijn leven, vooral mijn muzikale leven,

is really a talk that I'm still having with him,

is eigenlijk een gesprek dat ik nog steeds heb met hem,

or the part of me that he continues to be.

of met het deel van mij dat hij nog steeds is.

Now Ted was a New Yorker, an all-around theater guy,

Ted was een New Yorker, een allround theaterman.

and he was a self-taught illustrator and musician.

Hij was autodidactisch illustrator en muzikant.

He didn't read a note,

Hij kon geen noot lezen,

and he was profoundly hearing impaired.

en was diep gehoorgestoord.

Yet, he was my greatest teacher.

Toch was hij mijn beste leraar.

Because even through the squeaks of his hearing aids,

Want zelfs door het gepiep van zijn hoorapparaten,

his understanding of music was profound.

had hij een diep begrip van de muziek.

And for him, it wasn't so much the way the music goes

Voor hem ging het niet zozeer over hoe de muziek loopt,

as about what it witnesses and where it can take you.

als over waar het van getuigt en waar het je heenbrengt.

And he did a painting of this experience,

Hij maakte een schilderij over deze ervaring,

which he called "In the Realm of Music."

dat hij "In het rijk van de muziek" noemde.

Now Ted entered this realm every day by improvising

Ted ging elke dag binnen in dit rijk door te improviseren,

in a sort of Tin Pan Alley style like this.

in een soort Tin Pan Alley-stijl, zoiets.

(Music)

(Muziek)

But he was tough when it came to music.

Maar hij was hard als het op muziek aankwam.

He said, "There are only two things that matter in music:

Hij zei: "Er zijn maar twee dingen belangrijk in de muziek:

what and how.

wat en hoe."

And the thing about classical music,

Bijzonder aan klassieke muziek

that what and how, it's inexhaustible."

is dat 'wat en hoe' onuitputtelijk zijn.

That was his passion for the music.

Dat was zijn passie voor muziek.

Both my parents really loved it.

Mijn beide ouders waren er echt dol op.

They didn't know all that much about it,

Ze wisten er niet zoveel over,

but they gave me the opportunity to discover it

maar ze gaven me de kans het te ontdekken

together with them.

samen met hen.

And I think inspired by that memory,

Geïnspireerd door die herinnering

it's been my desire to try and bring it

leeft bij mij het verlangen om te proberen de muziek

to as many other people as I can,

naar zoveel mogelijk mensen te brengen,

sort of pass it on through whatever means.

om ze via alle mogelijke kanalen over te brengen.

And how people get this music, how it comes into their lives,

Hoe mensen muziek vatten, hoe ze in hun leven komt,

really fascinates me.

dat fascineert me echt.

One day in New York, I was on the street

Op zekere dag was ik op straat in New York

and I saw some kids playing baseball between stoops and cars and fire hydrants.

en ik zag kinderen baseball spelen tussen de portieken en auto's en brandkranen.

And a tough, slouchy kid got up to bat,

Een keiharde slungel moest batten.

and he took a swing and really connected.

Hij voerde een zwaai uit en had echt verbinding.

And he watched the ball fly for a second,

Hij keek een seconde naar de vliegende bal

and then he went, "Dah dadaratatatah.

en barstte toen los: "Da dada daratatata.

Brah dada dadadadah."

da dada daratatata."

And he ran around the bases.

En hij rende langs de honken.

And I thought, go figure.

Ik dacht: stel je voor.

How did this piece of 18th century Austrian aristocratic entertainment

Hoe is dit stuk 18e-eeuws Oostenrijks aristocratenvertier

turn into the victory crow of this New York kid?

verworden tot de overwinningskreet van een knul in New York?

How was that passed on? How did he get to hear Mozart?

Hoe is dat doorgegeven? Hoe kreeg hij Mozart te horen?

Well when it comes to classical music,

Als het over klassieke muziek gaat,

there's an awful lot to pass on,

dan is er zoveel om door te geven,

much more than Mozart, Beethoven or Tchiakovsky.

veel meer dan Mozart, Beethoven of Tchaikovsky.

Because classical music

Want klassieke muziek

is an unbroken living tradition

is een doorlopende levende traditie

that goes back over 1,000 years.

die meer dan 1000 jaar teruggaat.

And every one of those years

Elk van die jaren

has had something unique and powerful to say to us

had ons iets unieks en krachtigs te vertellen

about what it's like to be alive.

over wat het betekent om te leven.

Now the raw material of it, of course,

Het ruwe materiaal

is just the music of everyday life.

is gewoon de muziek van elke dag.

It's all the anthems and dance crazes

Het zijn alle hymnes en gekke dansen

and ballads and marches.

en ballades en marsen.

But what classical music does

Wat klassieke muziek doet,

is to distill all of these musics down,

is deze muziekstukken distilleren,

to condense them to their absolute essence,

ze condenseren tot hun absolute essentie,

and from that essence create a new language,

en uit die essentie een nieuwe taal creëren,

a language that speaks very lovingly and unflinchingly

een taal die liefdevol en zonder verpinken spreekt

about who we really are.

over wie we echt zijn.

It's a language that's still evolving.

Het is een taal die nog steeds evolueert.

Now over the centuries it grew into the big pieces we always think of,

Door de eeuwen heen groeide ze uit tot de grote stukken waar we steeds aan denken,

like concertos and symphonies,

concerto's en symfonieën,

but even the most ambitious masterpiece

maar zelfs het meest ambitieuze meesterwerk

can have as its central mission

kan als centrale missie hebben

to bring you back to a fragile and personal moment --

dat het je naar een fragiel en persoonlijk moment terugbrengt -

like this one from the Beethoven Violin Concerto.

zoals dit moment uit het Vioolconcerto van Beethoven.

(Music)

(Muziek)

It's so simple, so evocative.

Het is zo eenvoudig, het roept zoveel op.

So many emotions seem to be inside of it.

Er lijken zoveel emoties in te zitten.

Yet, of course, like all music,

Maar uiteraard gaat het, zoals alle muziek,

it's essentially not about anything.

in essentie nergens over.

It's just a design of pitches and silence and time.

Het is een ontwerp van toonhoogtes en stilte en tijd.

And the pitches, the notes, as you know, are just vibrations.

En de toonhoogtes, de noten, zijn zoals je weet slechts trillingen.

They're locations in the spectrum of sound.

Ze zijn plaatsen in het geluidsspectrum.

And whether we call them 440 per second, A,

Of we ze nu 440 per seconde, la, noemen,

or 3,729, B flat -- trust me, that's right --

of 3.729, si mol -- geloof me, dat klopt --

they're just phenomena.

het zijn maar fenomenen.

But the way we react to different combinations of these phenomena

Maar de manier waarop we op verschillende combinaties van fenomenen reageren,

is complex and emotional and not totally understood.

is complex en emotioneel en slecht begrepen.

And the way we react to them has changed radically over the centuries,

De manier waarop we erop reageren, is door de eeuwen heen radicaal veranderd,

as have our preferences for them.

net als onze voorkeuren.

So for example, in the 11th century,

In de 11e eeuw hielden mensen bijvoorbeeld

people liked pieces that ended like this.

van stukken die zo eindigden.

(Music)

(Muziek)

And in the 17th century, it was more like this.

In de 17e eeuw was het meer zo.

(Music)

(Muziek)

And in the 21st century ...

En in de 21e eeuw ...

(Music)

(Muziek)

Now your 21st century ears are quite happy with this last chord,

Jullie 21ste-eeuwse oren zijn blij met dit laatste akkoord,

even though a while back it would have puzzled or annoyed you

zelfs als het jullie in vroegere tijden zou hebben verward of geïrriteerd,

or sent some of you running from the room.

of sommigen van jullie uit de zaal hebben doen vluchten.

And the reason you like it

De reden waarom je het leuk vindt,

is because you've inherited, whether you knew it or not,

is omdat je, of je dat wist of niet,

centuries-worth of changes

eeuwen van verandering hebt geërfd

in musical theory, practice and fashion.

aan de theorie, de praktijk en de mode van de muziek.

And in classical music we can follow these changes very, very accurately

In de klassieke muziek kunnen we deze wijzigingen zeer accuraat opvolgen

because of the music's powerful silent partner,

dankzij de machtige stille vennoot van de muziek,

the way it's been passed on: notation.

de manier waarop ze is overgedragen: notenschrift.

Now the impulse to notate,

De drang om muziek te noteren,

or, more exactly I should say, encode music

of, preciezer uitgedrukt, te coderen,

has been with us for a very long time.

bestaat al heel lang.

In 200 B.C., a man named Sekulos

In 200 v.C. heeft een man genaamd Seikilos

wrote this song for his departed wife

dit lied geschreven voor zijn overleden vrouw

and inscribed it on her gravestone

en het gegrift op haar grafsteen

in the notational system of the Greeks.

in het notatiesysteem van de Grieken.

(Music)

Schitter zolang je leeft. Lijd niet. Het leven is kort. De tijd eist toch het laatste woord.

And a thousand years later,

Duizend jaar later

this impulse to notate took an entirely different form.

kreeg deze drang tot noteren een geheel andere vorm.

And you can see how this happened

Je kan zien hoe dit gebeurde

in these excerpts from the Christmas mass "Puer Natus est nobis,"

in deze uittreksels uit de kerst-mis "Puer natus est nobis",

"For Us is Born."

"Een kind is ons geboren".

(Music)

(Muziek)

In the 10th century, little squiggles were used

In de 10e eeuw werden kleine krulletjes gebruikt

just to indicate the general shape of the tune.

om de algemene lijn van de melodie aan te geven.

And in the 12th century, a line was drawn, like a musical horizon line,

In de 12e eeuw werd een lijn getrokken, als een muzikale horizonlijn,

to better pinpoint the pitch's location.

om de toon beter te kunnen plaatsen.

And then in the 13th century, more lines and new shapes of notes

In de 13 eeuw legden nog meer lijnen en nieuwe notenvormen

locked in the concept of the tune exactly,

het idee van de melodie exact vast,

and that led to the kind of notation we have today.

en dat leidde tot het soort notatie dat we vandaag hebben.

Well notation not only passed the music on,

De notatie heeft de muziek niet alleen doorgegeven,

notating and encoding the music changed its priorities entirely,

muziek noteren en coderen heeft de prioriteiten door elkaar geschud,

because it enabled the musicians

want daardoor konden de muzikanten

to imagine music on a much vaster scale.

zich muziek voorstellen op veel grotere schaal.

Now inspired moves of improvisation

Geïnspireerde improvisatiebewegingen

could be recorded, saved, considered, prioritized,

konden opgenomen, bewaard, overwogen, geprioriteerd,

made into intricate designs.

in ingewikkelde patronen weergegeven worden.

And from this moment, classical music became

Vanaf dat moment werd de klassieke muziek

what it most essentially is,

wat ze in essentie is:

a dialogue between the two powerful sides of our nature:

een dialoog tussen de twee machtige kanten van onze aard,

instinct and intelligence.

het instinct en de intelligentie.

And there began to be a real difference at this point

Vanaf dit moment ontstond een echt onderscheid

between the art of improvisation

tussen de kunst van de improvisatie

and the art of composition.

en de kunst van de compositie.

Now an improviser senses and plays the next cool move,

Een improvisator voelt en speelt de volgende coole beweging,

but a composer is considering all possible moves,

maar een componist bekijkt alle mogelijke bewegingen,

testing them out, prioritizing them out,

test ze, prioriteert ze,

until he sees how they can form a powerful and coherent design

tot hij ziet hoe ze een krachtig en samenhangend ontwerp kunnen worden

of ultimate and enduring coolness.

van ultieme en blijvende coolheid.

Now some of the greatest composers, like Bach,

Enkele van de grootste componisten, zoals Bach,

were combinations of these two things.

waren van beide markten thuis.

Bach was like a great improviser with a mind of a chess master.

Bach was een groot improvisator met de geest van een schaakgrootmeester.

Mozart was the same way.

Mozart was ook zo.

But every musician strikes a different balance

Maar elke muzikant zoekt zijn eigen evenwicht

between faith and reason, instinct and intelligence.

tussen geloof en rede, instinct en intelligentie.

And every musical era had different priorities of these things,

Elke muzikale periode heeft andere prioriteiten voor die dingen,

different things to pass on, different 'whats' and 'hows'.

andere dingen om door te geven, een ander 'wat' en een ander 'hoe'.

So in the first eight centuries or so of this tradition

In de eerste 8 eeuwen van deze traditie

the big 'what' was to praise God.

was het grote 'wat' God te loven.

And by the 1400s, music was being written

Rond 1400 werd muziek geschreven

that tried to mirror God's mind

die de geest van God probeerde te weerspiegelen

as could be seen in the design of the night sky.

zoals die kon worden gezien in het ontwerp van de sterrenhemel.

The 'how' was a style called polyphony,

Het 'hoe' was een stijl die polyfonie heet,

music of many independently moving voices

muziek van vele stemmen die onafhankelijk bewegen

that suggested the way the planets seemed to move

en suggereren hoe de planeten leken te bewegen

in Ptolemy's geocentric universe.

in het geocentrische universum van Ptolemaeus.

This was truly the music of the spheres.

Dit was echt de muziek der sferen.

(Music)

(Kyrie eleison)

This is the kind of music that Leonardo DaVinci would have known.

Dit is het soort muziek dat Leonardo Da Vinci zou gekend hebben.

And perhaps its tremendous intellectual perfection and serenity

De onwaarschijnlijke intellectuele perfectie en sereniteit

meant that something new had to happen --

betekende misschien dat iets nieuws moest gebeuren --

a radical new move, which in 1600 is what did happen.

een radicale nieuwe beweging, en dat gebeurde in 1600.

(Music) Singer: Ah, bitter blow!

(Muziek): Zanger: Ah, bitter lot!

Ah, wicked, cruel fate!

Ah, doorslecht, wreed lot!

Ah, baleful stars!

Ah, ellendige sterren!

Ah, avaricious heaven!

Ah, gierige hemel!

MTT: This, of course, was the birth of opera,

MTT: Dit was natuurlijk de geboorte van de opera.

and its development put music on a radical new course.

Die zette de muziek op een radicale nieuwe koers.

The what now was not to mirror the mind of God,

Nu was het 'wat' niet het weerspiegelen van de geest van God,

but to follow the emotion turbulence of man.

maar het volgen van de emotionele turbulentie van de mens.

And the how was harmony,

Het 'hoe' was harmonie,

stacking up the pitches to form chords.

de tonen opstapelen om akkoorden te vormen.

And the chords, it turned out,

Bleek dat de akkoorden

were capable of representing incredible varieties of emotions.

ongelooflijke variaties van emoties konden voorstellen.

And the basic chords were the ones we still have with us,

De basisakkoorden hebben we nog steeds:

the triads,

de tertsen,

either the major one,

de grote terts,

which we think is happy,

die we als vrolijk beschouwen,

or the minor one,

of de kleine terts,

which we perceive as sad.

die we als droevig beschouwen.

But what's the actual difference between these two chords?

Maar wat is eigenlijk het verschil tussen deze twee akkoorden?

It's just these two notes in the middle.

Alleen deze twee middelste noten.

It's either E natural,

Het is ofwel mi hersteld,

and 659 vibrations per second,

en 659 trillingen per seconde,

or E flat, at 622.

ofwel mi bemol, 622 trillingen.

So the big difference between human happiness and sadness?

Wat is het grote verschil tussen menselijk geluk en verdriet?

37 freakin' vibrations.

37 verdomde trillingen.

So you can see in a system like this

Je ziet dat er in dit soort systeem

there was enormous subtle potential

geweldig veel subtiel potentieel zat

of representing human emotions.

om menselijke emoties voor te stellen.

And in fact, as man began to understand more

Naarmate de mens een beter begrip kreeg

his complex and ambivalent nature,

van zijn complexe en ambivalente aard,

harmony grew more complex to reflect it.

werd de harmonie complexer, om dat weer te geven.

Turns out it was capable of expressing emotions

Bleek dat het in staat was om emoties weer te geven

beyond the ability of words.

die niet in woorden te vatten waren.

Now with all this possibility,

Met al die mogelijkheden

classical music really took off.

begon de echte opmars van de klassieke muziek.

It's the time in which the big forms began to arise.

In die tijd kwamen de grote vormen op.

And the effects of technology began to be felt also,

Ook de gevolgen van de technologie lieten zich voelen,

because printing put music, the scores, the codebooks of music,

want dankzij de drukkunst kwam muziek, partituren, de sleutels tot de muziek,

into the hands of performers everywhere.

in de handen van uitvoerders overal te lande.

And new and improved instruments

Nieuwe en verbeterde instrumenten

made the age of the virtuoso possible.

maakten het tijdperk van de virtuoos mogelijk.

This is when those big forms arose --

Toen ontstonden die grote vormen --

the symphonies, the sonatas, the concertos.

symfonieën, sonates, concerto's.

And in these big architectures of time,

In die grote architectuur van de tijd

composers like Beethoven could share the insights of a lifetime.

konden componisten als Beethoven de inzichten van een leven delen.

A piece like Beethoven's Fifth

Een stuk als de vijfde van Beethoven

basically witnessing how it was possible

getuigt van de mogelijkheid

for him to go from sorrow and anger,

om van verdriet naar woede over te gaan,

over the course of a half an hour,

op een half uur tijd,

step by exacting step of his route,

stap na veeleisende stap op zijn tocht,

to the moment when he could make it across to joy.

tot op het moment dat hij uitkwam bij de vreugde.

(Music)

(Muziek)

And it turned out the symphony could be used for more complex issues,

Bleek dat de symfonie voor complexere toepassingen geschikt was,

like gripping ones of culture,

aangrijpende, culturele,

such as nationalism or quest for freedom

zoals nationalisme of de zoektocht naar vrijheid

or the frontiers of sensuality.

of de grenzen van de sensualiteit.

But whatever direction the music took,

Welke richting de muziek ook uitging,

one thing until recently was always the same,

tot recent was één ding altijd hetzelfde:

and that was when the musicians stopped playing,

als de muzikanten stopten met spelen,

the music stopped.

dan stopte de muziek.

Now this moment so fascinates me.

Dat moment vind ik zo fascinerend.

I find it such a profound one.

Ik vind het zo diepgaand.

What happens when the music stops?

Wat gebeurt er als de muziek stopt?

Where does it go? What's left?

Waar gaat ze heen? Wat blijft er over?

What sticks with people in the audience at the end of a performance?

Wat blijft er hangen bij het publiek op het einde van een uitvoering?

Is it a melody or a rhythm

Is het een melodie of een ritme

or a mood or an attitude?

of een gemoedstoestand of een houding?

And how might that change their lives?

Hoe kan dat hun leven veranderen?

To me this is the intimate, personal side of music.

Voor mij is dat de intieme, persoonlijke kant van de muziek.

It's the passing on part. It's the 'why' part of it.

Het is het doorgeven, het 'waarom' van de zaak.

And to me that's the most essential of all.

Voor mij is dat het meest essentiële.

Mostly it's been a person-to-person thing,

Het gaat meestal van persoon tot persoon,

a teacher-student, performer-audience thing,

van leraar tot student, van uitvoerder tot publiek,

and then around 1880 came this new technology

tot er in 1880 nieuwe technologie kwam.

that first mechanically then through analogs then digitally

Eerst mechanisch, dan analoog, dan digitaal

created a new and miraculous way of passing things on,

creëerde dit een nieuwe, miraculeuze manier van dingen doorgeven,

albeit an impersonal one.

zij het dan een onpersoonlijke manier.

People could now hear music all the time,

Mensen konden nu de hele tijd muziek beluisteren,

even though it wasn't necessary

for them to play an instrument, read music or even go to concerts.

ook al was het niet nodig

dat ze een instrument bespeelden, muziek lazen of zelfs naar concerten gingen.

And technology democratized music by making everything available.

De technologie heeft de muziek gedemocratiseerd door alles beschikbaar te maken.

It spearheaded a cultural revolution

Het leidde tot een culturele revolutie

in which artists like Caruso and Bessie Smith were on the same footing.

waarin artiesten als Caruso en Bessie Smith op dezelfde hoogte stonden.

And technology pushed composers to tremendous extremes,

De technologie heeft componisten tot geweldige extremen gebracht,

using computers and synthesizers

met gebruik van computers en synthesizers,

to create works of intellectually impenetrable complexity

om werken te maken van intellectueel ondoordringbare complexiteit

beyond the means of performers and audiences.

die de middelen van uitvoerders en publiek te boven gaan.

At the same time technology,

Tegelijk heeft de technologie,

by taking over the role that notation had always played,

door de rol over te nemen die notatie altijd heeft gespeeld,

shifted the balance within music between instinct and intelligence

de balans in de muziek tussen instinct en intelligentie

way over to the instinctive side.

doen overhellen naar de instinctieve kant.

The culture in which we live now

De cultuur waarin we vandaag leven,

is awash with music of improvisation

is overspoeld met improvisatiemuziek

that's been sliced, diced, layered

die in stukjes gesneden, gelaagd,

and, God knows, distributed and sold.

en, God weet, gedistribueerd en verkocht is.

What's the long-term effect of this on us or on music?

Wat is het langetermijneffect daarvan op ons of op de muziek?

Nobody knows.

Dat weet niemand.

The question remains: What happens when the music stops?

De vraag blijft: wat gebeurt er als de muziek stopt?

What sticks with people?

Wat blijft hangen bij mensen?

Now that we have unlimited access to music, what does stick with us?

Nu we onbeperkte toegang tot de muziek hebben, wat blijft hangen bij ons?

Well let me show you a story of what I mean

Laat me jullie een verhaal vertellen over wat ik bedoel met

by "really sticking with us."

"echt blijven hangen".

I was visiting a cousin of mine in an old age home,

Ik was op bezoek bij een neef van mij in een rusthuis.

and I spied a very shaky old man

Ik hield een krakkemikkige oude man in de gaten,

making his way across the room on a walker.

die zijn weg zocht door de kamer met een rollator.

He came over to a piano that was there,

Hij ging naar een piano die daar stond,

and he balanced himself and began playing something like this.

zocht zijn evenwicht en begon iets dergelijks te spelen.

(Music)

(Muziek)

And he said something like, "Me ... boy ... symphony ... Beethoven."

Hij zei iets als "Ik ... jongen ... symfonie ... Beethoven."

And I suddenly got it,

Plots snapte ik het,

and I said, "Friend, by any chance are you trying to play this?"

en ik zei: "Vriend, probeer je misschien dit te spelen?"

(Music)

(Muziek)

And he said, "Yes, yes. I was a little boy.

Hij zei: "Ja, ja. Ik was een kleine jongen.

The symphony: Isaac Stern, the concerto, I heard it."

De symfonie: Isaac Stern, het concerto, ik hoorde het."

And I thought, my God,

Ik dacht: mijn God,

how much must this music mean to this man

hoeveel moet die muziek betekenen voor die man

that he would get himself out of his bed, across the room

dat hij zichzelf uit bed sleept, door de kamer,

to recover the memory of this music

om de herinnering aan deze muziek op te halen

that, after everything else in his life is sloughing away,

die, nadat al de rest in zijn leven in het moeras verzinkt,

still means so much to him?

nog zoveel voor hem betekent?

Well, that's why I take every performance so seriously,

Daarom neem ik elke uitvoering zo ernstig.

why it matters to me so much.

Daarom betekent het zoveel voor mij.

I never know who might be there, who might be absorbing it

Ik weet nooit wie er misschien zit, wie het absorbeert,

and what will happen to it in their life.

en wat er in hun leven mee zal gebeuren.

But now I'm excited that there's more chance than ever before possible

Ik vind het spannend dat er meer kans dan ooit is

of sharing this music.

om deze muziek te delen.

That's what drives my interest in projects

Dat is de motor van mijn belangstelling voor projecten

like the TV series "Keeping Score" with the San Francisco Symphony

zoals de tv-serie "Keeping Score" met het San Francisco Symphony,

that looks at the backstories of music,

die de achtergrondverhalen van muziek bekijkt,

and working with the young musicians at the New World Symphony

of het werk met jonge muzikanten in de New World Symphony,

on projects that explore the potential

aan projecten die het potentieel verkennen

of the new performing arts centers

van nieuwe uitvoerende kunstencentra

for both entertainment and education.

voor entertainment en onderwijs.

And of course, the New World Symphony

De New World Symphony

led to the YouTube Symphony and projects on the internet

leidde tot de YouTube Symphony en projecten op het internet

that reach out to musicians and audiences all over the world.

die de brug maken naar muzikanten en toehoorders over de hele wereld.

And the exciting thing is all this is just a prototype.

Het spannende is dat dit maar een prototype is.

There's just a role here for so many people --

Er is hier een rol voor zovele mensen --

teachers, parents, performers --

leerkrachten, ouders, uitvoerders --

to be explorers together.

om samen op verkenning te gaan.

Sure, the big events attract a lot of attention,

De grote evenementen krijgen natuurlijk veel aandacht,

but what really matters is what goes on every single day.

maar wat echt belangrijk is, is wat elke dag gebeurt.

We need your perspectives, your curiosity, your voices.

We hebben jullie perspectief, jullie nieuwsgierigheid, jullie stemmen nodig.

And it excites me now to meet people

Ik vind het spannend om mensen te ontmoeten

who are hikers, chefs, code writers, taxi drivers,

die rondtrekken, chef zijn, software-auteur, taxichauffeur,

people I never would have guessed who loved the music

mensen van wie ik nooit zou hebben geraden dat ze van de muziek hielden

and who are passing it on.

en die de muziek doorgeven.

You don't need to worry about knowing anything.

Maak je geen zorgen over wat je moet weten.

If you're curious, if you have a capacity for wonder, if you're alive,

Als je nieuwsgierig bent, als je een vermogen tot verwondering hebt, als je leeft,

you know all that you need to know.

dan weet je alles wat je moet weten.

You can start anywhere. Ramble a bit.

Je kan overal starten. Zwerf maar wat rond.

Follow traces. Get lost. Be surprised, amused inspired.

Volg sporen. Verdwaal. Wees verrast, geamuseerd, geïnspireerd.

All that 'what', all that 'how' is out there

Al het 'wat', al het 'hoe' ligt daar op jou te wachten

waiting for you to discover its 'why',

tot je zijn 'waarom' ontdekt,

to dive in and pass it on.

tot je erin duikt en het doorgeeft.

Thank you.

Dankuwel.

(Applause)

(Applaus)