Laurie Santos: How monkeys mirror human irrationality

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Jeroen Bakker

I want to start my talk today with two observations

Ik wil mijn lezing vandaag beginnen met twee vaststellingen

about the human species.

over de menselijke soort.

The first observation is something that you might think is quite obvious,

De eerste lijkt vanzelfsprekend,

and that's that our species, Homo sapiens,

namelijk dat onze soort, Homo sapiens,

is actually really, really smart --

vreselijk slim is -

like, ridiculously smart --

belachelijk slim als je wil -

like you're all doing things

alsof jullie allemaal dingen kunnen doen

that no other species on the planet does right now.

waar geen andere soorten toe in staat zijn.

And this is, of course,

Dat blijkt

not the first time you've probably recognized this.

op allerlei manieren.

Of course, in addition to being smart, we're also an extremely vain species.

Daarnaast zijn we ook een zeer ijdele soort.

So we like pointing out the fact that we're smart.

We wijzen daar ook graag op.

You know, so I could turn to pretty much any sage

Elke wijze

from Shakespeare to Stephen Colbert

van Shakespeare tot Stephen Colbert

to point out things like the fact that

laat ons weten dat we edel zijn

we're noble in reason and infinite in faculties

door de rede, onbeperkt in mogelijkheden

and just kind of awesome-er than anything else on the planet

en ontzagwekkender dan wat dan ook op deze planeet

when it comes to all things cerebral.

als het aankomt op het cerebrale.

But of course, there's a second observation about the human species

Maar er is nog een tweede vaststelling over de menselijke soort

that I want to focus on a little bit more,

waar ik het even over wil hebben,

and that's the fact that

en dat is dat we

even though we're actually really smart, sometimes uniquely smart,

hoe buitengewoon slim we ook zijn

we can also be incredibly, incredibly dumb

we ook ongelooflijk, ongelooflijk dom kunnen zijn

when it comes to some aspects of our decision making.

als het gaat om een aantal aspecten van onze besluitvorming.

Now I'm seeing lots of smirks out there.

Nu zie ik hier heel wat zenuwachtig gegrijns.

Don't worry, I'm not going to call anyone in particular out

Maak je geen zorgen, ik ga niemand naar voren halen

on any aspects of your own mistakes.

om zijn fouten te etaleren.

But of course, just in the last two years

Net in de laatste twee jaar zien we

we see these unprecedented examples of human ineptitude.

ongekende voorbeelden van menselijke onmacht.

And we've watched as the tools we uniquely make

We hebben gezien hoe ons unieke instrumentarium

to pull the resources out of our environment

om grondstoffen aan ons milieu te onttrekken

kind of just blow up in our face.

ons op een verschrikkelijke manier in de steek heeft gelaten.

We've watched the financial markets that we uniquely create --

We hebben gezien hoe onze unieke financiële markten -

these markets that were supposed to be foolproof --

die verondersteld werden onfeilbaar te zijn -

we've watched them kind of collapse before our eyes.

voor onze ogen in elkaar stortten.

But both of these two embarrassing examples, I think,

Maar geen van beide gènante voorbeelden

don't highlight what I think is most embarrassing

benadrukken het meest beschamende

about the mistakes that humans make,

over de fouten die mensen maken,

which is that we'd like to think that the mistakes we make

en dat is dat we graag denken dat de fouten die we maken

are really just the result of a couple bad apples

in feite alleen het resultaat zijn van een paar rotte appels

or a couple really sort of FAIL Blog-worthy decisions.

of een van paar stom toevallige, foute beslissingen.

But it turns out, what social scientists are actually learning

Maar wat sociale wetenschappers leren

is that most of us, when put in certain contexts,

is dat de meesten van ons in bepaalde omstandigheden,

will actually make very specific mistakes.

zeer specifieke fouten gaan maken.

The errors we make are actually predictable.

Die fouten zijn voorspelbaar.

We make them again and again.

We maken ze steeds weer opnieuw.

And they're actually immune to lots of evidence.

En ze zijn in feite immuun voor hopen bewijsmateriaal.

When we get negative feedback,

Als we negatieve feedback krijgen,

we still, the next time we're face with a certain context,

hebben we nog steeds in dezelfde context,

tend to make the same errors.

de neiging om dezelfde fouten te maken.

And so this has been a real puzzle to me

Dat is voor mij, als onderzoeker

as a sort of scholar of human nature.

van de menselijke natuur echt onbegrijpelijk.

What I'm most curious about is,

Waar ik het meest nieuwsgierig naar ben is

how is a species that's as smart as we are

hoe een soort, die zo slim is als wij,

capable of such bad

in staat is om dit soort beslissingsfouten

and such consistent errors all the time?

steeds weer opnieuw te maken?

You know, we're the smartest thing out there, why can't we figure this out?

Waarom kunnen wij als de slimsten dit niet uitvissen?

In some sense, where do our mistakes really come from?

Waar komen die fouten eigenlijk vandaan?

And having thought about this a little bit, I see a couple different possibilities.

En hier zie ik enkele mogelijkheden.

One possibility is, in some sense, it's not really our fault.

Een mogelijkheid is dat het niet echt onze schuld is.

Because we're a smart species,

Omdat we een slimme soort zijn,

we can actually create all kinds of environments

zijn we in staat allerlei

that are super, super complicated,

super, super ingewikkelde omgevingen te creëren,

sometimes too complicated for us to even actually understand,

soms te ingewikkeld om ze nog werkelijk te begrijpen,

even though we've actually created them.

ook al hebben we ze zelf gecreëerd.

We create financial markets that are super complex.

Wij creëren hypercomplexe financiële markten.

We create mortgage terms that we can't actually deal with.

Wij creëren te ingewikkelde hypotheekvoorwaarden.

And of course, if we are put in environments where we can't deal with it,

In situaties waar we niet mee kunnen omgaan,

in some sense makes sense that we actually

is het logisch dat we

might mess certain things up.

er soms een puinhoop van maken.

If this was the case, we'd have a really easy solution

In dat geval zou er een simpele oplossing

to the problem of human error.

zijn voor het probleem van menselijke fouten.

We'd actually just say, okay, let's figure out

Wij hoeven alleen uit te zoeken

the kinds of technologies we can't deal with,

met welke technologieën we niet kunnen omgaan,

the kinds of environments that are bad --

welke soorten situaties onbeheersbaar zijn -

get rid of those, design things better,

ons daarvan ontdoen en de zaken beter ontwerpen,

and we should be the noble species

om de edele soort te zijn

that we expect ourselves to be.

waarop wij ons laten voorstaan.

But there's another possibility that I find a little bit more worrying,

Maar er is nog een verontrustender mogelijkheid.

which is, maybe it's not our environments that are messed up.

Misschien is het niet onze omgeving die in de knoop zit.

Maybe it's actually us that's designed badly.

maar zijn we zelf slecht ontworpen.

This is a hint that I've gotten

Dat is een hint die ik heb gekregen

from watching the ways that social scientists have learned about human errors.

door te kijken naar wat sociale wetenschappers hebben geleerd over menselijke fouten.

And what we see is that people tend to keep making errors

En wat we zien is dat mensen de neiging hebben om dezelfde fouten

exactly the same way, over and over again.

steeds weer opnieuw te begaan.

It feels like we might almost just be built

Het lijkt alsof we werden ontworpen

to make errors in certain ways.

om bepaalde fouten te maken.

This is a possibility that I worry a little bit more about,

Dit is een mogelijkheid waar ik me een klein beetje meer zorgen over maak,

because, if it's us that's messed up,

omdat, als wij in de knoop liggen,

it's not actually clear how we go about dealing with it.

het niet echt duidelijk is hoe we daar verder mee moeten omgaan.

We might just have to accept the fact that we're error prone

We zouden gewoon het feit dat we makkelijk fouten maken kunnen accepteren

and try to design things around it.

en proberen om de dingen daarnaar te ontwerpen.

So this is the question my students and I wanted to get at.

Dat is de vraag waarop wij een antwoord wilden krijgen.

How can we tell the difference between possibility one and possibility two?

Hoe kunnen we het verschil zien tussen mogelijkheid 1 en mogelijkheid 2?

What we need is a population

Wat we nodig hebben is een populatie

that's basically smart, can make lots of decisions,

die slim is, veel besluiten kan nemen,

but doesn't have access to any of the systems we have,

maar geen toegang heeft tot onze systemen,

any of the things that might mess us up --

die ons kunnen verwarren -

no human technology, human culture,

geen menselijke technologie, menselijke cultuur,

maybe even not human language.

misschien zelfs niet de menselijke taal.

And so this is why we turned to these guys here.

En daarom wendden we ons tot deze jongens hier.

These are one of the guys I work with. This is a brown capuchin monkey.

Dit is een van de jongens waar ik mee werk. Het is een bruin kapucijnaapje.

These guys are New World primates,

Het zijn Nieuwe Wereld primaten,

which means they broke off from the human branch

wat betekent dat ze ongeveer 35 miljoen

about 35 million years ago.

jaar geleden van de menselijke tak zijn afgebroken.

This means that your great, great, great great, great, great --

Dat betekent dat jouw groot-, groot-, groot-, groot-, groot-, groot-, groot-,

with about five million "greats" in there --

met ongeveer vijf miljoen "groten" -

grandmother was probably the same great, great, great, great

grootmoeder waarschijnlijk ook de groot-, groot-, groot-,

grandmother with five million "greats" in there

grootmoeder, met ongeveer vijf miljoen "groten",

as Holly up here.

was van Holly hier.

You know, so you can take comfort in the fact that this guy up here is a really really distant,

Dus weet, voor jouw comfort, deze jongen is een heel ver,

but albeit evolutionary, relative.

weliswaar evolutionair, familielid.

The good news about Holly though is that

Het goede nieuws over Holly is echter dat

she doesn't actually have the same kinds of technologies we do.

zij niet over dezelfde technologieën als wij beschikt.

You know, she's a smart, very cut creature, a primate as well,

Ze is een slim, perfect aangepast schepsel, ook een primaat,

but she lacks all the stuff we think might be messing us up.

maar mist alles waarvan we verwachten dat het ons verknoeit.

So she's the perfect test case.

Dus is zij het perfecte onderzoeksobject.

What if we put Holly into the same context as humans?

Wat als we Holly in dezelfde context als mensen plaatsen?

Does she make the same mistakes as us?

Maakt ze dan dezelfde fouten?

Does she not learn from them? And so on.

En leert ze er niet van? En zo verder.

And so this is the kind of thing we decided to do.

En dus dit is wat we besloten te doen.

My students and I got very excited about this a few years ago.

Mijn studenten en ik zijn daar een paar jaar geleden zeer enthousiast over geraakt.

We said, all right, let's, you know, throw so problems at Holly,

Wij zeiden, oke, laten we Holly eens wat problemen voorschotelen,

see if she messes these things up.

en kijken of ze de boel ook verknoeit.

First problem is just, well, where should we start?

Het eerste probleem is alleen waar te beginnen?

Because, you know, it's great for us, but bad for humans.

Want, weet je, het is wel knap voor ons, maar niet zo goed voor de mens.

We make a lot of mistakes in a lot of different contexts.

Wij maken fouten in allerlei omstandigheden.

You know, where are we actually going to start with this?

Waarmee moeten we nu eigenlijk beginnen?

And because we started this work around the time of the financial collapse,

En omdat we met dit werk begonnen rond de tijd van de financiële crisis,

around the time when foreclosures were hitting the news,

rond de tijd dat de eerste inbeslagnames in het nieuws opdoken,

we said, hhmm, maybe we should

zeiden we, hhmm, misschien moeten we

actually start in the financial domain.

toch maar van start gaan in het financiële domein.

Maybe we should look at monkey's economic decisions

Misschien dat we moeten kijken naar de economische beslissingen van apen

and try to see if they do the same kinds of dumb things that we do.

en proberen te zien of ze dezelfde domme dingen doen als wij.

Of course, that's when we hit a sort second problem --

Daar stuitten we op een tweede probleem -

a little bit more methodological --

wat methodologischer van aard -

which is that, maybe you guys don't know,

en dat is dat, misschien weten jullie dat niet,

but monkeys don't actually use money. I know, you haven't met them.

apen geen geld gebruiken. Ik weet het, je bent ze nog niet tegengekomen.

But this is why, you know, they're not in the queue behind you

Daarom staan ze niet in de rij achter je

at the grocery store or the ATM -- you know, they don't do this stuff.

in de supermarkt - daar houden ze zich niet mee bezig.

So now we faced, you know, a little bit of a problem here.

Daar werden we dus met een probleempje geconfronteerd.

How are we actually going to ask monkeys about money

Hoe gaan we apen vragen hoe ze met geld omgaan

if they don't actually use it?

als ze het niet werkelijk gebruiken?

So we said, well, maybe we should just, actually just suck it up

Nou, daar moesten we ons maar bij neerleggen

and teach monkeys how to use money.

en de apen leren hoe met geld om te gaan.

So that's just what we did.

Dat is nu net wat we deden.

What you're looking at over here is actually the first unit that I know of

Waar u hier naar kijkt is het eerste voorbeeld

of non-human currency.

van niet-menselijke valuta.

We weren't very creative at the time we started these studies,

Niet erg creatief

so we just called it a token.

hebben we het maar een token genoemd.

But this is the unit of currency that we've taught our monkeys at Yale

Met deze munteenheid hebben we in Yale onze apen geleerd

to actually use with humans,

om mensen

to actually buy different pieces of food.

te betalen voor voedsel.

It doesn't look like much -- in fact, it isn't like much.

Veel heeft het niet om het lijf.

Like most of our money, it's just a piece of metal.

Het is ook maar een stukje metaal.

As those of you who've taken currencies home from your trip know,

Zoals je wel eens meebrengt van een reis.

once you get home, it's actually pretty useless.

Eenmaal thuis heb je er niks meer aan.

It was useless to the monkeys at first

Eerst vonden de apen er ook niks aan

before they realized what they could do with it.

tot ze beseften wat ze ermee konden doen.

When we first gave it to them in their enclosures,

Toen we ze voor het eerst aan hen gaven,

they actually kind of picked them up, looked at them.

pakten ze ze op om ze te bekijken.

They were these kind of weird things.

Als een soort rare dingen.

But very quickly, the monkeys realized

Maar al zeer snel leerden de apen

that they could actually hand these tokens over

dat zij deze tokens voor voedsel konden ruilen

to different humans in the lab for some food.

met verschillende mensen in het lab.

And so you see one of our monkeys, Mayday, up here doing this.

Dat zie je hier een van onze apen, Mayday, doen.

This is A and B are kind of the points where she's sort of a little bit

Op A en B zie je ze er een beetje nieuwsgierig

curious about these things -- doesn't know.

naar kijken.

There's this waiting hand from a human experimenter,

En hier de wachtende hand van een menselijke experimentator,

and Mayday quickly figures out, apparently the human wants this.

en Mayday heeft snel door dat die mens dat wil hebben.

Hands it over, and then gets some food.

Geeft het af en krijgt dan wat te eten.

It turns out not just Mayday, all of our monkeys get good

Niet alleen Mayday, al onze apen worden goed

at trading tokens with human salesman.

in de handel van tokens met een menselijke verkoper.

So here's just a quick video of what this looks like.

Hier een korte video van hoe dit in zijn werk gaat.

Here's Mayday. She's going to be trading a token for some food

Hier is Mayday. Ze gaat een token ruilen voor wat eten

and waiting happily and getting her food.

en wacht gelukkig op haar eten.

Here's Felix, I think. He's our alpha male; he's a kind of big guy.

Hier is Felix, denk ik. Hij is onze alpha mannetje, een grote kerel.

But he too waits patiently, gets his food and goes on.

Maar ook hij wacht geduldig, krijgt zijn eten en vertrekt.

So the monkeys get really good at this.

De apen worden daar echt goed in.

They're surprisingly good at this with very little training.

Verrassend goed in na een korte training.

We just allowed them to pick this up on their own.

Wij deden niet meer dan ze dit zelf te laten bedenken.

The question is: is this anything like human money?

De vraag is: is dit zoiets als menselijk geld?

Is this a market at all,

Is dit wel een markt,

or did we just do a weird psychologist's trick

of gaat het gewoon om een truc van een rare psycholoog

by getting monkeys to do something,

om apen iets te laten doen,

looking smart, but not really being smart.

om er slim uit te zien zonder echt slim te zijn?

And so we said, well, what would the monkeys spontaneously do

En dus we zeiden, nou ja, wat zouden apen spontaan doen

if this was really their currency, if they were really using it like money?

als dit echt hun munt zou zijn, indien zij het werkelijk als geld gebruikten?

Well, you might actually imagine them

Goed, je zou je kunnen voorstellen dat ze

to do all the kinds of smart things

ook allerlei slimme dingen zouden doen

that humans do when they start exchanging money with each other.

die mensen ook doen wanneer ze beginnen met het uitwisselen van geld.

You might have them start paying attention to price,

Misschien kon je ze interesse laten krijgen in de prijs,

paying attention to how much they buy --

of ze aandacht laten besteden aan hoeveel ze kopen -

sort of keeping track of their monkey token, as it were.

of ze laten bijhouden wat ze aan apengeld uitgeven.

Do the monkeys do anything like this?

Doen de apen zoiets?

And so our monkey marketplace was born.

En zo is onze apenmarkt geboren.

The way this works is that

De manier waarop die werkt is dat

our monkeys normally live in a kind of big zoo social enclosure.

onze apen normaal leven in een soort grote sociale dierentuin.

When they get a hankering for some treats,

Wanneer ze zin krijgen in wat lekkers,

we actually allowed them a way out

lieten we hen naar

into a little smaller enclosure where they could enter the market.

een iets kleinere ruimte gaan, hun markt.

Upon entering the market --

Bij het betreden van de markt -

it was actually a much more fun market for the monkeys than most human markets

eigenlijk een veel leukere markt dan onze menselijke markten

because, as the monkeys entered the door of the market,

omdat ze bij de deur van de markt

a human would give them a big wallet full of tokens

een grote beurs vol tokens kregen

so they could actually trade the tokens

zodat ze de tokens

with one of these two guys here --

met een van deze twee jongens hier konden ruilen -

two different possible human salesmen

twee verschillende menselijke verkopers

that they could actually buy stuff from.

van wie ze de spullen konden kopen.

The salesmen were students from my lab.

De verkopers waren studenten van mijn lab.

They dressed differently; they were different people.

Ze kleedden zich anders, ze waren verschillende mensen.

And over time, they did basically the same thing

En na verloop van tijd deden ze in principe hetzelfde

so the monkeys could learn, you know,

zodat de apen konden leren,

who sold what at what price -- you know, who was reliable, who wasn't, and so on.

wie wat verkocht tegen welke prijs - wie betrouwbaar was, wie niet, en zo verder.

And you can see that each of the experimenters

En je kunt hier zien dat elk van de experimentatoren

is actually holding up a little, yellow food dish.

een klein, geel etensbakje vasthoudt.

and that's what the monkey can for a single token.

Dat is wat de aap krijgt voor één token.

So everything costs one token,

Dus alles kost één token,

but as you can see, sometimes tokens buy more than others,

maar zoals je kunt zien, soms krijg je niet alijd hetzelfde voor één token,

sometimes more grapes than others.

soms meer druiven, soms minder.

So I'll show you a quick video of what this marketplace actually looks like.

Op deze video kan je dat zien.

Here's a monkey-eye-view. Monkeys are shorter, so it's a little short.

Vanop de ooghoogte van een aap die wat kleiner is dan wij.

But here's Honey.

Hier is Honey.

She's waiting for the market to open a little impatiently.

Ze wacht een beetje ongeduldig op het opengaan van de markt.

All of a sudden the market opens. Here's her choice: one grapes or two grapes.

Plots gaat de markt open. Hier is haar keuze: én druif of twee druiven.

You can see Honey, very good market economist,

U kunt zien dat Honey, als zeer goede markt-econoom,

goes with the guy who gives more.

naar de man gaat die meer geeft.

She could teach our financial advisers a few things or two.

Ze zou onze financiële adviseurs een paar dingen kunnen leren.

So not just Honey,

Niet alleen Honey, maar grootste deel

most of the monkeys went with guys who had more.

van de apen gingen naar de jongens die meer aanboden.

Most of the monkeys went with guys who had better food.

Het merendeel van de apen ging naar de jongens met het beste voedsel.

When we introduced sales, we saw the monkeys paid attention to that.

Toen wij koopjes aanboden, zagen we dat de apen daar aandacht voor hadden.

They really cared about their monkey token dollar.

Ze geven echt om hun de waarde van hun apengeld.

The more surprising thing was that when we collaborated with economists

Des te verrassender was dat toen we samenwerkten met economen

to actually look at the monkeys' data using economic tools,

om te kijken naar de apengegevens met behulp van economische instrumenten.

they basically matched, not just qualitatively,

Ze komen overeen, niet alleen kwalitatief,

but quantitatively with what we saw

maar ook kwantitatief, met wat we

humans doing in a real market.

mensen zien doen op een echte markt.

So much so that, if you saw the monkeys' numbers,

Zozeer zelfs dat, indien je naar de apendata keek,

you couldn't tell whether they came from a monkey or a human in the same market.

je kon niet zeggen of ze van een aap of van een mens kwamen.

And what we'd really thought we'd done

Dus konden we zeggen

is like we'd actually introduced something

dat we,

that, at least for the monkeys and us,

althans voor de apen en ons,

works like a real financial currency.

een echte financiële munt hadden ingevoerd.

Question is: do the monkeys start messing up in the same ways we do?

De vraag is nu: gaan de apen nu ook alles verpesten net zoals wij?

Well, we already saw anecdotally a couple of signs that they might.

Nou, we zagen al vlug een paar voorvallen die daarop konden wijzen.

One thing we never saw in the monkey marketplace

Wat we nooit hebben gezien bij de apen

was any evidence of saving --

was enig bewijs van sparen -

you know, just like our own species.

zoals wij dat doen..

The monkeys entered the market, spent their entire budget

Op de markt gekomen, gaven de apen hun hele budget uit

and then went back to everyone else.

en gingen dan terug naar de anderen.

The other thing we also spontaneously saw,

Wat we ook zagen is,

embarrassingly enough,

beschamend genoeg,

is spontaneous evidence of larceny.

spontaan bewijs van diefstal.

The monkeys would rip-off the tokens at every available opportunity --

De apen pikten de tokens bij elke gelegenheid -

from each other, often from us --

van elkaar, vaak van ons -

you know, things we didn't necessarily think we were introducing,

dingen die we niet wilden uitlokken,

but things we spontaneously saw.

maar die we spontaan zagen gebeuren.

So we said, this looks bad.

Dus zeiden we: dit ziet er slecht uit.

Can we actually see if the monkeys

Zien we nu de apen

are doing exactly the same dumb things as humans do?

precies dezelfde domme dingen doen als mensen?

One possibility is just kind of let

Een mogelijkheid was om

the monkey financial system play out,

het aapfinanciële systeem te laten uitspelen,

you know, see if they start calling us for bailouts in a few years.

en te kijken of ze na een paar jaar in de problemen zouden geraken.

We were a little impatient so we wanted

Daarvoor waren we een beetje te ongeduldig dus wilden

to sort of speed things up a bit.

we de zaken een beetje versnellen.

So we said, let's actually give the monkeys

We begonnen met de apen

the same kinds of problems

dezelfde soort problemen voor te schotelen

that humans tend to get wrong

waarbij mensen de neiging hebben om in de fout te gaan

in certain kinds of economic challenges,

bij sommige economische uitdagingen,

or certain kinds of economic experiments.

of economische experimenten.

And so, since the best way to see how people go wrong

En omdat de beste manier om dat na te gaan

is to actually do it yourself,

het zelf ondervinden is,

I'm going to give you guys a quick experiment

ga ik jullie nu aan een kort experiment onderwerpen

to sort of watch your own financial intuitions in action.

waarbij je je eigen financiële intuïtie in actie kan zien.

So imagine that right now

Stel dat ik nu

I handed each and every one of you

aan ieder van jullie

a thousand U.S. dollars -- so 10 crisp hundred dollar bills.

1000 dollar geef - 10 nieuwe honderd dollar biljetten.

Take these, put it in your wallet

Pak ze aan, steek ze in je portemonnee

and spend a second thinking about what you're going to do with it.

en denk even na wat je ermee gaat doen.

Because it's yours now; you can buy whatever you want.

Omdat het geld nu van jou is, kan je kopen wat je wil,

Donate it, take it, and so on.

het weggeven, het sparen, enzovoort.

Sounds great, but you get one more choice to earn a little bit more money.

OK, maar je krijgt een kans op wat meer geld.

And here's your choice: you can either be risky,

Of je kan wat riskeren, en in dat geval

in which case I'm going to flip one of these monkey tokens.

gooi ik een zo'n apentoken op.

If it comes up heads, you're going to get a thousand dollars more.

Kop en dan krijg je nog eens duizend dollar.

If it comes up tails, you get nothing.

Bij munt krijg je niets.

So it's a chance to get more, but it's pretty risky.

Je hebt een kans om meer te krijgen, maar het is erg riskant.

Your other option is a bit safe. Your just going to get some money for sure.

Je andere optie is een je veiliger. Je krijgt zeker wat geld.

I'm just going to give you 500 bucks.

Ik geef je dan 500 dollar.

You can stick it in your wallet and use it immediately.

Je doet ermee wat je wil.

So see what your intuition is here.

Wat zegt je intuïtie hier?

Most people actually go with the play-it-safe option.

De meeste mensen kiezen voor de veilige optie.

Most people say, why should I be risky when I can get 1,500 dollars for sure?

De meeste mensen kiezen voor de zekere 1500 dollar.

This seems like a good bet. I'm going to go with that.

Dit lijkt me een goede gok. Ik kies voor het zekere.

You might say, eh, that's not really irrational.

Wat niet zo irrationeel lijkt.

People are a little risk-averse. So what?

Mensen zijn een beetje risicomijdend. Dus wat?

Well, the "so what?" comes when start thinking

Nou, de "dus wat?" komt wanneer je begint na te denken

about the same problem

over hetzelfde probleem

set up just a little bit differently.

maar net een beetje anders opgezet.

So now imagine that I give each and every one of you

Stel je voor dat ik ieder van u

2,000 dollars -- 20 crisp hundred dollar bills.

2000 dollar zou geven - 20 mooie honderd dollarbiljetten.

Now you can buy double to stuff you were going to get before.

Nu kan je twee keer zoveel dingen kopen als de eerste keer.

Think about how you'd feel sticking it in your wallet.

Denk na over hoe het aanvoelt in je portemonnee.

And now imagine that I have you make another choice

En stel nu dat ik je een andere keuze laat maken.

But this time, it's a little bit worse.

Maar deze keer is het een beetje lastiger.

Now, you're going to be deciding how you're going to lose money,

Je moet beslissen hoe je geld gaat verliezen,

but you're going to get the same choice.

maar je gaat dezelfde keuze krijgen.

You can either take a risky loss --

Je kan kiezen tussen een riskant verlies -

so I'll flip a coin. If it comes up heads, you're going to actually lose a lot.

ik gooi een muntstuk op. Kop en je bent het hele bedrag kwijt.

If it comes up tails, you lose nothing, you're fine, get to keep the whole thing --

Munt en je verliest niets, je mag alles houden -

or you could play it safe, which means you have to reach back into your wallet

of je kan op veilig spelen, wat betekent dat je me

and give me five of those $100 bills, for certain.

500 dollar moet teruggeven.

And I'm seeing a lot of furrowed brows out there.

En nu zie ik hier heel wat gefronste wenkbrauwen.

So maybe you're having the same intuitions

Dus misschien heb je dezelfde intuïtie

as the subjects that were actually tested in this,

als onze proefpersonen,

which is when presented with these options,

en die in dit geval

people don't choose to play it safe.

niet op veilig te speelden.

They actually tend to go a little risky.

De meesten neigen naar het riskante..

The reason this is irrational is that we've given people in both situations

Dit is irrationeel omdat het in beide situaties

the same choice.

om dezelfde keuze gaat.

It's a 50/50 shot of a thousand or 2,000,

Het is of een 50/50 kans op 1000 of 2000

or just 1,500 dollars with certainty.

of 1500 dollar met zekerheid.

But people's intuitions about how much risk to take

Maar menselijke intuïtie over hoeveel risico te nemen

varies depending on where they started with.

hangt af van de uitgangssituatie.

So what's going on?

Waardoor?

Well, it turns out that this seems to be the result

Nou, dit komt doordat we met ten minste

of at least two biases that we have at the psychological level.

twee psychologische vooroordelen zijn behept.

One is that we have a really hard time thinking in absolute terms.

Een daarvan is dat we niet goed zijn om te denken in absolute termen.

You really have to do work to figure out,

Je moet het echt uitcijferen.

well, one option's a thousand, 2,000;

Een optie is 1000 of 2000 dollar;

one is 1,500.

de andere 1500 dollar.

Instead, we find it very easy to think in very relative terms

Daarentegen zijn we goed in het denken in relatieve termen

as options change from one time to another.

als je voor de keuze staat.

So we think of things as, "Oh, I'm going to get more," or "Oh, I'm going to get less."

We denken : "Oh, ik ga meer krijgen," of "Oh, ik ga minder krijgen."

This is all well and good, except that

Dit is allemaal goed en wel, behalve dat

changes in different directions

veranderingen in verschillende richtingen

actually effect whether or not we think

daadwerkelijk onze keuzes beïnvloeden

options are good or not.

over wat goed of niet goed is.

And this leads to the second bias,

En dit leidt tot onze tweede neiging, die

which economists have called loss aversion.

economen 'afkeer van verlies' noemen.

The idea is that we really hate it when things go into the red.

Het idee is dat we het echt haten om in het rood gaan.

We really hate it when we have to lose out on some money.

We hebben er echt een hekel aan om wat geld te verliezen.

And this means that sometimes we'll actually

En dit betekent dat we soms onze keuzes

switch our preferences to avoid this.

aanpassen om dit te voorkomen.

What you saw in that last scenario is that

Wat je zag in dat laatste scenario is dat

subjects get risky

mensen riskant gedrag gaan vertonen

because they want the small shot that there won't be any loss.

omdat ze gaan voor de kleine kans om geen verlies te lijden.

That means when we're in a risk mindset --

Dat betekent dat wanneer we denken een risico te nemen -

excuse me, when we're in a loss mindset,

of liever gezegd, aan een mogelijk verlies,

we actually become more risky,

we meer geneigd zijn tot risico's,

which can actually be really worrying.

wat eigenlijk echt verontrustend is.

These kinds of things play out in lots of bad ways in humans.

Dit speelt de mens op allerlei manieren parten.

They're why stock investors hold onto losing stocks longer --

Dit verklaart waarom beleggers hun aandelen langer blijven aanhouden -

because they're evaluating them in relative terms.

omdat ze ze in relatieve termen toetsen.

They're why people in the housing market refused to sell their house --

Daarom weigerden mensen op de woningmarkt hun huis te verkopen -

because they don't want to sell at a loss.

omdat ze niet willen verkopen met verlies.

The question we were interested in

De vraag die ons interesseerde was

is whether the monkeys show the same biases.

of de apen op dezelfde basis zouden reageren.

If we set up those same scenarios in our little monkey market,

Als we hetzelfde scenario opzetten op onze kleine apenmarkt,

would they do the same thing as people?

zouden ze dan hetzelfde doen als mensen?

And so this is what we did, we gave the monkeys choices

Dus gaven we de apen keuzes

between guys who were safe -- they did the same thing every time --

tussen veilige verkopers - zij deden keer op keer hetzelfde -

or guys who were risky --

of risico-verkopers -

they did things differently half the time.

die deden de dingen de helft van de tijd anders.

And then we gave them options that were bonuses --

En dan gaven we hen de keuze voor bonussen -

like you guys did in the first scenario --

zoals jullie deden in het eerste scenario -

so they actually have a chance more,

zodat ze daadwerkelijk een kans meer hebben,

or pieces where they were experiencing losses --

of gevallen waar ze verlies leden -

they actually thought they were going to get more than they really got.

omdat ze dachten meer te krijgen dan wat ze in werkelijkheid kregen.

And so this is what this looks like.

En dus is dit hoe het eruitziet.

We introduced the monkeys to two new monkey salesmen.

We hebben de apen laten kennismaken met twee nieuwe verkopers.

The guy on the left and right both start with one piece of grape,

De man links en rechts beginnen beiden met één druif,

so it looks pretty good.

dus het ziet er redelijk goed uit.

But they're going to give the monkeys bonuses.

Maar ze gaan de apen bonussen geven.

The guy on the left is a safe bonus.

De man aan de linkerkant is een veilige bonus.

All the time, he adds one, to give the monkeys two.

Elke keer voegt hij er een druif bij, om de apen er twee te geven.

The guy on the right is actually a risky bonus.

De man aan de rechterkant is een riskante bonus.

Sometimes the monkeys get no bonus -- so this is a bonus of zero.

Soms krijgen de apen geen bonus - dat is dus een nulbonus.

Sometimes the monkeys get two extra.

Soms krijgen de apen er twee extra.

For a big bonus, now they get three.

Een grote bonus, nu krijgen ze er drie.

But this is the same choice you guys just faced.

Maar dat is dezelfde keuze waarmee jullie zojuist werden geconfronteerd.

Do the monkeys actually want to play it safe

Willen de apen op veilig spelen

and then go with the guy who's going to do the same thing on every trial,

en verdergaan met de man die bij elke proef hetzelfde gaat doen,

or do they want to be risky

of willen ze wat riskeren

and try to get a risky, but big, bonus,

om een riskante, maar grote, bonus te krijgen

but risk the possibility of getting no bonus.

maar ook het risico lopen om geen bonus te krijgen?

People here played it safe.

Mensen speelden hier op veilig.

Turns out, the monkeys play it safe too.

En het blijkt dat de apen dat ook doen.

Qualitatively and quantitatively,

Kwalitatief en kwantitatief

they choose exactly the same way as people,

kiezen ze precies op dezelfde manier als mensen,

when tested in the same thing.

wanneer getest in dezelfde zaak.

You might say, well, maybe the monkeys just don't like risk.

Misschien houden apen gewoon niet van risico's.

Maybe we should see how they do with losses.

Misschien moeten we eens kijken wat ze doen bij verlies.

And so we ran a second version of this.

En dus voerden we een tweede versie van dit experiment uit.

Now, the monkeys meet two guys

Nu voeren we twee verkopers op

who aren't giving them bonuses;

die hen geen bonussen geven;

they're actually giving them less than they expect.

ze geven ze minder dan ze verwachten.

So they look like they're starting out with a big amount.

Dus beginnen ze met een grote hoeveelheid.

These are three grapes; the monkey's really psyched for this.

Dit zijn drie druiven; de aap is er helemaal klaar voor.

But now they learn these guys are going to give them less than they expect.

Maar nu leren ze dat deze verkopers minder gaan geven dan ze verwachten.

They guy on the left is a safe loss.

De kerel aan de linkerzijde betekent een zeker verlies.

Every single time, he's going to take one of these away

Elke keer neemt hij een van deze weg

and give the monkeys just two.

en geeft de apen er slechts twee.

the guy on the right is the risky loss.

De man aan de rechterkant is het risicovolle verlies.

Sometimes he gives no loss, so the monkeys are really psyched,

Soms geeft hij geen verlies, wat de apen accepteren,

but sometimes he actually gives a big loss,

maar soms geeft hij in feite een groot verlies,

taking away two to give the monkeys only one.

door er twee weg te nemen en de apen slechts één druif te geven.

And so what do the monkeys do?

En dus wat doen de apen nu?

Again, same choice; they can play it safe

Nogmaals, dezelfde keuze, ze kunnen op veilig spelen

for always getting two grapes every single time,

door altijd voor twee druiven te gaan,

or they can take a risky bet and choose between one and three.

of ze kunnen het risico lopen en kans maken op één of op drie.

The remarkable thing to us is that, when you give monkeys this choice,

Het merkwaardige voor ons is dat, wanneer je apen deze keuze geeft,

they do the same irrational thing that people do.

zij hetzelfde irrationele gedrag als dat van mensen vertonen.

They actually become more risky

Ze nemen meer risico's

depending on how the experimenters started.

afhankelijk van hoe de onderzoekers begonnen.

This is crazy because it suggests that the monkeys too

Dit is te gek omdat het suggereert dat de apen ook

are evaluating things in relative terms

dingen in relatieve termen beoordelen

and actually treating losses differently than they treat gains.

en ze verliezen anders dan winsten behandelen.

So what does all of this mean?

Dus wat betekent dit alles?

Well, what we've shown is that, first of all,

Nou, wat we zien is dat we in de eerste plaats

we can actually give the monkeys a financial currency,

de apen een financiële valuta geven,

and they do very similar things with it.

en ze doen er gelijkaardige dingen mee.

They do some of the smart things we do,

Ze doen een aantal van de slimme dingen die we doen,

some of the kind of not so nice things we do,

maar ook sommige van de niet zo aardige dingen,

like steal it and so on.

zoals stelen en zo verder.

But they also do some of the irrational things we do.

Maar ook een deel van onze irrationele dingen.

They systematically get things wrong

Ze slaan systematisch de bal mis

and in the same ways that we do.

net als wij.

This is the first take-home message of the Talk,

De eerste les die we hieruit kunnen leren

which is that if you saw the beginning of this and you thought,

is dat waar je in het begin misschien dacht

oh, I'm totally going to go home and hire a capuchin monkey financial adviser.

een kapucijnaapje als financiële adviseur in te huren -

They're way cuter than the one at ... you know --

want ze zijn leuker dan die ... je weet wel -

Don't do that; they're probably going to be just as dumb

Doe het niet, ze zijn waarschijnlijk net zo dom

as the human one you already have.

als de menselijke adviseur die je nu al hebt.

So, you know, a little bad -- Sorry, sorry, sorry.

Dus, je weet wel, een beetje slecht - Sorry, sorry, sorry.

A little bad for monkey investors.

Een beetje slecht voor aap beleggers.

But of course, you know, the reason you're laughing is bad for humans too.

Maar natuurlijk, je weet wel, de reden waarom je lacht is ook slecht voor mensen.

Because we've answered the question we started out with.

Omdat we het antwoord op de vraag hebben gevonden.

We wanted to know where these kinds of errors came from.

We wilden weten waar dit soort fouten vandaan kwamen.

And we started with the hope that maybe we can

En we begonnen met de hoop dat we misschien

sort of tweak our financial institutions,

onze financiële instellingen een beetje konden bijsturen,

tweak our technologies to make ourselves better.

of onze technologieën konden verbeteren.

But what we've learn is that these biases might be a deeper part of us than that.

Maar we vonden dat deze neigingen misschien diep in ons zitten geworteld.

In fact, they might be due to the very nature

Zij kunnen te wijten zijn aan de aard

of our evolutionary history.

van onze evolutionaire geschiedenis.

You know, maybe it's not just humans

Misschien zijn het niet alleen de mensen

at the right side of this chain that's duncey.

aan de rechterkant van deze keten die dom zijn.

Maybe it's sort of duncey all the way back.

Misschien is die domheid er al van in het begin.

And this, if we believe the capuchin monkey results,

En dit, als we mogen geloven in de resultaten van de kapucijnaapjes

means that these duncey strategies

betekent dat deze domme strategieën

might be 35 million years old.

wel eens 35 miljoen jaar oud zouden kunnen zijn.

That's a long time for a strategy

Dat betekent dat deze strategie

to potentially get changed around -- really, really old.

al heel, heel oud is.

What do we know about other old strategies like this?

Wat weten we over andere oude strategieën?

Well, one thing we know is that they tend to be really hard to overcome.

We weten dat ze zeer moeilijk te overwinnen zijn.

You know, think of our evolutionary predilection

Denk aan onze evolutionaire voorliefde

for eating sweet things, fatty things like cheesecake.

voor zoetigheid, voor vette dingen zoals kaastaart.

You can't just shut that off.

Je kunt dat niet zomaar uitschakelen.

You can't just look at the dessert cart as say, "No, no, no. That looks disgusting to me."

Niemand zegt bij het dessert: "Nee, nee, nee. Dat ziet er walgelijk uit voor mij."

We're just built differently.

Wij zitten anders in elkaar.

We're going to perceive it as a good thing to go after.

We zien dat als iets begerenswaardig.

My guess is that the same thing is going to be true

Mijn gok is dat hetzelfde gaat waar zijn

when humans are perceiving

wanneer het gaat over het nemen van

different financial decisions.

verschillende financiële beslissingen.

When you're watching your stocks plummet into the red,

Wanneer u uw aandelen in het rood ziet duiken,

when you're watching your house price go down,

als je de prijs van je huis naar beneden ziet gaan,

you're not going to be able to see that

dan kan je dat niet anders zien

in anything but old evolutionary terms.

dan in die oude evolutionaire termen.

This means that the biases

Dit betekent dat de vooroordelen,

that lead investors to do badly,

die ertoe leiden dat beleggers het slecht doen

that lead to the foreclosure crisis

of de inbeslagname crisis veroorzaken,

are going to be really hard to overcome.

echt moeilijk te overwinnen zullen zijn.

So that's the bad news. The question is: is there any good news?

Dus dat is het slechte nieuws. De vraag is: is er ook goed nieuws?

I'm supposed to be up here telling you the good news.

Ik wordt verondersteld om hier het goede nieuws te vertellen .

Well, the good news, I think,

Nou, het goede nieuws, denk ik,

is what I started with at the beginning of the Talk,

is waarmee ik de toespraak ben begonnen,

which is that humans are not only smart;

dat is dat mensen niet alleen slim zijn,

we're really inspirationally smart

we zijn echt inspirerend slim zijn vergeleken met

to the rest of the animals in the biological kingdom.

de rest van het dierenrijk.

We're so good at overcoming our biological limitations --

We zijn zo goed in het overkomen van onze biologische beperkingen -

you know, I flew over here in an airplane.

weet je, ik vloog hier naartoe in een vliegtuig.

I didn't have to try to flap my wings.

Ik hoefde niet met vleugels te flapperen.

I'm wearing contact lenses now so that I can see all of you.

Ik draag contactlenzen zodat ik jullie allemaal kan zien.

I don't have to rely on my own near-sightedness.

Ik hoef niet te vertrouwen op mijn eigen bijziendheid.

We actually have all of these cases

Wij hebben eigenlijk in al deze gevallen

where we overcome our biological limitations

onze biologische beperkingen overwonnen

through technology and other means, seemingly pretty easily.

met technologie en andere middelen, ogenschijnlijk gemakkelijk.

But we have to recognize that we have those limitations.

Maar we moeten erkennen dat we die beperkingen hebben.

And here's the rub.

En hier zit hem de kneep.

It was Camus who once said that, "Man is the only species

Het was Camus die ooit zei "De mens is de enige soort is

who refuses to be what he really is."

die weigert te zijn wat hij werkelijk is."

But the irony is that

Maar de ironie is dat we

it might only be in recognizing our limitations

alleen in het erkennen van onze beperkingen

that we can really actually overcome them.

we ze echt kunnen overwinnen.

The hope is that you all will think about your limitations,

De hoop zit hierin dat jullie allemaal zullen nadenken over je beperkingen.

not necessarily as unovercomable,

Niet noodzakelijkerwijs als onoverkomelijk,

but to recognize them, accept them

maar om ze te herkennen, te accepteren

and then use the world of design to actually figure them out.

en dan gebruik te maken van onze vaardigheden om ze op te lossen.

That might be the only way that we will really be able

Dat zou de enige manier kunnen zijn waarop we echt in staat zullen zijn

to achieve our own human potential

ons eigen menselijk potentieel te verwezenlijken

and really be the noble species we hope to all be.

en de edele soort te worden die we allemaal hopen te zijn.

Thank you.

Dank u.

(Applause)

(Applaus)