A mother and son's photographic journey through dementia | Tony Luciani

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

When my 91-year-old mother, Elia, moved in with me,

အသက် ၉၁ နှစ်အရွယ် ကျွန်တော့အမေ Elia ကျွန်တော်နဲ့ လာနေတော့

I thought I was doing her a service.

အမေ့ကို အထောက်အကူတစ်ခု ပေးနေတာလို့တွေးမိတယ်။

In fact, it was the other way around.

တကယ်ကျတော့ အဲဒါဟ တစ်မျိုးဖြစ်လာတယ်။

You see, Mom was having issues with memory loss and accepting her age.

သိတဲ့အတိုင်း အမေဟာ မှတ်ဉာဏ်ဆုံးရှုံးမှုနဲ့ သူ့အသက်ကို လက်ခံရာမှာ ပြဿနာတွေရှိနေတယ်။

She looked defeated.

ရှုံးနိမ့်နေတဲ့ပုံပေါက်နေတယ်။

I tried to make her as comfortable as possible,

ကျွန်တော် အမေ့ကို အတတ်နိုင်ဆုံး သက်တောင့်သက်သာဖြစ်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပေမဲ့

but when I was at my easel, painting,

ပန်းချီခုံမှာ ပန်းချီဆွဲနေချိန်မှာတော့

I would peek over and see her just ... there.

အမေ အဲဒီမှာရှိနေတာကို လှမ်းလှမ်း ကြည့်နေတာပေါ့။

She'd be staring at nothing in particular.

ဘာကိုမှ အထူးတလည် သူစိုက်ကြည့်မနေဘူး။

I'd watch her slowly climb the stairs,

အမေ လှေကားထစ်တွေ ဖြည်းဖြည်းလေး တက်တာ စောင့်ကြည့်တယ်၊

and she wasn't the mom I grew up with.

သူဟာ ကျွန်တော်နဲ့ကြီးပြင်းခဲ့တဲ့ အမေမဟုတ်တော့ဘဲ

I saw, instead, a frail,

ဒီအစား ချည့်နဲ့ သေးငယ်တဲ့

tiny, old woman.

အဖွားအိုတစ်ယောက်လို့ မြင်ခဲ့တယ်။

A few weeks went by, and I needed a break from my painting.

သီတင်းပတ်အနည်းငယ် ကုန်သွားတယ်၊ ပန်းချီရေးတာကနေ အနားယူဖို့လိုခဲ့တယ်။

I wanted to play with the new camera I had just bought.

မကြာခင်က ဝယ်ထားတဲ့ ကင်မရာအသစ်နဲ့ ကျွန်တော်ကစားချင်တယ်။

I was excited -- it had all sorts of dials,

ကျွန်တော် စိတ်လှုပ်ရှားခဲ့တာပေါ့ ကျွန်တော်သင်ယူချင်တဲ့ ဒိုင်ခွက်မျိုးစုံ

buttons and settings I wanted to learn,

ခလုတ်တွေနဲ့ ချိန်တာတွေပါတော့၊

so I set up my tripod facing this large mirror,

ဒီကြည့်မှန်ကြီးကို မျက်နှာမူပြီး သုံးချောင်းထောက်ကို ဆင်လိုက်တယ်၊

blocking the doorway to the only bathroom in the house.

အိမ်မှာရှိတဲ့ တစ်ခုတည်းသော ရေချိုးခန်း သွားတဲ့ တံခါးပေါက်ကို ကွယ်ရင်းပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

After a while, I hear,

ခဏအကြာမှာ ကျွန်တော် ကြားရတယ်၊

(အီတာလျံလေသံကို တုပြောခြင်း) "ငါ သန့်စင်ခန်း သုံးဖို့လိုတယ်"

(Imitating Italian accent) "I need to use the washroom."

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

"Five minutes, Mom. I need to do this."

"ငါးမိနစ်ပဲ အမေ၊ ကျွန်တော် သုံးဖို့လိုလို့ပါ"

15 minutes later, and I hear, again,

နောက် ၁၅ မိနစ်ကြာတဲ့အခါ ထပ်ကြားရတယ်။

"I need to use the washroom."

"ငါ သန့်စင်ခန်း သုံးဖို့လိုတယ်"

"Five more minutes."

"နောက်ထပ် ငါးမိနစ်"

Then this happened.

နောက်တော့ ဒါဖြစ်ခဲ့တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

And this.

ပြီးတော့ ဒါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And then, this.

နောက်ပြီးတော့ ဒါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I had my "aha!" moment.

ကျွန်တော့ရဲ့ "ဟော"ဆိုတဲ့ တဒင်္ဂ ရခဲ့တာပေါ့။

We connected.

ဆက်သွယ်မိသွားတယ်။

We had something tangible we could do together.

ကျွန်တော်တို့ အတူတူလုပ်နိုင်တဲ့ တို့ထိလို့ရတဲ့အရာ ရှိခဲ့တယ်။

My mom was born in a small mountain village in central Italy,

အမေက အီတလီ အလယ်ပိုင်းက တောင်ပေါ်ရွာလေးတစ်ခုမှာ မွေးဖွားခဲ့တယ်၊

where her parents had land and sheep.

အဲဒီမှာ သူ့မိဘတွေက လယ်မြေနဲ့ သိုးတွေ ရှိတယ်။

At a young age, her father died of pneumonia,

ငယ်ရွယ်စဉ်မှာပဲ အဆုတ်ရောင်ရောဂါနဲ့ သူအဖေဆုံးခဲ့တယ်၊

leaving his wife and two daughters alone with all the heavy chores.

သူဟာ ဇနီးနဲ့ သမီးနှစ်ယောက်တည်းကို ကြီးမားတဲ့ အိမ်မှုအလုပ်တွေနဲ့ ထားခဲ့တယ်။

They found that they couldn't cope.

အလုပ်မနိုင်ဘူးဆိုတာ သူတို့သိခဲ့တယ်။

So a very hard decision was made.

အင်မတန်ခက်ခဲတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခုချခဲ့တယ်။

Mom, the oldest, at 13,

အကြီးဆုံးဖြစ်တဲ့ အမေ့ကို ၁၃ နှစ်မှာ

was married off to a complete stranger twice her age.

သူ့ထက် အသက်နှစ်ဆကြီးတဲ့ လူစိမ်း သက်သက်တစ်ယောက်နဲ့ ပေးစားလိုက်တယ်။

She went from being just a kid and was pushed into adulthood.

ကလေးဖြစ်နေရာကနေ လူကြီးဘဝကို တွန်းပို့ခံလိုက်ရတယ်။

Mom had her first child when she was only 16.

အမေ ၁၆ နှစ်ပဲရှိစဉ်မှာ ပထမဆုံး ကလေးမွေးခဲ့တယ်။

Years later, and now living in Toronto,

နှစ်တွေကြာပြီးနောက်မှာ အခုတော့ Toronto မှာ နေနေတာပေါ့။

Mom got work in a clothing factory

အမေဟာ အထည်ချုပ် စက်ရုံတစ်ရုံမှာ အလုပ်လုပ်ခဲ့ပြီး

and soon became manager of a very large sewing department.

မကြာခင်မှာ အင်မတန်ကြီးမားတဲ့ ချုပ်လုပ်ရေး ဌာနတစ်ခုရဲ့ မန်နေဂျာဖြစ်လာခဲ့တယ်။

And because it was full of immigrant workers,

ရွေ့ပြောင်း လုပ်သားတွေနဲ့ ပြည့်နေတာကြောင့်

Mom taught herself words from translation books.

ဘာသာပြန်စာအုပ်တွေက စကားလုံးတွေကို သူ့ဘာသာ သင်ယူခဲ့တယ်။

She then practiced them in French, Greek, Spanish, Portuguese, Danish,

ဒါတွေကို ပြင်သစ်၊ ဂရိ၊ စပိန်၊ ပေါ်တူဂီ၊ ဒီန်းမတ်၊ ပိုလန်၊ ရုရှား၊ ရိုမေးနီးယန်း၊

Polish, Russian, Romanian, Hungarian, all around the house.

ဟန်ဂေရီဘာသာတွေနဲ့ တစ်အိမ်လုံးမှာ လေ့ကျင့်ခဲ့တယ်။

I was in awe of her focus and determination to succeed

သူလုပ်ချင်တာမှန်သမျှ အောင်မြင်ဖို့ သူ့ရဲ့အာရုံစိုက်မှုနဲ့ သန္နိဋ္ဌာန်ကို

at whatever she loved to do.

ကျွန်တော် အံ့သြခဲ့တယ်။

After that bathroom "aha!" moment,

ဒီရေချိုးခန်း အံဖွယ် ကာလနောက်မှာ

I practiced my newfound camera skills with Mom as portrait model.

အမေ့ကို ဓာတ်ပုံ ကိုယ်ဟန်ပြမယ်အဖြစ်ထားပြီး အသစ်တွေ့တဲ့ကင်မရာ ပညာတွေကိုလေ့ကျင့်ခဲ့တယ်။

Through all of this, she talked, and I listened.

ဒါအားလုံးကနေတစ်ဆင့် အမေကပြော၊ ကျွန်တော်က နားထောင်ခဲ့တယ်။

She'd tell me about her early childhood and how she was feeling now.

သူ့ရဲ့ အစောပိုင်း ကလေးဘဝအကြောင်းနဲ့ အခု ခံစားနေရပုံအကြောင်း ပြောပြတယ်။

We had each other's attention.

တစ်ဦးကိုတစ်ဦး အာရုံစိုက်ခဲ့ကြတယ်။

Mom was losing her short-term memory,

အမေဟာ ရေတို မှတ်ဉာဏ်ဆုံးရှုံးနေပေမဲ့

but was better recalling her younger years.

ငယ်စဉ်က အချိန်တွေကိုတော့ ပိုကောင်းကောင်း မှတ်မိနေခဲ့တယ်။

I'd ask, and she would tell me stories.

ကျွန်တော်က မေးလိုက် သူက ဇာတ်လမ်းတွေပြောလိုက်ပေါ့။

I listened, and I was her audience.

ကျွန်တော် နားထောင်တယ်၊ သူ့ရဲ့ပရိတ်သတ်ဖြစ်ခဲ့တယ်။

I got ideas.

ကျွန်တော် စိတ်ကူးတွေ ရခဲ့တယ်။

I wrote them down, and I sketched them out.

ဒါတွေကို ရေးချပြီး ပုံကြမ်းတွေဆွဲတယ်။

I showed her what to do by acting out the scenarios myself.

ကျွန်တော်ကိုယ်တိုင်ရေးတဲ့ ဇာတ်ညွှန်းတွေမှာ သရုပ်ဆောင်ဖို့လိုတာကို သူ့ကိုပြတယ်။

We would then stage them.

ဒီနောက် ဒါတွေကို စင်တင်ခဲ့တယ်။

So she posed, and I learned more about photography.

ဒါနဲ အမေက ကိုယ်ဟန်ပြ၊ ကျွန်တော်က ဓာတ်ပုံပညာကို ပိုသိလာခဲ့တယ်။

Mom loved the process, the acting.

အမေက ဒီလုပ်ငန်းစဉ်၊ သရုပ်ဆောင်တာကို သဘောကျတယ်။

She felt worthy again, she felt wanted and needed.

တန်ဖိုးရှိတယ်လို့ တစ်ဖန် ပြန်ခံစားရပြီး သူ့ကိုလိုချင်တယ်၊ လိုအပ်တယ်လို့ ခံစားရတယ်။

And she certainly wasn't camera-shy.

ကင်မရာကို မရှက်တာတော့ ကျိန်းသေပဲ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Mom laughed hysterically at this one.

ဒီတစ်ခုမှာတော့ အမေဟာ ခွက်ထိုးခွက်လန် ရယ်ခဲ့တာပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

The idea for this image came from an old German film I'd seen,

ဒီပုံရိပ်အတွက် စိတ်ကူးက ကြည့်ဖူးတဲ့ "Das Boot"ဆိုတဲ့ ရေငုပ်သင်္ဘောအကြောင်း

about a submarine, called "Das Boot."

ဂျာမန်ရုပ်ရှင်ကားဟောင်းက ရတာပါ။

As you can see, what I got instead looked more like "E.T."

မြင်ရတဲ့အတိုင်း ကျွန်တော့ပုံက "E.T." နဲ့တောင် ပိုတူနေသေးတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So I put this image aside, thinking it was a total failure,

ဒီတော့ ဒီပုံကို ဘေးကိုဖယ်ထားလိုက်တယ်၊ ဒါဟာ လုံးဝ မအောင်မြင်တာလို့တွေးမိတာက

because it didn't reach my particular vision.

ဒါဟာ ကျွန်တော် ရည်ရွယ်တဲ့စိတ်ကူးကို မရောက်ခဲ့လို့ပါ။

But Mom laughed so hard,

ဒါပေမဲ့ အမေကတော့ အသားကုန်ရယ်တယ်။

I eventually, for fun, decided to post it online anyway.

နောက်ဆုံး ဘာဖြစ်ဖြစ် ဒါကို အွန်လိုင်းမှာ အပျော်သဘော တင်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

It got an incredible amount of attention.

မယုံနိုင်လောက်တဲ့ အာရုံစိုက်မှု ပမာဏတစ်ခုရခဲ့တယ်။

Now, with any Alzheimer's, dementia,

ကဲ ဇရာရောဂါတစ်ခုနဲ့ဆို

there's a certain amount of frustration and sadness

ပတ်သက်တဲ့ လူတိုင်းအတွက် အလိုမကျမှုနဲ့ ဝမ်းနည်းမှုက

for everyone involved.

အတိုင်းအတာတစ်ခုရှိပါတယ်။

This is Mom's silent scream.

ဒါက အမေရဲ့ တိတ်ဆိတ်တဲ့ ဟားတိုက်သံပါ၊

Her words to me one day were,

တစ်နေ့မှာ ကျွန်တော့ကို ပြောတဲ့စကားတွေက

"Why is my head so full of things to say,

"ဘာလို့များ ငါ့ခေါင်းထဲမှာ ပြောစရာတွေနဲ့ ပြည့်နေပေမဲ့

but before they reach my mouth, I forget what they are?"

ပါးစပ်ဖျားမရောက်ခင် ဒါတွေကို မေ့ရတာတုန်း။"

"Why is my head so full of things to say,

"ဘာလို့များ ငါ့ခေါင်းထဲမှာ ပြောစရာတွေနဲ့ ပြည့်နေပေမဲ့

but before they reach my mouth, I forget what they are?"

ပါးစပ်ဖျားမရောက်ခင် ဒါတွေကို မေ့ရတာတုန်း။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Now, as full-time care partner and full-time painter,

ကဲ အချိန်ပြည့် စောင့်ရှောက်ဖော်နဲ အချိန်ပြည် ပန်းချီဆွဲသူအဖြစ်

I had my frustrations too.

ကျွန်တော့မှာလည်း အလိုမကျမှုရှိပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But to balance off all the difficulties, we played.

ဒါပေမဲ့ အခက်အခဲတွေအားလုံးကို ဟန်ချက်ညီဖို့ ကျွန်တော်တို့ ကစားခဲ့တယ်။

That was Mom's happy place.

ဒါဟာ အမေ့ရဲ့ ပျော်စရာ နေရာပါ။

And I needed her to be there, too.

ကျွန်လည်း အမေ့ကို ဒီမှာရှိနေဖို့ လိုတယ်လေ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Now, Mom was also preoccupied with aging.

အခု အမေဟာလည်း အိုမင်းခြင်းနဲ့ ဖိစီးနေတယ်။

She would say, "How did I get so old, so fast?"

သူပြောမှာက "ဘာလို့များ ငါဒီလောက် အအိုမြန်ရတာတုန်း"

(Audience sighs)

(ပရိတ်သတ် သက်ပြင်းချသည်)

"So old."

"အိုစာလိုက်တာနော်"

"So fast."

"သိပ်မြန်တာပဲကိုး"

I also got Mom to model for my oil paintings.

ကျွန်တော့ရဲ့ ဆီဆေးပန်ချီကားတွေအတွက် လည်း အမေကို ကိုယ်ဟန်ပြခိုင်းခဲ့တယ်။

This painting is called "The Dressmaker."

ဒီပန်းချီကားကို "The Dressmaker" လို့ခေါ်ပါတယ်။

I remember, as a kid,

ကျွန်တော်ကလေးဘဝတုန်းက

Mom sewing clothes for the whole family

မြေအောက်ခန်း ကြမ်းပြင်မှာ မူလီစုပ်ထားတဲ့

on this massive, heavy sewing machine

ကြီးမားလှတဲ့ ဒီအပ်ချုပ်စက်ကြီးမှာ တစ်မိသားစုလုံးအတွက်

that was bolted to the floor in the basement.

အမေ အဝတ်တွေ ချုပ်နေတာကို အမှတ်ရမိတယ်။

Many nights, I would go downstairs and bring my schoolwork with me.

ညပေါင်းများစွာ ကျွန်တော် အောက်ထပ်ကိုဆင်း၊ ကျောင်းစာတွေ တစ်ပါတည်း ယူလာပြီး

I would sit behind her in this overstuffed chair.

အထည်တွေစုပြုံနေတဲ့ ဒိထိုင်ခုံနောက်မှာ ကျွန်တော် ထိုင်တယ်။

The low hum of the huge motor and the repetitive stitching sounds

ဧရာမ မော်တာကြီးရဲ့ တိုးလျတဲ့ တဝီဝီမြည်သံနဲ့ ထပ်တလဲလဲ စက်ချုပ်သံတွဟာ

were comforting to me.

ကျွန်တော့ကို နှစ်သိမ့်ပေးတယ်။

When Mom moved into my house,

ကျွန်တော့အိမ်ကို အမေပြောင်းလာတော့

I saved this machine and stored it in my studio for safekeeping.

ဒီစက်ကို ဖယ်ထားပြီး စိတ်ချရအောင် ကျွန်တော့ပန်းချီခန်းထဲမှာ သိမ်းခဲ့တယ်။

This painting brought me back to my childhood.

ဒီပန်းချီကားက ကျွန်တော့ရဲ့ ကလေးဘဝကိ ပြန်ယူလာပေးခဲ့တယ်။

The interesting part

စိတ်ဝင်စားစရာအပိုင်းက

was that it was now Mom, sitting behind me,

အခုဆို အမေက ကျွန်တော့နောက်မှာ ထိုင်နေတယ်၊

watching me paint her

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၅၀ က

working on that very same machine she sewed at

သူအဝတ်ချုပ်ခဲ့တံ စက်ကြီးမှာပဲ သူအလုပ်လုပ်နေတဲ့

when I sat behind her, watching her sew,

သူ့ပုံကို ကျွန်တော်ဆွဲနေတာကို

50 years earlier.

စောင့်ကြည့်နေတာပါ။

I also gave Mom a project to do, to keep her busy and thinking.

အမေ့ကို ဆက်အလုပ်ရှုပ်ပြီး တွေးမိစေဖို့ လုပ်စရာ ပရောဂျက်တစ်ခုလည်း ပေးခဲ့တယ်။

I provided her with a small camera

သူ့ကို ကင်မရာအသေးလေးပေးပြီး

and asked her to take at least 10 pictures a day of anything she wanted.

သူရိုက်ချင်တာ အနည်းဆုံး တစ်နေ့ ၁၀ ပုံ ရိုက်ခိုင်းတယ်။

These are Mom's photographs.

ဒါတွေက အမေ့ရဲ့ ဓာတ်ပုံတွေပါ။

She's never held a camera in her life before this.

ဒါမတိုင်ခင်က သူ့ဘဝမှာ ကင်မရာ တစ်ခါမှ မကိုင်ဖူးခဲ့ဘူး။

She was 93.

သူဟာ အသက် ၉၃ နှစ်ပါ။

We would sit down together and talk about our work.

အတူတူထိုင်ပြီး ကျွန်တော်တို့ရဲ့ လက်ရာတွေအကြောင်း ပြောကြတယ်။

I would try to explain

ကျွန်တော် ကြိုးစားရှင်းပြပါ့မယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

how and why I did them,

ဘယ်လို၊ ဘာကြောင့် ဒါတွေကို ကျွန်တော်လုပ်ခဲ့တာ၊

the meaning, the feeling, why they were relevant.

အဓိပ္ပါယ်နဲ့ ခံစားချက်၊ ဒါတွေဟာ ဘယ်လို ဆက်စပ်တယ်ဆိုတာပါ။

Mom, on the other hand, would just bluntly say,

အမေဘက်ကနေဆိုရင်တော့ ဘွင်းဘွင်းကြီး ပြောမှာက

"sì,"

"ဟုတ်တယ်ကွဲ့"

"no,"

မဟုတ်ဘူးလေ"

"bella" or "bruta."

"လှတယ် (သို့) ဆိုးလိုက်တာ"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I watched her facial expressions.

သူ့ရဲ့မျက်နှာ အသွင်အပြင်တွေကို ကြည့်နေခဲ့တယ်။

She always had the last say, with words or without.

သူဟာ အမြဲတမ်း စကားလုံးပါပါ၊ မပါပါ ပြောစရာတော့ရှိတယ်။

This voyage of discovery hasn't ended with Mom.

ရှာဖွေမှု ခရီးစဉ်က အမေနဲ့ပဲ အဆုံးမသတ်ခဲ့ဘူး။

She is now in an assisted living residence,

အခုဆို သူဟာ အိမ်ကနေ ၁၀ မိနစ် လမ်းလျှောက်ရတဲ့

a 10-minute walk away from my home.

သက်ကြီး ထောက်ပံ့ရေး ဂေဟာမှာပါ။

I visit her every other day.

အမေ့ကို တစ်ရက်ခြား သွားတွေ့တယ်။

Her dementia had gotten to the point

သူ့ရဲ့ စိတ်ယိုယွင်းမှုရောဂါဟာ

where it was unsafe for her to be in my house.

အိမ်မှာနေဖို့ စိတ်မချရတဲ့ အထိ ရောက်သွားပြီ။

It has a lot of stairs.

အိမ်မှာက လှေကားထစ်တွေ အများကြီး။

She doesn't know my name anymore.

ကျွန်တော့နာမည်တောင် သူမသိတော့ဘူး။

(Voice breaking) But you know what? That's OK.

(အသံ ကြားဖြတ်) ဒါပေမဲ့ ဘာဆိုတာ သိကြပါတယ်၊ ရတယ်။

She still recognizes my face

ကျွန်တော့မျက်နှာကို သူမှတ်မိဆဲဖြစ်ပြီး

and always has a big smile when she sees me.

ကျွန်တော့ကိုမြင်ရင် အမြဲ အပြုံးကြီးပြုံးနေတာပါ။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

(Applause ends)

(လက်ခုပ်သံ ဆုံးသည်)

I don't take pictures of her anymore.

အမေ့ဓာတ်ပုံကို ကျွန်တော် မရိုက်တော့ဘူး။

That wouldn't be fair or ethical on my part.

ကျွန်တော့ဘက်က ကျင့်ဝတ်အရတော့ တရားမှာမဟုတ်ဘူးလေ။

And she wouldn't understand the reasons for doing them.

ပြီးတော့ ဒါတွေလုပ်တဲ့ အကြောင်းရင်းတွေကို သူနားလည်မှာ မဟုတ်ဘူး။

My father,

ကျွန်တော့ အဖေ၊

my brother,

ကျွန်တော့ အကို၊

(Voice breaking) my nephew,

( အသံ ကြားဖြတ်) ကျွန်တော့ တူ

my partner and my best friend,

ကျွန်တော့ အဖော်နဲ့ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်း

all passed away suddenly.

အားလုံးဟာ ရုတ်တရက် ကွယ်လွန်သွားခဲ့တယ်။

And I didn't have the chance

သူတို့ကို ကျွန်တော် ဘယ်လောက်နှစ်သက်ပြီး

to tell them how much I appreciated and loved them.

ဘယ်လောက်ချစ်တယ်ဆိုတာ ပြောပြခွင့်မရခဲ့ဘူး။

With Mom, I need to be there

အမေနဲ့အတူ အဲဒီမှာ ကျွန်တော်ရှိနေပြီး

and make it a very long goodbye.

အင်မတန် ရှည်လျားတဲ့ နှုတ်ဆက်တာ လုပ်ဖို့လိုပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

(Applause ends)

(လက်ခုပ်သံ အဆုံးသတ်သည်)

For me, it's about being present and really listening.

ကျွန်တော့အတွက်တော့ ဒါဟာ ပစ္စက္ခမှာရှိတာ ဖြစ်ပြီး တကယ်ကို နားထောင်ခြင်းပါ။

Dependents want to feel a part of something, anything.

မှီခိုသူတွေဟာ ဘာဖြစ်ဖြစ်တစ်ခုခုရဲ့ တစ်စ်တ်တစ်ပိုင်းကို ခံစားချင်တယ်

It doesn't need to be something exceptionally profound that's shared --

မျှဝေထားတဲ့ ထူးထူးခြားခြား နက်ရှိုင်းတဲ့ တစ်ခုခု ဖြစ်စရာမလိုပါဘူး။

it could be as simple as walks together.

အတူ လမ်းလျှောက်တာလို ရိုးစင်းနိုင်ပါတယ်။

Give them a voice

သူတို့ကို တုံ့လှယ်မှု၊ ပါဝင်မှု၊

of interaction, participation,

ပတ်သက်မှု ခံစားချက်ရဲ့

and a feeling of belonging.

အသံတစ်ခု ပေးလိုက်ပါ။

Make the time meaningful.

အချိန်ကို အဓိပ္ပါယ်ရှိအောင် ဖန်တီးလိုက်ပါ။

Life, it's about wanting to live

ဘဝဆိုတာက ရှင်သန်လိုခြင်းပါ၊

and not waiting to die.

သေဖို့ စောင့်နေတာ မဟုတ်ပါဘူး။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

(Applause ends)

(လက်ခုပ်သံ ဆုံးသည်)

Can I get a wave and a smile from everyone, please?

ကျေးဇူးပြုပြီး လူတိုင်းဆီက လက်ပြပြီး ပြုံးပြတာ ရနိုင်မလားဗျာ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

This is for you, Mom.

ဒါဟာ အမေ့အတွက်ပါ၊ အမေ။

(Camera clicks)

(ကင်မရာ အသံများ)

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)