A mother and son's photographic journey through dementia | Tony Luciani

Çeviri: Meltem Erdoğan Gözden geçirme: Ramazan Şen

When my 91-year-old mother, Elia, moved in with me,

Doksan bir yaşındaki annem Elia evime taşındığında

I thought I was doing her a service.

yardım eden tarafın ben olduğunu düşünüyordum.

In fact, it was the other way around.

Aslında bakarsanız meğer o bana yardım ediyormuş.

You see, Mom was having issues with memory loss and accepting her age.

Anlayacağınız üzere hafıza kaybı, yaşını kabullenmek gibi sıkıntıları vardı.

She looked defeated.

Yorgun düşmüş gibi görünüyordu.

I tried to make her as comfortable as possible,

Onu elimden geldiğince rahat ettirmeye çalışıyordum

but when I was at my easel, painting,

fakat ben şövalede resim yaparken,

I would peek over and see her just ... there.

ona şöyle bir üstten baktığımda "öylece" duran birini görüyordum.

She'd be staring at nothing in particular.

Boşluğa gözlerini öylece dikiyordu.

I'd watch her slowly climb the stairs,

Merdivenlerden ağır ağır çıkarken izlerdim onu,

and she wasn't the mom I grew up with.

beni büyüten kadına hiç benzemiyordu.

I saw, instead, a frail,

Onun yerine ince ve güçsüz,

tiny, old woman.

ufacık, yaşlı bir kadın görüyordum.

A few weeks went by, and I needed a break from my painting.

Birkaç hafta daha geçti ve resme ara verme ihtiyacı duydum.

I wanted to play with the new camera I had just bought.

Yeni aldığım kamerayı biraz kurcalamak istiyordum.

I was excited -- it had all sorts of dials,

Heyecanlıydım, her çeşit mod kadran,

buttons and settings I wanted to learn,

düğme ve öğrenmek istediğim birtakım ayarlara sahipti,

so I set up my tripod facing this large mirror,

ben de tripodu büyük bir aynanın önüne koydum,

blocking the doorway to the only bathroom in the house.

yani evde var olan tek banyonun da önünü kapattım.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

After a while, I hear,

Bir süre sonra bir ses duydum,

(Imitating Italian accent) "I need to use the washroom."

(İtalyan aksanı yaparak) "Lavaboyu kullanmam lazım."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"Five minutes, Mom. I need to do this."

"Beş dakika daha anne, bunu bitirmem gerek."

15 minutes later, and I hear, again,

On beş dakika sonra tekrar seslendi,

"I need to use the washroom."

"Lavaboyu kullanmam lazım."

"Five more minutes."

"Beş dakika daha."

Then this happened.

Sonra da işte bu oldu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkışlar)

And this.

Sonra bu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And then, this.

Ardından da bu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I had my "aha!" moment.

İşte o zaman "dank" etti.

We connected.

Bir bağlantı kurmuştuk.

We had something tangible we could do together.

Artık birlikte yapabileceğimiz, elle tutulabilir bir şey vardı.

My mom was born in a small mountain village in central Italy,

Annem İtalya'nın merkezindeki ufak bir dağ kasabasında doğmuştu,

where her parents had land and sheep.

ailesi burada toprağı ekiyor ve koyun besliyordu.

At a young age, her father died of pneumonia,

Babası genç yaşta zatürreden ölmüştü,

leaving his wife and two daughters alone with all the heavy chores.

ardında bütün bu ağır işlerle birlikte, karısı ve iki kızını bırakmıştı.

They found that they couldn't cope.

Onlar da bu işlerle baş edemeyeceklerini anladılar.

So a very hard decision was made.

Bu sebeple zor bir karar vermek durumunda kaldılar.

Mom, the oldest, at 13,

Kızlardan en büyüğü olan 13 yaşındaki annem

was married off to a complete stranger twice her age.

kendisinden iki kat yaşlı ve tamamen yabancı biriyle evlendirildi.

She went from being just a kid and was pushed into adulthood.

Daha bir çocukken bir yetişkin olmak zorunda bırakıldı.

Mom had her first child when she was only 16.

Annem ilk çocuğunu henüz 16 yaşındayken doğurmuştu.

Years later, and now living in Toronto,

Yıllar sonra, şu an Toronto'da yaşayan annem

Mom got work in a clothing factory

bir kumaş fabrikasında işe girdi

and soon became manager of a very large sewing department.

ve kısa bir sürede çok büyük bir dikiş bölümünün müdürü oldu.

And because it was full of immigrant workers,

Fabrikadaki bütün işçiler göçmen olduğu için

Mom taught herself words from translation books.

annem çeviri kitaplarından kendi kendine kelimeler öğrendi.

She then practiced them in French, Greek, Spanish, Portuguese, Danish,

Mümkün olan her yerde Fransızca, Yunanca, İspanyolca, Portekizce, Danca,

Polish, Russian, Romanian, Hungarian, all around the house.

Lehçe, Rusça, Romence, Bulgarca dillerinde pratik yapıyordu.

I was in awe of her focus and determination to succeed

Sevdiği şey her ne olursa olsun, başarmak için gösterdiği azim

at whatever she loved to do.

ve kararlılığa hayranlık duyuyordum.

After that bathroom "aha!" moment,

Banyodaki aydınlanma anımdan sonra,

I practiced my newfound camera skills with Mom as portrait model.

annemi portre modeli yapıp keşfetmekte olduğum kamera becerilerimi geliştirdim.

Through all of this, she talked, and I listened.

Bütün bu süreçte, annem konuştu ve ben dinledim.

She'd tell me about her early childhood and how she was feeling now.

Çocukluğundan ve şimdi nasıl hissettiğinden bahsederdi.

We had each other's attention.

Dikkatimizi birbirimize vermiştik.

Mom was losing her short-term memory,

Annem kısa süreli hafızasını kaybediyordu

but was better recalling her younger years.

ama genç olduğu yılları hatırlamakta daha iyiydi.

I'd ask, and she would tell me stories.

Ben ona sorardım, o da bana hikayeler anlatırdı.

I listened, and I was her audience.

Onu dinlerdim, onun seyircisi gibiydim.

I got ideas.

Kafamda fikirler vardı.

I wrote them down, and I sketched them out.

Bunları kağıda döktüm ve eskiz çıkardım.

I showed her what to do by acting out the scenarios myself.

Senaryolar uydurarak neler yapmasını istediğimi gösterdim.

We would then stage them.

Bunları sahneleyecektik.

So she posed, and I learned more about photography.

O poz verdi ve ben fotoğraf hakkında daha fazla şey öğrendim.

Mom loved the process, the acting.

Annem oyunculuk kısmını çok sevmişti.

She felt worthy again, she felt wanted and needed.

Tekrar işe yarar hissediyordu, istendiğini ve ona ihtiyaç duyulduğunu hissetti.

And she certainly wasn't camera-shy.

Üstelik kesinlikle kameradan utanmıyordu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkış)

Mom laughed hysterically at this one.

Annem burada isterik biçimde gülmüştü.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

The idea for this image came from an old German film I'd seen,

Bu fotoğraftaki fikri, izlediğim bir Alman filminden esinlenmiştim,

about a submarine, called "Das Boot."

"Das Boot" adlı bir denizaltı hakkındaydı.

As you can see, what I got instead looked more like "E.T."

Gördüğünüz gibi daha çok "E.T." filmine benzedi tabii.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So I put this image aside, thinking it was a total failure,

Bu fotoğrafı bir kenara koydum, gözümde epey başarısızdı

because it didn't reach my particular vision.

çünkü istediğim şeye erişememişti.

But Mom laughed so hard,

Fakat annem o kadar çok güldü ki

I eventually, for fun, decided to post it online anyway.

sırf eğlence olsun diye yayınlamaya karar verdim.

It got an incredible amount of attention.

İnanılmaz derecede ilgi gördü.

Now, with any Alzheimer's, dementia,

Alzheimer ve demans hastalıklarında

there's a certain amount of frustration and sadness

kesinlikle kızgınlık ve hüzün hissediyorsunuz;

for everyone involved.

sürece dahil olan herkes için geçerli.

This is Mom's silent scream.

Bu annemin sessiz çığlığı.

Her words to me one day were,

Bir gün bana şöyle dedi:

"Why is my head so full of things to say,

"Neden kafamdaki tonlarca düşünce

but before they reach my mouth, I forget what they are?"

tam ağzımdan çıkacakken uçup gidiyor?"

"Why is my head so full of things to say,

"Neden kafamdaki tonlarca düşünce

but before they reach my mouth, I forget what they are?"

tam ağzımdan çıkacakken uçup gidiyor?"

(Applause)

(Alkış)

Now, as full-time care partner and full-time painter,

Bunun yanında tam zamanlı bir bakıcı ve tam zamanlı bir ressam olarak

I had my frustrations too.

beni delirten şeyler de oluyordu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But to balance off all the difficulties, we played.

Zorluklarla mücadele ederek denge kurmak için oyunlar oynuyorduk.

That was Mom's happy place.

Burası annemin mutlu olduğu bir yerdi.

And I needed her to be there, too.

Benim de onun buradaki varlığına ihtiyacım vardı.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Now, Mom was also preoccupied with aging.

Annemin bir de yaşlanmayla ilgili kaygıları vardı.

She would say, "How did I get so old, so fast?"

"Bu kadar kısa sürede, nasıl bu kadar çok yaşlandım?" derdi.

(Audience sighs)

(Seyirci ah çekiyor)

"So old."

"Çok yaşlı."

"So fast."

"Çok erken."

I also got Mom to model for my oil paintings.

Anneme resimlerim için de modellik yaptırdım.

This painting is called "The Dressmaker."

Bu tablonun adı "Terzi".

I remember, as a kid,

Ben çocukken

Mom sewing clothes for the whole family

annemin bütün aileye giysiler diktiğini anımsıyorum,

on this massive, heavy sewing machine

bodrum katında sürgülenmiş,

that was bolted to the floor in the basement.

devasa boyutlardaki ağır dikiş makinesiyle.

Many nights, I would go downstairs and bring my schoolwork with me.

Akşamları ev ödevlerimi yanıma alarak bodruma indiğim çok olmuştur.

I would sit behind her in this overstuffed chair.

Arkasındaki içi tıka basa dolu sandalyeye otururdum.

The low hum of the huge motor and the repetitive stitching sounds

Koca motorun çıkardığı cılız vızıltı ve tekrarlayan iğne sesleri

were comforting to me.

bana rahatlatıcı gelirdi.

When Mom moved into my house,

Annem benim evime taşındığında

I saved this machine and stored it in my studio for safekeeping.

bu makineyi aldım ve saklamak üzere stüdyomda tuttum.

This painting brought me back to my childhood.

Bu tablo beni çocukluğuma götürdü.

The interesting part

İşin ilginç kısmı,

was that it was now Mom, sitting behind me,

şimdi annem benim arkamda oturuyor,

watching me paint her

ben onun resmini yaparken,

working on that very same machine she sewed at

onun eskiden çalıştığı makineyi

when I sat behind her, watching her sew,

çizmemi izliyordu.

50 years earlier.

Elli yıl öncesi gibi.

I also gave Mom a project to do, to keep her busy and thinking.

Bunun dışında anneme, onu meşgul etmesi için bir proje verdim.

I provided her with a small camera

Ona ufak bir kamera aldım

and asked her to take at least 10 pictures a day of anything she wanted.

ve ondan canı ne istiyorsa onu çekmesini istedim; en az on poz.

These are Mom's photographs.

Bunlar da annemin fotoğrafları.

She's never held a camera in her life before this.

Bu zamana kadar hayatında eline kamera almışlığı yoktu.

She was 93.

Doksan üç yaşındaydı.

We would sit down together and talk about our work.

Birlikte oturup ortak yaptığımız bu işten konuşurduk.

I would try to explain

Sizlere bunları

(Laughter)

(Gülüşmeler)

how and why I did them,

nasıl ve neden yaptığımı,

the meaning, the feeling, why they were relevant.

arkasındaki anlam ve hissiyatı anlatmaya çalışacağım.

Mom, on the other hand, would just bluntly say,

Bu arada annem de bir yandan fikrini dobra dobra söylüyordu:

"sì,"

"Evet,"

"no,"

"Hayır,"

"bella" or "bruta."

"güzel" ya da "kötü."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I watched her facial expressions.

Onun yüz ifadelerini izliyordum.

She always had the last say, with words or without.

Sesli veya ses etmeden, son sözü hep o söylüyordu.

This voyage of discovery hasn't ended with Mom.

Bu keşif süreci annemle son bulmadı.

She is now in an assisted living residence,

Kendisi şimdi bir destekli yaşam tesisinde

a 10-minute walk away from my home.

evimden on dakikalık yürüme yolu mesafesinde.

I visit her every other day.

Onu her gün ziyaret ediyorum.

Her dementia had gotten to the point

Demansı artık bende kalmasının,

where it was unsafe for her to be in my house.

kendi açısından tehlike yaratacağı noktaya geldi.

It has a lot of stairs.

Evde çok fazla merdiven var.

She doesn't know my name anymore.

Artık adımı hatırlamıyor.

(Voice breaking) But you know what? That's OK.

(İncelen ses tonuyla) Ama aslında, benim için sorun değil.

She still recognizes my face

Yüzümü hâlâ anımsıyor

and always has a big smile when she sees me.

ve beni gördüğü zaman kocaman gülümsüyor.

(Applause)

(Alkış)

(Applause ends)

I don't take pictures of her anymore.

Artık onun fotoğraflarını çekmiyorum.

That wouldn't be fair or ethical on my part.

Benim açımdan adil ve etik olmaz.

And she wouldn't understand the reasons for doing them.

O da zaten neden çektiğimi anlamaz.

My father,

Babam,

my brother,

erkek kardeşim,

(Voice breaking) my nephew,

(incelen ses tonuyla) yeğenim,

my partner and my best friend,

eşim ve en iyi arkadaşım,

all passed away suddenly.

hepsi birden bu dünyadan göçüp gitti.

And I didn't have the chance

Benimse onlara ne kadar çok minnettar olduğumu

to tell them how much I appreciated and loved them.

ve onları ne kadar çok sevdiğimi yüzlerine söyleme şansım olmadı.

With Mom, I need to be there

Annemin durumunda ise, onun yanında olmalıyım

and make it a very long goodbye.

ve birbirimize uzun uzun veda etmeliyiz.

(Applause)

(Alkış)

(Applause ends)

For me, it's about being present and really listening.

Benim için bu, orada olmak ve onu gerçekten dinlemekle mümkün.

Dependents want to feel a part of something, anything.

Başkalarına muhtaç kimseler, bir şeylerin parçası olmaya ihtiyaç duyuyorlar.

It doesn't need to be something exceptionally profound that's shared --

Paylaşılanın illa ki çok derin olması gerekmiyor.

it could be as simple as walks together.

İşe yarar en küçük şey.

Give them a voice

Onlara kulak verin,

of interaction, participation,

iletişim kurmak, dahil olmak

and a feeling of belonging.

ve ait hissetmelerine olanak tanıyın.

Make the time meaningful.

Onlar için zamanı anlamlı kılın.

Life, it's about wanting to live

Hayat, yaşamayı istemek

and not waiting to die.

ve ölmeyi beklememektir.

(Applause)

(Alkış)

(Applause ends)

Can I get a wave and a smile from everyone, please?

Her birinizden el sallamasını ve gülümsemesini rica edebilir miyim?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

This is for you, Mom.

Bu senin için anne.

(Camera clicks)

(Deklanşör sesi)

(Applause)

(Alkış)