A mother and son's photographic journey through dementia | Tony Luciani

Μετάφραση: Maria Chatziilia Επιμέλεια: Vasiliki Soultani

When my 91-year-old mother, Elia, moved in with me,

Όταν η 91χρονη μητέρα μου, Έλια, μετακόμισε μαζί μου,

I thought I was doing her a service.

νόμιζα πως τη βοηθούσα.

In fact, it was the other way around.

Στην πραγματικότητα, συνέβη το αντίθετο.

You see, Mom was having issues with memory loss and accepting her age.

Βλέπετε, η Μαμά είχε θέματα απώλειας μνήμης και με την ηλικία της.

She looked defeated.

Έδειχνε ηττημένη.

I tried to make her as comfortable as possible,

Προσπάθησα να την κάνω να νιώθει όσο το δυνατόν πιο άνετα,

but when I was at my easel, painting,

αλλά ενώ ήμουν στο καβαλέτο, ζωγραφίζοντας,

I would peek over and see her just ... there.

έριχνα κλεφτές ματιές και την έβλεπα να είναι απλώς «εκεί».

She'd be staring at nothing in particular.

Κοίταζε επίμονα αλλά τίποτα συγκεκριμένο.

I'd watch her slowly climb the stairs,

Την έβλεπα να ανεβαίνει αργά τις σκάλες

and she wasn't the mom I grew up with.

και δεν ήταν η μαμά με την οποία μεγάλωσα.

I saw, instead, a frail,

Έβλεπα, αντιθέτως, μια αδύναμη,

tiny, old woman.

μικροσκοπική, γριά γυναίκα.

A few weeks went by, and I needed a break from my painting.

Μετά από μερικές εβδομάδες, χρειαζόμουν διάλειμμα απ' τη ζωγραφική.

I wanted to play with the new camera I had just bought.

Ήθελα να παίξω με την κάμερα που είχα μόλις αγοράσει.

I was excited -- it had all sorts of dials,

Ήμουν ενθουσιασμένος -- είχε όλους τους τύπους πλήκτρων

buttons and settings I wanted to learn,

και ρυθμίσεων που ήθελα να μάθω,

so I set up my tripod facing this large mirror,

οπότε έστησα το τρίποδό μου μπροστά από ένα μεγάλο καθρέφτη,

blocking the doorway to the only bathroom in the house.

μπλοκάροντας την είσοδο στο μοναδικό μπάνιο του σπιτιού.

(Laughter)

(Γέλια)

After a while, I hear,

Μετά από λίγο, ακούω,

(Imitating Italian accent) "I need to use the washroom."

(μιμούμενος ιταλική προφορά) «Πρέπει να πάω στο μπάνιο».

(Laughter)

(Γέλια)

"Five minutes, Mom. I need to do this."

«Σε πέντε λεπτά, Μαμά. Πρέπει να τελειώσω».

15 minutes later, and I hear, again,

15 λεπτά αργότερα κι ακούω, ξανά,

"I need to use the washroom."

«Πρέπει να χρησιμοποιήσω το μπάνιο».

"Five more minutes."

«Πέντε λεπτά ακόμα».

Then this happened.

Μετά έγινε αυτό.

(Laughter)

(Γέλια)

(Applause)

(Χειροκρότημα)

And this.

Κι αυτό.

(Laughter)

(Γέλια)

And then, this.

Και μετά, αυτό.

(Laughter)

(Γέλια)

I had my "aha!" moment.

Είχα την «εύρηκα» στιγμή μου.

We connected.

Δεθήκαμε.

We had something tangible we could do together.

Είχαμε κάτι χειροπιαστό να κάνουμε μαζί.

My mom was born in a small mountain village in central Italy,

Η μαμά μου γεννήθηκε σε ένα μικρό ορεινό χωριό της κεντρικής Ιταλίας,

where her parents had land and sheep.

όπου οι γονείς της είχαν γη και πρόβατα.

At a young age, her father died of pneumonia,

Σε νεαρή ηλικία, ο πατέρας της πέθανε από πνευμονία,

leaving his wife and two daughters alone with all the heavy chores.

αφήνοντας τη γυναίκα και τις δύο κόρες του μόνες με όλες τις σκληρές δουλειές.

They found that they couldn't cope.

Κατάλαβαν ότι δεν θα ανταπεξέρχονταν.

So a very hard decision was made.

Οπότε λήφθηκε μία πολύ σκληρή απόφαση.

Mom, the oldest, at 13,

Η μαμά, η μεγαλύτερη, στα 13,

was married off to a complete stranger twice her age.

παντρεύτηκε έναν εντελώς άγνωστο με τα διπλά της χρόνια.

She went from being just a kid and was pushed into adulthood.

Από εκεί που ήταν μόνο ένα παιδί, την έσπρωξαν στην ενηλικίωση.

Mom had her first child when she was only 16.

Η Μαμά έκανε το πρώτο της παιδί όταν ήταν μόλις 16.

Years later, and now living in Toronto,

Χρόνια αργότερα, τώρα ζώντας στο Τορόντο,

Mom got work in a clothing factory

η Μαμά βρήκε δουλειά σε εργοστάσιο ρούχων

and soon became manager of a very large sewing department.

και σύντομα έγινε διευθύντρια ενός πολύ μεγάλου τμήματος ραψίματος.

And because it was full of immigrant workers,

Και επειδή αυτό ήταν γεμάτο με μετανάστες εργάτες,

Mom taught herself words from translation books.

η Μαμά έμαθε μόνη της λέξεις από μεταφραστικά βιβλία.

She then practiced them in French, Greek, Spanish, Portuguese, Danish,

Μετά εξασκήθηκε σε αυτές στα Γαλλικά, Ελληνικά, Ισπανικά, Πορτογαλικά, Δανικά,

Polish, Russian, Romanian, Hungarian, all around the house.

Πολωνικά, Ρωσικά, Ρουμανικά, Ουγγρικά μέσα σε όλο το σπίτι.

I was in awe of her focus and determination to succeed

Θαύμαζα τη συγκέντρωσή της και την αποφασιστικότητά της να επιτύχει

at whatever she loved to do.

σε ό,τι αγαπούσε να κάνει.

After that bathroom "aha!" moment,

Μετά απ' αυτή την αποκαλυπτική στιγμή στο μπάνιο,

I practiced my newfound camera skills with Mom as portrait model.

εξάσκησα το νέο μου ταλέντο στην κάμερα με τη Μαμά ως φωτομοντέλο.

Through all of this, she talked, and I listened.

Καθ' όλη τη διάρκεια αυτού, μιλούσε, κι εγώ άκουγα.

She'd tell me about her early childhood and how she was feeling now.

Μιλούσε για τη νεαρή παιδική της ηλικία και για το πώς ένιωθε τώρα.

We had each other's attention.

Είχαμε ο ένας την προσοχή του άλλου.

Mom was losing her short-term memory,

Η μαμά έχανε τη βραχύχρονη μνήμη της,

but was better recalling her younger years.

αλλά ένιωθε καλύτερα όταν θυμόταν τα νεανικά της χρόνια.

I'd ask, and she would tell me stories.

Εγώ ρωτούσα κι εκείνη μου έλεγε ιστορίες.

I listened, and I was her audience.

Άκουγα και ήμουν το κοινό της.

I got ideas.

Έπαιρνα ιδέες.

I wrote them down, and I sketched them out.

Τις σημείωνα κάπου και τις σχεδίαζα πρόχειρα.

I showed her what to do by acting out the scenarios myself.

Της έδειξα τι να κάνει παίζοντας ο ίδιος τα σενάρια.

We would then stage them.

Μετά τα σκηνοθετούσαμε.

So she posed, and I learned more about photography.

Οπότε εκείνη πόζαρε κι εγώ μάθαινα περισσότερα για τη φωτογραφία.

Mom loved the process, the acting.

Η μαμά λάτρεψε την όλη διαδικασία, την ηθοποιία.

She felt worthy again, she felt wanted and needed.

Ένιωσε σημαντική ξανά, ένιωσε επιθυμητή και αναγκαία.

And she certainly wasn't camera-shy.

Και σίγουρα δεν ήταν ντροπαλή στην κάμερα.

(Laughter)

(Γέλια)

(Applause)

(Χειροκρότημα)

Mom laughed hysterically at this one.

Η μαμά γέλασε υστερικά με αυτή.

(Laughter)

(Γέλια)

The idea for this image came from an old German film I'd seen,

Η ιδέα γι' αυτή την εικόνα ήρθε από μια παλιά γερμανική ταινία που είδα,

about a submarine, called "Das Boot."

για ένα υποβρύχιο, το «Das Boot».

As you can see, what I got instead looked more like "E.T."

Όπως βλέπετε, αυτό που έβγαλα εγώ τελικά έμοιαζε πιο πολύ με τον «E.T.»

(Laughter)

(Γέλια)

So I put this image aside, thinking it was a total failure,

Οπότε έβαλα αυτή την εικόνα στην άκρη, σκεπτόμενος ότι ήταν απόλυτη αποτυχία,

because it didn't reach my particular vision.

γιατί δεν άγγιξε το συγκεκριμένο μου όραμα.

But Mom laughed so hard,

Αλλά η Μαμά γέλασε τόσο πολύ,

I eventually, for fun, decided to post it online anyway.

που έτσι κι αλλιώς, τη δημοσίευσα στο διαδίκτυο, για πλάκα.

It got an incredible amount of attention.

Τράβηξε πολλή προσοχή.

Now, with any Alzheimer's, dementia,

Τώρα, με κάθε Αλτσχάιμερ, άνοια,

there's a certain amount of frustration and sadness

υπάρχει ένας βέβαιος βαθμός αναστάτωσης και θλίψης

for everyone involved.

για όλους όσους εμπλέκονται.

This is Mom's silent scream.

Αυτή είναι η σιωπηρή κραυγή της Μαμάς.

Her words to me one day were,

Μου είπε μία μέρα τα εξής,

"Why is my head so full of things to say,

«Γιατί είναι το μυαλό μου γεμάτο πράγματα που θέλω να πω,

but before they reach my mouth, I forget what they are?"

αλλά πριν φτάσουν στο στόμα μου, ξεχνώ ποια είναι;»

"Why is my head so full of things to say,

«Γιατί είναι το μυαλό μου γεμάτο πράγματα που θέλω να πω,

but before they reach my mouth, I forget what they are?"

αλλά πριν φτάσουν στο στόμα μου, ξεχνώ ποια είναι;»

(Applause)

(Χειροκρότημα)

Now, as full-time care partner and full-time painter,

Τώρα, ως φροντιστής πλήρους ωραρίου και ζωγράφος πλήρους ωραρίου,

I had my frustrations too.

αναστατωνόμουν κι εγώ.

(Laughter)

(Γέλια)

But to balance off all the difficulties, we played.

Αλλά για να ισορροπήσουμε όλες τις δυσκολίες, παίζαμε.

That was Mom's happy place.

Αυτό ευχαριστούσε τη Μαμά.

And I needed her to be there, too.

Και τη χρειαζόμουν κι εγώ εκεί.

(Laughter)

(Γέλια)

(Laughter)

(Γέλια)

(Laughter)

(Γέλια)

Now, Mom was also preoccupied with aging.

Η Μαμά όμως, σκεφτόταν και τα γηρατειά.

She would say, "How did I get so old, so fast?"

Συνήθιζε να λέει, «Πώς γέρασα τόσο πολύ, τόσο γρήγορα;»

(Audience sighs)

(Aναστεναγμός κοινού)

"So old."

«Πώς γέρασα».

"So fast."

«Τόσο γρήγορα».

I also got Mom to model for my oil paintings.

Επίσης, έβαλα τη μαμά να κάνει το μοντέλο για τις ελαιογραφίες μου.

This painting is called "The Dressmaker."

Αυτός ο πίνακας λέγεται «Η Μοδίστρα».

I remember, as a kid,

Θυμάμαι, ως παιδί,

Mom sewing clothes for the whole family

τη Μαμά να ράβει ρούχα για όλη την οικογένεια

on this massive, heavy sewing machine

σε αυτή την τεράστια, βαριά ραπτομηχανή

that was bolted to the floor in the basement.

που ήταν βιδωμένη στο πάτωμα στο υπόγειο.

Many nights, I would go downstairs and bring my schoolwork with me.

Πολλά βράδια, πήγαινα κάτω και έπαιρνα μαζί τα μαθήματά μου.

I would sit behind her in this overstuffed chair.

Καθόμουν πίσω της, στην παραγεμισμένη καρέκλα.

The low hum of the huge motor and the repetitive stitching sounds

Το σιγανό βουητό της τεράστιας μηχανής και οι επαναλαμβανόμενοι ήχοι ραψίματος

were comforting to me.

με ανακούφιζαν.

When Mom moved into my house,

Όταν η Μαμά μετακόμισε στο σπίτι μου,

I saved this machine and stored it in my studio for safekeeping.

κράτησα και αποθήκευσα αυτή τη μηχανή στο στούντιό μου για διασφάλιση.

This painting brought me back to my childhood.

Αυτός ο πίνακας με γύρισε πίσω στην παιδική μου ηλικία.

The interesting part

Το ενδιαφέρον κομμάτι

was that it was now Mom, sitting behind me,

ήταν πως ήταν τώρα η Μαμά, που καθόταν πίσω μου,

watching me paint her

να με κοιτά να τη ζωγραφίζω

working on that very same machine she sewed at

έχοντας δουλέψει στην ίδια μηχανή στην οποία έραβε

when I sat behind her, watching her sew,

όταν καθόμουν πίσω της, να βλέπω να ράβει,

50 years earlier.

50 χρόνια νωρίτερα.

I also gave Mom a project to do, to keep her busy and thinking.

Επίσης, της έδωσα να κάνει μια εργασία, για να την κρατήσω απασχολημένη.

I provided her with a small camera

Την εξόπλισα με μια μικρή κάμερα

and asked her to take at least 10 pictures a day of anything she wanted.

και της ζήτησα να βγάλει τουλάχιστον 10 φωτογραφίες την ημέρα με ό,τι ήθελε.

These are Mom's photographs.

Αυτές είναι οι φωτογραφίες της Μαμάς.

She's never held a camera in her life before this.

Δεν είχε κρατήσει ποτέ κάμερα στη ζωή της πριν από αυτό.

She was 93.

Ήταν 93.

We would sit down together and talk about our work.

Καθόμασταν μαζί στο τραπέζι και συζητούσαμε για τα έργα μας.

I would try to explain

Προσπαθούσα να εξηγήσω

(Laughter)

(Γέλια)

how and why I did them,

πώς και γιατί τα έκανα,

the meaning, the feeling, why they were relevant.

το νόημα, το συναίσθημα, γιατί είχαν νόημα.

Mom, on the other hand, would just bluntly say,

Η μαμά, από την άλλη, απλά έλεγε ευθέως,

"sì,"

(Ιταλικά) «ναι»,

"no,"

(Ιταλικά) «όχι» ,

"bella" or "bruta."

(Ιταλικά) «όμορφο» ή «άσχημο»

(Laughter)

(Γέλια)

I watched her facial expressions.

Κοίταγα τις εκφράσεις του προσώπου της.

She always had the last say, with words or without.

Πάντα είχε την τελευταία λέξη, είτε με λόγια είτε χωρίς.

This voyage of discovery hasn't ended with Mom.

Αυτό το ταξίδι ανακαλύψεων δεν έχει τελειώσει με τη Μαμά.

She is now in an assisted living residence,

Τώρα βρίσκεται σε κατοικία υποβοηθούμενης διαβίωσης,

a 10-minute walk away from my home.

10 λεπτά δρόμος από το σπίτι μου.

I visit her every other day.

Την επισκέπτομαι μέρα παρά μέρα.

Her dementia had gotten to the point

Η άνοιά της είχε φτάσει στο σημείο

where it was unsafe for her to be in my house.

όπου ήταν επικίνδυνο για εκείνη να μένει μαζί μου.

It has a lot of stairs.

Έχει πολλές σκάλες.

She doesn't know my name anymore.

Δε γνωρίζει το όνομά μου πια.

(Voice breaking) But you know what? That's OK.

(Σπασμένη φωνή) Αλλά ξέρετε κάτι; Δεν πειράζει.

She still recognizes my face

Ακόμη αναγνωρίζει το πρόσωπό μου

and always has a big smile when she sees me.

και έχει πάντα ένα πλατύ χαμόγελο όταν με βλέπει.

(Applause)

(Χειροκρότημα)

(Applause ends)

(Τέλος χειροκροτήματος)

I don't take pictures of her anymore.

Δεν την τραβάω φωτογραφίες, πλέον.

That wouldn't be fair or ethical on my part.

Αυτό δεν θα ήταν δίκαιο ή ηθικό από την πλευρά μου.

And she wouldn't understand the reasons for doing them.

Και δεν θα καταλάβαινε τους λόγους πίσω από αυτές.

My father,

Ο πατέρας μου,

my brother,

ο αδερφός μου,

(Voice breaking) my nephew,

(Σπασμένη φωνή) ο ανιψιός μου,

my partner and my best friend,

η σύντροφός μου και ο καλύτερός μου φίλος,

all passed away suddenly.

όλοι απεβίωσαν ξαφνικά.

And I didn't have the chance

Και δεν είχα την ευκαιρία

to tell them how much I appreciated and loved them.

να τους πω πόσο πολύ τους εκτιμούσα κι αγαπούσα.

With Mom, I need to be there

Με τη Μαμά, πρέπει να είμαι εκεί

and make it a very long goodbye.

και να δώσω ένα μεγάλο αντίο.

(Applause)

(Χειροκρότημα)

(Applause ends)

(Τέλος χειροκροτήματος)

For me, it's about being present and really listening.

Για μένα, το παν είναι να είσαι παρών και να ακούς πραγματικά.

Dependents want to feel a part of something, anything.

Οι χρήζοντες βοήθεια θέλουν να νιώσουν μέρος ενός οποιουδήποτε πράγματος.

It doesn't need to be something exceptionally profound that's shared --

αυτό που θα μοιραστείτε δε χρειάζεται να είναι κάτι εξαιρετικά βαθύ --

it could be as simple as walks together.

μπορεί να είναι τόσο απλό, όσο βόλτες μαζί τους.

Give them a voice

Δώστε τους μία φωνή

of interaction, participation,

επικοινωνίας, συμμετοχής,

and a feeling of belonging.

και ένα αίσθημα ότι ανήκουν κάπου.

Make the time meaningful.

Κάντε το χρόνο να αξίζει.

Life, it's about wanting to live

Η ζωή, αφορά τη θέληση να ζήσεις

and not waiting to die.

και όχι να περιμένεις να πεθάνεις.

(Applause)

(Χειροκρότημα)

(Applause ends)

(Τέλος χειροκροτήματος)

Can I get a wave and a smile from everyone, please?

Μπορώ να έχω έναν χαιρετισμό κι ένα χαμόγελο από όλους, παρακαλώ;

(Laughter)

(Γέλια)

This is for you, Mom.

Αυτό είναι για σένα, Μαμά.

(Camera clicks)

(Κλικ κάμερας)

(Applause)

(Χειροκρότημα)