AnnMarie Thomas: Hands-on science with squishy circuits

Translator: Enkh-Amgalan Boldbaatar Reviewer: Tuya Bat

I'm a huge believer in hands-on education.

Би дадлагаар боловсрол олгохыг маш их дэмждэг.

But you have to have the right tools.

Гэвч танд зөв хэрэгсэл хэрэгтэй.

If I'm going to teach my daughter about electronics,

Би охиндоо электроникийн тухай заахдаа

I'm not going to give her a soldering iron.

гагнуурын төхөөрөмж өгөхгүй.

And similarly, she finds prototyping boards

Эх хавтан ч мөн адил

really frustrating for her little hands.

түүний бяцхан гарт ахадна.

So my wonderful student Sam and I

Ингээд би өөрийн нэг мундаг сурагч болох Сэмтэй хамт

decided to look at the most tangible thing we could think of:

хамгийн бодит зүйлийг сонирхохоор боллоо.

Play-Doh.

Энэ бол Плэй-до баримлын шавар.

And so we spent a summer

Ингээд нэг зуныг

looking at different Play-Doh recipes.

янз бүрийн Плэй-доны жор судалж өнгөрөөлөө.

And these recipes probably look really familiar

Энэ жорнууд урд нь гар аргаар хийж үзсэн

to any of you who have made homemade play-dough --

хүмүүст танил харагдах байх.

pretty standard ingredients you probably have in your kitchen.

Гал тогоонд чинь байдаг гарын доорх материалууд байгаа.

We have two favorite recipes --

Бидэнд таалагдсан 2 төрлийн жор байна.

one that has these ingredients

Нэг нь ийм найрлагатай,

and a second that had sugar instead of salt.

нөгөө нь давсны оронд элсэн чихэртэй.

And they're great. We can make great little sculptures with these.

Үүгээр гайхалтай жижигхэн баримлууд хийж болно.

But the really cool thing about them is when we put them together.

Хамгийн сонирхолтой зүйл энэ хоёрыг нийлүүлэх үед болно.

You see that really salty Play-Doh?

Тэр давстай Плэй-дог харж байна уу?

Well, it conducts electricity.

Тэр цахилгаан дамжуулдаг.

And this is nothing new.

Энэ шинэ зүйл биш.

Дэлгүүрээс авдаг Плэй-до цахилгаан дамжуулдаг юм байна.

It turns out that regular Play-Doh that you buy at the store conducts electricity,

and high school physics teachers have used that for years.

Дунд сургуулийн физикийн багш нар олон жил үүнийг хэрэглэсэн.

But our homemade play-dough

Гэвч бидний гараар зуурсан нь

худалдаанд байдгаас 2 дахин бага цахилгааны эсэргүүцэлтэй.

actually has half the resistance of commercial Play-Doh.

And that sugar dough?

Харин чихэртэй зуурмагны тухайд,

Well it's 150 times more resistant to electric current

давстай зуурмагаас 150 дахин илүү

than that salt dough.

эсэргүүцэлтэй.

So what does that mean?

Энэ юу гэсэн үг вэ?

Well it means if you them together you suddenly have circuits --

Тэр хоёрыг нийлүүлэхэд цахилгаан хэлхээ бий болно гэсэн үг.

circuits that the most creative, tiny, little hands

Энэ хэлхээг хамгийн бүтээлч, бяцхан гарнууд

can build on their own.

өөрсдөө бүтээж чадна.

(Applause)

(Алга ташилт)

And so I want to do a little demo for you.

Би та бүхэнд жижигхэн үзүүлэн харуулъя.

So if I take this salt dough,

Би энэ давстай зуурмагийг аваад,

again, it's like the play-dough you probably made as kids,

та нар багадаа хийж байсан байх,

and I plug it in --

үүнийг энгийн нэмэх хасах цэнэгтэй

it's a two-lead battery pack, simple battery pack,

зайнд залгая.

you can buy them at Radio Shack

Энийг "Радио Шэк" дэлгүүр болон

and pretty much anywhere else --

бусад ихэнх дэлгүүрээс авах боломжтой.

we can actually then

Энэ зайг ашиглан

light things up.

гэрэл асааж болно.

But if any of you have studied electrical engineering,

Гэхдээ та нар дотор цахилгааны инженер байвал

we can also create a short circuit.

богино холбоо үүсгэж болно.

If I push these together, the light turns off.

Энэ хоёрыг нийлүүлж дарахад гэрэл унтарна.

Right, the current wants to run through the play-dough, not through that LED.

Яг зөв, гүйдэл LED гэрэл биш, зуурмагаар дамжина.

If I separate them again, I have some light.

Дахин салгахад, гэрэл гарна.

Well now if I take that sugar dough,

Харин чихэртэй зуурмаг

the sugar dough doesn't want to conduct electricity.

цахилгаан дамжуулдаггүй.

It's like a wall to the electricity.

Энэ яг цахилгааны хана гэсэн үг.

If I place that between, now all the dough is touching,

Үүнийг дунд нь байрлуулан, бүхлээр нь хүргэнэ.

but if I stick that light back in,

Ингээд гэрэл залгахад

I have light.

асчихлаа.

In fact, I could even add some movement to my sculptures.

Тэр ч байтугай барималдаа хөдөлгөөн нэмж болно.

If I want a spinning tail, let's grab a motor,

Ямар нэг зүйл эргэлдүүлэхийг хүсвэл мотор залгаад

put some play-dough on it, stick it on

бага зэрэг Плэй-до дээр нь тавьж шургуулахад

and we have spinning.

эргэлдэж эхэлнэ.

(Applause)

(Алга ташилт)

And once you have the basics,

Ингээд суурь мэдлэгтэй болсон бол

we can make a slightly more complicated circuit.

илүү төвөгтэй хэлхээ хийж болно.

We call this our sushi circuit. It's very popular with kids.

Бид үүнийг суши хэлхээ гэж нэрлэсэн. Хүүхдүүд маш их дуртай.

I plug in again the power to it.

Дахин цахилгаанд залгая.

And now I can start talking about parallel and series circuits.

Одоо зэрэгцээ ба цуваа холбооны тухай зааж болно.

I can start plugging in lots of lights.

Би зөндөө олон гэрэл залгаж болно.

And we can start talking about things like electrical load.

Тэгээд цахилгааны ачааллын тухай ярьж эхэлнэ.

What happens if I put in lots of lights

Хэрвээ би олон гэрэл,

and then add a motor?

бас мотор нэмбэл яах бол?

It'll dim.

Гэрэл нь бүдгэрнэ.

We can even add microprocessors

Тэр байтугай бичил процессор нэмж,

and have this as an input

оролттой болгоод,

and create squishy sound music that we've done.

энгийн дуу үүсгэгч хийлээ.

You could do parallel and series circuits

Та бүхэн зэрэгцээ болон цуваа холбоог

for kids using this.

хүүхдүүдэд ингэж үзүүлж болно.

So this is all in your home kitchen.

Энэ бүхэн гэрийн чинь галын өрөөнд байгаа.

We've actually tried to turn it into an electrical engineering lab.

Үнэндээ бид цахилгаан инженерийн лаборатори бий болгохыг оролдсон.

We have a website, it's all there. These are the home recipes.

Бид цахим хуудастай. Энд гар аргаар хийх жорнууд байгаа.

We've got some videos. You can make them yourselves.

Видео бичлэгүүд бас байгаа. Өөрсдөө хийх боломжтой.

And it's been really fun since we put them up to see where these have gone.

Үр дүнгээ харахад үнэхээр сайхан байдаг.

We've had a mom in Utah who used them with her kids,

Юта мужийн хүүхдүүдтэйгээ хийсэн ээжээс эхлээд

to a science researcher in the U.K.,

Их Британий шинжлэх ухаан судлаач,

and curriculum developers in Hawaii.

Хавайн сургалтын хөтөлбөр боловсруулагчид хүртэл хийсэн.

So I would encourage you all to grab some Play-Doh,

Иймд би та нарыг зуурмаг,

grab some salt, grab some sugar and start playing.

давс болон чихэр аваад тоглож эхлэхийг санал болгож байна.

We don't usually think of our kitchen as an electrical engineering lab

Бид галын өрөөгөө цахилгаан инженерийн лаборатори болгож

or little kids as circuit designers,

эсвэл хүүхдүүдийг зохион бүтээгч мэт төсөөлдөггүй.

but maybe we should.

Магадгүй тэгж эхлэх хэрэгтэй байх.

Have fun. Thank you.

Цагийг зугаатай өнгөрүүлээрэй. Баярлалаа

(Applause)

(Алга ташилт)